Жасыл мүктің құрылысы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 56 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1 МҮКТЕРДІҢ ЖАЛПЫ СИПАТТАМАСЫ

Мүктердің даму эволюциясы . . . 6

2 ЗЕРТТЕУ АУДАНЫНЫҢ ФИЗИКО - ГЕОГРАФИЯЛЫҚ СИПАТТАМАСЫ ЖӘНЕ КЛАССИФИКАЦИЯСЫ

2. 1Қысқаша физикалық-географиялық сипаттамасы . . . 15

2. 2Мүктердің классификациясы . . . 18

3 МҮКТЕРДІҢ БИОЛОГИЯЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІН ЗЕРТТЕУДІҢ ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗДЕРІ
3. 1 Мүктердің адсорбциялық қасиеті . . . 40

3. 2 Мүктердің суды тазалаудағы биологиялық маңызы . . . 46

ҚОРЫТЫНДЫ … . . . 55

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ … . . . 56

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі: Қазіргі кезде әлемде экологиялық проблемалар жылдан жылға өршіп, өзекті мәселелердің біріне айналып отыр. Осы мәселелерді шешу ушін көптеген елдерде біраз ғылыми зерттеу жұмыстары жүргузілуде. Экологиялық мәселелерді шешу үшін ең алдымен экологиялық мониторингті жүргізудің көптеген әдістері белгілі. Соның ішінде биологиялық мониторинг әдістері өзінің тиімді әдіс екендігін біраз уақыт бойы көрсетіп келеді. Биологиялық әдіспен мониторинг жасаудың бірқатар тиімділіктері бар, олар: энергия ресурстарының қажетсіздігі, биологиялық индикатордың оңай табылуы және арзандылығы тағы басқа. Сол себептен биологиялық әдістермен мониторингті жүргізу соңғы жылдары жиі қолданылып келеді.

Мүктер - табиғатта кең таралған өсімдіктердің түрі. Оларды өсіру улкен шығында қажет етпейді. Сонымен қатар мүктерді адсорбциялық қасиеті басқа өсімдіктермен салыстырғанда жақсы мәнге ие. Мүк тәрізділердің шаруашылықтағы маңызы және табиғаттағы маңызы зор. Сфагнум мүгінің антибиотикалық қасиеті бар, медицинада қолданылады. Мүктерден құрылысқа қажетті престелген плиталар алады. Шымтезек ауыл шаруашылығында отын ретінде пайдаланылады.

Мүктер өте баяу өседі, жылына 1-2мм-ден бірнеше см-ге дейін ылғал сіңіргіш, топырақ түзеуге қатысады. Қазіргі кезде мүктерге жүргізілген тәжірибелердің нәтижесі бойынша мүктердің ауыр металдарды гүлді өсімдіктерге қарағанда өте күшті адсорбциялайтындағы анықталды. Ауаның ластануына сәйкес зиянды ауыр металдардың концентрациясы өседі.

Ал мүктердің кейбір түрлері сол ауыр металдарды адсорбциялап отырады екен. Мысалыға, мүктің polуtrichum түрі ceratodon түріне қарағанда ауыр металдарды көбірек адсорбциялайды. Сондықтан мүктер табиғаттың экологиялық мәселелерді шешуде ерекше маңызға ие.

Мүк тәрізділер - жоғары сатыдағы өсімдіктер эволюциясының ерекше тармағы. Жоғары сатыдағы өсімдіктер арасында мүк тәрізділер жоғары бейімделген топ құрайды. Ботаниктер арасында мүктерді ерекше зерттеушілер бриологтар деп атауы, мүк тәрізділер туралы ботаника ғылымы бриология болуы кездейсоқтық емес.

Мүк тәрізділердің ертедегі табылған қазба қалдықтар растайды. Олар карбон дәуірінде табылған. Палеозойда мүк тәрізділерден бауыр мүктер, сфагнум тағы басқа мүктер дамыған деп есептеледі. Палеозойдың бас кезіндегі мүк тәрізділер тұқымдасы қалыптасып, мезазойдың ортасында туыстары пайда болған деп есептеледі.

Үштік кезеңде жоғары мамандалған туыстары пайда болуымен сипатталса, төрттік кезеңде мүк тәрізділердің таралуы мен ареалдарының кеңеюі сипатталады.

Мүк тәрізділер ерте кезден бері табиғат экономикасында ерекше орын алып, құрлықтардың түзілуінің күрделі жағдайында, климат пен өсімдік жабының өзгерісінде сақталып қалды. Мүк тәрізділердің жердің өсімдік жабынын түзеуге жаппай қатысуы басқа өсімдіктер мен жануарлардың қорек ету ортасына да ерекше әсер етті. Жоғары ылғалды және солтүстік, оңтүстік жарты шарлардың қоңыржай белдеулерінде олар торф қабаттарын түзуге белсене қатысқан.

Мүк тәрізділердің тундра зонасындағы ландшафтың маңызы өте белгілі. Бұл өсімдіктер әсіресе тропиктік облыстарда көп. Теңіз денгейінен 3000 м биік тауда мүктік ормандар белдеуі орналсақан.

Тақырыптың зерттелу деңгейі: Ринофиттердің ашылуына байланысты мүк тәрізділерді осы ертеде пайда болған жоғары сатыдағы өсімдіктердің бір тобынан пайда болуы мүмкін деген пікір туа бастады. Р. Кидстон және У. Ланг олардың кейбір өкілдерін егжей - тегжейлі сипаттап жазды. Сонымен бірге олар мүк тәрізділердің редукцияға ұшырауына және гаметофиттерінің прогрессивтік бағытта дамуына байланысты ойлы пікірлер айтады. Мүк тәрізділердің шығу тегі жөніндегі бұл жорамалды мынадай бірқатар атақты ботаниктер қолдады.

Оларға британия палеоботанигі Д. Скотт, швед палеоботанигі Т. Халлер, орыс ботанигі Б. М. Козо - Полянскийлер болды. . Бұл жорамалдың пайдасына бірқатар палеоботаникалық мәліметтерді келтіруге болады. Мысалы, риниофиттерге жататын хорнеофитонның спорангилерінде сфагнум мен андрея мүктерінің қораптарында болатын бағаналарға ұқсас бағанасы болған.

Одан басқа хорнеофиттерде өткізгіш системасының алғашқы бастамасын байқауға болады, бұл жағдай жер асты органдарында - ризомоидтарында болмайды.

Тағы бір көңіл аударарлық нәрсе, ол спорогонитес деген девон дәуірінен белгілі жұмбақ туыс. Оның спорофиті жоғары ұшы споронгимен аяқталатын, ұзын тірсектен тұрады, шамасы нағыз жетілген өткізгіш системасы болмайды. Онша жақсы сақталмаған қазба қалдықтар негізінде қаншалықты пікір айтуға болатындығын қайдам, әйтеуір спорогонитестің спорангилерінде шымтезек түзетін мүктердің бағанасына ұқсас бағанасы болған.

Спорогонитесті зерттеген америка палеоботанигі Г. Эндрюс сөз етіп отырған өсімдікті мүк тәрізділермен жақындастырады. Бұл фактілер қаншалықты жеткіліксіз болғанымен, мұк тәрізділердің шығу тегі жөнінде риниофиттік жорамалды жақтайтындығы белгілі. Ең ақырында риниофиттік жорамалдың пайдасына кейбір жағдайлар себеп болады. Мысалы, бриумның (Brium) жәнебір қатар басқада мүк тәрізділердің спорофиттерінің аша тәрізді бұтақтануын атавизим деп қарауға болады.

Диплом жұмысының мақсаты: Экожүйелердің алмасуында мүкердің маңызын қарастыра отырып, мүктердің адсорбциялық қасиетін, суды тазалаудағы биологиялық маңызын зерттеу.

Диплом жұмысының міндеттері:

мүктердің табиғаттағы таралуын, классификациясын және қолданылуы бойынша мәліметтерді жинақтау және жүйелеу;
мүктердің түрлерімен танысып, мәліметтерді жинақтау;
мүктерді қоршаған ортаның ластануын, яғни биологиялық индикатор ретінде қолдану мүмкіндіктерін зерттеу;
ластанған ағызынды суларды улы металл иондарынан тазалау үшін мүктерді пайдасын зерттеу.

Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы: Қазіргі таңдаэкологиялық мәселелердің маңызды және өзекті проблемаларының бірі, бұл - ластанған өндірістік ағызынды суларды тазалау болып табылады. Ластанған ағызынды сулар қоршаған ортаға үлкен зиянын тигізуде. Осы суларды тазалаудың бірқатар әдістер қолданылады. Атап айтар болсақ, физикалық, химиялық және биологиялық әдістер белгілі. Соның ішінде мүктерді пайдалана отырып биологиялық әдіспен ластанған өндірістік ағызынды суларды тазалау басқа әдістермен салыстырғанда бірқатар ерекшеліктері бар. Мұны біз қарапайым ғана мүктерді пайдалану арқылы өте тиімді жолдармен тазарта аламыз.

Диплом жұмысының құрылымы: Диплом жұмысы кіріспеден, үш тараудан, қорытынды және пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады. Диплом жұмысының көлемі 70 бет.

МҮКТЕРДІҢ ЖАЛПЫ СИПАТТАМАСЫ

1. 1 Мүктердің даму эволюциясы

Жоғары сатыдағы өсімдіктердің систематикасында мүк тәрізділер ерекше дараланып тұрады. Мүк тәрізділермен қазіргі кезде кездесетін жоғары сатыдағы өсімдіктердің басқа бөлімдерінің өкілдерінің арасында ешқандайда байланыс жоқ, тіптен аралық формалар да байқалмайды. Сондықтан көп уақыттан бері мүк тәрізділер жоғары сатыдағы өсімдіктердің басқа топтарына мүлдем байланыссыз, тікелей балдырлардан пайда болған деген жорамалдар айтылып жүр және олар қәзіргі кезде де көп қайталануда.

Қалай болғанда да мүк тәрізділер жер бетіндегі өсімдіктердің ерте пайда болған тобы. Бұл өсімдіктердің шығу тегін және жекелеген топтарының арасындағы туыстық байланыстарын анықтауда ең маңызды мәліметті олардың қазба түріндегі қалдықтарын зерттеу береді. Алайда мүк тәрізділердің құрылысының қарапайым болуы және олардың қазба түрінде нашар сақталуына байланысты табылған палеоботаникалық аматериалдар өте аз. Сол себепті бұл материалдар мүк тәрізділердің шығу тегі мен эволюциясы туралы сөз еткенде, негізінен олардың қазіргі кезде кездесетін өкілдерін салыстырмалы түрде зерттеудің нәтижесінде жиналған материалдарды басшылыққа алған жөн. Әрине бұл мәліметтерді талас туғызбайды деп айту қиын. Сондықтан да ботаникатердің арасында мүк тәрізділердің шығу тегі мен эволюциясы туралы көзқарас бірдей емес. Қайта бұл жөнінде бірін - бірі көбіне жоққа шығаратын, диаметральді қарама - қайшы келетін көз қарастар толып жатыр.

Мүк тәрізділердің вегетативтік органдарының қалдықтары таскөмір дәуірінің соңғы кезеңдерінен белгілі екендігі ешбір талас туғызбайды. Сол кездерден бауыр мүктерінің, соның ішінде Marchantiaceae - ға ұқсас талломды және Polytrichaceae - ға ұқсас жапырақты сабақты формалары белгілі. Алайда соңғы кездері мүк тәрізділерді споралары бұрынғы силур және девон қабаттарынан белгілі болып отыр. Ал құрғақта кездесетін өсімдіктердің споралары Балтық бойында тіптен кембрий дейінгі қабаттардан табылған.

1957 жылы перм қабаттарынан жасыл мүктердің 4 түрі және Protosphagnum деген жаңа туыс сипатталып жазылды. Соңғысының өкілдері сфагнум мүгінен жапырағында жүйкелерінің болмауымен ажыратылады. Палеозой эрасынан бауыр мүктерінің 7 түрі және жапырақты сабақты мүктердің 9 түрі белгілі. Мезозойдан бауыр мүктерінің 13 түрі, жасыл мүктердің 1 туысы және спагнумның 1 түрі белгілі.

Кайнозойда мүк тәрізділер өте көп кездеседі. Үшінші дәуірден бауыр мүктерінің 34 түрі және жапырақты сабақты м. ктердің 105 түрі белгілі. Олардың қазіргі кездерде кездесетін мүктерден айырмашылығы жоқ деп айтуға болады [1] .

Үшінші дәуірде алғашқы рет жапырақты сабақты бауыр мүктері кездеседі. Сонымен қазіргі кездегі палеоботаникалық мәліметтер мынаны көрсетеді:

мүк тәрізділер өте ертеде пайда болған және жеке дараланған өсімдіктердің тобы. Қазба түріндегі мүк тәрізділердің ішінде жоғары деңгейде дамып қалыптасқан өсімдіктердің бар екекндігі бізге белгілі. Ол дегеніміз мүк тәрізділердің ұқақ эволюциялық даму сатысынан өткен өсімдіктер екендігін көрсетеді;
мүк тәрізділердің үш класы да (бауыр мүгі, антоцероттылар, жапырақты мүктер) өте ертеде дараланған, шамасы силур дәуірінде немесе одан да ертеректе;
бауыр мүктерінің ішінде талломды формалары жапырақты сабақтыларына қарағанда бұрынырақ пайда болған. Соңғылары тек неогеннен бастап белгілі;
сфагнум мүктері өте ертеде пайда болған өсімдіктердің тобы, олардың палеозой эрасында пайда болғандығы күмән туғызбайды.

Алайда мүк тәрізділердің тікелей шыққан тегін палеоботаника бізге аша қойған жоқ. Қазіргі кездердегі және қазба түріндегі жасыл мүгінің құрылыстары жөніндегі қолда бар мәліметтердің барлығы, олардың жекелеген қатарлармен кластарының арасында тығыз байланыстың бар екендігін бұлтартпай дәлелдейді.

Алайда бұл байланыстар мүк тәрізділердің тармақтарының барлығын бір бағытта дамыған деп қарап, оларды системада бір түзудің бойына орналастыру жеткіліксіз. Басқаша айтқанда сөз етіп отырған байланыстар мүктәрізділердің барлық тармақтарын, системада бір түзудің бойында бір - бірімен соншалықты тығыз жақындастырмайды. Бөлім секілді үлкен тармақтарда, даму әрине әртүрлі бағытта жүрген, параллель дамығандары да болған. Сонымен бірге эволюциялық тұрғыдан алып қарағанда әртүрлі бағытта дамыған мүк тәрізділердің бір - біріне ұқсас белгілері пайда болған.

Барлық қолда бар мәліметтерге сүйене отырып, мүк тәрізділердің шығу тегі мен эволюциясын мына тұрғыдан беруге болады.

Мүк тәрізділердің эволюциясының гаплоидты (гаметофиттік) тармағы жоғары сатыдағы өсімдіктердің ең ертеде пайда болған тобы. Ол басқа диплоидты тармақ секілді (Pteridophyta, Gymnospermatophyta, Angiospermatophyta) балдырларының ертедегі бір түрлерінен пайда болған. Бұл балдырлардың паренхималық клеткалардан тұратын, субстраттың бетінде төселіп жататын талломдары дорзовентральді, дихотомиялы бұтақтанған болып келеді. Олардың ұрпақ алмасуы айқын байқалады, әдетте гаметофит пен спорофит бірдей дамыған. Гаметофитінде көп клеткалы гаметангилері жетіледі, олар қазіргі кезде кездесетін кейбір қоңыр балдырлардың гаметангилеріне ұқсас болады, ал спорафитінде - спорангилері қалыптасады. Осындай балдырлар құрлықта өмір сүруге ауысқан. Олардың көп клеткалы гаметангийлері архегоний мен антеридииге айналған.

Ұрықтану архегониидің ішінде жүре бастаған және ол балдырлардағыдай сулы ортада емес, құрғақ ортада іске асу мүмкіндігіне ие болған. Ұрықтанған жұмыртқа клеткасынан пайда болған спорофит біртіндеп өз бетінше өмір сүру мүмкіндігінен айырылып, гаметофиттің есебінен жартылай паразиттік өмір сүруге ауысқан. Қысқасы спорофиттің өмірі гаметофитпен тығыз және тұрақты байланыста болады. Бұл жағдай спорофиттің редукцияға ұшырауына әкеліп соқтырады. Алғашқы кездерде спорофит үлкейіп өсіп, архегонийдің қабырғаларын жыртып шығып, сыртқа түсіпқалып отырады. Кейіндеу спорофиттің біртіндеп редукцияға ұшырауының нәтижесінде жекеленген спорангийлер бір - бірімен біртіндеп бірігіп, тұтас споралық денешік, біріңғай спорангий түзеді. Споралардың жер бетінде дамуы оларды қорғауды қажет етеді. Біртұтас болып қалыптасқан спорангийлердің сыртқы клеткалары жыныстық қабілетін жоғалтып қорғаныш қабатын түзеді.

Спорофит одан әрі әбден жетілген. Спорофиттің төменгі жағынан гаусториясы жетіледі, ол гаметофиттің ұлпасына еніп тұрады.

Жер беті жағдайында споралардың жақсы шашылуына бейімділік пайда болған (қорапшаны пораларымен өсімдіктің үстіне көтеріп шығаратын тірсектің жетілуі, қақпақшалардың қалыптасуы, перистомдардың түзілуі және т. б) . Гаметофит алғашқы кезде пластинка тәрізді, таломмды, ауалы ортада жетіле отырып, жыныстық процестерден басқа спорогонның дамуын қамтамасыз етеді. Сонымен бірге өзіде одан әрі жетіле түседі. Ол ассимиляция процесі көп жүретін таломмның үстінгі қабатын жетілдіреді. Біртіндеп мүк тәрізділердің жапырақты сабақты формалары қалыптасқан және олардың ең құрылысы күрделілері аса үлкен мөлшерге жеткен. Осы мүктердің батпақта емес, құрғақтау жерлерде өсетіндерінің, сабақтарының анатомиялық құрылысы стельдік құрылысты сабақтарға өте ұқсас болады. Алайда гаметофиттің негізгі атқаратын қызметі жыныстық процесті қамтамасыз ету болып табылады. Ол ылғалды ортада бір жерден екінші жерге жылжып отыратын, қозғалғыш сперматозоидтардың көмегімен жүзеге асады. Осы жағдайлар гаметофиттердің құрылыққа ауысуына бірден - бір мүмкіндік береді. Дегенмен мүк тәрізділердің таралуы ылғалды ортамен шектелген болады. Ал қалған жоғары сатыдағы өсімдіктердің тобының даму циклында спарофиті басым болып келеді, олар құрғақта өмір сүруге жақсы бейімделген және қысқа уақыттың ішінде құрылықты тұтас жауып кеткен.

Сонымен мүк тәрізділер қандай балдырлардан пайда болуы мүмкін? Жоғарыда айтылғандай, ол шамасы қоңыр балдырлар болса керек. Олардың ішінде морфологиялық құрылысы жағынан әлдеқашан күрделі жағдайға жеткен формалары кездеседі. Бұларға қазіргі кездегі Dichtyota, Laminaria және т. б мысал бола алады. Тек қоңыр балдырларда ғана көп клеткалы гаметангилер болады. Алайда қоңыр балдырлардың түсінің қоңыр болуы және клетка құрылысының басқаша болуы олардан мүк тәрізділерді шығаруды қиындатады. Сондықтан кейбір ғалымдар мүк тәрізділерді жасыл балдырлардан шығарады. Шындығында, тең талшықты жасыл балдырлардың пигменттерінің құрамы мүк тәрізділердің пигменттерімен бірдей болы келеді. Атап өтетін болсақ, хлорофилл, ксантофилл, каротин, қор заты ретінде оларда крахмал жиналады. Олардың екеуінде де клеткаларының құрылысы мен клетка қабықшаларының құрамы да өте ұсақ. Ең соңында осылардың екеуінің де сперматозоидтарының ультраструктурасының өте ұқсас екендігін аңғарамыз. Жасыл балдырлардың ішінде қазіргі кездерде кездесетін және жойылып кеткен өкілдерінің ішінде морфологиялық жағынан күрделі, тілімделген талломы және қоңыр балдырларға тән көп клеткалы гаметангийі бар түрлері біздерге белгісіз. Алайда, К. И. Мейер 1930[2] жылдардың өзінде хетонема деген жасыл балдырлардан көп камералы антеридийді сипаттап жазған. Олардан басқа хара балдырларының да құрылысы ерекше болып келетін, көп клеткалы жыныс органдары болады. Бұл балдырлардың вегетативтік денесінің күрделі болып келуі, жасыл балдырлардың жер бетіндегі жер бетіндегі өсімдіктерге тән құрылысқа ұмтылғандығын көрсетеді. Мүк тәрізділерді жасыл балдырлардан шыққан деген көзқарасты жақтаушылардың тұжырымдауынша, жасыл балдырлардың ішінде бұрын көп клеткалы гаметангийі бар формалары болған. Бұл жағдай мүк тәрізділерді Chaetophorales типтес жасыл балдырлардан шығаруға негіз болады. Олардың талломдарының құрылысының гетеротрихозды екендігі байқалады. Олардың вегетативтік денесінің төменгі жағы субстраттың бетінде төселіп жатады, ал одан жоғары қарай көбеюге қабілеті бар клеткалардан тұратын тік жіпшелер кетеді.

Мүк тәрізділердің жорамал тегі, үстіңгі жағында көп клеткалы гаметангийлері бар, паренхималық пластинка түрінде қарастырылып, бейнеленген өсімдіктер болып келеді. Сонымен, олардың хетофоралықтардан айырмашылығы сол, жерге төселіп өсетін бөлігі біршама жетілген болып келеді, ал тік бөлігі редукцияға ұшырап, тек жыныс органдары түрінде берілген. Осындай гетеротрихозды жасыл балдырлар, құрылыққа шығып, одан әрі жоғарыда сиптталғандай жолмен дамуы мүмкін.

Алайда споралы жеміссіз өсімдіктердің жыныс органдары, антеридий және архегоний спораларының құрылыстарының арасында үлкен ұқсастықтардың болуы бұл жорамалға қайшы келеді. Антеридийлер, архегонийлер, спорангилер және устьицелері секілді күрделі құрылымдардың өсімдіктер дүниесінің бір - біріне тәуелсіз, екі түрлі эволюциялық линиясынан пайда болған деп жорамалдау қиын. Сондықтан да қазіргі кездерде ботаниктердің көбісі мүк тәрізділер мен жоғары сатыдағы өсімдіктердің басқа бөлімдерінің шығу тегі бір деген көзқарасты көбірек мойындауда.

Ринофиттердің ашылуына байланысты мүк тәрізділерді осы ертеде пайда болған жоғары сатыдағы өсімдіктердің бір тобынан пайда болуы мүмкін деген пікір туа бастады. Р. Кидстон және У. Ланг олардың кейбір өкілдерін егжей - тегжейлі сипаттап жазды. Сонымен бірге олар мүк тәрізділердің редукцияға ұшырауына және гаметофиттерінің прогрессивтік бағытта дамуына байланысты ойлы пікірлер айтады. Мүк тәрізділердің шығу тегі жөніндегі бұл жорамалды мынадай бірқатар атақты ботаниктер қолдайды.

Оларға британия палеоботанигі Д. Скотт, швед палеоботанигі Т. Халлер, орыс ботанигі Б. М. Козо - Полянский жатады. Бұл жорамалдың пайдасына бірқатар палеоботаникалық мәліметтерді келтіруге болады. Мысалы, риниофиттерге жататын хорнеофитонның спорангилерінде сфагнум мен андрея мүктерінің қораптарында болатын бағаналарға ұқсас бағанасы болған.

Спорогонитесті зерттеген америка палеоботанигі Г. Эндрюс сөз етіп отырған өсімдікті мүк тәрізділермен жақындастырады. Бұл фактілер қаншалықты жеткіліксіз болғанымен, мүк тәрізділердің шығу тегі жөнінде риниофиттік жорамалды жақтайтындығы белгілі. Ең ақырында риниофиттік жорамалдың пайдасына кейбір жағдайлар себеп болады. Мысалы, бриумның (Brium) жәнебір қатар басқада мүк тәрізділердің спорофиттерінің аша тәрізді бұтақтануын атавизим деп қарауға болады [3] .

Риниофиттік жорамалды барынша дәлелденген деп қарауға болмайды. Өйткені ботаниктердің бәрі бірдей оны қолдап отырған жоқ. Егер осы жорамал толығынан дәлелденер болса, онда мүк тәрізділердің спорофиттерін, дихотомиялы бұтақтанған спорофиттің тектік формаларының редукцияға ұшырауынан кейінгі, ақырғы жемісі деп қараған жөн. Бұл көзқарас бойынша спорогон дегеніміз риниофиттердің соңғы бұтақтарының біріне сәйкес келеді. Бұл монотеломды спорофит. Егер мүк тәрізділер шын мәнінде риниофиттерден шыққан болса, онда шамасы олардың ылғалы мол жерлерге бейімдеушілігінің нәтижесі болғаны. Мүк тәрізділердің өткізіш системасының өте қарапайым болуын, көп жағдайда тіптен жойылып кетуінде, осы жоғарыда айтылған бейімделушілік қасиетімен түсіндіруге болады. Ал мүк тәрізділердің өткізгіш системасының ертеректе жақсы жетілген болғандығын және жақсы жұмыс істегендігін, олардың көп жағдайда рудименттік устьицелерінің болуы айқындай түскендей. Өйткені устьице өткізгіш системасымен байланыста болады. Алайда осындай аса күрделі бейімделушіліктің, жақсы жетілген өткізгіш системасы жоқ, толық автотрофты ұрпақ ретінде, өз бетінше өмір сүре алмайтын спорофиттерде жүруіне сену қиын. Сондықтан устьиценің болуы мүк тәрізділердің спорофитті жақсы жетілген өсімдіктерден шыққан деген көзқарасты дәлелдей түскендей. Ондай өсімдіктер риниофиттер болуға тиісті.

Мүк тәрізділердің кластарының үшеуі де жоғары сатыдағы өсімдіктердің дамуының ортақ діңінен өте ертеде алыстап кеткен.

Антоцероттықтардың гаметофиттері басқа мүктерге қарағанда ең қарапайым белгілерін сақтаған. Олардың талломдарында балдырлардың, әлі де бірқатар қасиеттері байқалады. Хромотофорында пиреноидтары бар, ерекше өсу бүршіктері болады және тағы басқа белгілері бар. Бірақ та антоцероттықтардың спорофитінің құрылысы керісінше өте күрделі. Спорогонының құрылысында бірқатар жапырақты мүктермен ортақ белгілері бар. Бірақ, барлық бауыр мүктеріндегі секілді споралары және пружинкалары болады. Меристемалық ұлпаларының болуына байланысты, спорогон ұлғайып өсуге қабілетті болып келеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.