ҚАЗАҚ ФИЛОСОФИЯСЫНДАҒЫ ӨМІРДІҢ МӘНІ

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министірлігі

М. Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті

«Тарих, экономика және құқық» факультеті

РЕФЕРАТ

Тақырыбы: Өмірдің мәні қазақ философиясының негізгі тақырыптарының бірі ретінде.

Орындаған: ИСТ-21 топ студенті Съезов Р. Қ

Тексерген: Оқытушы магистр Куспанова А. Ж

Орал қаласы, 2021

ЖОСПАР

КІРІСПЕ . . . 3

ФИЛОСОФИЯДАҒЫ АДАМ ӨМІРІНІҢ МӘНІ . . . 5

КӨШПЕЛІ ДӘУІР ФИЛОСОФИЯСЫНДАҒЫ ӨМІР МӘНІ МЕН ҚАЗАҚ АҒАРТУШЫЛАРЫНЫҢ ФИЛОСОФИЯЛЫҚ ОЙЛАРЫ . . . 7

ҚАЗАҚ ФИЛОСОФИЯСЫНДАҒЫ ӨМІРДІҢ МӘНІ . . . 8

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 10

ПАЙДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . . 11

КІРІСПЕ

Адам болмысының, адам өмірінің мәні мәселесі - философиядағы ең күрделі және бір мәнді шешілмейтін мәселелердің бірі. Әңгіме ең алдымен өмірге деген қарым-қатынастың жеке сипаттамасы, адам өмірінің мақсаттары мен міндеттерін түсіну туралы, индивидтің өз ұстанымын қоғамда қалыптасқан құндылықтар жүйесімен арақатынасы туралы, өзін әлеуметтік өмірге қосу (немесе қосылмау) дәрежесі туралы болып отыр.

Адам болмысының оның өмірін анықтайтын негізгі категориялары - бұл ең алдымен еркіндік, өмірдің мәнін іздеу, шығармашылық, махаббат, бақыт, сенім, өлім. Жалпы маңызды қасиеттер мен сапаларды көрсететін негізгі ұғымдар, қатынастар - категориялар деп аталады.

«Бақытты адам» болмысының аса маңызды философиялық категориясы ретінде, төрт түрлі қырынан қарастыруға болады:

Бақыт - тағдырдың адамға мейірімділігі, сәттілік;
Бақыт - қуаныщ күйі, қарқынды қуаныштағы жағдайы;
Бақыт - ең жақсы игіліктерге ие болу, өмірдің жағымды көрінісі;
Бақыт - өмірге қанағаттану сезімі.

Бақыт дегеніміз - адамның өзінің болмысының шарттары мен кең ауқымды ішкі қанағаттанушылығына сәйкес келетін, өмірінің толыққандылығы мен маңыздылығының көрсеткіші болатын, адамдық мұратына жету күйін көрсететін моральдық сана ұғымы.

Өмір және оның мәні туралы ой қозғаған ұлылардың бәрі бақытты еңбекпен байланыстырады. Осы бағытты қуаттайтын ойшылдарды, ғұламаларды, өнер қайраткерлерін көптеп кездестіруге болады. Көпке танымал болмаса да, қатардағы салауатты адамдар да осыны мақұлдайды. «Бақыт тек еңбекпен келеді» деген тұжырым әлімсақтан келе жатқан ақиқат, белгілі аксиома ретінде әлі күшін жойған жоқ.

Қазақ философиясында да өмірдің мәні аса маңызды тақырыптардық бірі болып табылады. Сонау түркі заманынан кешегі Алаш қайраткерлеріне дейін, өмірдің мәнін тану және қарапайым халыққа таныту негізгі мәселе болды.

Қазақстан үшін ұлттық идея, рухани өзек, барлық рухсыз нәрсеге қарсы тұратын өмір мәнінің өзекті проблемасы болып табылады. Тәуелсіз демократиялық қоғамды құруда өмірдің әлеуметтік-философиялық аспектісіндегі мағынасы мәселесі одан әрі даму жолдарын түсінуге және анықтауға көмектеседі. Егер Қазақстанның өткеніне үңілетін болсақ, онда қазақтарда философия әлемнің барлық халықтары сияқты табиғи жолмен пайда болғанын көреміз. Бұл адамның өмірі мен жақын адамдарының және жалпы барлық адамдардың өмірі үшін қаншалықты маңызды екенін түсіну үшін оның айналасындағы әлемді түсіну қажеттілігімен байланысты болды. Бірақ әр мәдениеттің өзіндік ерекшеліктері бар. Өмірдің мәні туралы түсінік, ең алдымен, ұлттық ерекшеліктерді, өзіндік ерекшелігін сіңіреді; екіншіден, адамда жалпыадамзаттық мәні басым, ол оған жалпыадамзаттық құндылықтар жүйесін негізгі қажеттілік ретінде белгілейді.

Өмір мәнінің проблемасы негізінен көшпелі халықтың ерекшеліктерімен, оның тұрмысымен, әдеттерімен, әдет-ғұрыптарымен, әдет-ғұрыптарымен, салт-дәстүрлерімен, сондай-ақ қазақтардың бүкіл тарихи өмірі қоршаған әлеуметтік-мәдени ортаның әсерімен байланысты болды. Көшпелі өмір салтының бірегейлігі ерекше менталитет пен дүниетанымды қалыптастырды. Еуразияның қақ ортасында өмір сүрген көшпенділер ойлау мен қоғамдық ұйымдастырудың өзіне ғана тән ерекше тәсілін қалыптастырды. Егер өмірдің мәні туралы мәселені адам емес, өмірдің өзі қояды деген болжамға сүйенетін болсақ, онда номадтың өмірі қоршаған табиғатпен және оған ұтымды қарым-қатынаста болды.

ФИЛОСОФИЯДАҒЫ АДАМ ӨМІРІНІҢ МӘНІ

Өмірдің мәні, болмыстың мәні - тіршіліктің түпкі мақсатын, адамзаттың мақсатын, адамды биологиялық түр ретінде, сонымен қатар адам индивид ретінде анықтауға байланысты философиялық және рухани мәселе.

Өмірдің мәні туралы мәселені өмірдің субъективті бағасы мен қол жеткізілген нәтижелердің бастапқы ниеттерге сәйкестігі, адамның өз өмірінің мазмұны мен бағытын, әлемдегі орнын түсінуі ретінде түсінуге болады. адамның қоршаған шындыққа әсер ету мәселесі және адамның өз өмірінен асатын мақсаттар қоюы. Бұл жағдайда сұрақтарға жауап іздеу қажеттілігі туындайды:

«Өмірдің мәні неде?» (немесе адам өмірінің ең жалпы мақсаты)

«Неге (не үшін, кім үшін) өмір сүріп жатырсың?»

«Өмірлік құндылықтар қандай?»

Өмірдің мәні туралы мәселе философияның, теологияның және фантастиканың дәстүрлі мәселелерінің бірі болып табылады, онда ол ең алдымен адамға өмірдің мәні неғұрлым лайықты екенін анықтау тұрғысынан қарастырылады.

Өмірдің мәні туралы идеялар адамдардың қызметі процесінде қалыптасады және олардың әлеуметтік мәртебесіне, шешілетін мәселелердің мазмұнына, өмір салтына, дүниетанымға және белгілі бір тарихи жағдайға байланысты болады. Қолайлы жағдайларда адам өз өмірінің мәнін бақыт пен әл-ауқатқа жетуде көре алады; дұшпандық тіршілік ортасында өмір ол үшін құндылығы мен мәнін жоғалтуы мүмкін.

Өмірдің мәні туралы түсінік кез келген дамыған дүниетанымдық жүйеде бар, осы жүйеге тән моральдық нормалар мен құндылықтарды негіздейді және түсіндіреді, олар белгілеген әрекеттерді ақтайтын мақсаттарды көрсетеді.

Жеке адамдардың, топтардың, таптардың әлеуметтік позициясы, олардың қажеттіліктері мен мүдделері, ұмтылыстары мен күтулері, мінез -құлық принциптері мен нормалары әр әлеуметтік жүйеде белгілі бір сипатқа ие болған өмірдің мәні туралы жаппай идеялардың мазмұнын анықтайды. қайталау сәттері. Өмірдің мәні туралы жаппай сана идеяларына теориялық талдау жасай отырып, көптеген философтар белгілі бір өзгермейтін «адамдық табиғатты» тануға негізделді, осының негізінде адамның белгілі бір идеалын құрды, оған жету үшін өмірдің мәні. , адам қызметінің негізгі мақсаты көрінді.

Ұлы философтар - Сократ, Платон, Диоген, Декарт, Спиноза және тағы басқалар - өмірдің қайсысы «ең жақсы» екендігі туралы нақты түсініктерге ие болды және, әдетте, өмірдің мәнін жақсылық ұғымымен байланыстырды.

Философия өзінің түп-тамырын ғасырлар қойнауынан тереңге тартып, өмірлік маңызы зор ресурстарға ие болған руханияттың, дүниетанымның қажетті құрамдас бөлігі ретінде Қазақстан аумағында да өз көрінісін тапты. Халықтың рухани даналығы адалдық, әділдік, адамгершілік және ақыл-ойдың «тойымсыз» қабілеті сияқты моральдық-адамгершілік қағидаттар негізі болып табылатын Мәңгілік мағынаны қамтитын өмірге деген ұлы махаббаттан тұрды. Өткеннің барлық озық ойлары адамның ақыл-ойын, білімін адамға және оның табиғатына, адамның мәнін қалай және қалай түзетуге және өмірдің шынайы мағынасын табуға мүмкіндік берді. Өйткені, кез - келген философия өмірдің мәні неде деген сұрақтан басталады. Өмірдің мәні мәселесі философиялық рефлексияның "мәңгілік" мәселелерінің бірі болып табылады.

Өмірдің мәні-философияның проблемалық саласына әсер ететін күрделі жүйелік білім - «адам және әлем». Ұлттық әлеуметтік-философиялық ойдағы өмір мәні идеяларының көрінісі адамның әлемге, қоғамға, басқа адамдарға және т. б. тұтас қатынасын қамтиды. Бұл проблеманың ерекшелігін, біріншіден, оның өзектілігі (болмысы) ; екіншіден, жалпыадамзаттық құндылықтар; үшіншіден, адам болмысының іргелі негізі бар ұлттық-тарихи дәстүр айқындайды. Өмірдің мәні негізінен әлеуметтік-философиялық проблема болып табылады, өйткені оның шешілуіне сүйене отырып, адамның әлеуметтік және табиғи болмысына, адамның және әлеуметтік топтардың әлеуметтік бағдарлануына Адами өлшем беруге болады.

Өмірдің мәні - адам өмірінің ішкі құндылығын ашатын ұғым. Мағыналы өмір проблемасы «болмыстың ақиқатын» іздеумен байланысты (мағынасы - «ойдан», яғни «оймен бірге болу»), ол сонымен бірге «болмыстың игілігі» ретінде әрекет етеді. , шартсыз байланыстырушы күші бар. Бұл кез келген дамыған дүниетанымдық жүйеге тән, осы жүйеге тән моральдық нормаларды негіздейтін және түсіндіретін, оның атынан көрсетілген қызмет қажет екенін көрсететін нормативтік түсінік.

Өмірдің мәні, этикалық категория ретінде, адам бағалайтын бағдарлау жүйесінде үстем бола отырып, әлеуметтену үдерісінде адам таңдайтын және интернализациялайтын әлеуметтік маңызды моральдық құндылықты білдіреді.

Айта кету керек, өмірдің мәні «өмірлік тәжірибеден» ерекшеленеді, өйткені өмірдің мәні туралы идея адамның өз өміріндегі оқиғаларды немесе мүмкін болатын әл-ауқат пен бақыт туралы күтуін көрсетпейді. Өмірдің мәні өмірдің «түсіндірмесінен» де ерекшеленеді, өйткені түсініктемеде не болып жатқанының себептері анықталып, өмір туралы түсінікке қол жеткізіледі. Өмір мағынасында шын мәнінде болмаған және жүзеге асып жатқан, бірақ уақыты келген өмір бейнесі бейнеленген.

КӨШПЕЛІ ДӘУІР ФИЛОСОФИЯСЫНДАҒЫ ӨМІР МӘНІ МЕН ҚАЗАҚ АҒАРТУШЫЛАРЫНЫҢ ФИЛОСОФИЯЛЫҚ ОЙЛАРЫ.

Қазақ философиясының басты мәселесі - адам (тұлға) және қоғам. Бұл арақатынаста өмірдің мәні мәселесінің әлеуметтік-философиялық аспектісі ашылады. Адамның жеке өмірінің маңызды көрінісі - оның құндылықтарының ең жоғары интеграциясы болып табылатын өмір мағынасының болуы. Қазақ халқының санасында қасиетті орындар мен қабірлерді қастерлеумен байланысты көшпелі мәдениеттің ежелгі дәуірі туралы түсінік терең тамыр жайған. Белгілі бір құрмет ежелден халықтың жадында сақталған. Қазақ көшпенділерінің ділі басқа этностар мен мәдениеттерге деген толеранттылықпен айқындалды. Бұл Қазақстан аумағында зороастризм, христиан, ислам өмір сүргендігімен байланысты. Абай, Шәкәрім, Ш. Уәлиханов, Ы. Алтынсарин, М. Жұмабаев, Ғ. Қараш және т. б. көрнекті мәдениет қайраткерлерінің шығармашылығындағы қазақ ағартушылығы өзінің тағайындалуын ескі, дәстүрлі рулық түсініктермен күресте және жаңа, ағартушы, білімді, еңбекқор, белсенді, жауапты адамды тәрбиелеуде көрді. Қазақ ағартушыларының алға қойған мақсаты көбінесе біздің мемлекетіміз қазіргі даму кезеңінде алға қойған міндетпен сәйкес келетінін атап өту қиын емес, және бұл ретте біз қазақ ағартушылығының зор тарихи маңызын, оның өзектілігін көреміз.

Қазақтың ағартушылық ойы, шын мәнінде, Қазақстанның Ресейге қосылуынан кейін халықтың өмірінде болған үлкен өзгерістерге жауап болды. Бұл білім мен сенімге табыну, қоғамның дамуы үшін рухани жаңғырудың маңызы және әр жеке тұлға туралы. Әлем өтпелі, бірақ рухани құндылықтар өзгеріссіз қалады. Сондықтан өмір бейбітшілік емес, тыныштықпен күрес. Ол жасампаздық, жасампаздық, «кешегі» тартымды күшке, инерция мен пассивтілікке қарсы Мәңгілік көтеріліс. Айта кету керек, күрес ақылға қонымды мақсатқа ие болуы керек, байырғы қажеттіліктерді қанағаттандыруға бағытталуы керек. Тарихи тәжірибеде адамды күрестің өзі емес, оның маңыздылығы, бағыты, нақты мақсаты мен мазмұны қызықтырады.

Біздің мемлекетіміздің міндеттеріне жеке тұлғаның қалыптасуында, қалыптасуы мен дамуында үлкен рөл атқаратын тәрбие мен білім беруді демократияландыру мен ізгілендірудің бірінші дәрежелі маңызы кіреді. Практикалық тұрғыдан алғанда, демократиялық мемлекет жағдайындағы проблема ретінде өмірдің мәні объективті әлемнің де, жеке тұлғаның да прогресті жүзеге асыруда жауап береді. Тек осы жағдайда ол жеке адамның өмірін нақты жоғарылатады, сондықтан әлемнің өмірін байытады.

. Философияның құндылығы Қазақстан философтарының көптеген ұрпақтарының күш-жігері бағытталған адам өмірінің мағынасын барабар қалыптастыру мен анықтаудан тұрады. Өмірдің мәні туралы мәселе адамның рухани қалыптасу мәселесі ретінде ғана емес, сонымен бірге ағарту, адамгершілік өзін-өзі анықтау және әлеуметтік әділеттілік арқылы ұлттың рухани қалыптасу мәселесі ретінде де қойылды.

ҚАЗАҚ ФИЛОСОФИЯСЫНДАҒЫ ӨМІРДІҢ МӘНІ

Қазақ халқының философиялық дүниетанымының басты категориясы - өмір. Өмірдің құндылығын және оның мәнін анықтаушы - өмірмен диалектикалық бірлікті құрайтын өлім.

Намыс - қазақ халқының түсінігінде ең жоғарғы адами қасиеттердің бірі, тіпті ең бастысы.
Парыз - адамды өз болмысын адамгершіліктік құндылықтарға сай қалыптастыруға мәжбүрлейтін этикалық категория.
Кісілік - адам болып өмір сүрудің жоғары деңгейі. Қазақтың “кісілік” ұғымы қазіргі “тұлға” (личность) ұғымына сәйкес деп ойлаймыз.

Қазақ Философиясы - қоғамдық сананың ұлттық түрі; тұрмыс пен танымның ортақ принциптері, адам мен дүние жүзінің қатынасы туралы ілім, табиғаттың, қоғамның және дүниетанымның жалпы даму заңдары жайындағы ғылым. Қазақ халқының даналық өрісінде дүние мен адам туралы дүниетанымдық көзқарастардың тарихи қалыптасқан даму жүйесін қамтиды. Қазақ тіліндегі даналық түсінігі мәні жағынан философияға жақын. Қазақтың даналық ой-пікірлерінің тарихы екі кезеңнен тұрады.

Бірінші кезеңде Анахарсис, Қорқыт, Жүсіп Баласағұни, Қожа Ахмет Йасауи, Әбу Наср әл-Фараби, Махмұт Қашқари, т. б. данышпандар даналық дәстүрлерін жасады, олар табиғи түрде қазақ этносының дүниетанымдық ойлау мәдениетінің бастау арналарына айналған.

Екінші кезеңде қазақ халқының төл дүниетанымы мен философиясы қалыптасып, дамыды. Қазақ философиясының төл тарихы Асан Қайғы мен Мұхаммед Хайдар Дулаттан басталады. Асан Сәбитұлы - жырау, ойшыл, мемлекет қайраткері. Ол қазақ этносын әрі мемлекетін қалыптастырып, нығайтуда «Жерұйық» ілімін дүниеге әкелді. Бұл - халықтың қауымдасып ұлттық мемлекет құру идеясы болатын. Асан Қайғы өз жыр-толғауларында, шешендік сөздерінде хандық мемлекетті нығайту, елдің қорғаныс қабілетін арттыру қажеттілігін насихаттайды. Оның Асан Қайғы атануы - ғұламаның ойшылдығының, парасаттылығының айғағы. Асанның қайғысы тек өз заманына қатысты емес, оны қайғыға салып отырған - болашақ туралы болжамдары, халық қайда бара жатыр, ертеңі қандай болады деген күрделі сұрақтар.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.