Оқытудың дидактикалық ұстанымдары
КІРІСПЕ
Қазіргі кездегі Қазақстан Республикасындағы Білім беру жүйесінде болып жатқан өзгерістер Білім берудің мемлекеттік стандарттардындағы білім берудің мақсаты мен мазмұнынан мұғалімдерге қойылып отырған талаптардың жоғары екендігін айқындайды. Бүгінгі таңда қоғамымыздың кез-келген саласында өзі үшін де, елі үшін де өскелең экономикалық және әлеуметтік жауапкершілік жағдайында өмір сүріп, жұмыс жасай білетін білікті, қабілетті, іздеңгіш азаматтар қажет екені белгілі.
Елбасымыз өзінің жолдауында білім беру және білікті кадрлар даярлау жүйесі жайлы сөз етті. Бізде экономикалық және қоғамдық жаңару қажеттіліктерне сай келетін осы заманғы білім беру жүйесі қажет екенін айтқан. Мектепте оқушыға білім беру мәселесі теориялық ғылымдар жетістіктеріне сүенгенде ғана нәтиже болады [2]. Сондықтан дамыта оқыту әдістемесі негіздері ретінде педагогика және психология болып табылады. Мұғалім дайын ақиқат, түйін, ой қорытындысын оқушылардың миына құйғанмен, ойлау мен сөйлеу негіздеріне жақындауға да мүмкіндік бермей, шығармашылық, арман, қиял қанатын байлап қояды. Оқушыны білім, ақиқат, ереже мен формулалар қоймасына айналдырмау үшін, оны ойлауға үйрету керек (В.А.Сухомлинский)[3].
Тақырыптың зерттелу деңгейі: Болашақ химия мұғалімінің жоғары оқу орнында алған білімді болашақ өмірінде өз қажеттілігіне жарата білуі керек. Мұғалімдердің кәсіптік дайындығын жетілдіру мәселелеріне О.А. Абдуллина [4], С.И.Архангельский [5], Ю.К. Бабанский [6], Н.Ф. Талызина [7], В.В. Краевский [8],В.В. Гоноболин [9] және басқалардың зерттеулерінде химияны оқытуда электронды дидактикалық құрал-жабдықтарды пайдалану мәселелері қамтылған.
Зерттеу нәтижелеріне сүйене отырып, дидактикалық электронды құралдарды қолдануға болашақ химия мұғалімдерінің әдіснамалық білімдерін жетілдіру қажеттілігі туындайды. Бұл ретте электронды дидактикалық құрал-жабдықтарды қолдануға әдіснамалық білімдер деп,электронды дидактикалық құрал-жабдықтар,оны меңгеру үдерісі, түсіндіру әдістері және оқыту мен тәрбиелеу жүйесінде қолдану шарттары мен оны жетілдіруді түсінеміз. Дегенмен, болашақ мектеп мұғалімдерінің электронды дидактикалық құрал-жабдықтарды қолдануға әдіснамалық білімдерін жетілдіру мүмкіндіктері мен математика мұғалімінің электронды дидактикалық құрал-жабдықтарды қолданудағы әдіснамалық білімдерін қалыптастыру тиімділігі, болашақ математика мұғалімінің электронды дидактикалық құрал-жабдықтарды қолдануға әдіснамалық білімдерінің қалыптасуының негізгі белгілерінің әлі дежеткілікті шешімін таппай отыруы себепті қарама-қайшылықтар туындап отыр.
Жұмыстың мақсаты: Орта мектептің химия курсын оқыту барысында қолданылатын электронды дидактикалық құралдар мен үлестірмелі тапсырмалардың маңыздылығын көрсету және дайындау әдістерін ұсыну.
Жұмыстың міндеті:
1. Оқылатын жүйені, құбылыстар мен үрдістерді ұқсатып моделдеу бойынша белсенді оқытуда дидактикалық ойындардың, тапсырмалардың, құралдардың маңыздылығын ашып көрсету;
2. Электронды дидактикалық ойындарды өткізу барысында оқушылардың оқу- танымдық әрекетке белсенді қатысуын арттыру;
3. Дидактикалық ойын балалардың ұжымдық мәселені шешуге, ұжым үшін бірлесіп, іс-әрекет етуге, жолдасының пікірімен есептесуге, тілектес болуға жетістігі мен сәтсіздігіне бірге толқуға, қабілеті мен кемшілігіне ұқыптырақ болуға үйрететіндігін арттыру;
4. Электронды дидактикалық тапсырмалар мен құралдар оқушылардың оқу танымдық бесенделеген арттыратын құралы ғана емес, оқушы жүрегі арқылы сабаққа ұмтылыс тудыру жолдары екендігін іс-жүзінде дәлелдеу;
5. Нашар оқитын оқушының ой өрісін дамытуға көмектесетін оқу құралдарының аса маңыздыларының бірі екендігін ашу.
Зерттеу нысаны: Электронды дидактикалық құрал-жабдықтарды химияны оқытуда пайдалану үдерісі.
Зерттеу пәні: Болашақ химия мұғалімінің электронды дидактикалық құрал-жабдықтарды қолданудағы әдіснамалық білімдері.
Зерттеу жұмысының әдіснамалық және теориялық негіздерін таным теориясы, жүйелілік, іс-әрекеттік, оқытуды саралау және даралау, білім беруді ізгілендіру келістері,жоғары педагогикалық, химиялық білім беру мен әдістемесіне қатысты теориялар, педагогикалық жоғары оқу орындарында болашақ химия мұғалімін дайындаудың психологиясы мен әдістемелік алғы шарттары құрайды.
Зерттеу әдістері: зерттеу мәселесі бойынша ғылыми-әдістемелік және педагогикалық әдебиеттерге, орта мектепте оқу үдерісінде қолданылатын электронды дидактикалық құрал-жабдықтарға талдау; жоғары оқу орындарының арнайы пәндерді және таңдау бойынша курстарды оқытудың тәжірибесін зерттеу және жинақтап ой қорыту; болашақ мамандарға бақылау жасау, орта мектеп мұғалімдерімен сұхбаттасу, оларға сауалнама жүргізу; зерттеу нәтижелерін статистикалық өңдеу және талдау.
Зерттеу базасы: Жетісай ауданыМ. Жұмабаев атындағы №15 жалпы орта мектебі коммуналдық мемлекеттік мекемесі.
Диплом жұмысының құрылымы:кіріспе, үш тараудан,қорытындыданжәнеқолданылға н әдебиеттер тізімінентұра
1 ХИМИЯ КУРСЫНДА ДИДАКТИКАЛЫҚ МАТЕРИАЛДАРДЫ ҚОЛДАНУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.Химияны оқыту барысында оқушылардың ақыл-ойын дамыту
Соңғы уақытта мектеп программаларының ғылыми-техникалық прогрестің деңгейінен едәуір артта қалғаны айқын сезілгендіктен химиядан сабақ беруді қайта құру қажет болды. Теориялық деңгейі жөнінен ғылым мен техниканың қазіргі кездегі жетістіктеріне едәуір жақындатылған жаңа программалар бастапқыда оқушы түгіл химия мұғалімінің өзіне біршама қиын тиді. Білім және тәрбие берумен бірге химияны оқытудың тағы бір аса маңызды міндеті оқушылардың ақыл-ойын дамыту. Педогогикалық теориялардың тұрғысынан қарағанда дамыту оқыту деңгейінің және қарқынының көтеріңкі болуына, соларға сәйкес оқушылардың таным әрекетінің белсенділігіне тәуелді болады. Мұның мәнісі - оқушылардың білім алудағы ең таяу биігі көрініп тұруы, оған жету жолында бойына біткен қабілеті мен күш жігерін аямай, еңбек істеуі тиіс деген сөз. Психологиялық жағынан алғанда дамыту білімді игеру мен жаңғырту, таныс және жаңа жағдайда қолдана білу, логикалық ойлануды қалыптастыру болып табылады.Әдістемелік әдебиеттерде оқушылардың дамуы химиялық білімнің мазмұнына байланысты химиялық эксперимент жасағанда, сан және сапа есептерін шығарғанда және мәселелерді оқу кезінде жүзеге асатыны баяндалған.
Оқушылардың көп кезеңді жоғары оқу орнына дейінгі, жоғары оқу орнынан кейінгі дайындық процесінде жалпы кәсіптік маңызы бар білім мен шеберліктің көлемі мен деңгейі біртіндеп толықтырылып отырады.
Кәсіби білім мен дағдылардың барлық көлемі мен деңгейі үздіксіз білім беру және кәсібилендіру процесінде оқытушыда қалыптасуы керек, оны өз уақытында И.Л.Дрижун химия оқытушысының профессиограммасында анықтайды. Бұл профессиограммада автор маманның мақсатын тұжырымдап қана қоймайды, сонымен қатар химия пәнінің мұғалімі өзінің кәсіби қызметінде жүзеге асыруы керек студенттерді оқыту, тәрбиелеу және дамыту міндеттерінің шеңберін сипаттайды, сондықтан оларды университет қабырғасында шешуге үйренуі керек. Химия пәнінің мұғалімі өзінің кәсіби қызметінде кәсіби-педагогикалық міндеттерді шеше білуі керек. Оларға мынадай міндеттер жатады:
1) Химиялық білім беруді ізгілендіру, ізгілендіру және демократияландыру; 2) оқушылардың табиғаттың ғылыми бейнесінің құрамдас бөлігі ретінде және ғылыми дүниетанымның негізі ретінде Жалпы химиялық өкілдіктерін қалыптастыру;
3) Химиялық тілді оқыту;
4) негізгі химиялық ұғымдар жүйесін қалыптастыру;
5) химиялық теориялардың негіздеріне оқыту жатады;
6) Химиялық эксперимент әдістеріне оқыту;
7) кәсіптік бағдар беру, оқытудың политехникалық бағыты;
8) өздігінен білім алуға дайындығын қалыптастыру;
9) танымдық қызығушылықтары мен шығармашылық қабілеттерін дамыту
10) этикалық, еңбек, аксиологиялық, интерсоәлеуметтік және эстетикалық тәрбие.
Кәсіби білім көлемінің елеулі бөлігін қалыптастыру, дағдылар, тәжірибе мен құзыреттілік ЖОО-ның үздіксіз білім беру кезеңіне келеді. Болашақ химия пәнінің мұғалімі, бакалавр, магистрдің кәсібилік сапасын қамтамасыз ету мақсатында университет кезеңінде әртүрлі химиялық-әдістемелік пәндер оқытылады. Оқу жоспарына байланысты келесі оқу пәндері іске асырылуы мүмкін: химия дидактикасы, химияны оқыту теориясы мен әдістемесі, негізгі мектепте химияны оқыту әдістемесі, химияны оқытудың заманауи технологиялары, мектептегі химия курсының теориялық негіздері, бейіндік мектепте химияны оқытудың ғылыми негіздері, химиялық есептерді шешуді оқыту әдістемесі, сыныптан тыс жұмыс, химияны оқытудың теориясы мен әдістемесі бойынша зерттеу негіздері, ғылыми зерттеудің әдістемесі мен әдістері, химияның әдіснамасы мен тарихы, ғылым мен білімдегі заманауи проблемалар және т. б.
Оқушыларды кәсібилендіру процесінде химияның дидактикасына осы әдістемелік пәндер жүйесінде ерекше орын беріледі, өйткені химиялық білім беру әдістемесі мен теориясының жалпы мәселелерін шешпей, пәндік Әдістеменің көптеген жеке мәселелерін тиімді шешу мүмкін емес.
Химияның дидактикасы студенттердің білім беру іс-әрекеті процесінде келесі салыстырмалы түрде тәуелсіз функцияларды орындауға дайын болуын қамтамасыз етуі керек: дизайн, мотивациялық ынталандыру, конструктивті-ақпараттық, процедуралық-технологиялық, ұйымдастырушылық-басқарушылық, жұмылдыру, коммуникативті, құндылық-бағдарлау, гностикалық, ғылыми-зерттеу, инновациялық, нәтижелі-бағалау, өзін-өзі тәрбиелеу.
Химияның дидактикасын зерттеуде оның кәсіби практикалық бағытына үлкен мән беріледі, бұл студенттердің жалпы мәдени және жалпы кәсіптік және пәндік құзіреттіліктерін қалыптастыру үшін маңызды, оларды мектептегі алдағы педагогикалық практикаға дайындау үшін қажет.
Оқушылардың ойлау қабілетін қамтамасыз етуде теориялар мен заңдардың маңызы зор. Ю.В.Ходоковтың еңбегінде заттардың құрылысы және химиялық құбылыстар туралы негізгі ұғымдарды қалыптастыру барысында оқушылардың логикалық ойлауын дамытудың мазмұнына мыналар жатқызылады; бақылаған нәрселерін салыстыру арқылы ұқсастығы мен айырмашылығын анықтай білу; нәрсені ой жүзінде жеке бөліктерге жіктеу (анализ), оларды қайтадан біріктіру арқылы (синтез) нәрсенің тұтас күйін және жеке бөліктерінің арасындағы байланысты танып білу, нәрселердің елеулі қасиеттерін елеусіздерінен ажыратып, бөле білу; бақылаулардан және жеке деректерден тиісті қорытынды жасап, дұрыстығын тексере білу; өз ойын анық және жүйелі баяндауға үйрену.
М.В.Зуева бұл ойлау тәсілдерін әдістемелік жағынан жүзеге асырудың мәселелерін нақты мысалдармен талдады.Оқушылардың ақыл-ой білім мен білікті игеру барысында дамиды. Жеке сыныптар бойынша теориялық және деректі материялдардан, химиялық тілден, химиялық эксперимент жасаудан,сан есептерін шығарудан қалыптасатын білім мен біліктердің тізбегі мемлекеттік бағдарламада көрсетілген.Оқушылардың ой-өрісі алған білімнің мазмұны мен ауқымынан, іске жарата білуінен айқын көрінеді. Мұның үш деңгейі бар. Бірінші деңгейі - алған білімді еске түсіріп, қайта жаңғырту. Бұл білімді мұқият қабылдап, жадында ұстай білуінен аңғарылады. Екінші деңгейі - алған білімді оның қалыптасуына ұқсас жағдайда қолдана білу. Мұнда білімді қайта жаңғырта отырып, тасымалдау және іске жарату жүзеге асырылады. Үшінші деңгей - алған білімді бұрын кездеспенген жаңа жағдайда қолдана білу. Бұл жаңа жағдайды бұрынғымен жақындастыратын, байланыстарды ашатын ойлау тәсілдерін жүзеге асыруды қажет етеді. Білім алу мен оны қолдану үрдісінде жүзеге асатын ойлау тәсілдері; салыстыру, анализ, синтез, жіктеу, жүйеге түсіру, себеп-салдар байланысын ашу, қорыту және жалпылау. Бұл бір-бірімен ұштасып жүзеге асырылғанда ақыл-ой әрекетінің негізгі тәсілдері деп аталады. Мәселен, нәрселер мен құбылыстарды салыстырудан қорытынды жасалады. Жалпылау кезінде елеулі белгілері таңдалып, жүйеге түсіріледі, қорытынды жасалып, мысалдармен нақтыланады. Қорытындылауда себеп-салдар байланысы, жіктелуі, жеке бөліктерінің арасыындағы өзара байланысы ашылады. Оқушылардың ақыл-ой әрекетін қалыптастыру химияның алғашқы сабақтарынан басталып, біртіндеп дамытылады. Ол үшін әр тақырыпқа лайық сұрақтар, жаттығулар мен тапсырмалар әзірленеді. Осы орайда білімді бір жүйеге келтіру және қорытындылау сабақтарының маңызы зор. Бұл сабақтарда ақыл-ой әрекетінің айтылған тәсілдерін қолдану арқылы оқушылар материялды жаңа қырынан көруге үйренеді, жеке бөліктерінің арасындағы өзара байланысын тауып, алған білімді қолдана білуге дағдыланады. Логикалық ойлауды дамыту әдістері - химия сабақтарында дамытушылық тапсырмаларды қолдану мен басталады. Логикалық ойлауды дамытатын тапсырмалар белгілі бір сипаттағы тесттер болуы мүмкін. Мұндай тапсырмалардың үлгілері, мысалы мектептегі химия кітаптарында келтірілген.Олар сабақта қызықты іс-әрекетті жағдайларды ұйымдастыруға мүмкіндік береді, бұл материалды жақсы игеруге және жалпы логикалық ойлауды дамытуға ықпал етеді.
1.Талдау, жалпылау қабілетін дамытуға арналған тапсырмалар.
а). Жіктелуі. (осы типтегі тапсырмаларда формулалардың жиынтығын топтарға бөлуі қажет);
Берілген: Ca(OH)2, HCIO, Mg (OH)2, MgO, H2SO4, KOH, H2CO3, CO2, NO, P2O5, CO, H2SO3
Көрсетілген заттарды: А) екі топқа; б) үш топқа; в) төрт топқа бөліңіз
б) ұсынылған объектілер жиынтығынан "артығын" алып тастау қажет (яғни, басқалармен біртекті топ құрмайтын кейбір реакциялардың формулаларын);
А) метилциклопропан, бутен-1, бутен-2, 2-метилбутен - 1, циклобутан
Б) C3 H8, C4 H10, C5 H10, C10 H22, C6 H14, C2 H 6
В) этен, пропен, бутан, пентен
2.Тапсырмада артық нәрсе жалпы белгі алынғанына байланысты бір немесе басқа объект болуы мүмкін. Мысалы, "химиялық реакциялардың жіктелуі" тақырыбында артық реакцияны табуды ұсынуға болады:
1. 2 H2S + 3O2 2 S O2 + 2 H 2O + Q
2. 2 S O2 + O2 = 2 S O3 + Q
3. N 2+ O2 = 2 NO - Q
4. CaO + CO2 = CaCO3 + Q
5. N2 +3 H2 =2 NH3+ Q
Бірінші реакция -артық, өйткені ол қайтымсыз, екінші реакция -артық, өйткені ол катализдік реакция, 3-эндотермиялық, 4-гетерогенді, 4-тотықсыздандырғыш реакциялар. Соңғы үш реакциялардың ешқандай артықшылығы болмайды.
Үлгіні, тұжырымдаманы нақтылауды анықтауға арналған тапсырмалар (ұсынылған формулалар жиынтығынан осы тұжырымдаманың қажетті және маңызды белгілерін қамтитын таңдау қажет);
А) қос нүктенің орнына қажетті элементтерді жазыңыз:
Li, Na, ..., Rb
Al, Si, ...,S , Cl
H 2O, H 2S , ... , H 2Te
CH4 , NH3 ,..., HF
Б) келесі заңдылықты тауып, қатарларды жалғастырыңыз:
метан, этан, пропан, бутан, ...
C2 H4 , C3 H 6,C 4H8 , C5 H 10, ...
C 2H8 , C2 H6 , C4 H10 , C H4 , ...
Бейорганикалық химия бойынша:
1) Ca- CaO- Ca(OH)2 S- SO2- ... 2) CaO, Ca(OH)2,SO3, ...
3. Аналогияны құру тапсырмасы үлгіні іздеу:
Ақпаратты бір белгілік жүйеден басқасына (мәтіннен кестеге, аудивизуальдық қатардан мәтінге және т. б.) аудару білігі оқыту мазмұнына сәйкестендіріліп, тақырыпқа сай тапсырмалар орындау:
Al3+ катионының электронды құрылымы атоммен бірдей ме?
1)Ar
2)Ne
3)Kr
4)He
4.Логикалық қорытынды жасау қабілетін дамытатын тапсырмалар (пайымдау ақиқаты мен қисындылығын анықтау талап етіледі); оқушыларға өзара байланысты екі категориялық пайымдаулары бар тапсырмалар және қорытынды - қорытынды (силлогизм) беріледі. Қорытындылар ішінара қисынды, ал кейбір жағдайларда әдейі жалған. Қандай тұжырымдар дұрыс және қайсысы қате екенін анықтау қажет.
Мәлімдеме дұрыс па:
А) Барлық тұздар - қатты заттар. Натрий хлориді-тұз, сондықтан натрий хлориді-қатты зат.
Б) Негіздер қышқылдармен әрекеттеседі. Х зат қышқылмен әрекеттеседі,сондықтан х - негіз зат.
В) Барлық оксидтер күрделі заттар. Зат х-күрделі. Демек, Х-зат оксиді.
Г) Негізгі оксидтер әдетте металл оксидтері болып табылады, сондықтан металл оксиді әрқашан негізгі болады.
5. Химиялық диктанттарды қолдану.
Олар қорытынды сияқты ойлау формаларын белсендіруге және негізгі логикалық әдістерді - талдау мен синтезді жетілдіруге мүмкіндік береді. Диктанттар келесідей өткізіледі: білім алушылар бағанға белгілі бір терминдерді жазады, мұғалім мәлімдеме - сұрақтарды оқиды, білім алушылар бекіту нөмірін сол сыныпқа немесе қосылыстар класына қарама-қарсы жазуы керек, олар үшін олар дұрыс деп санайды. Нәтижелерді тексергеннен кейін мұғалімнің өзі де, жеке білім алушылар да тексере алады. Сондай-ақ, жеке білім алушылар үшін жұмысты жұппен ұйымдастыруға болады.
6.Салыстырудың ойлау әдісін дамытатын тапсырмалар.
Салыстыру дегеніміз-жұптасқан объектілердің ұқсастығын немесе айырмашылығын анықтау. Осы анықтамаға қосымша біз оқушыларға салыстыру жүзеге асырылатын жоспарды ұсынамыз:
1) салыстыру жүзеге асырылатын белгілердің тізбегі;
2) салыстыру (ұқсастық белгілері бойынша салыстыру), қарсы қою (айырмашылық белгілері бойынша) немесе толық салыстыру (ұқсастық және айырмашылық белгілерін белгілеу);
3) жалпылау және қорытынды. Салыстыру әдісін дамытуға ықпал ететін жаттығулар біз көрнекілік құралдарын қолдана отырып немесе онсыз (егер жоқ болса) белгілердің дайын тізімін салыстырудан бастаймыз. Біз студенттердің өздері есте сақтайтын және ішінара орнататын белгілер тізімін салыстыра отырып, оқуды жалғастырамыз және студенттердің өздері анықтаған белгілер тізімін қолдана отырып салыстыруды немесе белгіленген маңызды белгілерді салыстыруды аяқтаймыз.
* Формулалары берілген заттардың нуклеофильді алмастыру реакцияларындағы реактивтілікті салыстырыңыз:
СН3-СООН, С 3Н 7-СООН, СН 2=СН-СООН, СН 2=СН-СН 2-СООН.
Жауабыңызды түсіндіріңіз.
7. "Логикалық тізбектерді"қолдану.Бұл тапсырма ойларды нақты және дәйекті түрде жеткізе білу, өз пікірлерін негіздеу, олардың ақиқатын дәлелдеу қабілетін дамытады.
Мұғалім фразаны бастайды: "алкандар-көмірсутектер, сондықтан ... ..", содан кейін студенттер " өйткені,демек ,сонымен қатар, т. б. Осылайша оқышылардың химия пәніне деген қызығушылықтарын арттырып, ойлау қабілеттерін дамыта аламыз. Сонымен қатар оқушылар өз ойларын ашық айта алатын болады. Сол арқылы есте сақтау қабілеті артады және де сабақ қызықты өтеді.
Химияның дидактикасы оқу пәні ретінде үнемі өзгеріп отыратын әлеуметтік-экономикалық және ғылыми-технологиялық жағдайларда жұмыс істеуге қабілетті, химиялық білімді, Әлеуметтік және мәдени дамыған, кәсіби білікті, бәсекеге қабілетті тұлға химия оқытушысы, бакалавр, магистр. Педагогикалық ЖОО-да химияның дидактикасын зерделеу дәстүрлі және инновациялық мектептердің оқушыларын пәндік оқытуды, дамыту мен тәрбиелеуді Құзыретті жүзеге асыруға қабілетті педагогтарды кәсіби-әдістемелік даярлаудың сапасын қамтамасыз ету үшін қажет. Химик-педагогтарды кәсібилендірудегі химия дидактикасының басты рөлі оны жоғары оқу орнында оқыту процесінде қазіргі заманғы мектептің гимназия, колледж, лицей және т.б. білім беру практикасындағы мұғалімнің маңызды үш тұғырлы білім беру оқыту, тәрбиелеу, дамыту функцияларын ашу мүмкіндігімен байланысты. Химия дидактикасы курсында химиялық білім берудің негізгі мәселелері, мақсаттары мен мазмұны, Негізгі және орта мектепте химияны оқыту процесі, оның принциптері мен әдістері, білім мен дағдыларды бақылау және бағалау, оқытудың ұйымдастырушылық формалары, заманауи технологиялар мен басқа да химиялық білім беру құралдарын қолдану мәселелері қысқаша баяндалады.
"Химиялық білім беру" дидактикалық жүйесінің компоненттері"
Құрылымдық компоненттер-болу фактісін сипаттайтын компоненттер
жүйелер және оның салыстырмалы статикасы
Функционалды компоненттер-жүйенің жұмысын және оның динамикасын сипаттайтын компоненттер
Химиялық білім берудің және оқытудың мақсаты - болжамды нәтиже
білім беру және оқыту
Жобалау-нысаналы компонент-білім беру мақсаттары мен міндеттерін айқындау, жобалау және іске асыру жөніндегі іс-қимылдармен байланысты компонент
Химиялық білім беру технологиясы-білім беру әдістері, шарттары мен білім беру кепілдік берілген білім беру нәтижелеріне қол жеткізу мақсатында құралдар рәсімдер, операциялар мен техникалар
Технологиялық компонент-байланысты компонент білім беру мақсатын өзгерту жөніндегі іс-қимылдармен субъектілерінің барабар жүйені іске асыруы арқылы кепілдік берілген білім беру өніміне химиялық білім беру тәсілдері, шарттары және құралдары
Химиялық білім мазмұны
Құрылымдық компонент-байланысты компонент химиялық білім беру мазмұнын іріктеу, құрастыру және іске асыру жөніндегі іс-қимылдармен
Химиялық түзілу құралдары (әдістері, нысандары, шарттары)
Коммуникативтік компонент - білім беру үдерісі субъектілерін, оқушылардың және т.б. өзара іс-қимылы бойынша іс-әрекеттермен байланысты компонент
Оқушылар
ұйымдастыру-басқару компоненті-білім беру процесін ұйымдастыру және басқару міндеттерін шешу жөніндегі іс-әрекеттермен байланысты компонент
Оқытушы
Гностикалық компонент-байланысты компонент жай-күйін түсіну жөніндегі іс - жүйелер химия жасау процесін басқаруды оңтайландыру мақсатында
Химиялық түзілудің нәтижесі -
қол жеткізілген білім беру мақсаты
Тиімді бағалау компоненті - химия-білім беру процесінің нәтижелерін бағалау және есепке алу жөніндегі іс-әрекеттермен байланысты
1.2 Дидактикалық құралдардың маңызы
Дидактикалық құралдар бұл мұғалімнің құралы және балалардың танымдық іс-әрекетінің құралы. Дидактикалық құралдарды қолданудағы мақсаты балаларға химиялық ұғымдарды нақты, қол жетімді және түсінікті түрде түсіндіру болып табылады. Дидактикалық құралдар мектеп жасындағы балалар үшін ғана емес мектепке дейінгі балаларға , жаңа тылсым дүниелерді түсіндіру үшін де қолданылып жатыр. Дидактикалық құралдарға біз нені жатқызамыз? Дидактикалық құралдарға видео және аудио материалдар, электронды кітаптар, презентация слайдтар және т.б жатады. Дидактикалық құралдарды алты түрге жіктеп қарай аламыз:
1 көру құралдары визуалды- кестелер, карталар, табиғи объекттер;
2 есту құралдары аудио - радио, магнитафон, ән-күй аспаптары;
3есту-көру құралдары - дыбысты фильмдер, теледидар;
4 сөздік құралдар - оқулықтар, мәтіндер;
5 оқу процесін автоматтастырушы құралдар - тіл кабинеттері, компьютерлер, ақпараттық жүйелер, телебайланыс- қатынас тораптары;
6 физикалық қозғалыс - сөз, сөйлеу, ым-шара , дене қозғалыстары.
Дидактикалық құралдар білім алушылардың оқу ақпаратын қабылдауын күшейтеді, бұл оқу материалын түсіну мен игерудің сапасын айтарлықтай анықтайды. Оқу процесінде дидактикалық құралдарды қолдану психологиялық тұрғыдан бірқатар артықшылықтар береді:
- Оқу ақпаратын алу үшін есту және әсіресе көру каналын толық пайдалану. Әр түрлі және мазмұнды бейнелер пайымдаулар мен тұжырымдарға енеді, тартымдылықты арттырады және зерттелетін материалға деген қызығушылықты арттырады.
- Көрнекілікті сапалы пайдалану ұғымдарды қалыптастыру мен меңгеруге, пайымдаулар мен қорытындылардың дәлелділігі мен негізділігіне, себеп-салдар байланыстарын орнатуға және т. б. әсер етеді. - Ассимиляция процесінің логикалық аяқталуы ретінде есте сақтау процесін күшейту: дидактикалық құралдар алынған білімді шоғырландыруға, жарқын тірек нүктелерін құруға, материалдың логикалық жіпін алуға, зерттелген материалды жүйелеуге көмектеседі. - Оқытудың дидактикалық құралдары ақпаратты қажетті ретпен, пропорцияда және қарқынмен беруге мүмкіндік береді. - Оқытудың дидактикалық құралдары оқушылардың салыстыру, талдау, қорытынды жасау қабілеттерін дамытуға көмектеседі, өйткені көрнекіліктің әртүрлі формаларында зерттелетін объектілердің әртүрлі бұрыштарын беруге, оқушының дұрыс емес пікірлерін логикалық соңына дейін жеткізуге болады, бұл өте сенімді, бірақ әрқашан мұғалімнің сөзімен қол жеткізілмейді.
- Дидактикалық оқыту құралдары білім алушылардың шығармашылық қабілеттерін, эстетикалық қызығушылықтарын дамытуға және олардың түсінушілік пен түсіндірудің жоғары деңгейінде білімдерін меңгеруіне кең мүмкіндіктерге ие. - Оқытудың дидактикалық құралдары әр түрлі топтар үшін оқу материалын ұсынудың өзгергіштігін құруға, ұжымдық оқыту жағдайында жеке оқу процесін ұйымдастырудың көптеген мәселелерін шешуге мүмкіндік береді. - Оқу материалын оқытудың дидактикалық құралдары арқылы көрсету білім алушылардың алдында алдын ала нақты мақсаттар қойылған кезде, оларды көргеннен немесе тыңдағаннан кейін жауап беру қажет болатын нақты мақсаттар қойылған кезде, оларға мұқият назар аударуды талап етеді.
Дидактикалық оқыту құралдарының жоғарыда аталған барлық мүмкіндіктері оларды қолданудың психологиялық және әдістемелік жағдайларын ескере отырып ғана жүзеге асырылуы мүмкін. Сабақтардағы дидактикалық құралдардың орны, оларды қолдану ұзақтығы көбінесе оқушылардың жеке ерекшеліктерімен, олардың оқу іс-әрекетінің стилдерімен анықталады.
Оқу процесінде дидактикалық оқу құралдарын қолданудың маңызды артықшылықтарының бірі-бұл зерттелетін материалдың көрнекілігі мен эмоционалдылығын қамтамасыз ету тұрғысынан олардың мүмкіндіктері, бұл өз кезегінде оқушылардың назарын ұйымдастыру мен басқарудың қосымша құралы ретінде қарастырылуы мүмкін. Алайда, қажетті нәтижеге дидактикалық оқыту құралдары белгілі бір жастағы және психологиялық жағдайдағы студенттердің танымдық іс-әрекетінің заңдылықтарына, Оқу материалы мен оқу міндеттерінің сипаттамаларына сәйкес қолданылған жағдайда ғана қол жеткізіледі. Оқытудың дидактикалық құралдарының эмоционалды әсерінің күші қабылдауға қызығушылық пен жағымды эмоционалды көңіл-күй тудырады. Алайда, артық эмоциональности сауал меңгеру және түсіну оқылатын материал. Кез-келген дидактикалық оқу құралдарын қабылдау кезінде түс, орташа музыкалық сүйемелдеу, айқын және ойластырылған дикторлық түсініктеме маңызды. Оқытудың дидактикалық құралдары экспрессивтіліктің, көркемдік және техникалық мүмкіндіктердің кең спектріне ие, ұсынылған материалдың әсерін күшейтуді, фокусты басқаруды, кадрдың динамикасы мен композициясы, жоспарлардың монтаждық өзгерісі арқылы негізгі бейнені бөлуді жеңілдетеді. Сонымен қатар, жақтаудан барлық алаңдаушылықтар алынып тасталады немесе әлсірейді: негізгі объект пен айналадағы фондық объектілердің қатынасы, түрлі-түсті қарқындылық, жарықтың шығуы және т. б. Осы әдістердің арқасында фигура мен фонның барабар үйлесіміне қол жеткізіледі, бұл білім алушылардың назарын оңтайлы бөлуге ықпал етеді.
Дидактикалық жүйе-бұл химияны оқыту процесінде оқытушы мен студенттердің өзара байланысты және өзара байланысты қызметін жүзеге асыратын динамикалық жүйе. Химияны оқытудың дидактикалық жүйесіндегі ең маңызды функционалды компоненттер-бұл дизайн, технологиялық және тиімді бағалау компоненттері. Химияны оқытудың белгіленген мақсаттарын кепілдендірілген нәтижеге айналдыру функциясын әдістемелік жүйенің технологиялық компоненті орындайды. Технологиялық компонентті іске асыру процесінде мыналар ерекше назар аударуға лайық оның стимуляциялық-мотивациялық, мазмұнды ақпараттық, ұйымдастырушылық-басқарушылық, операциялық-қызметтік, құндылық-бағдарлық, түзету-гностикалық, инновациялық аспектілері. Химиялық білімді меңгеруден тұратын оқушылардың іс-әрекеті, пәндік дағдылар мен іс-әрекеттер, шығармашылық іс-әрекет тәжірибесі және құндылық қатынастары ілімге жатады.
В. П. Гаркунов оқу-жаттығу құрылымында мынадай элементтерді бөліп көрсетеді:
1)оқушылардың мұғалімнен немесе мұғалімнен шығатын химиялық ақпаратты қабылдауы, оқыту құралдары;
2) химия негіздерінің оқу мазмұнын түсіну;
3) оқу материалын химия бойынша жадыда бекіту;
4) пәннің мазмұнын меңгеру және оқу-танымдық мәселелерді шешу үшін химиялық білім мен пәндік дағдыларды қолдану;
5) химиялық ақпаратты ауызша және терминологиялық білдіру
Дидактикалық принциптер-химиялық білім беру аясында химияны оқытуды басшылыққа алатын білім беру процесінің заңдылықтарына сәйкес келетін бастапқы ережелер.
Кинофильм, диафильм, телебағдарлама немесе компьютерлік бағдарлама жасау кезінде мамандар түсінікті ғана емес, сонымен қатар эпизодты қызықты түрде құруға, монтажға, кадр композициясына тосынсый беруге тырысады, үлкен жоспарлардың максималды экспрессивтілігіне, диктордың дауысына, кейіпкерлердің сөздері мен музыкасына бір уақытта әсер етуге тырысады. Мұның бәрі көрерменге әсер етеді, еріксіз назар аударады және материалды еріксіз есте сақтауға ықпал етеді. Дидактикалық оқыту бұл рөлдік ойын. Дидактикалық құралдар-бұл оқушыларға көру, есту, жанасу және т.б. әсер ететін сенсомоторлы ынталандыруды қамтамасыз ете отырып, оларға шындықты тікелей және жанама білуді жеңілдететін заттар. Жоғарыда келтірілген анықтамадағы "тақырып" сөзі шындық объектілеріне де, олардың модельдік, бейнелі, ауызша немесе символдық алмастырғыштарына да қатысты. Осылайша түсінілетін дидактикалық құралдар оқу процесінде келесі функцияларды орындайды: -оқушы шындықтың белгілі бір фрагменттерін тікелей білуіне қызмет етеді (танымдық функция); -танымдық қабілеттерін, сондай-ақ оқушылардың сезімдері мен ерік-жігерін дамыту құралы (қалыптастыру функциясы); -олар алған білім мен дағдылардың маңызды көзі болып табылады, дамыған материалды шоғырландыруды, гипотезаларды тексеруді, білімді меңгеру дәрежесін тексеруді және т.б. жеңілдетеді. -Дидактикалық құралдардың аталған функциялары бір-бірімен қиылысады және бір-бірін толықтырады. Мысалы, студенттерді жаңа материалмен таныстыру процесінде танымдық функция дидактикалық және қалыптастырушы функциялармен қатар әрекет етеді. Сол сияқты, қалыптастыру функциясы танымдық және дидактикалық функциямен де байланысты, өйткені студенттерде, мысалы, есте сақтау қабілетінің беріктігін немесе өздігінен ойлау қабілетін дамыту үшін біз алдымен бұл үшін тиісті жағдай жасауымыз керек, яғни. есте сақтау әрекеттері, проблемаларды шешу әрекеттері және т.б. байланысты тақырыпты анықтаңыз. Демек, дидактикалық құралдардың функцияларын жоғарыда көрсетілген бөлу бөлгіш емес, яғни компоненттері бір-бірін жоққа шығаратын, керісінше негізгі тенденциялар мен басым сәттерді анықтайтын нұсқаулық болып табылады. Батыс германдық аудиовизуалды дидактикалық құралдар саласындағы мамандар Р. Фуш пен К. Крол бұл құралдарға келесі функцияларды жатқызады: мотивациялық, ақпараттық ,дәлірек айтқанда, олар ақпаратты жеткізуге қызмет етеді, оқу процесін басқару және оңтайландыру, бұл аз уақыт пен күш жұмсау арқылы жақсы дидактикалық нәтижелерге қол жеткізуге мүмкіндік береді. Бұл функциялар көбінесе бірге әрекет етеді, екі, үш және тіпті төрт терминнен тұратын құрылымдар түзеді, содан кейін терминдердің бірі (әдетте ақпараттық функция) доминант рөлін атқарады.
Дидактикалық құралдарға оқу құралдары, мұғалім білім беру мақсаттары мен міндеттерін тиімді жүзеге асыру үшін пайдаланатын пәндер және оқушылардың жеке құралдары , яғни мектеп оқулықтары, дәптерлер, жазу құралдары және т.б. кіреді. Оқытудың көрнекілігі принципін жүзеге асыру үшін ең алдымен қызмет ететін оқулықтар мұғалімнің іс-әрекетінің құралы болып табылады. Оқушыларды жеке жабдықтау құрамына кіретін оқулықтар, дәптерлер және басқа да заттар олардың еңбек құралдарына жатады. Дидактикалық құралдарға спорттық жабдықтар, мектеп жанындағы Ботаникалық учаскелер және т.б. кіреді, бұл мұғалімдер мен студенттердің жұмысымен байланысты.
1.3 Оқытудың дидактикалық ұстанымдары
Оқыту құбылыстары мен факторлары арасындағы маңызды және қажетті байланыстарды бейнелейтін обьективті заңдарды ашуға тырысатын ол әрине дидактикалық құралдар. Дидактикалық үдерістер кезінде практикалық жағынан тікелей нұсқаулар жоқ, тек қана олар оның технологияларын жасаудың теориялық негізі болып табылады. Практикалық нұсқаулар кезінде оқытуды жүзеге асырудың принциптері мен ережелерінде ғана беріледі. Қазіргі кезде оқыту принциптері дидактикалық үдерістің белгілі бір тұжырымдамасын қүра отырып, жүйе құрайтыны белгілі. Мұндай жүйеге жататын принциптер белгілі бір логикалық негізде құрылады.
Я.А. Коменский принциптер жүйесін оқытудың табиғи үйлесімділік принципіне сәйкестендіре анықтаған. Орыстың ұлы жазушысы, мұғалімі К.Д.Ушинскийдің айтуы бойынша дидактикада келесі принциптер қолданылады:
-жүйелілік;
-мүмкін болатын және қол жетімді оқыту жүйелері;
-білімнің беріктілігі;
-оқытудың көрнекілігі;
-тәрбиелік сипаты;
-ғылыми сипаты.
Оқыту және оның заңдылықтары туралы теориялық идеялар практикадан шығудың жолын табады, олар принциптер мен басқа да нормативтік категориялар: талаптар, кеңестер, ұсыныстар, нұсқаулықтар, ережелер, алгоритмдер арқылы оқу процесін жобалау мен жүзеге асыру үшін нұсқаулық бола алады. Олар теория мен практиканы байланыстыратын көпір ретінде қызмет етеді. Практика үшін нормативтік практика ретінде принцип әмбебап болып табылады, ол кез-келген кезең үшін, кез-келген оқу жағдайы үшін міндетті, ал басқа нормативтік Санаттар (Ережелер, кеңестер, ұсыныстар, талаптар) міндетті емес ("ереже жоқ"), сонымен қатар ережелер,алгоритмдер, нұсқаулар белгілі бір жағдайлар мен қызмет салалары үшін әр түрлі. Сондай-ақ, принциптер барлық жағдайларға, іс-әрекеттің инвариантына, оның жалпы реттілігіне тән. Принцип-бұл педагогикалық Тұжырымдаманың, белгілі заңдар мен заңдылықтардың қызмет санаттарында аспаптық көрінісі, оны практиканың реттеуші нормасы ретінде пайдалануға мүмкіндік беретін формада көрсетілген оқытудың мақсаттары, мәні, мазмұны, құрылымы туралы білім. Бұрын практикадан тікелей алынған принциптердің эмпирикалық негіздемесі қазір схемада көрсетілген толық теориялық негіздемемен алмастырылады: практикалық тапсырма-ғылыми тапсырма-шешім - тексеру әдістерінен гипотетикалық-нәтижелерді теориялық түсіндіру-принциптері. Принциптер дәстүрлі дидактикада педагогикалық іс-әрекетті және жалпы білім беру процесін бағыттайтын ұсыныстар ретінде, білім беру процесінің заңдылықтары мен жағдайларын ескере отырып, педагогикалық мақсаттарға жету жолдары ретінде қарастырылады. Мәлімдеменің өзі қарсылық білдірмейді, алайда принциптің мақсатын көрсете отырып, ол принциптің мәнін дидактикалық категория ретінде ашпайды. Бізге кез-келген принциптің мәні-бұл нұсқаулық, қандай да бір қарама-қарсы жақтардың, принциптердің, педагогикалық процестің тенденцияларының үйлесімінде өлшемге, үйлесімділікке, өнімді өзара әрекеттесуге қол жеткізу жолдары туралы ұсыныс. Оқытудағы қарама-қарсы тенденциялар принциптің өзінде көрініс табады немесе оның басқа принциптермен өзара әрекеттесуінде анықталады. Осы тұрғыдан қазіргі заманғы оқу төменде келтірілетін оқытудың жетекші қағидаттарына көшейік. Шынында да, оқытуды дамыту принципі жоғарыда аталған тұрғыдан реттеледі: - зерттелетін және игерілетін мазмұнның ассимиляциясы; - күш принципі - бір жағынан қабылдау мен рефлексия, екінші жағынан есте сақтау арасындағы байланыс және өзара әрекеттесу; - ғылыми реттеудің дәстүрлі қағидасы құбылыс пен субъект, түсіндіру және болжау, түсіндіру және шындықты өзгерту арасындағы қатынасты реттейді; - оң мотивация және жағымды эмоционалды фон принципі-жеке қызығушылық пен борыштың арақатынасы, ұтымды және эмоционалды; - белсенділік пен дербестік қағидаты педагогикалық реттеу мен білім алушылардың дербестігін арттыру үйлесімінің өлшемін өзгертуді көздейді.
Химиялық білім берудегі дидактикалық принциптер
Дидактикалық
принциптері
Принциптердің мәні
ғылым принципі
химия пәні мазмұнының сәйкестігін анықтайды және химия ғылымының мазмұны
бағдарлау принципі
белгілі бір сипаттағы әлеуметтік, этикалық, экономикалық, жалпы мәдени, дүниетанымдық, экологиялық, гуманитарлық, эстетикалық, гуманистік, практикалық, валеологиялық және т. б. міндеттерді шешуді көздейді.
жүйелілік қағидаты
Білім берудің барлық компоненттерінің тұтастығын, бірлігін қамтамасыз етеді
жүйелілік принципі
химиялық ғылымның логикасын сабақтастық байланыс арқылы жүзеге асырады химиялық білім компоненттері арасында
қол жетімділік принципі
оқушылардың жас және психотиптік ерекшеліктерін ескере отырып
химиялық ақпараттың ықтимал мазмұны мен көлемін көздейді
көрнекілік принципі
химиялық объектілердің кескіндерінің белгілі бір қорын құрайды және олар туралы түсініктерді береді
тиімділік принципі
оқыту субъектілерінің өзара іс-қимылы процесінде білімнің нанымға және іс-әрекетке ауысуын қамтамасыз етеді
тәрбиелік оқыту принципі
Әлеуметтік және мәдени дамыған тұлғаны қалыптастыру
адамгершілік, жалпы мәдени, еңбек, эстетикалық экологиялық, дүниетанымдық, экономикалық және т. б. сипаттағы мәселелерді шешу.
дамыта оқыту принципі
тұлғаның психофизикалық, зияткерлік, эмоционалды-еріктік, мотивациялық-қажеттілік қасиеттеріндегі өзгерістерді қалыптастырады
Интеграция және саралау принципі
Біртұтас және гетерогенді компоненттерді тұтас білімге біріктіреді сонымен бірге басқалардың демаркациясы бір уақытта жүреді
Химиялық білім берудің ең көп таралған заңдылықтары
келесі заңдармен шартталған:
- химиялық білім берудің әлеуметтік шарттылық Заңымен,
- білім берудегі оқыту, тәрбиелеу және дамыту бірлігі Заңымен,
- оқытудағы оқыту мен оқу процестерінің тұтастығы Заңы.
Қазіргі химия сабағында ескерілетін химиялық білім берудің негізгі дидактикалық шарттары:
1) білім беру мазмұнын арнайы дидактикалық өңдеу;
2) Химия-білім беру процесінің заманауи технологиялары, әсіресе ақпараттық-коммуникативтік технологиялар (АКТ);
3) әр оқушының психофизикалық, зияткерлік және жас ерекшеліктерін терең білу және есепке алу.
Нені және қалай оқыту және үйрену туралы мәселені шешпес бұрын, сұраққа жауап беру керек: нені оқыту және үйрену керек, яғни химиялық білім беру мақсаттарын химияны оқыту мақсаттары, химиялық білім беру процесінде тәрбие мен даму мақсаттарын анықтау керек.
Химиялық білім берудің мақсаттары-химияны оқыту процесінде мұғалім мен оқушылардың тұтас өзара іс-қимылына қол жеткізуге бағытталған химиялық білім берудің болжамды нәтижелері. Орта мектепте химиялық білім берудің негізгі мақсаты-химиялық сауатты, Әлеуметтік және мәдени дамыған, кәсіби емес құзыретті тұлғаны қалыптастыру, әрі қарай химиялық білім алуға және өзін-өзі тәрбиелеуге, сондай-ақ кәсібилендіру мен мамандандыруға дайын.
Кәсібилендіру дегеніміз-белгілі бір іс-әрекетті орындау үшін қажетті нақты білімді, дағдыларды, іс-әрекеттерді және құндылық қатынастарын игеру процесі мен нәтижесі.
Қазіргі заманғы мектеп қоғамдық және мемлекеттік өмірдің әртүрлі салаларында белсенді жұмыс және ақыл-ой белсенділігіне қабілетті үйлесімді дамыған тұлғаны тәрбиелеуге арналған. Рухани байлықты, моральдық тазалықты және физикалық кемелдікті үйлесімді түрде үйлестіретін жаңа адамның қалыптасуы қазіргі заманғы сау қоғамның қажетті шарты болып табылады. Қоғамның болашақ азаматтарын жан-жақты тәрбиелеу ерте жастан басталады, бірақ оқытудың бастапқы кезеңіне ерекше рөл беріледі, өйткені дәл осы кезеңде білімнің негізі қаланады, ғылыми білімнің негіздері, танымдық қызығушылықтар, тәуелсіз шығармашылық іс-әрекеттің дағдылары қалыптасады.
Қазіргі қоғамның ақпараттық, коммуникациялық, кәсіптік және басқа да салаларындағы жаһандық өзгерістер білім берудің мазмұндық, әдістемелік, технологиялық аспектілерін түзетуді, бұрынғы құндылық басымдықтарын, нысаналы бағыттары мен педагогикалық құралдарын қайта қарауды талап етеді. Қазіргі заманғы қазақстандық білім берудің негізгі және ең маңызды міндеті-бұл қазіргі заманғы білім беру құралдарымен азаматтардың негізгі құзыреттіліктерін қалыптастыру.
Қоғам дамуының қазіргі жағдайлары оқушының жеке басына жүгінуді, оның ең жақсы қасиеттерін дамытуға және жан-жақты тұлғаны қалыптастыруға бағытталған. Осыған байланысты бастауыш мектепте сабақтарда заманауи дидактикалық құралдарды қолдана отырып оқыту ерекше маңызға ие. Олар мұғалімге оқу іс-әрекеті барысында жас оқушыларда психикалық процестердің озбырлығын дамытуға мүмкіндік береді. Шығармашылық қабілеттердің, тапқырлықтың, тапқырлықтың дамуына оң әсер етеді. Компьютер, интерактивті тақта мұғалімге білім берудің бастапқы кезеңінде дидактиканың өте маңызды принципін - көрнекілік принципін жүзеге асыруға көмектеседі. Жаңа ақпараттық және компьютерлік технологиялардың жетістіктерінің арқасында жаңа дыбыстық жаңа педагогикалық технологиялардың, соның ішінде дидактикалық оқыту құралдарының, компьютерлік оқытудың дамуына байланысты дидактикалық бағыттарға ие болады, олар түбегейлі зерттелуге жатады. Бастауыш мектеп үшін бұл білім беру мақсаттарын белгілеудегі басымдықтардың өзгеруін білдіреді: мектептегі оқу процесінің нәтижелерінің бірі балалардың заманауи компьютерлік технологияларды игеруге дайындығы және олардың көмегімен алынған ақпаратты әрі қарай өздігінен білім алу үшін пайдалану мүмкіндігі болуы керек.Компьютерлік технологияны қолданатын сабақтар оларды мобильді, ойластырылған, қызықты етуге мүмкіндік береді. Мұғалім оқу және ойын-сауық материалдарын пайдаланады, сабаққа көптеген қосымша құралдарды - иллюстрациялар, репродукциялар, диаграммалар, кестелерді дайындаудың қажеті жоқ. Бастауыш сынып оқушылары бар көрнекі-бейнелік ойлау, сондықтан салу оқу үдерісі қолдана отырып, көбірек сапалы иллюстративті материал, тарта да қабылдау, жаңа ғана емес, көру және есту, сезім, қиял. Компьютерлік слайдтардың жарықтығы мен көңіл көтеруі үлкен рөл атқарады. Мектептегі сабақтарда ақпараттық, компьютерлік технологияларды қолдану оқушылардың қоршаған әлемнің ақпараттық ағымында бағдарлану қабілетін дамытуға; ақпаратпен жұмыс істеудің практикалық тәсілдерін игеруге; заманауи техникалық құралдардың көмегімен ақпарат алмасуға мүмкіндік беретін дағдыларды дамытуға мүмкіндік береді. Ақпараттық компьютерлік технологияларды қолданатын мұғалім түсіндірмелі және иллюстрациялық оқыту әдісінен кіші оқушы оқу іс-әрекетінің белсенді қатысушысы болатын белсенділікке ауыса алады. Бұл білімді сапалы, саналы түрде игеруді қалыптастырады.
"Су", "ауа", "топырақ" тақырыптарын зерттеу кезінде мақсат қойылды - заттың қасиеттерінің оның құрылымымен шарттылығын көрсету; ауа және оның қасиеттері туралы түсінік қалыптастыру; топырақ, оның құрамы, қасиеттері, мағынасы туралы түсінік қалыптастыру, әртүрлі оқу құралдарының тіркесімі қолданылды:
- заттық құралдар, атап айтқанда визуалды, дыбыстық-көру және есту қабылдауына әсер ететін техникалық құралдар; - практикалық құралдар (тәжірибелерді көрсету); - логикалық сипаттағы танымдық іс-әрекет, қиял, түйсігі тәсілдерінің жиынтығынан тұратын зияткерлік құралдар; - мұғалім мен оқушылардың ықтимал эмоционалды тәжірибелерінің жиынтығын қамтитын эмоционалды құралдар: қызығушылық, қажеттілік, қанағаттану, қуаныш. Дидактикалық оқыту қоғамның жеке тұлғаны жан-жақты дамытудағы қажеттіліктерімен анықталатындығынан туындайды. Ерекше үйлесімді дамыған адамның қоғамдық өмірге сәтті қатысуға мүмкіндігі бар. Бұл принципті іс жүзінде жүзеге асыру сабақты кешенді жоспарлау арқылы жүзеге асырылады, бұл көптеген мәселелерді шешуге ықпал етеді, соның арқасында оқу процесін күшейтеді, оның тиімділігін арттырады. Осы қағиданы ұстану оқу процесінде мақсат қоюдың құндылығының өсуіне оң әсер етеді, сонымен қатар оның мақсаттылығын қалыптастырады.
1.4 Дидактикалық материалдарды қолданудың мәні мен мақсаты
Дидактика грек тілінен аударғанда тәлімді, тәрбиелі білім беру болғандықтан, балаларғада дидактикалық материалдарды қолдану өте тиімді деп ойлаймын. Өйткені егеменді еліміздің ертеңгі жастарының санасына ұғындырар әрбір айтар сөзіміз маңызды. Ал білім беру жөніндегі принциптеріміз өте маңызды. Сол себепті де қазіргі таңда білім беру принциптерінде дидактиканың қоланылып жатқаны қуантарлық жағдай.
Ежелгі Грекия мемлекетінде пайда болған бұл дидактика ең алғаш оқыту - үйрету тәжірибесі негізінде құрылған. Ғылымның дамуына, мәдениеттің және педагогика ғылымдарының дамуына үлес қосқан дидактика ғылымның негізгі саласы болып қаланды. Алғашқы рет бұл сөз неміс педагогы Вольфганг Ратке (1571-1635) шығармаларында қолданылып, оқыту өнері мәнін аңдатқан. Ал Я.А.Коменский дидактиканы баршаны барлық нәрсеге үйретудің әмбебап өнері деп түсіндірген. XIX ғасырдың басында неміс педагогы И.Гербарт дидактиканы тәрбиелеп оқытудың өз алдына тұтас және қайшылықсыз теориясы ретінде таныған. Дидактикалық материалдар-бұл баланың іс-әрекетіне органикалық түрде жазылған ойын мен шығармашылықтың элементтері. Балалар өте тез дамиды, сондықтан әр жылға өзіндік нәрсе тән. Дидактикалық материалды таңдау немесе құру, балалардың жас ерекшеліктеріне және негізгі қажеттіліктеріне назар аударыңыз. Әр түрлі жаста бірдей дидактикалық материалды әртүрлі мақсаттарда қолдануға болады. Дидактикалық материал-бұл оқу құралдарының ерекше түрі, негізінен көрнекі: карталар, кестелер, мәтіні, сандары немесе суреттері бар карталар жиынтығы, өсімдіктер, жануарлар және т.б., соның ішінде ақпараттық технологиялар негізінде жасалған, студенттерге аудиторияда және үйде өз бетінше жұмыс жасау үшін таратылатын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қазіргі кездегі Қазақстан Республикасындағы Білім беру жүйесінде болып жатқан өзгерістер Білім берудің мемлекеттік стандарттардындағы білім берудің мақсаты мен мазмұнынан мұғалімдерге қойылып отырған талаптардың жоғары екендігін айқындайды. Бүгінгі таңда қоғамымыздың кез-келген саласында өзі үшін де, елі үшін де өскелең экономикалық және әлеуметтік жауапкершілік жағдайында өмір сүріп, жұмыс жасай білетін білікті, қабілетті, іздеңгіш азаматтар қажет екені белгілі.
Елбасымыз өзінің жолдауында білім беру және білікті кадрлар даярлау жүйесі жайлы сөз етті. Бізде экономикалық және қоғамдық жаңару қажеттіліктерне сай келетін осы заманғы білім беру жүйесі қажет екенін айтқан. Мектепте оқушыға білім беру мәселесі теориялық ғылымдар жетістіктеріне сүенгенде ғана нәтиже болады [2]. Сондықтан дамыта оқыту әдістемесі негіздері ретінде педагогика және психология болып табылады. Мұғалім дайын ақиқат, түйін, ой қорытындысын оқушылардың миына құйғанмен, ойлау мен сөйлеу негіздеріне жақындауға да мүмкіндік бермей, шығармашылық, арман, қиял қанатын байлап қояды. Оқушыны білім, ақиқат, ереже мен формулалар қоймасына айналдырмау үшін, оны ойлауға үйрету керек (В.А.Сухомлинский)[3].
Тақырыптың зерттелу деңгейі: Болашақ химия мұғалімінің жоғары оқу орнында алған білімді болашақ өмірінде өз қажеттілігіне жарата білуі керек. Мұғалімдердің кәсіптік дайындығын жетілдіру мәселелеріне О.А. Абдуллина [4], С.И.Архангельский [5], Ю.К. Бабанский [6], Н.Ф. Талызина [7], В.В. Краевский [8],В.В. Гоноболин [9] және басқалардың зерттеулерінде химияны оқытуда электронды дидактикалық құрал-жабдықтарды пайдалану мәселелері қамтылған.
Зерттеу нәтижелеріне сүйене отырып, дидактикалық электронды құралдарды қолдануға болашақ химия мұғалімдерінің әдіснамалық білімдерін жетілдіру қажеттілігі туындайды. Бұл ретте электронды дидактикалық құрал-жабдықтарды қолдануға әдіснамалық білімдер деп,электронды дидактикалық құрал-жабдықтар,оны меңгеру үдерісі, түсіндіру әдістері және оқыту мен тәрбиелеу жүйесінде қолдану шарттары мен оны жетілдіруді түсінеміз. Дегенмен, болашақ мектеп мұғалімдерінің электронды дидактикалық құрал-жабдықтарды қолдануға әдіснамалық білімдерін жетілдіру мүмкіндіктері мен математика мұғалімінің электронды дидактикалық құрал-жабдықтарды қолданудағы әдіснамалық білімдерін қалыптастыру тиімділігі, болашақ математика мұғалімінің электронды дидактикалық құрал-жабдықтарды қолдануға әдіснамалық білімдерінің қалыптасуының негізгі белгілерінің әлі дежеткілікті шешімін таппай отыруы себепті қарама-қайшылықтар туындап отыр.
Жұмыстың мақсаты: Орта мектептің химия курсын оқыту барысында қолданылатын электронды дидактикалық құралдар мен үлестірмелі тапсырмалардың маңыздылығын көрсету және дайындау әдістерін ұсыну.
Жұмыстың міндеті:
1. Оқылатын жүйені, құбылыстар мен үрдістерді ұқсатып моделдеу бойынша белсенді оқытуда дидактикалық ойындардың, тапсырмалардың, құралдардың маңыздылығын ашып көрсету;
2. Электронды дидактикалық ойындарды өткізу барысында оқушылардың оқу- танымдық әрекетке белсенді қатысуын арттыру;
3. Дидактикалық ойын балалардың ұжымдық мәселені шешуге, ұжым үшін бірлесіп, іс-әрекет етуге, жолдасының пікірімен есептесуге, тілектес болуға жетістігі мен сәтсіздігіне бірге толқуға, қабілеті мен кемшілігіне ұқыптырақ болуға үйрететіндігін арттыру;
4. Электронды дидактикалық тапсырмалар мен құралдар оқушылардың оқу танымдық бесенделеген арттыратын құралы ғана емес, оқушы жүрегі арқылы сабаққа ұмтылыс тудыру жолдары екендігін іс-жүзінде дәлелдеу;
5. Нашар оқитын оқушының ой өрісін дамытуға көмектесетін оқу құралдарының аса маңыздыларының бірі екендігін ашу.
Зерттеу нысаны: Электронды дидактикалық құрал-жабдықтарды химияны оқытуда пайдалану үдерісі.
Зерттеу пәні: Болашақ химия мұғалімінің электронды дидактикалық құрал-жабдықтарды қолданудағы әдіснамалық білімдері.
Зерттеу жұмысының әдіснамалық және теориялық негіздерін таным теориясы, жүйелілік, іс-әрекеттік, оқытуды саралау және даралау, білім беруді ізгілендіру келістері,жоғары педагогикалық, химиялық білім беру мен әдістемесіне қатысты теориялар, педагогикалық жоғары оқу орындарында болашақ химия мұғалімін дайындаудың психологиясы мен әдістемелік алғы шарттары құрайды.
Зерттеу әдістері: зерттеу мәселесі бойынша ғылыми-әдістемелік және педагогикалық әдебиеттерге, орта мектепте оқу үдерісінде қолданылатын электронды дидактикалық құрал-жабдықтарға талдау; жоғары оқу орындарының арнайы пәндерді және таңдау бойынша курстарды оқытудың тәжірибесін зерттеу және жинақтап ой қорыту; болашақ мамандарға бақылау жасау, орта мектеп мұғалімдерімен сұхбаттасу, оларға сауалнама жүргізу; зерттеу нәтижелерін статистикалық өңдеу және талдау.
Зерттеу базасы: Жетісай ауданыМ. Жұмабаев атындағы №15 жалпы орта мектебі коммуналдық мемлекеттік мекемесі.
Диплом жұмысының құрылымы:кіріспе, үш тараудан,қорытындыданжәнеқолданылға н әдебиеттер тізімінентұра
1 ХИМИЯ КУРСЫНДА ДИДАКТИКАЛЫҚ МАТЕРИАЛДАРДЫ ҚОЛДАНУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.Химияны оқыту барысында оқушылардың ақыл-ойын дамыту
Соңғы уақытта мектеп программаларының ғылыми-техникалық прогрестің деңгейінен едәуір артта қалғаны айқын сезілгендіктен химиядан сабақ беруді қайта құру қажет болды. Теориялық деңгейі жөнінен ғылым мен техниканың қазіргі кездегі жетістіктеріне едәуір жақындатылған жаңа программалар бастапқыда оқушы түгіл химия мұғалімінің өзіне біршама қиын тиді. Білім және тәрбие берумен бірге химияны оқытудың тағы бір аса маңызды міндеті оқушылардың ақыл-ойын дамыту. Педогогикалық теориялардың тұрғысынан қарағанда дамыту оқыту деңгейінің және қарқынының көтеріңкі болуына, соларға сәйкес оқушылардың таным әрекетінің белсенділігіне тәуелді болады. Мұның мәнісі - оқушылардың білім алудағы ең таяу биігі көрініп тұруы, оған жету жолында бойына біткен қабілеті мен күш жігерін аямай, еңбек істеуі тиіс деген сөз. Психологиялық жағынан алғанда дамыту білімді игеру мен жаңғырту, таныс және жаңа жағдайда қолдана білу, логикалық ойлануды қалыптастыру болып табылады.Әдістемелік әдебиеттерде оқушылардың дамуы химиялық білімнің мазмұнына байланысты химиялық эксперимент жасағанда, сан және сапа есептерін шығарғанда және мәселелерді оқу кезінде жүзеге асатыны баяндалған.
Оқушылардың көп кезеңді жоғары оқу орнына дейінгі, жоғары оқу орнынан кейінгі дайындық процесінде жалпы кәсіптік маңызы бар білім мен шеберліктің көлемі мен деңгейі біртіндеп толықтырылып отырады.
Кәсіби білім мен дағдылардың барлық көлемі мен деңгейі үздіксіз білім беру және кәсібилендіру процесінде оқытушыда қалыптасуы керек, оны өз уақытында И.Л.Дрижун химия оқытушысының профессиограммасында анықтайды. Бұл профессиограммада автор маманның мақсатын тұжырымдап қана қоймайды, сонымен қатар химия пәнінің мұғалімі өзінің кәсіби қызметінде жүзеге асыруы керек студенттерді оқыту, тәрбиелеу және дамыту міндеттерінің шеңберін сипаттайды, сондықтан оларды университет қабырғасында шешуге үйренуі керек. Химия пәнінің мұғалімі өзінің кәсіби қызметінде кәсіби-педагогикалық міндеттерді шеше білуі керек. Оларға мынадай міндеттер жатады:
1) Химиялық білім беруді ізгілендіру, ізгілендіру және демократияландыру; 2) оқушылардың табиғаттың ғылыми бейнесінің құрамдас бөлігі ретінде және ғылыми дүниетанымның негізі ретінде Жалпы химиялық өкілдіктерін қалыптастыру;
3) Химиялық тілді оқыту;
4) негізгі химиялық ұғымдар жүйесін қалыптастыру;
5) химиялық теориялардың негіздеріне оқыту жатады;
6) Химиялық эксперимент әдістеріне оқыту;
7) кәсіптік бағдар беру, оқытудың политехникалық бағыты;
8) өздігінен білім алуға дайындығын қалыптастыру;
9) танымдық қызығушылықтары мен шығармашылық қабілеттерін дамыту
10) этикалық, еңбек, аксиологиялық, интерсоәлеуметтік және эстетикалық тәрбие.
Кәсіби білім көлемінің елеулі бөлігін қалыптастыру, дағдылар, тәжірибе мен құзыреттілік ЖОО-ның үздіксіз білім беру кезеңіне келеді. Болашақ химия пәнінің мұғалімі, бакалавр, магистрдің кәсібилік сапасын қамтамасыз ету мақсатында университет кезеңінде әртүрлі химиялық-әдістемелік пәндер оқытылады. Оқу жоспарына байланысты келесі оқу пәндері іске асырылуы мүмкін: химия дидактикасы, химияны оқыту теориясы мен әдістемесі, негізгі мектепте химияны оқыту әдістемесі, химияны оқытудың заманауи технологиялары, мектептегі химия курсының теориялық негіздері, бейіндік мектепте химияны оқытудың ғылыми негіздері, химиялық есептерді шешуді оқыту әдістемесі, сыныптан тыс жұмыс, химияны оқытудың теориясы мен әдістемесі бойынша зерттеу негіздері, ғылыми зерттеудің әдістемесі мен әдістері, химияның әдіснамасы мен тарихы, ғылым мен білімдегі заманауи проблемалар және т. б.
Оқушыларды кәсібилендіру процесінде химияның дидактикасына осы әдістемелік пәндер жүйесінде ерекше орын беріледі, өйткені химиялық білім беру әдістемесі мен теориясының жалпы мәселелерін шешпей, пәндік Әдістеменің көптеген жеке мәселелерін тиімді шешу мүмкін емес.
Химияның дидактикасы студенттердің білім беру іс-әрекеті процесінде келесі салыстырмалы түрде тәуелсіз функцияларды орындауға дайын болуын қамтамасыз етуі керек: дизайн, мотивациялық ынталандыру, конструктивті-ақпараттық, процедуралық-технологиялық, ұйымдастырушылық-басқарушылық, жұмылдыру, коммуникативті, құндылық-бағдарлау, гностикалық, ғылыми-зерттеу, инновациялық, нәтижелі-бағалау, өзін-өзі тәрбиелеу.
Химияның дидактикасын зерттеуде оның кәсіби практикалық бағытына үлкен мән беріледі, бұл студенттердің жалпы мәдени және жалпы кәсіптік және пәндік құзіреттіліктерін қалыптастыру үшін маңызды, оларды мектептегі алдағы педагогикалық практикаға дайындау үшін қажет.
Оқушылардың ойлау қабілетін қамтамасыз етуде теориялар мен заңдардың маңызы зор. Ю.В.Ходоковтың еңбегінде заттардың құрылысы және химиялық құбылыстар туралы негізгі ұғымдарды қалыптастыру барысында оқушылардың логикалық ойлауын дамытудың мазмұнына мыналар жатқызылады; бақылаған нәрселерін салыстыру арқылы ұқсастығы мен айырмашылығын анықтай білу; нәрсені ой жүзінде жеке бөліктерге жіктеу (анализ), оларды қайтадан біріктіру арқылы (синтез) нәрсенің тұтас күйін және жеке бөліктерінің арасындағы байланысты танып білу, нәрселердің елеулі қасиеттерін елеусіздерінен ажыратып, бөле білу; бақылаулардан және жеке деректерден тиісті қорытынды жасап, дұрыстығын тексере білу; өз ойын анық және жүйелі баяндауға үйрену.
М.В.Зуева бұл ойлау тәсілдерін әдістемелік жағынан жүзеге асырудың мәселелерін нақты мысалдармен талдады.Оқушылардың ақыл-ой білім мен білікті игеру барысында дамиды. Жеке сыныптар бойынша теориялық және деректі материялдардан, химиялық тілден, химиялық эксперимент жасаудан,сан есептерін шығарудан қалыптасатын білім мен біліктердің тізбегі мемлекеттік бағдарламада көрсетілген.Оқушылардың ой-өрісі алған білімнің мазмұны мен ауқымынан, іске жарата білуінен айқын көрінеді. Мұның үш деңгейі бар. Бірінші деңгейі - алған білімді еске түсіріп, қайта жаңғырту. Бұл білімді мұқият қабылдап, жадында ұстай білуінен аңғарылады. Екінші деңгейі - алған білімді оның қалыптасуына ұқсас жағдайда қолдана білу. Мұнда білімді қайта жаңғырта отырып, тасымалдау және іске жарату жүзеге асырылады. Үшінші деңгей - алған білімді бұрын кездеспенген жаңа жағдайда қолдана білу. Бұл жаңа жағдайды бұрынғымен жақындастыратын, байланыстарды ашатын ойлау тәсілдерін жүзеге асыруды қажет етеді. Білім алу мен оны қолдану үрдісінде жүзеге асатын ойлау тәсілдері; салыстыру, анализ, синтез, жіктеу, жүйеге түсіру, себеп-салдар байланысын ашу, қорыту және жалпылау. Бұл бір-бірімен ұштасып жүзеге асырылғанда ақыл-ой әрекетінің негізгі тәсілдері деп аталады. Мәселен, нәрселер мен құбылыстарды салыстырудан қорытынды жасалады. Жалпылау кезінде елеулі белгілері таңдалып, жүйеге түсіріледі, қорытынды жасалып, мысалдармен нақтыланады. Қорытындылауда себеп-салдар байланысы, жіктелуі, жеке бөліктерінің арасыындағы өзара байланысы ашылады. Оқушылардың ақыл-ой әрекетін қалыптастыру химияның алғашқы сабақтарынан басталып, біртіндеп дамытылады. Ол үшін әр тақырыпқа лайық сұрақтар, жаттығулар мен тапсырмалар әзірленеді. Осы орайда білімді бір жүйеге келтіру және қорытындылау сабақтарының маңызы зор. Бұл сабақтарда ақыл-ой әрекетінің айтылған тәсілдерін қолдану арқылы оқушылар материялды жаңа қырынан көруге үйренеді, жеке бөліктерінің арасындағы өзара байланысын тауып, алған білімді қолдана білуге дағдыланады. Логикалық ойлауды дамыту әдістері - химия сабақтарында дамытушылық тапсырмаларды қолдану мен басталады. Логикалық ойлауды дамытатын тапсырмалар белгілі бір сипаттағы тесттер болуы мүмкін. Мұндай тапсырмалардың үлгілері, мысалы мектептегі химия кітаптарында келтірілген.Олар сабақта қызықты іс-әрекетті жағдайларды ұйымдастыруға мүмкіндік береді, бұл материалды жақсы игеруге және жалпы логикалық ойлауды дамытуға ықпал етеді.
1.Талдау, жалпылау қабілетін дамытуға арналған тапсырмалар.
а). Жіктелуі. (осы типтегі тапсырмаларда формулалардың жиынтығын топтарға бөлуі қажет);
Берілген: Ca(OH)2, HCIO, Mg (OH)2, MgO, H2SO4, KOH, H2CO3, CO2, NO, P2O5, CO, H2SO3
Көрсетілген заттарды: А) екі топқа; б) үш топқа; в) төрт топқа бөліңіз
б) ұсынылған объектілер жиынтығынан "артығын" алып тастау қажет (яғни, басқалармен біртекті топ құрмайтын кейбір реакциялардың формулаларын);
А) метилциклопропан, бутен-1, бутен-2, 2-метилбутен - 1, циклобутан
Б) C3 H8, C4 H10, C5 H10, C10 H22, C6 H14, C2 H 6
В) этен, пропен, бутан, пентен
2.Тапсырмада артық нәрсе жалпы белгі алынғанына байланысты бір немесе басқа объект болуы мүмкін. Мысалы, "химиялық реакциялардың жіктелуі" тақырыбында артық реакцияны табуды ұсынуға болады:
1. 2 H2S + 3O2 2 S O2 + 2 H 2O + Q
2. 2 S O2 + O2 = 2 S O3 + Q
3. N 2+ O2 = 2 NO - Q
4. CaO + CO2 = CaCO3 + Q
5. N2 +3 H2 =2 NH3+ Q
Бірінші реакция -артық, өйткені ол қайтымсыз, екінші реакция -артық, өйткені ол катализдік реакция, 3-эндотермиялық, 4-гетерогенді, 4-тотықсыздандырғыш реакциялар. Соңғы үш реакциялардың ешқандай артықшылығы болмайды.
Үлгіні, тұжырымдаманы нақтылауды анықтауға арналған тапсырмалар (ұсынылған формулалар жиынтығынан осы тұжырымдаманың қажетті және маңызды белгілерін қамтитын таңдау қажет);
А) қос нүктенің орнына қажетті элементтерді жазыңыз:
Li, Na, ..., Rb
Al, Si, ...,S , Cl
H 2O, H 2S , ... , H 2Te
CH4 , NH3 ,..., HF
Б) келесі заңдылықты тауып, қатарларды жалғастырыңыз:
метан, этан, пропан, бутан, ...
C2 H4 , C3 H 6,C 4H8 , C5 H 10, ...
C 2H8 , C2 H6 , C4 H10 , C H4 , ...
Бейорганикалық химия бойынша:
1) Ca- CaO- Ca(OH)2 S- SO2- ... 2) CaO, Ca(OH)2,SO3, ...
3. Аналогияны құру тапсырмасы үлгіні іздеу:
Ақпаратты бір белгілік жүйеден басқасына (мәтіннен кестеге, аудивизуальдық қатардан мәтінге және т. б.) аудару білігі оқыту мазмұнына сәйкестендіріліп, тақырыпқа сай тапсырмалар орындау:
Al3+ катионының электронды құрылымы атоммен бірдей ме?
1)Ar
2)Ne
3)Kr
4)He
4.Логикалық қорытынды жасау қабілетін дамытатын тапсырмалар (пайымдау ақиқаты мен қисындылығын анықтау талап етіледі); оқушыларға өзара байланысты екі категориялық пайымдаулары бар тапсырмалар және қорытынды - қорытынды (силлогизм) беріледі. Қорытындылар ішінара қисынды, ал кейбір жағдайларда әдейі жалған. Қандай тұжырымдар дұрыс және қайсысы қате екенін анықтау қажет.
Мәлімдеме дұрыс па:
А) Барлық тұздар - қатты заттар. Натрий хлориді-тұз, сондықтан натрий хлориді-қатты зат.
Б) Негіздер қышқылдармен әрекеттеседі. Х зат қышқылмен әрекеттеседі,сондықтан х - негіз зат.
В) Барлық оксидтер күрделі заттар. Зат х-күрделі. Демек, Х-зат оксиді.
Г) Негізгі оксидтер әдетте металл оксидтері болып табылады, сондықтан металл оксиді әрқашан негізгі болады.
5. Химиялық диктанттарды қолдану.
Олар қорытынды сияқты ойлау формаларын белсендіруге және негізгі логикалық әдістерді - талдау мен синтезді жетілдіруге мүмкіндік береді. Диктанттар келесідей өткізіледі: білім алушылар бағанға белгілі бір терминдерді жазады, мұғалім мәлімдеме - сұрақтарды оқиды, білім алушылар бекіту нөмірін сол сыныпқа немесе қосылыстар класына қарама-қарсы жазуы керек, олар үшін олар дұрыс деп санайды. Нәтижелерді тексергеннен кейін мұғалімнің өзі де, жеке білім алушылар да тексере алады. Сондай-ақ, жеке білім алушылар үшін жұмысты жұппен ұйымдастыруға болады.
6.Салыстырудың ойлау әдісін дамытатын тапсырмалар.
Салыстыру дегеніміз-жұптасқан объектілердің ұқсастығын немесе айырмашылығын анықтау. Осы анықтамаға қосымша біз оқушыларға салыстыру жүзеге асырылатын жоспарды ұсынамыз:
1) салыстыру жүзеге асырылатын белгілердің тізбегі;
2) салыстыру (ұқсастық белгілері бойынша салыстыру), қарсы қою (айырмашылық белгілері бойынша) немесе толық салыстыру (ұқсастық және айырмашылық белгілерін белгілеу);
3) жалпылау және қорытынды. Салыстыру әдісін дамытуға ықпал ететін жаттығулар біз көрнекілік құралдарын қолдана отырып немесе онсыз (егер жоқ болса) белгілердің дайын тізімін салыстырудан бастаймыз. Біз студенттердің өздері есте сақтайтын және ішінара орнататын белгілер тізімін салыстыра отырып, оқуды жалғастырамыз және студенттердің өздері анықтаған белгілер тізімін қолдана отырып салыстыруды немесе белгіленген маңызды белгілерді салыстыруды аяқтаймыз.
* Формулалары берілген заттардың нуклеофильді алмастыру реакцияларындағы реактивтілікті салыстырыңыз:
СН3-СООН, С 3Н 7-СООН, СН 2=СН-СООН, СН 2=СН-СН 2-СООН.
Жауабыңызды түсіндіріңіз.
7. "Логикалық тізбектерді"қолдану.Бұл тапсырма ойларды нақты және дәйекті түрде жеткізе білу, өз пікірлерін негіздеу, олардың ақиқатын дәлелдеу қабілетін дамытады.
Мұғалім фразаны бастайды: "алкандар-көмірсутектер, сондықтан ... ..", содан кейін студенттер " өйткені,демек ,сонымен қатар, т. б. Осылайша оқышылардың химия пәніне деген қызығушылықтарын арттырып, ойлау қабілеттерін дамыта аламыз. Сонымен қатар оқушылар өз ойларын ашық айта алатын болады. Сол арқылы есте сақтау қабілеті артады және де сабақ қызықты өтеді.
Химияның дидактикасы оқу пәні ретінде үнемі өзгеріп отыратын әлеуметтік-экономикалық және ғылыми-технологиялық жағдайларда жұмыс істеуге қабілетті, химиялық білімді, Әлеуметтік және мәдени дамыған, кәсіби білікті, бәсекеге қабілетті тұлға химия оқытушысы, бакалавр, магистр. Педагогикалық ЖОО-да химияның дидактикасын зерделеу дәстүрлі және инновациялық мектептердің оқушыларын пәндік оқытуды, дамыту мен тәрбиелеуді Құзыретті жүзеге асыруға қабілетті педагогтарды кәсіби-әдістемелік даярлаудың сапасын қамтамасыз ету үшін қажет. Химик-педагогтарды кәсібилендірудегі химия дидактикасының басты рөлі оны жоғары оқу орнында оқыту процесінде қазіргі заманғы мектептің гимназия, колледж, лицей және т.б. білім беру практикасындағы мұғалімнің маңызды үш тұғырлы білім беру оқыту, тәрбиелеу, дамыту функцияларын ашу мүмкіндігімен байланысты. Химия дидактикасы курсында химиялық білім берудің негізгі мәселелері, мақсаттары мен мазмұны, Негізгі және орта мектепте химияны оқыту процесі, оның принциптері мен әдістері, білім мен дағдыларды бақылау және бағалау, оқытудың ұйымдастырушылық формалары, заманауи технологиялар мен басқа да химиялық білім беру құралдарын қолдану мәселелері қысқаша баяндалады.
"Химиялық білім беру" дидактикалық жүйесінің компоненттері"
Құрылымдық компоненттер-болу фактісін сипаттайтын компоненттер
жүйелер және оның салыстырмалы статикасы
Функционалды компоненттер-жүйенің жұмысын және оның динамикасын сипаттайтын компоненттер
Химиялық білім берудің және оқытудың мақсаты - болжамды нәтиже
білім беру және оқыту
Жобалау-нысаналы компонент-білім беру мақсаттары мен міндеттерін айқындау, жобалау және іске асыру жөніндегі іс-қимылдармен байланысты компонент
Химиялық білім беру технологиясы-білім беру әдістері, шарттары мен білім беру кепілдік берілген білім беру нәтижелеріне қол жеткізу мақсатында құралдар рәсімдер, операциялар мен техникалар
Технологиялық компонент-байланысты компонент білім беру мақсатын өзгерту жөніндегі іс-қимылдармен субъектілерінің барабар жүйені іске асыруы арқылы кепілдік берілген білім беру өніміне химиялық білім беру тәсілдері, шарттары және құралдары
Химиялық білім мазмұны
Құрылымдық компонент-байланысты компонент химиялық білім беру мазмұнын іріктеу, құрастыру және іске асыру жөніндегі іс-қимылдармен
Химиялық түзілу құралдары (әдістері, нысандары, шарттары)
Коммуникативтік компонент - білім беру үдерісі субъектілерін, оқушылардың және т.б. өзара іс-қимылы бойынша іс-әрекеттермен байланысты компонент
Оқушылар
ұйымдастыру-басқару компоненті-білім беру процесін ұйымдастыру және басқару міндеттерін шешу жөніндегі іс-әрекеттермен байланысты компонент
Оқытушы
Гностикалық компонент-байланысты компонент жай-күйін түсіну жөніндегі іс - жүйелер химия жасау процесін басқаруды оңтайландыру мақсатында
Химиялық түзілудің нәтижесі -
қол жеткізілген білім беру мақсаты
Тиімді бағалау компоненті - химия-білім беру процесінің нәтижелерін бағалау және есепке алу жөніндегі іс-әрекеттермен байланысты
1.2 Дидактикалық құралдардың маңызы
Дидактикалық құралдар бұл мұғалімнің құралы және балалардың танымдық іс-әрекетінің құралы. Дидактикалық құралдарды қолданудағы мақсаты балаларға химиялық ұғымдарды нақты, қол жетімді және түсінікті түрде түсіндіру болып табылады. Дидактикалық құралдар мектеп жасындағы балалар үшін ғана емес мектепке дейінгі балаларға , жаңа тылсым дүниелерді түсіндіру үшін де қолданылып жатыр. Дидактикалық құралдарға біз нені жатқызамыз? Дидактикалық құралдарға видео және аудио материалдар, электронды кітаптар, презентация слайдтар және т.б жатады. Дидактикалық құралдарды алты түрге жіктеп қарай аламыз:
1 көру құралдары визуалды- кестелер, карталар, табиғи объекттер;
2 есту құралдары аудио - радио, магнитафон, ән-күй аспаптары;
3есту-көру құралдары - дыбысты фильмдер, теледидар;
4 сөздік құралдар - оқулықтар, мәтіндер;
5 оқу процесін автоматтастырушы құралдар - тіл кабинеттері, компьютерлер, ақпараттық жүйелер, телебайланыс- қатынас тораптары;
6 физикалық қозғалыс - сөз, сөйлеу, ым-шара , дене қозғалыстары.
Дидактикалық құралдар білім алушылардың оқу ақпаратын қабылдауын күшейтеді, бұл оқу материалын түсіну мен игерудің сапасын айтарлықтай анықтайды. Оқу процесінде дидактикалық құралдарды қолдану психологиялық тұрғыдан бірқатар артықшылықтар береді:
- Оқу ақпаратын алу үшін есту және әсіресе көру каналын толық пайдалану. Әр түрлі және мазмұнды бейнелер пайымдаулар мен тұжырымдарға енеді, тартымдылықты арттырады және зерттелетін материалға деген қызығушылықты арттырады.
- Көрнекілікті сапалы пайдалану ұғымдарды қалыптастыру мен меңгеруге, пайымдаулар мен қорытындылардың дәлелділігі мен негізділігіне, себеп-салдар байланыстарын орнатуға және т. б. әсер етеді. - Ассимиляция процесінің логикалық аяқталуы ретінде есте сақтау процесін күшейту: дидактикалық құралдар алынған білімді шоғырландыруға, жарқын тірек нүктелерін құруға, материалдың логикалық жіпін алуға, зерттелген материалды жүйелеуге көмектеседі. - Оқытудың дидактикалық құралдары ақпаратты қажетті ретпен, пропорцияда және қарқынмен беруге мүмкіндік береді. - Оқытудың дидактикалық құралдары оқушылардың салыстыру, талдау, қорытынды жасау қабілеттерін дамытуға көмектеседі, өйткені көрнекіліктің әртүрлі формаларында зерттелетін объектілердің әртүрлі бұрыштарын беруге, оқушының дұрыс емес пікірлерін логикалық соңына дейін жеткізуге болады, бұл өте сенімді, бірақ әрқашан мұғалімнің сөзімен қол жеткізілмейді.
- Дидактикалық оқыту құралдары білім алушылардың шығармашылық қабілеттерін, эстетикалық қызығушылықтарын дамытуға және олардың түсінушілік пен түсіндірудің жоғары деңгейінде білімдерін меңгеруіне кең мүмкіндіктерге ие. - Оқытудың дидактикалық құралдары әр түрлі топтар үшін оқу материалын ұсынудың өзгергіштігін құруға, ұжымдық оқыту жағдайында жеке оқу процесін ұйымдастырудың көптеген мәселелерін шешуге мүмкіндік береді. - Оқу материалын оқытудың дидактикалық құралдары арқылы көрсету білім алушылардың алдында алдын ала нақты мақсаттар қойылған кезде, оларды көргеннен немесе тыңдағаннан кейін жауап беру қажет болатын нақты мақсаттар қойылған кезде, оларға мұқият назар аударуды талап етеді.
Дидактикалық оқыту құралдарының жоғарыда аталған барлық мүмкіндіктері оларды қолданудың психологиялық және әдістемелік жағдайларын ескере отырып ғана жүзеге асырылуы мүмкін. Сабақтардағы дидактикалық құралдардың орны, оларды қолдану ұзақтығы көбінесе оқушылардың жеке ерекшеліктерімен, олардың оқу іс-әрекетінің стилдерімен анықталады.
Оқу процесінде дидактикалық оқу құралдарын қолданудың маңызды артықшылықтарының бірі-бұл зерттелетін материалдың көрнекілігі мен эмоционалдылығын қамтамасыз ету тұрғысынан олардың мүмкіндіктері, бұл өз кезегінде оқушылардың назарын ұйымдастыру мен басқарудың қосымша құралы ретінде қарастырылуы мүмкін. Алайда, қажетті нәтижеге дидактикалық оқыту құралдары белгілі бір жастағы және психологиялық жағдайдағы студенттердің танымдық іс-әрекетінің заңдылықтарына, Оқу материалы мен оқу міндеттерінің сипаттамаларына сәйкес қолданылған жағдайда ғана қол жеткізіледі. Оқытудың дидактикалық құралдарының эмоционалды әсерінің күші қабылдауға қызығушылық пен жағымды эмоционалды көңіл-күй тудырады. Алайда, артық эмоциональности сауал меңгеру және түсіну оқылатын материал. Кез-келген дидактикалық оқу құралдарын қабылдау кезінде түс, орташа музыкалық сүйемелдеу, айқын және ойластырылған дикторлық түсініктеме маңызды. Оқытудың дидактикалық құралдары экспрессивтіліктің, көркемдік және техникалық мүмкіндіктердің кең спектріне ие, ұсынылған материалдың әсерін күшейтуді, фокусты басқаруды, кадрдың динамикасы мен композициясы, жоспарлардың монтаждық өзгерісі арқылы негізгі бейнені бөлуді жеңілдетеді. Сонымен қатар, жақтаудан барлық алаңдаушылықтар алынып тасталады немесе әлсірейді: негізгі объект пен айналадағы фондық объектілердің қатынасы, түрлі-түсті қарқындылық, жарықтың шығуы және т. б. Осы әдістердің арқасында фигура мен фонның барабар үйлесіміне қол жеткізіледі, бұл білім алушылардың назарын оңтайлы бөлуге ықпал етеді.
Дидактикалық жүйе-бұл химияны оқыту процесінде оқытушы мен студенттердің өзара байланысты және өзара байланысты қызметін жүзеге асыратын динамикалық жүйе. Химияны оқытудың дидактикалық жүйесіндегі ең маңызды функционалды компоненттер-бұл дизайн, технологиялық және тиімді бағалау компоненттері. Химияны оқытудың белгіленген мақсаттарын кепілдендірілген нәтижеге айналдыру функциясын әдістемелік жүйенің технологиялық компоненті орындайды. Технологиялық компонентті іске асыру процесінде мыналар ерекше назар аударуға лайық оның стимуляциялық-мотивациялық, мазмұнды ақпараттық, ұйымдастырушылық-басқарушылық, операциялық-қызметтік, құндылық-бағдарлық, түзету-гностикалық, инновациялық аспектілері. Химиялық білімді меңгеруден тұратын оқушылардың іс-әрекеті, пәндік дағдылар мен іс-әрекеттер, шығармашылық іс-әрекет тәжірибесі және құндылық қатынастары ілімге жатады.
В. П. Гаркунов оқу-жаттығу құрылымында мынадай элементтерді бөліп көрсетеді:
1)оқушылардың мұғалімнен немесе мұғалімнен шығатын химиялық ақпаратты қабылдауы, оқыту құралдары;
2) химия негіздерінің оқу мазмұнын түсіну;
3) оқу материалын химия бойынша жадыда бекіту;
4) пәннің мазмұнын меңгеру және оқу-танымдық мәселелерді шешу үшін химиялық білім мен пәндік дағдыларды қолдану;
5) химиялық ақпаратты ауызша және терминологиялық білдіру
Дидактикалық принциптер-химиялық білім беру аясында химияны оқытуды басшылыққа алатын білім беру процесінің заңдылықтарына сәйкес келетін бастапқы ережелер.
Кинофильм, диафильм, телебағдарлама немесе компьютерлік бағдарлама жасау кезінде мамандар түсінікті ғана емес, сонымен қатар эпизодты қызықты түрде құруға, монтажға, кадр композициясына тосынсый беруге тырысады, үлкен жоспарлардың максималды экспрессивтілігіне, диктордың дауысына, кейіпкерлердің сөздері мен музыкасына бір уақытта әсер етуге тырысады. Мұның бәрі көрерменге әсер етеді, еріксіз назар аударады және материалды еріксіз есте сақтауға ықпал етеді. Дидактикалық оқыту бұл рөлдік ойын. Дидактикалық құралдар-бұл оқушыларға көру, есту, жанасу және т.б. әсер ететін сенсомоторлы ынталандыруды қамтамасыз ете отырып, оларға шындықты тікелей және жанама білуді жеңілдететін заттар. Жоғарыда келтірілген анықтамадағы "тақырып" сөзі шындық объектілеріне де, олардың модельдік, бейнелі, ауызша немесе символдық алмастырғыштарына да қатысты. Осылайша түсінілетін дидактикалық құралдар оқу процесінде келесі функцияларды орындайды: -оқушы шындықтың белгілі бір фрагменттерін тікелей білуіне қызмет етеді (танымдық функция); -танымдық қабілеттерін, сондай-ақ оқушылардың сезімдері мен ерік-жігерін дамыту құралы (қалыптастыру функциясы); -олар алған білім мен дағдылардың маңызды көзі болып табылады, дамыған материалды шоғырландыруды, гипотезаларды тексеруді, білімді меңгеру дәрежесін тексеруді және т.б. жеңілдетеді. -Дидактикалық құралдардың аталған функциялары бір-бірімен қиылысады және бір-бірін толықтырады. Мысалы, студенттерді жаңа материалмен таныстыру процесінде танымдық функция дидактикалық және қалыптастырушы функциялармен қатар әрекет етеді. Сол сияқты, қалыптастыру функциясы танымдық және дидактикалық функциямен де байланысты, өйткені студенттерде, мысалы, есте сақтау қабілетінің беріктігін немесе өздігінен ойлау қабілетін дамыту үшін біз алдымен бұл үшін тиісті жағдай жасауымыз керек, яғни. есте сақтау әрекеттері, проблемаларды шешу әрекеттері және т.б. байланысты тақырыпты анықтаңыз. Демек, дидактикалық құралдардың функцияларын жоғарыда көрсетілген бөлу бөлгіш емес, яғни компоненттері бір-бірін жоққа шығаратын, керісінше негізгі тенденциялар мен басым сәттерді анықтайтын нұсқаулық болып табылады. Батыс германдық аудиовизуалды дидактикалық құралдар саласындағы мамандар Р. Фуш пен К. Крол бұл құралдарға келесі функцияларды жатқызады: мотивациялық, ақпараттық ,дәлірек айтқанда, олар ақпаратты жеткізуге қызмет етеді, оқу процесін басқару және оңтайландыру, бұл аз уақыт пен күш жұмсау арқылы жақсы дидактикалық нәтижелерге қол жеткізуге мүмкіндік береді. Бұл функциялар көбінесе бірге әрекет етеді, екі, үш және тіпті төрт терминнен тұратын құрылымдар түзеді, содан кейін терминдердің бірі (әдетте ақпараттық функция) доминант рөлін атқарады.
Дидактикалық құралдарға оқу құралдары, мұғалім білім беру мақсаттары мен міндеттерін тиімді жүзеге асыру үшін пайдаланатын пәндер және оқушылардың жеке құралдары , яғни мектеп оқулықтары, дәптерлер, жазу құралдары және т.б. кіреді. Оқытудың көрнекілігі принципін жүзеге асыру үшін ең алдымен қызмет ететін оқулықтар мұғалімнің іс-әрекетінің құралы болып табылады. Оқушыларды жеке жабдықтау құрамына кіретін оқулықтар, дәптерлер және басқа да заттар олардың еңбек құралдарына жатады. Дидактикалық құралдарға спорттық жабдықтар, мектеп жанындағы Ботаникалық учаскелер және т.б. кіреді, бұл мұғалімдер мен студенттердің жұмысымен байланысты.
1.3 Оқытудың дидактикалық ұстанымдары
Оқыту құбылыстары мен факторлары арасындағы маңызды және қажетті байланыстарды бейнелейтін обьективті заңдарды ашуға тырысатын ол әрине дидактикалық құралдар. Дидактикалық үдерістер кезінде практикалық жағынан тікелей нұсқаулар жоқ, тек қана олар оның технологияларын жасаудың теориялық негізі болып табылады. Практикалық нұсқаулар кезінде оқытуды жүзеге асырудың принциптері мен ережелерінде ғана беріледі. Қазіргі кезде оқыту принциптері дидактикалық үдерістің белгілі бір тұжырымдамасын қүра отырып, жүйе құрайтыны белгілі. Мұндай жүйеге жататын принциптер белгілі бір логикалық негізде құрылады.
Я.А. Коменский принциптер жүйесін оқытудың табиғи үйлесімділік принципіне сәйкестендіре анықтаған. Орыстың ұлы жазушысы, мұғалімі К.Д.Ушинскийдің айтуы бойынша дидактикада келесі принциптер қолданылады:
-жүйелілік;
-мүмкін болатын және қол жетімді оқыту жүйелері;
-білімнің беріктілігі;
-оқытудың көрнекілігі;
-тәрбиелік сипаты;
-ғылыми сипаты.
Оқыту және оның заңдылықтары туралы теориялық идеялар практикадан шығудың жолын табады, олар принциптер мен басқа да нормативтік категориялар: талаптар, кеңестер, ұсыныстар, нұсқаулықтар, ережелер, алгоритмдер арқылы оқу процесін жобалау мен жүзеге асыру үшін нұсқаулық бола алады. Олар теория мен практиканы байланыстыратын көпір ретінде қызмет етеді. Практика үшін нормативтік практика ретінде принцип әмбебап болып табылады, ол кез-келген кезең үшін, кез-келген оқу жағдайы үшін міндетті, ал басқа нормативтік Санаттар (Ережелер, кеңестер, ұсыныстар, талаптар) міндетті емес ("ереже жоқ"), сонымен қатар ережелер,алгоритмдер, нұсқаулар белгілі бір жағдайлар мен қызмет салалары үшін әр түрлі. Сондай-ақ, принциптер барлық жағдайларға, іс-әрекеттің инвариантына, оның жалпы реттілігіне тән. Принцип-бұл педагогикалық Тұжырымдаманың, белгілі заңдар мен заңдылықтардың қызмет санаттарында аспаптық көрінісі, оны практиканың реттеуші нормасы ретінде пайдалануға мүмкіндік беретін формада көрсетілген оқытудың мақсаттары, мәні, мазмұны, құрылымы туралы білім. Бұрын практикадан тікелей алынған принциптердің эмпирикалық негіздемесі қазір схемада көрсетілген толық теориялық негіздемемен алмастырылады: практикалық тапсырма-ғылыми тапсырма-шешім - тексеру әдістерінен гипотетикалық-нәтижелерді теориялық түсіндіру-принциптері. Принциптер дәстүрлі дидактикада педагогикалық іс-әрекетті және жалпы білім беру процесін бағыттайтын ұсыныстар ретінде, білім беру процесінің заңдылықтары мен жағдайларын ескере отырып, педагогикалық мақсаттарға жету жолдары ретінде қарастырылады. Мәлімдеменің өзі қарсылық білдірмейді, алайда принциптің мақсатын көрсете отырып, ол принциптің мәнін дидактикалық категория ретінде ашпайды. Бізге кез-келген принциптің мәні-бұл нұсқаулық, қандай да бір қарама-қарсы жақтардың, принциптердің, педагогикалық процестің тенденцияларының үйлесімінде өлшемге, үйлесімділікке, өнімді өзара әрекеттесуге қол жеткізу жолдары туралы ұсыныс. Оқытудағы қарама-қарсы тенденциялар принциптің өзінде көрініс табады немесе оның басқа принциптермен өзара әрекеттесуінде анықталады. Осы тұрғыдан қазіргі заманғы оқу төменде келтірілетін оқытудың жетекші қағидаттарына көшейік. Шынында да, оқытуды дамыту принципі жоғарыда аталған тұрғыдан реттеледі: - зерттелетін және игерілетін мазмұнның ассимиляциясы; - күш принципі - бір жағынан қабылдау мен рефлексия, екінші жағынан есте сақтау арасындағы байланыс және өзара әрекеттесу; - ғылыми реттеудің дәстүрлі қағидасы құбылыс пен субъект, түсіндіру және болжау, түсіндіру және шындықты өзгерту арасындағы қатынасты реттейді; - оң мотивация және жағымды эмоционалды фон принципі-жеке қызығушылық пен борыштың арақатынасы, ұтымды және эмоционалды; - белсенділік пен дербестік қағидаты педагогикалық реттеу мен білім алушылардың дербестігін арттыру үйлесімінің өлшемін өзгертуді көздейді.
Химиялық білім берудегі дидактикалық принциптер
Дидактикалық
принциптері
Принциптердің мәні
ғылым принципі
химия пәні мазмұнының сәйкестігін анықтайды және химия ғылымының мазмұны
бағдарлау принципі
белгілі бір сипаттағы әлеуметтік, этикалық, экономикалық, жалпы мәдени, дүниетанымдық, экологиялық, гуманитарлық, эстетикалық, гуманистік, практикалық, валеологиялық және т. б. міндеттерді шешуді көздейді.
жүйелілік қағидаты
Білім берудің барлық компоненттерінің тұтастығын, бірлігін қамтамасыз етеді
жүйелілік принципі
химиялық ғылымның логикасын сабақтастық байланыс арқылы жүзеге асырады химиялық білім компоненттері арасында
қол жетімділік принципі
оқушылардың жас және психотиптік ерекшеліктерін ескере отырып
химиялық ақпараттың ықтимал мазмұны мен көлемін көздейді
көрнекілік принципі
химиялық объектілердің кескіндерінің белгілі бір қорын құрайды және олар туралы түсініктерді береді
тиімділік принципі
оқыту субъектілерінің өзара іс-қимылы процесінде білімнің нанымға және іс-әрекетке ауысуын қамтамасыз етеді
тәрбиелік оқыту принципі
Әлеуметтік және мәдени дамыған тұлғаны қалыптастыру
адамгершілік, жалпы мәдени, еңбек, эстетикалық экологиялық, дүниетанымдық, экономикалық және т. б. сипаттағы мәселелерді шешу.
дамыта оқыту принципі
тұлғаның психофизикалық, зияткерлік, эмоционалды-еріктік, мотивациялық-қажеттілік қасиеттеріндегі өзгерістерді қалыптастырады
Интеграция және саралау принципі
Біртұтас және гетерогенді компоненттерді тұтас білімге біріктіреді сонымен бірге басқалардың демаркациясы бір уақытта жүреді
Химиялық білім берудің ең көп таралған заңдылықтары
келесі заңдармен шартталған:
- химиялық білім берудің әлеуметтік шарттылық Заңымен,
- білім берудегі оқыту, тәрбиелеу және дамыту бірлігі Заңымен,
- оқытудағы оқыту мен оқу процестерінің тұтастығы Заңы.
Қазіргі химия сабағында ескерілетін химиялық білім берудің негізгі дидактикалық шарттары:
1) білім беру мазмұнын арнайы дидактикалық өңдеу;
2) Химия-білім беру процесінің заманауи технологиялары, әсіресе ақпараттық-коммуникативтік технологиялар (АКТ);
3) әр оқушының психофизикалық, зияткерлік және жас ерекшеліктерін терең білу және есепке алу.
Нені және қалай оқыту және үйрену туралы мәселені шешпес бұрын, сұраққа жауап беру керек: нені оқыту және үйрену керек, яғни химиялық білім беру мақсаттарын химияны оқыту мақсаттары, химиялық білім беру процесінде тәрбие мен даму мақсаттарын анықтау керек.
Химиялық білім берудің мақсаттары-химияны оқыту процесінде мұғалім мен оқушылардың тұтас өзара іс-қимылына қол жеткізуге бағытталған химиялық білім берудің болжамды нәтижелері. Орта мектепте химиялық білім берудің негізгі мақсаты-химиялық сауатты, Әлеуметтік және мәдени дамыған, кәсіби емес құзыретті тұлғаны қалыптастыру, әрі қарай химиялық білім алуға және өзін-өзі тәрбиелеуге, сондай-ақ кәсібилендіру мен мамандандыруға дайын.
Кәсібилендіру дегеніміз-белгілі бір іс-әрекетті орындау үшін қажетті нақты білімді, дағдыларды, іс-әрекеттерді және құндылық қатынастарын игеру процесі мен нәтижесі.
Қазіргі заманғы мектеп қоғамдық және мемлекеттік өмірдің әртүрлі салаларында белсенді жұмыс және ақыл-ой белсенділігіне қабілетті үйлесімді дамыған тұлғаны тәрбиелеуге арналған. Рухани байлықты, моральдық тазалықты және физикалық кемелдікті үйлесімді түрде үйлестіретін жаңа адамның қалыптасуы қазіргі заманғы сау қоғамның қажетті шарты болып табылады. Қоғамның болашақ азаматтарын жан-жақты тәрбиелеу ерте жастан басталады, бірақ оқытудың бастапқы кезеңіне ерекше рөл беріледі, өйткені дәл осы кезеңде білімнің негізі қаланады, ғылыми білімнің негіздері, танымдық қызығушылықтар, тәуелсіз шығармашылық іс-әрекеттің дағдылары қалыптасады.
Қазіргі қоғамның ақпараттық, коммуникациялық, кәсіптік және басқа да салаларындағы жаһандық өзгерістер білім берудің мазмұндық, әдістемелік, технологиялық аспектілерін түзетуді, бұрынғы құндылық басымдықтарын, нысаналы бағыттары мен педагогикалық құралдарын қайта қарауды талап етеді. Қазіргі заманғы қазақстандық білім берудің негізгі және ең маңызды міндеті-бұл қазіргі заманғы білім беру құралдарымен азаматтардың негізгі құзыреттіліктерін қалыптастыру.
Қоғам дамуының қазіргі жағдайлары оқушының жеке басына жүгінуді, оның ең жақсы қасиеттерін дамытуға және жан-жақты тұлғаны қалыптастыруға бағытталған. Осыған байланысты бастауыш мектепте сабақтарда заманауи дидактикалық құралдарды қолдана отырып оқыту ерекше маңызға ие. Олар мұғалімге оқу іс-әрекеті барысында жас оқушыларда психикалық процестердің озбырлығын дамытуға мүмкіндік береді. Шығармашылық қабілеттердің, тапқырлықтың, тапқырлықтың дамуына оң әсер етеді. Компьютер, интерактивті тақта мұғалімге білім берудің бастапқы кезеңінде дидактиканың өте маңызды принципін - көрнекілік принципін жүзеге асыруға көмектеседі. Жаңа ақпараттық және компьютерлік технологиялардың жетістіктерінің арқасында жаңа дыбыстық жаңа педагогикалық технологиялардың, соның ішінде дидактикалық оқыту құралдарының, компьютерлік оқытудың дамуына байланысты дидактикалық бағыттарға ие болады, олар түбегейлі зерттелуге жатады. Бастауыш мектеп үшін бұл білім беру мақсаттарын белгілеудегі басымдықтардың өзгеруін білдіреді: мектептегі оқу процесінің нәтижелерінің бірі балалардың заманауи компьютерлік технологияларды игеруге дайындығы және олардың көмегімен алынған ақпаратты әрі қарай өздігінен білім алу үшін пайдалану мүмкіндігі болуы керек.Компьютерлік технологияны қолданатын сабақтар оларды мобильді, ойластырылған, қызықты етуге мүмкіндік береді. Мұғалім оқу және ойын-сауық материалдарын пайдаланады, сабаққа көптеген қосымша құралдарды - иллюстрациялар, репродукциялар, диаграммалар, кестелерді дайындаудың қажеті жоқ. Бастауыш сынып оқушылары бар көрнекі-бейнелік ойлау, сондықтан салу оқу үдерісі қолдана отырып, көбірек сапалы иллюстративті материал, тарта да қабылдау, жаңа ғана емес, көру және есту, сезім, қиял. Компьютерлік слайдтардың жарықтығы мен көңіл көтеруі үлкен рөл атқарады. Мектептегі сабақтарда ақпараттық, компьютерлік технологияларды қолдану оқушылардың қоршаған әлемнің ақпараттық ағымында бағдарлану қабілетін дамытуға; ақпаратпен жұмыс істеудің практикалық тәсілдерін игеруге; заманауи техникалық құралдардың көмегімен ақпарат алмасуға мүмкіндік беретін дағдыларды дамытуға мүмкіндік береді. Ақпараттық компьютерлік технологияларды қолданатын мұғалім түсіндірмелі және иллюстрациялық оқыту әдісінен кіші оқушы оқу іс-әрекетінің белсенді қатысушысы болатын белсенділікке ауыса алады. Бұл білімді сапалы, саналы түрде игеруді қалыптастырады.
"Су", "ауа", "топырақ" тақырыптарын зерттеу кезінде мақсат қойылды - заттың қасиеттерінің оның құрылымымен шарттылығын көрсету; ауа және оның қасиеттері туралы түсінік қалыптастыру; топырақ, оның құрамы, қасиеттері, мағынасы туралы түсінік қалыптастыру, әртүрлі оқу құралдарының тіркесімі қолданылды:
- заттық құралдар, атап айтқанда визуалды, дыбыстық-көру және есту қабылдауына әсер ететін техникалық құралдар; - практикалық құралдар (тәжірибелерді көрсету); - логикалық сипаттағы танымдық іс-әрекет, қиял, түйсігі тәсілдерінің жиынтығынан тұратын зияткерлік құралдар; - мұғалім мен оқушылардың ықтимал эмоционалды тәжірибелерінің жиынтығын қамтитын эмоционалды құралдар: қызығушылық, қажеттілік, қанағаттану, қуаныш. Дидактикалық оқыту қоғамның жеке тұлғаны жан-жақты дамытудағы қажеттіліктерімен анықталатындығынан туындайды. Ерекше үйлесімді дамыған адамның қоғамдық өмірге сәтті қатысуға мүмкіндігі бар. Бұл принципті іс жүзінде жүзеге асыру сабақты кешенді жоспарлау арқылы жүзеге асырылады, бұл көптеген мәселелерді шешуге ықпал етеді, соның арқасында оқу процесін күшейтеді, оның тиімділігін арттырады. Осы қағиданы ұстану оқу процесінде мақсат қоюдың құндылығының өсуіне оң әсер етеді, сонымен қатар оның мақсаттылығын қалыптастырады.
1.4 Дидактикалық материалдарды қолданудың мәні мен мақсаты
Дидактика грек тілінен аударғанда тәлімді, тәрбиелі білім беру болғандықтан, балаларғада дидактикалық материалдарды қолдану өте тиімді деп ойлаймын. Өйткені егеменді еліміздің ертеңгі жастарының санасына ұғындырар әрбір айтар сөзіміз маңызды. Ал білім беру жөніндегі принциптеріміз өте маңызды. Сол себепті де қазіргі таңда білім беру принциптерінде дидактиканың қоланылып жатқаны қуантарлық жағдай.
Ежелгі Грекия мемлекетінде пайда болған бұл дидактика ең алғаш оқыту - үйрету тәжірибесі негізінде құрылған. Ғылымның дамуына, мәдениеттің және педагогика ғылымдарының дамуына үлес қосқан дидактика ғылымның негізгі саласы болып қаланды. Алғашқы рет бұл сөз неміс педагогы Вольфганг Ратке (1571-1635) шығармаларында қолданылып, оқыту өнері мәнін аңдатқан. Ал Я.А.Коменский дидактиканы баршаны барлық нәрсеге үйретудің әмбебап өнері деп түсіндірген. XIX ғасырдың басында неміс педагогы И.Гербарт дидактиканы тәрбиелеп оқытудың өз алдына тұтас және қайшылықсыз теориясы ретінде таныған. Дидактикалық материалдар-бұл баланың іс-әрекетіне органикалық түрде жазылған ойын мен шығармашылықтың элементтері. Балалар өте тез дамиды, сондықтан әр жылға өзіндік нәрсе тән. Дидактикалық материалды таңдау немесе құру, балалардың жас ерекшеліктеріне және негізгі қажеттіліктеріне назар аударыңыз. Әр түрлі жаста бірдей дидактикалық материалды әртүрлі мақсаттарда қолдануға болады. Дидактикалық материал-бұл оқу құралдарының ерекше түрі, негізінен көрнекі: карталар, кестелер, мәтіні, сандары немесе суреттері бар карталар жиынтығы, өсімдіктер, жануарлар және т.б., соның ішінде ақпараттық технологиялар негізінде жасалған, студенттерге аудиторияда және үйде өз бетінше жұмыс жасау үшін таратылатын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz