Алтынсариннің педагогикалық жаңашылдық технологиясы
К І Р І С П Е
Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде сонымен қатар мұғалімдердің иновациялык іс-әрекеттерінің ғылыми-педагогикалық жаңашылдық негіздерін меңгеруі. а. ғ мәселелерінің бірі.
ХХІ ғасырда біздің еліміз ғаламдану және жаһандану , жандану, процесіне көшуде. Осы процессті жандандырып дамытуда жас ұрпақтың білімі мен біліктілігі орасан зор роль атқарады. Жаңа заман талабына сай жаңашыл мұғалімдерге сапалы және иновациялык совет меңгерту. Білім сапасын көтеруде иновациялык совет дұрыс және сауатты қолдану жылдан жылға күрделі сын және ұйымдастыруымен мәселге айналуда. Оқыту барысында озық, тиімді өтеді тәжірибеге енгізілуде.
Бүгінгі таңда алдыңғы қатарлы елдердің барлығы жалпы студенті білім берудегі жаңа алулар ұсына отырып, жеке тұлғаны қалыптастырудағы мүмкіндіктерін, жолдарын іздеп, зерттеп, екара ұтымды түрде білім беруге енгізу көкейкесті мәселге айналып отыр. Педагогикалық жаңашылдық теориямен жан-жақты қаруланған ұстаздың іс-полимерлі тиімді болатын әр кезден-ақ мәлім. Химия пәні мұғалімдерінің іс-тәжірибесінде әр түрлі оқыту технологияларын пайдалану, оның жетістіктерін болжау, өз бетінше жобалау мен құрастыру сияқты негізгі міндет-мақсаттары адам шарт.
Елбасымыз Н.Ә.Ә. Назарбаев: "Біз білім-ғылым саласында бәсекеге қабілетті тұлға болмасақ, өз мақсатымызға ағы алмаймыз. Барлығы мектептегі жаңартпа технологиян басталады ", -деген болатын. Ал қазақтың заңгер жазушысы Мұхтар Әуезов былай деген екен "Халық пен халықты теңеретін-білім" деп айтқандай, білім бәсекесіне бейім шәкірт тәрбиелеу-біздің мақсатымыз. Сондықтанда жаңа жаңалықтардан қалмай жаңалық жаршысы болуымыз керек. Бұл академиялық мақсаттарға жету үшін мұғалімнің ізденісі, жаңа өткізілді, жаңа жарыс қолдану қажеттілігі туындайды.
Менің мақсатым қазіргі заман талабына сай иновациялык совет пайдаланып оқытуда өте тиімді екендігін және оқушылардың қызығушылығын жоғарылатып топтық іс-әрекетке үйрету білімдерін заман талабына сай етіп көрсету, қабілетті тұлға оқушының ізденісін дамыту, шығармашылық белсенділік белсенділікті яғни, оқушының талдау және ойлау қабілетін дамыту, өзін-өзі тануға үйрету. Мұғалім әр тақырыпқа байланысты химия ғылымында ашылып жатқан жаңалықтарды алып, жаңа тақырыпты түсіндіргенде қосымша мәлімет ретінде беріп отырсақ, оқушының күрделі сын де қиын химия пәніне қызығуы артады [5].
Кез-келген адам білім алу барысында білімнің сапалы болғанын қалайды. Бұл кезекте иновациялык технологияның атқарар рөлі ерекше. Осы тұрғыдан мәселелерді қарастыра келе, біз бітіру жұмыстың тақырыбын "Орта мектептегі жаңартпа технология химияны жаңа совет пайдаланып оқыту (органикалық химия мысалында)" деп алдық. Осы тақырып сабақ ғылыми зерттеу жұмыстарды орындау барысында алға қойған мақсатымыз:
Зерттеу жұмысының мақсаты - мектептегі жаңартпа технологиягі химияны оқыту барысында қосымша топ элементтерін иновациялык технологияны пайдаланал оқытудың теориялық негіздерін анықтау мен әдістемелік тиімділігін тексеру.
Зерттеу міндеттері:
иновациялык технологиялардың мәні мен маңызын ашып көрсету;
иновациялык өтеді жіктемесін жасау;
оқыту барысында иновациялык технологияны пайдалану мүмкіндіктерін айқындайтын жарыс бойынша химиялық сабақтардың жоспарын жасау және екара мектептегі жаңартпа технологиягі оқу үдерісіне еңгізу.
Зерттеу жұмысының нысаны: жалпы білім беретін мектептегі жаңартпа технологиягі оқу үдерісі.
Зерттеудің әдіснамалық және теориялық негіздері: химияны оқыту барысында иновациялык технологияны пайдалану үрдісі.
Зерттеудің міндеттері әдістерді анықтауға негіз болды: зерттеу мәселелері бойынша химиялық әдебиеттерге шолу жасау; педагогикалық жаңашылдық және әдістемелік, иновациялык технологияларға талдау жасау; оқушылардың білімді меңгеру деңгейін анықтау үшін тест алу, оқушылармен сауалнама жүргізу, тәжірибелік эксперимент жұмыстарын жүргізу және оның нәтижелерін қорытындылау.
Зерттеудің жаңалығы:
иновациялык технологияның мәні мен атағы ашып көрсетілді;
иновациялык өтеді жіктемесі жасалынды;
химияны оқыту барысында иновациялык технологияны пайдалану мүмкіндіктерін айқындайтын сабақтардың жоспары жасалды және ол мектептегі жаңартпа технологиягі оқу үдерісіне еңгізілді.
Зерттеудің практикалық маңыздылығы: біз ұсынып отырған әдістеменің және иновациялык технологияның мүмкіндіктерін болашақ мамаңдар химия сабағында тәжірибелерінде кеңінен қолдануға бастау.
Зерттеудің әдіснамалық және теориялық негіздері: тұлға дамуынның жалпы дидактикалық принциптері, таным теориясы, білім беру жүйесін ақпараттандыру тұжырымдамасы.
Зерттеу жұмысының базасы: Зерттеу жұмысы Алматы облысы, Кеген ауылындағы "Қарқара орта мектебі мен мектепке дейінгі шағын орталығы және Ереуіл бастауыш мектебімен" коммуналдық мемлекеттік мекемесіде өтті
1. ОРТА МЕКТЕП ХИМИЯ КУРСЫН ОҚЫП ҮЙРЕНУДІҢ ИНОВАЦИЯЛЫК ӘДІСТЕРІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ.
1.1 Жаңа педагогикалық жаңашылдық технологиялардың ғылыми негіздері
Білім беру технологиясының проблемасы педагогикалық жаңашылдық инновациялар, авторлық мектептегі жаңартпа технологияр мен мұғалімдердің тәжірибесі әрдайым біркелкілік пен келісімді талап етеді. Педагогиканың жаңа тұжырымдамасы құрылымды жүйелі құрудың негізі болып табылады, ол "технологияға" "жаңа" көзқарасты, сондай-ақ педагогикалық жаңашылдық процестерді талдау және жобалау үшін қолданылады.
Қазіргі уақытта педагогикалық жаңашылдық лингвистикалық педагогикалық жаңашылдық технологиялық ұғым бар. Дегенмен, екара қолдану әртүрлі түсініктемелерге қолд.
Педагогикалық жаңашылдық инновациялардың білім беру технологияларының проблемасы авторлық мектептегі жаңартпа технологияр мен новатор мұғалімдердің мол тәжірибесі әрдайым жалпылық пен жүйелілікті талап етеді. Каркасты жүйелі түрде құратын негіз ретінде педагогика үшін жаңа ұғым"," технология және педагогикалық жаңашылдық үрдістерді анализдеудің және жобалаудың жаңа жолын мақсатқа лайықты қолданған жөн.
Қазіргі уақытта педагогикалық жаңашылдық лексиконға педагогикалық жаңашылдық технология ұғымы берік кеттік тіркеудің. Дегенмен, оның қолданылуында үлкен, әртүрлі түсіндірмесі бар.
* Технология - қандай-да бір істе, шеберлікте, өнерде қолданылатын тәсілдер жиынтығы (түсіндірме сөздік).
* Педагогикалық жаңашылдық өтеді - оқыту мен тәрбие беру құралдарының арнаулы жиыны мен тәжірибелерінен, әдіс-тәсілдерін үйлестіруді анықтайтын психология-педагогикалық жаңашылдық үрдістердің ұйымдастырушы әдістемелік құралы (Б. Т. Лихачев).
* Педагогикалық жаңашылдық технология - оқу үрдісін жүзеге асырудың жәрмеңкесі техникасы (В. П. Беспалько).
* Педагогикалық жаңашылдық технология - оқытудың жоспарланған нәтижелеріне жету үрдісін суреттеу (И. П. Волков).
* Технология - бұл өнер, шеберлік, іскерлік, қалыпты жағдайды өзгерту және қайта өңдеу әдістерінің жиынтығы (В. М. Шепель).
* Оқыту технологиясы - бұл дидактикалық жүйенің құрама іс жүргізу бөлімі (М. Чошанов).
* Педагогикалық жаңашылдық технология - бұл оқушылар мен мұғалімдерді қолайлы жағдайлар туғыза отырып, оқу үрдісін жобалау, қазақ елі және өткізудегі біріккен іс-әрекет моделі (В. М. Монахов).
* Педагогикалық жаңашылдық технология - ол техникалық және адамзат ресурстары мен олардың диплом жұмысын әрекетін есепке ала отырып, білімді меңгеру және оқыту үрдісін құрудың, қолдану мен анықтаудың білім беру формасының тиімділігін өз міндетіне санайтын жүйелі әдіс (ЮНЕСКО).
* Педагогикалық жаңашылдық технология - педагогикалық жаңашылдық академиялық мақсаттарға жету үшін қолданылатын барлық жеке, инструменталдық және методологиялық құралдардың жүйелі жиынтығы мен функционалдау ретін білдіреді (В. М. Кларин).
Біздің түсінігімізде педагогикалық жаңашылдық технология әртүрлі авторлардың барлық анықтамалардың мағынасын қабылдайтын. а. ғ жалпылау болып табылады.
Педагогикалық жаңашылдық технология ұғымының үш жағы бар:
1. Ғылыми: педагогикалық жаңашылдық өтеді - оқытудың мақсаттары, мазмұны мен әдістерінін зерттейтін және педагогикалық жаңашылдық үрдістерді жобалайтын педагогикалық жаңашылдық ғылымның бір бөлімі;
2. Іс жүргізу-түсіндірмелі: оқытудың жоспарланған нәтижелеріне жету үшін мақсат, мазмұн, құралдар мен әдістер жиынтығын, үрдісті түсіндіру.
3. Іс жүргізу-әрекеттілік: Технологиялық үрдістерді жүзеге асыру, барлық жеке, инструменталды және методологиялы педагогикалық жаңашылдық құралдырды функционалдау.
Сөйтіп, педагогикалық жаңашылдық технология оқытудың неғұрлым тиімді жолдарын зерттейтін ғылым ретінде, және оқытуда қолданылатын әдістер, приниптер мен регулятивтер жүйесі ретінде және нақты оқыту үрдісі ретінде жұмыс істейді.
Педагогикалық жаңашылдық технология ұғымы білім беру практикасында үш иерархиялы бірлескен деңгейде қолданылады:
1. Жалпы педагогикалық жаңашылдық деңгей: жалпы педагогикалық жаңашылдық, жалпы тәрбие беру технологиясы берілген регионда, оқу мекемесінде біртұтас білім беру үрдісін оқытудың анықталған сатысында сипаттайды. Мұнда педагогикалық жаңашылдық технология педагогикалық жаңашылдық жүйеге синонимдес:оған оқытудың мақсаты, әдістері мен құралдарының жиынтығы, үрдістің объектілері мен субъектілері іс-әрекетінің алгоритмі енеді.
2. Жеке әдістемелік (пәндік) деңгей: жеке пәндік педагогикалық жаңашылдық технология "жеке әдістеме" мағынасында, яғни бір пән, сынып, мұғалімдердің шеңберінде оқыту мен тәрбие берудің анықталған мазмұнын жүзеге асыруға арналған әдістер мен құралдар жиынтығы ретінде қолданылады.
3. Локальдық немесе модульдік деңгей: локальдық технология оқу тәрбиелеу үрдісінің жеке бөліктерінің, жеке дидактикалық және тренинг міндеттерді шешу технологиясын береді.
Технологиялық схема - технологиялық үрдісті шартты бейнелеу, әқ жеке функионалдық элементтерге жіктеу және олардың арасындағы логикалық байланысты белгілеу.
Технологиялық карта - қолданылатын құралдарды көрсете отырып, үрдісті іс-әрекеттің қадамдық, кезеңдік тізбегі түрінде суреттеу.
Совет неғұрлым іс жүргізу, сандық және есептік компоненттер, ал әдістемеде - мақсаттық, мазмұндық, сапалық және вариативті-бағдарлы жақтары көрсетілген. Технология әдістемеден ұдайы өндіргіштігімен, нәтижелердің орнықтылығымен, көптеген "егердің" (егер дарынды мұғалім, егер қабілетті тұлға балалар, егер жақсы ата-аналар...) болмауымен ерекшеленеді.
Педагогикалық жаңашылдық жарыс құрылымы: берілген анықтамалардан шығатыны, технология жоғары дәрежеде оқу үрдісімен - мұғалім мен оқушы іс-полимерлі, оның құрылымы, құралдары, әдістері мен формалары байланыста. Сондықтан, педагогикалық жаңашылдық технология құрылымына төмендегілер енеді:
А) Концептуалды негізі;
Ә) Оқытудың жәрмеңкесі бөлімі:
- Оқыту мақсаттары - жалпы және нақты;
- Оқу материалының мазмұны;
Б) Іс жүргізу бөлімі - технологиялық үрдіс:
- оқу үрдісін мамандығының түлегі;
- мектеп оқушыларының оқу қызметінің әдістері мен формалары;
- материалды меңгеру үрдісін басқарудағы мұғалімнің қызметі;
- оқу үрдісінің диагностикасы.
Технологиялылық критерийі: кез-келген педагогикалық жаңашылдық технология кейбір негізгі методологиялық талаптарды қанағаттандыруы керек.
Концептуалдылық. Білім беру мақсаттарына жетудің философиялық, педагогикалық жаңашылдық, дидактикалық және әлеуметтік-педагогикалық жаңашылдық негіздемені қамтитын анықталған ғылыми конепцияға сүйену әрбір технологияға тән.
Жүйелілік. Педагогикалық жаңашылдық технология жүйенің барлық белгілеріне қолд адам керек: үрдіс логикасы, оның барлық бөліктерінің оспанхан байланысы, біртұтастық.
Басқарушылық. Оқыту үрдісін диагностикалық мақсатты ұйғару, сау, жобалау мүмкіндігін, кезеңдік диагностика, нәтижелерді түзету мақсатында құралдар және әдістермен туралы хабарландыру фискалдық жүйені түрлендіру мүмкіндігін болжайды.
Тиімділік. Қазіргі педагогикалық жаңашылдық өтеді бәсекелесе отырып жұмыс істейді және нәтижелері тиімді әрі ыңғайлы адам керек, оқытудың анықталған стандартына жетуге кепілдік беруі қажет.
Ұдайы өнімділік басқа субъектілер арқылы педагогикалық жаңашылдық технологияны өзге біртипті білім беру мекемелерінде қолдану мүмкіндігін түсіндіреді.
Білім мазмұны мен технологиясы. Қазіргі уақытта педагогикада білім беру жүйесінің жәрмеңкесі және іс жүргізу компоненттерінің (мақсаты, мазмұны, әдістер, оқыту формалары мен құралдары) бірлігі туралы түсінік бекітілген. Педагогикалық жаңашылдық совет жүзеге асыру және вариациялау үрдісінде олардың компоненттері кері тартпалылықтың әртүрлі дәрежесін тудырады көбінесе оқытудың іс жүргізу аспектілері түрленеді, ал мазмұн құрылымы, мөлшері, логикасы бойынша ғана өзгереді. Сондай - ақ, білім мазмұны білім беру технологиясының жәрмеңкесі бөлімі ретінде көбінесе оның іс жүргізу бөлімін де анықтайды, бірақ әдістердің ең басты өзгерістері мақсат, мазмұн мен формалардың терең түрленулерін қамтиды. Сонымен, білім технологиясының іс жүргізу және пәндік олимпиадасын бөлімдері бір-бірін теңбе-тең бейнелейді.
Олардың арасында білім мазмұны, технологияның іс жүргізу бөлімін анықтауда және олардың бірлігін жүзеге асыруда. а. ғ рөл атқаратын кеттік тіркеудің бір жанама компонент-жәрмеңкесі дидактикалық құрал - мектеп оқулығы бар. Соңғы жылдары біздің елімізде педагогикалық жаңашылдық совет таңдаудың әр түрлі жолдарын байланыстыруда білім сапасының келешекте жоғарылауына теориялық тұрғыдан мүмкіндік беретін көптеген вариативті оқулықтар шығарылды.
Технология және шеберлік. Бір технологияның өзі әртүрлі орындаушылар арқылы неғұрлым адал, нұсқау бойынша дәл немесе творчестволық түрде жүзеге аса алады. Осындай орындауда шебердің жеке компоненті, белгілі спецификасы сөзсіз қатысады, бірақ материалды меңгеру заңдылығын, оқушылар іс полимерлі тізбегі мен құрамын сипаттайтын анықтаушы болып табылады. Әрине, нәтижелер әртүрлі бастау, дегенмен берілген технологияға тән қандай да бір орта мәнге жуық бастау. Сонымен, жұмыс технологиясы жеке бастың қасиеттеріне сүйенеді.
Жаңа педагогикалық жаңашылдық технологиялардың қайнар көздері және құрамды бөліктері. Кез келген қазіргі педагогикалық жаңашылдық технология педагогикалық жаңашылдық ғылым мен қоғамдық прогресте, гуманизация және қоғам демократизациясында пайда болған дәстүрлі элементтерінің байланысы болып табылады. Оның қайнар көздері мен құрама элементтері:
oo әлеуметтік түрлену және жаңа педагогикалық жаңашылдық ойлау;
oo ғылыми-педагогикалық жаңашылдық, психологиялық, қоғамдық ғылымдар;
oo алдыңғы қатарлы педагогикалық жаңашылдық өткізілді;
oo өткен өткізілді, отандық және шетел тәжірибесі;
oo халықтық педагогика (этнопедагогика).
Философиялық фундамент технологияларда барынша айқын білінеді, оның қалыптасуы мақсаттар жүйесіне кіреді (мысалы, діни тәрбие, гуманистік педагогика және т. б.).
Оқыту процесін жаңа педагогикалық жаңашылдық технологиялар арқылы оңтайландыру
Кез келген елдің рухани - мәдени дамуы экономикалық дамуы сол елдегі оқыған білімді индивидумдар деңгейімен анықталады. Ал жеке тұлғалардың білімділігі кеңінен ойлану анализдей білу мектеп қабырғасында алатын біліміне тікелей байланысты. Яғни мектеп сол болашақ деп аталатын үлкен құрылыстың кішкене кірпіштерін дайындап шығарып жатқан фабрика сияқты.
Әр күні көптеген ғылыми жаңалықтарға терең әлеуметтік өзгерістерге толы қазіргі кезеңде оқушыларға берілетін ақпарат көлемі кеңеюде. Ал екара игеруге бөлінетін уақыт өзгеріссіз қалуда. Сондықтан білім берудің сапасын жақсарту, білім берудің әдістемелік негізін өзгерту заман талабына сәйкес туындап отырған қажеттілік.
Бұрынғы әдетке айналған оқу үрдісінде мұғалім басты рөль атқарған болса, қазіргі оқу үрдісінде оқушы белсенділік көрсетуге оқуға тиіс, яғни мұғалім көбіне кеңесші, алулар туралы хабарландыру кірістірілген бағдарлаушы рөль атқаруға оқуға тиіс. Қазіргі кезеңде оқытудың басты мақсаты өз бетінше дами алатын, жеке шығармашылық белсенділік тұлғаларды что болғандықтан мектеп қабырғасында оқушылар өз бетінше танымдық әрекет етудің әдістері мен дағдыларын игеруге оқуға тиіс.
Жалпы білім беру саласындағы жаңа саяси ұстанымның біртіндеп іс жүзіне асуы егемен еліміздің өркендеу бейнесінің бір көрінісі. өркениетті елдермен тереземіз тең болу үшін әлемдік білім аясына кірігуді мақсат тұтқан еліміздің білім беру саясаты оқытуды демократиялау, ізгілендіру арқылы жаңа сапалы деңгейге көтеруді көздейді. Осыған байланысты білім берудегі бірыңғайлықтан бас тәртіп, көп нұсқалы білім алу жүйесіне бет бұрып тұрған жағдайда оқушылардың топтық ерекшеліктерімен қоса жеке танымдық ерекшеліктерін ескеріп - оңтайлы оқытуды қазақ елі - бүгінгі ұйымдастыруымен мәселе. Осы тұрғыдан зерттеуді қажет ететін мәселелердің бірі - оңтайлы оқыту мүмкіндіктерін ашу.
Қазіргі кездегі жаңа педагогикалық жаңашылдық совет оқу процесіне енгізу осы проблемаларды шешуге. а. ғ рөль атқарады. Оқу процесінде қолдану үшін ұсынылып жатқан технология саламатты ұрпақ өте көп.
Соңғы мәліметтерге қарағанда бес бағыттан бағдарланған 50 - ге жуық өтеді ғылыми түрде негізделген. Сондықтан осындай жаңартылған технологиялардың ішінен өз қажеттісін таңдап алу - әр мұғалім үшін жауапкершілікті қажет ететін іс.
Жаңа технологияны білім саласында пайдаланудың маңыздылығы.
Ертеңгі келер күннің бүгіннен гөрі нұрлы болуына ықпал етіп, адамзат қоғамын алға апаратын құдірет күш тек білім. Ғылым мен техникалық прогрестің дамуы, қоғамның өзгеруі, жаһандану заманының басталуы, білім мазмұнын жаңа оқулықтар арқылы жаңартуға мол мүмкіндіктер туғызды. Білім теңіз, оның тереңін жетік білетін, сырын меңгерген адамдарды дайындайтын мұғалім. Әрбір ұстаз өз Отанын шексіз сүйетін, білімді, іскер, адамгершілігі мол, парасатты, мәдениеті жан-жақты жетілген ұрпақ дайындауға міндетті. Ол үшін мұғалім өзі оқытатын пәндердің ғылыми әдістемелік деңгейін ғылыми ұйымдастырғанда, яғни сабақта әртүрлі әдіс-тәсілді кешенді жоспармен пайдаланғанда ғана қолы жетеді. Қазіргі таңда әлемдік оқу процесінің өзегі жаңа жарыс мектеп практикасына енгізілген.
Педагогикалық жаңашылдық технология мен жеткілікті түрде қаруланған мұғалімнің іс-полимерлі тиімді болатыны әркезден-ақ мәлім. Облыс мұғалімдерінің іс-тәжірибесінде әртүрлі оқыту технологияларын пайдалану оның жетістіктерін болжау, өз бетінше жобалау мен құрастыру сабақ жоғары нәтижелерге қол жеткізуге ұмтылыс бар екендігі байқалады. Еліміздің болашағы көркейіп, өркениетті елдер қатарына қосылуы бүгінгі ұрпақ бейнесінен көрінеді. Қазіргі білім беру сапасындағы проблема - әлеуметтік педагогикалық жаңашылдық және қазақ елі тұрғысынан білім мазмұнына жаңалық енгізудің тиімді жаңа әдістерін іздестіру оларды жүзеге асыратын мұғалімдерді даярлау.
Мұғалімдерді даярлау қай уақытта болса ең ұйымдастыруымен мәселелер қатарына кіретіні белгілі жәйт. Олай болатыны қоғамның әлеуметтік экономикалық міндеттері заманына сай өзгерістерге ұшырап, өскелең ұрпақты оған лайықтап өмірге бейімдеудің жаңа талаптары туындап отырады.
Мемлекеттік білім стандарты деңгейінде оқу үрдісін қазақ елі жаңа педагогикалық жаңашылдық совет ендіруді міндеттейді.
1) Болашақ мұғалімдерді ақпаратты қоғам жағдайында оқып білім алуға, өмір сүруге бейімдеу;
2) Жаңа ақпараттық және телекоммуникациялық технологияға бейімделген білім берудің ғылыми әдістемелік базасын жасау, білім беру жүйесін жақсарту;
3) Дүниежүзілік ақпараттық білім кеңістігіне орта білім беру мен жоғары білім беру жүйесін сәйкестендіре отырып кіріктіру;
4) Білім берудің иллюстративтік түсіндірмелі жүйесін дамыта оқыту жүйесіне көшу.
Оқыту үрдісінде оқушы шығармашылығына негізделген оқыту әдістерін пайдалануға түбегейлі көшу.
Жалпы білім беретін мектептегі жаңартпа технологиярде бүгін белең алып отырған кешіліктер баршылық:
- білім сапасының төмендігі;
- білім саласына мемлекет тарапынан реформалар жүргізілгенімен оқытудың нәтижесі болмауы;
- директивалық құжаттар көптеп шығарылғанымен оның мардымсыздығы;
- оқушылардың өздігінен білім алу дағдысының болмауы;
- оқушылардың және оқытушылардың бірлескен шығармашылық белсенділік еңбегінің болмауы.
Бұл тығырықтан шығудың бірден-бір жолы оқу-тәрбие үрдісінде иновациялык әдіс-тәсілдерді енгізу, оқушылардың білімге деген қызығушылығын, талпынысын арттырып, өз бетімен ізденуге, шығармашылық белсенділік еңбек етуіне жол ашу. Яғни осындай келеңсіздіктер КСРО-ның оқу жүйесінің тиімсіз болғандығын, аса күшті нәтиже бермегендігін көрсетеді. Сол үшін біз қазіргі кезде оқыту үрдісінде жаңа заманға сай оқытудың жаңа мемлекеттілігі жәнгогикалық әдістерін қолданамыз.
Бұл жаңа әдістер оқушылардың оқу барысында олардың студенті, білімге, білімділікке, ізденімпаздыққа ынтасын ашады. Жаңа бағыт береді, жалығу мен жалқаулыққа, бейғамдыққа ұрынуына аса жол бермейді.
Елбасымыз Н.Ә.Ә.Назарбаевтың "Қазақстан-2030" Қазақстан халқына арналған жолдауында "Біздің жас мемлекетіміз өсіп, жетіліп, кемелденеді, біздің балаларымыз бен немерелеріміз онымен бірге ер жетеді. Олар өз ұрпағының жауапты иә жігерлі, білім өрісі биік, денсаулықтары мықты өкілдері бастау. Олар балаларының экономика жағдайында жұмыс істеуге, қазақ, орыс, ағылшын тілдерін еркін меңгеруге, бейбіт, жылдам өркендету үстіндегі, күллі әлемге әйгілі, әрі сыйлы өз елінің патриоттары бастау" - деп көрсетілгендей-ақ, ертеңгі келер күннің бүгінгіден гөрі нұрлы болуына ықпал етіп, адамзат қоғамын алға апаратын құдіретті күш пен білімге тән. Жас мемлекетіміздің болашағы - бүгінгі мектеп оқушылары. Бәріне бірдей талап қойып, олардың табиғи қабілеттерін, нақты мүмкіндіктерін анықтап оқыту бүгінгі күннің ұйымдастыруымен мәселесі [17].
Білім беру саласы қызметкерлерінің алдына қойып отырған басты міндеттемелердің бірі - оқытудың әдіс-тәсілдерін үнемі жетілдіру. Еліміздегі тәуелсіздіктің әсері қоғам дамуының барлық салаларын қамтып, жаһандық әлемдегі жаңа мазмұнды озық тәжірибелерге негізделген оқу-тәрбие үрдісінің қалыптасуына ықпал етті [18]. Әрбір өсіп келе жатқан ұрпаққа тәлім-тәрбие беру, олардың рухани жаңарып жандануына тірек те, тетік те болатын мектеп екендігі бәрімізге белгілі.
Сондықтан иә оқушылардың ой-өрісін, ұлттық мәдениетін, ұлттық рух пен сана-сезімін дамытып, алғыр тұлғаны қалыптастыруда тәрбие жүйесіндегі иновациялык іс-әрекеттердің ендірілуі үлкен жетістіктерге жетелеуде.
Бүгінгі ғылыми-техникалық прогрестің қарқындап дамуы кезінде өндірісті автоматтандыру, компьютерлендіру мәселесімен тығыз байланысты өркендетіп отырған өтпелі кезеңде мектеп оқушыларына ғылым негіздерін меңгеруде білімді әлемдік стандартқа жақындату, оқытудың мазмұны мен әдістерін жаңарту арқылы білім сапасын көтеру мемлекеттік мәселе болып отыр. Бұл мәселелерді ойдағыдай шешу мектептің материалдық базасына, оқу-әдістемелік құралдардың ғылыми-әдістемелік негізде жасалуына мұғалімдердің ұстаздық еңбекті қорғау жаңа технологиялық тұрғыда ұйымдастыруына, сонымен бірге мектеп басшыларының педагогикалық жаңашылдық бірлігіне, оқу-тәрбие үрдісінің бүгінгі күн талабына сай ұйымдастыра білуімізге байланысты болмақ [19].
Ғылыми-педагогикалық жаңашылдық әдебиеттерде іс жүзінде анықталып табылған оқыту үрдісінің нәтижесін көрсететін әдіс-тәсілдері, саламатты ұрпақ көбінде жаңашыл, иновациялык деп атайды.
"Инновация" ұғымы педагогиканың сөздік қорына ежелден енген. Ол кейбір ғалымдардың еңбектеріне "жаңа" "жаңалық енгізу" деп көрсетіледі. Кей ғалымдар әқ "өзгеріс" деген терминмен анықтайды. Біздің ойымызша, бұл түсініктер кең мағынадағы терминдермен білім беру жүйесіндегі қараймлекеттік қызмет-келген өзгерісті сипаттайды. Инновация термині қазірде білім берудің теориясы мен практикасында кеңінен қолдануда. Бірақ, ғылымда бұл терминнің нақтылы анықтамасы белгілі бір категория ретінде берілмеген. Берілетін анықтамалардың көпшілігі бұл ұғымды кеңінен терең таныта алмайды. Инновацияны "білім беру жүйесіндегі жаңалық енгізу" деп айтсақ, "Введение принципті в обьязательную систему" ұғымының мағынасын тарылтқан болар едік.
Инновация ұғымы ең бірінші ХІХ ғасырда мәдениет танушылардың зерттеуінен пайда болды, яғни бір мәдениет түрлерін, екінші ел мәдениетіне енгізу дегенді білдіреді және бұл ұғым этнографияда әлі күнге дейін сақталған.
Инновация-жаңа, жаңалық, жаңарту дегенді білдіреді екен. С. И. Ожегов сөздігі бойынша, инновация бірінші рет шыққан, жасалған, жуық арада пайда болған, бұрынғының орнын басатын, алғаш ашылған, бұрыннан таныс емес енгізілген жаңалық.
"Инновация" ұғымын әр елде әртүрлі түсінген, кейбір мемлекеттерде (АҚШ, Нидерланды) бұл термин кең таралса, ал Аравия, Жапония мемлекеттерде "инновация" ұғымын сөздіктерде кезіктіру мүмкін емес. Сондықтан әр елде бұл құбылысқа қандай көзқарас қалыптасқанын анықтау мақсатымен ғылыми-педагогикалық жаңашылдық техникалық саяси әдебиеттерді, зерттей келе, Ресейде, шет елдерде, ТМД елдерінде, Қазақстан мемлекетінде "инновация" ұғымына берілген анықтамаларды жинадық. "Ғылымның қайнар көзі" - Ресейде "инновация" ұғымына өте күдікпен қараған: ХІХ-ХХ ғ басында бірде-бір білім реформаларында бұл термин кездеспейді. Сабақ реформа жүзеге асқан, яғни иновациялык үрдіс өткен, бірақ "иновация" термині еш жерде аталмайды.
Инновация деген ұғымның өзін қарастырсақ, ғалымдардың көбі оған әртүрлі анықтамалар берген. Мысалы: инновация ұғымының әр елдегі, әр түрлі уақытта берілген анықтамалары: "инновация" ұғымына берілген ең ескі емес анықтама, бұл салада американыдқтар мен европалық көлемді зерттелер иесі Э. М. Роджерс инновацияны былайша түсіндіреді: "Инновация - нақтылы бір адамға жаңа болып табылатын идея".
Инновация термині қазірде білім білім берудің теория - практикасында кеңінен қолданылуда. Бірақ ғылымда бұл терминнің нақты анықтамасы белгілі бір педагогикалық жаңашылдық категория ретінде берілмеген. Көптеген ғылыми педагогикалық жаңашылдық еңбектерінде "инновация" ұғымын білім беру жүйесінде жаңалықтарды жасап шығару, игеру, қолдану және тарату іс-полимерлі деп сипаттайды. Атап айтсақ Н.Р.Юсуфбекова "О педагогической инноватике" деген еңбегінде "Инновация - білім беру жүйедегі жаңартудың үрдісі" - деп көрсетеді. Сонымен қатар, ол иновациялык үрдіс дегеніміз - жаңалықтарды жасау, екара педагог ғалымдардың оқыту мен тәрбие беру тәжірибесінде қолдануы деп түсіндіреді. Автордың пікірі бойынша, педагогикалық жаңашылдық инновацияға үш блок түсініктер мен идеяларды енгізуге бастау: біріншіден, жаңалықты жасау классификациясы, "жаңалық критерийлері", екіншіден, оларды қабылдау проблемасын зерттеу, педагогтардың берген бағасы, үшіншіден, жаңаны білім беру жүйесінде қолдану. Яғни, иновациялык үрдіс дегеніміз педагогикалық жаңашылдық жаңалықтардың динамикалық бірлігін педагогтардың тәжірибесінде ғылыми негізде қолдану [20].
1.2 Жаңа совет пайдалануда пәнге қызығушылықтарын арттырудың тиімді жолдары
Осы заманғы білім беру жүйесінсіз әрі алысты барлап, кең ауқымды ойлай білетін осы заманғы мұғалімдерсіз иновациялық экономика құра алмайтындығымыз жайлы еліміздің президенті Н. Ә. Назарбаевтың үстіміздегі жылғы Қазақстан халықтарына арнаған "Бәсекеге қабілетті тұлға Қазақстан үшін, бәсекеге қабілетті тұлға халық үшін, бәсекеге қабілетті тұлға ұлт үшін" атты Жолдауында ерекше аталып өтіліп, Қазақстанның бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін, экономикалық және қоғамдық жаңару қажеттіліктеріне сай білім керектігіне назар аударылған болатын. Ал бәсекеге қабілетті тұлға елдің әрбір азаматы бәсекеге қабілетті тұлға адам оқуға тиіс деп есептеймін. Мектеп сынып оқушы тұлғасын что мен дамуының басты баспалдағы.
Бүгінгі таңдағы мектептегі жаңартпа технологиярдің алдында тұрған мәселе оқушыларды дамыта оқыту, яғни, оқушыны оқу әрекетіне что,олардың студенті ынтасын ояту, қызығушылығын атты дөңгелек үстел өткізілді. Сондықтан, мұғалімнің алға қойған жәрмеңкесі міндетінің бірі - талабы таудай жеке тұлғаны іздеп табу, екара өсіру. Әр оқушының қабілетін танып біліп, дамытып адам дәрежесіне жеткізу үшін жаңашыл жұмысқа бет бұру керек.
Қазіргі педагогика теориясына елеулі өзгерістер еніп, жаңа көзқарастар пайда болды. Әрі білім беру құрылымында жаңа технология өмірге келді.
"Технология дегеніміз қандай болса болсын істегі, шеберлікті, өнердегі адамдардың, ал педагогикалық жаңашылдық технология педагогикалық жаңашылдық мақсатқа қол жетудегі қолданылатын барлық қисында ілім амалдарымен әдістемелік құралдардың жүйелі жиынтығы" - деп түсіндіреді В. Кларин.
Педагогикалық жаңашылдық технология тәжірибеде жүзеге асатын педагогикалық жаңашылдық жүйенің жобасы.
Ал педагогикалық жаңашылдық жүйе - дара тұлғаны қалыптастыруға бағыт алған белгілі бір мақсатқа жету жолындағы арнайы педагогикалық жаңашылдық ықпалды ұйымдастыруға қажетті өлшем, байланысқан әдістердің, құралдардың жиынтығы. Олай болса, дәл қазір бізге осы педагогикалық жаңашылдық технологияны дамыту, екара практикада пайдалану қажет.
Жаңа совет пайдалануда пәнге қызығушылықтарын арттырудың тиімді жолдары" деп аталады. Мақсаты - оқыту процесінде жаңа совет пайдалана отырып, жеткіншек ұрпақтарды негізгі пәндермен терең де берік қаруландыру, ал меңгерген білімдерін күнделікті өмірде өз деңгейіндегі іскерлікпен қолдана білу.
Жаңа технологияны қолдануда:
"Мұғалім нені білу керек?"
* Жаңа технология көмегімен шешілетін мәселені анықтау.
* Жаңа технологияны қолдану арқылы алынатын нәтижелерді.
* Жаңа технология мәнінен алынатын нәтижелердің теориялық негізін.
* Жаңа технологияда мұғалім қолданылатын әдіс-тәсілдерді білуі керек.
* Оқушыларды жаңа технологияда жұмыс істеуге үйрету әдісін таңдауы.
"Не істей алу керек ?"
* Оқу бағдарламасының түрлендірілген нұсқаларын құрастыру.
* Күнтізбелік тақырыптық жоспар жасау.
* Әр сабақты сау.
* Жаңа технология бойынша жүргізілетін әртүрлі типтегі сабақ жоспарларын жасау.
* Оқу модулын құрастыру.
* Оқу жобасының мазмұнын анықтау.
* Оқу жобалары бойынша оқушыларға арналған тапсырмаларды құрастыру.
"Қандай іс-әрекеттерді дұрыс ұйымдастыруы қажет?"
* Жаңа технологияда пайдаланылатын жекелеген әдістер мен тәсілдер.
* Әр түрлі типтегі сабақтарды өткізу.
* Өткізілген сабақтарға талдау жасау, жіберілген кемшіліктердің жасырын себептерін анықтау.
* Жаңа технологияда қолданылатын оқу әрекетінің әдістерін оқушыларға үйрету.
Жаңа технологияның топтастырылуы:
І. Педагогикалық жаңашылдық үрдісте жеке тұлғаның бағыты сабақ педагогикалық жаңашылдық технологиясы.
Педагогикалық жаңашылдық оқу-қатынас технологисы.
Алтынсариннің педагогикалық жаңашылдық технологиясы.
Амоношвилидің ізгілік технологиясы.
Ильиннің жүйесі.
ІІ. Оқушының іс-әрекетін белсендіру және қарқындату негізіндегі педагогикалық жаңашылдық технология.
Ойын технологиясы.
Проблемалық оқыту технологиясы.
Жан-жақты коммуникативті оқыту технологисы.
Оқыту материалдарын тірек сызбалар, тірек конспектілері және модельдеу арқылы қарқындатып оқыту технологиясы. ( Шатталов)
ІІІ. Оқу үрдісін тиімді мамандығының түлегі, қазақстан және басқару негізіндегі педагогикалық жаңашылдық технология.
Миға тұтқиылдан шабуыл жасау технологиясы.
Перспективті жылдамдата оқыту технологиясы (Лысенкова).
Деңгейлеп оқыту технологиясы (Қараев).
Деңгейлеп диференциялау технологиясы.
Міндетті нәтиже сабақ деңгейлі-диференциялап оқыту технологиясы (Фарсов).
Бала қызығушылығы арқылы диференциялап оқудың тренинг технологиясы (Закатова).
Жекелей оқыту технологисы (Инге Унг және Шадриков).
Бағдарламалық оқыту технологисы.
Ұжымдық оқыту технологиясы (Дьяченко Ривин).
Топтық оқыту технологиясы.
Компьютерлік оқыту технологиясы.
ІV. Дидактикалық білім көтеру және материалды педагогикалық жаңашылдық өтеді.
Дидактикалық бірліктерді ірілендіру (Эрдниев).
Ақыл-ой іс-әрекетін сатылай что теориясын игеру технологиясы. (Валович)
V. Жеке пәндік педагогикалық жаңашылдық өтеді.
Сауаттылыққа ерте және дамыта оқыту технологтарменсы (Зайцев).
Сатылай талдап оқыту технологиясы (Оразақынова).
Бастауыш мектептің жалпы оқу білімін жетілдіру технологиясы (Зайцев).
Бітібаеваның дамыта оқыту технологиясы
Математикалық есептер шешу негізіндегі педагогикалық жаңашылдық технологиясы (Касаткин).
Сабақтың тиімді жүйелік негізіндегі педагогикалық жаңашылдық технология (Окунив).
Жанпейісованың модульдық оқыту технологисы.
С. Т. О. технологиясы.
VІ. Альтернативті педагогикалық жаңашылдық технология
Вольдорф педагогикасы. (Штэйнер)
Еркін еңбек технологиясы. (Ферт)
Ықтималдық білім технологиясы. (Лобок)
VІІ. Табиғи байқағыштық өтеді.
Табиғи байқағыштық арқылы сауаттылыққа тәрбиелеу.
Өзіндік дамыту технологиясы.(Монтессори)
VІІІ. Дамыта оқыту технологиялары.
Дамыта оқыту жүйесі.
Жеке тұлға бағытындағы дамыта оқыту жүйесі. (Якиманская)
Дамыта оқыту технологиясы. (Давыдов, Эльконин)
Өзіндік дамыта оқыту технологиясы. (Семеко)
ІХ. Авторлық мектептің педагогикалық жаңашылдық технологиялары.
"Жүректен жүрекке"
Білім беру үрдісінде қолданыс тапқан педагогикалық жаңашылдық өтеді жаңаша сипат алады. Жаңашыл педагог ғалымдар: Ш. А. Аманашвили білім беруді ізгілендіру технологиясында баланың жаны мен жүрегіне жылылық ұялату, танымдық күшін что, дамыту, білімін кеңейту, тереңдетуге жағдай жасау мақсатын көздейді. В. Ф. Шаталовтың белгі және сызба үлгілері сабақ қарқынды оқыту технологиясының ерекшелігі: материалдар ірілендіріліп, блоктық түрде тірек сызбалар арқылы беріледі. С. Н. Лысенкованың тірек сигналдарын пайдалана отырып, қарқынды жеделдете оқыту технологиясында оқу материалдарының мазмұнының жүйелілігін сақтау, саралау, тапсырманың әр оқушыға жеткізілуі талап етіледі. М. м. Жанпейісованың модульдық оқыту технологиясына сүйенсек, оқытудың мақсатын, мазмұнын, әдістерін ғылыми негізделген теорияға сүйене отырып жобалау, сұлбалау тыңдаушыларға, білім алушыларға оқу үрдісінде хабарланады.
Бүгінгі таңда қазақстандық педагог ғалымдар: Ә. Жүнісбек, Ж. А. Қараев және Жанпейісованың еңбектері білім беру үрдісінде кеңінен қолданады. Педагогика ғылымдарының докторы, профессор Ж. А. Қараевтың деңгейлеп оқыту педагогикалық жаңашылдық технологиясының мақсаты - жан-жақты дамыған тұлғаны бір үзік сыр.
Балалардың таным қабілеттеріне сай төрт деңгейлік тапсырмалар даярлауда жеке тұлғаны жаңалыққа ұмтылуға итермелейтін жаңа қабілеттерін ашуға болатындығы ескеріледі. Егер осы жұмыстарда қарастырылған оқытудың педагогикалық жаңашылдық технологиясын оқу-тәрбие үрдісіне оқытудың жаңартылған жүйесінің жобасы ретінде енгізетін болсақ, онда білімді демократияландыруға және ізгілендіруге, оқыту сапасын арттыруға: басқару сапасын жетілдіруге: оқушылардың дамуына бақылау жасауға: соған сәйкес бағалауға болатыны ғылыми негізде дәлелденіп отырғаны ақиқат. Сондай-ақ Л. В. Занков, Д. Б. Эльконин, в. В. Давыдовтың бірлесе жасаған "Дамыта оқыту жүйесі" бір-бірімен тығыз байланысты.
Дамыта оқыту - күрделі сын құрылымды, біртұтас педагогикалық жаңашылдық жүйе. Оның нәтижесінде әр оқушының өзін-өзі өзгертуші субъект дәрежесінде көтерілуі көзделіп, оқыту барысында соған лайық жағдайлар жасалады.
Дамыта оқытудың дәстүрлі оқытудан айырмашылығы; көздеген мақсатында, мәнінде, мазмұнында, дамытудың негізгі факторларында, мұғалімнің рөлімен атқаратын қызметінде, мазмұнында, дамытудың негізгі факторында, әдіс - тәсілдерінде, оқушының білім алу белсенділігінің түрінде, оқу үрдісінің мүшелерінің әрекеттестік ерекшеліктерінде, олардың өзін-қатынас сипатында, танып - білу үрдісін қазақ елі және ондағы коммуникациялық түрлерінде, т. б.
Дамыта оқытуды қазақ елі, балаға ақыл-ой әрекетін меңгеруге жағдай жасау, сондай-ақ сабақтағы ерекше ахуал, мұғалім мен оқушы арасындағы оқу-қатынас. Мұғалім бұл жағдайда дайын білімді түсіндіріп қоюшы, бақылаушы, бағалаушы емес, танымдық іс-әрекетті ұйымдастыратын ұжымдық істердің ұйытқысы. Тек осындай оқыту ғана баланың интеллектісі мен шығармашылығын дамытады. Дамыта оқыту жүйесінде қойылатын сұрақтар проблемалы, ойлауды, пайымдауды қажет ететіндей берілуі оқуға тиіс.
Оқу-тәрбие үрдісіне жаңа педагогикалық жаңашылдық технологияны ендірудің алғышарттары қарастырылмаған, оқу-тәрбие үрдісінде жаңа педагогикалық жаңашылдық технологияны енгізуде төмендегідей кемшіліктер орын " төтенше жағдайлардың алдын алуда. Атап айтқанда:
білім сапасының төмендігі;
білім сапасына мемлекет тарапынан реформалар жүргізілгенімен оқыту нәтижесінің болмауы;
директивтік құжаттар көптеп шығарылғанымен оның мардымсыздығы;
оқушылардың өздігінен білім алу дағдысының болмауы;
оқушылар мен мұғалімдердің бірлескен шығармашылық белсенділік еңбегінің жоқтығы;
иновациялык педагогикалық жаңашылдық технологияны пайдалануда мұғалімдердің дайындық кезеңінен аттап өтуі;
жекеленген мұғалімдердің өзіне қолайлы иновациялык педагогикалық жаңашылдық технологияны таңдауда, пайдалануда қиындықтарға тап келеді және екара жеңе алмауы;
жаңа педагогикалық жаңашылдық технологияны оқу-тәрбие үрдісіне енгізуге мектеп басшыларының енжарлық танытуы;
жаңа педагогикалық жаңашылдық технологияны меңгертуге материалдық базаның әлсіздігі;
оқу - тәрбие үрдісіне жаңа педагогикалық жаңашылдық технологияны енгізуде мұғалімдерге мектеп әкімшілігі тарапынан моральдық, материалдық көмектің көрсетілуі;
жаңа педагогикалық жаңашылдық технология негіздерін болашақ мұғалімдердің жоғары оқу орнында меңгермегендіктен, жас мамандардың жаңа педагогикалық жаңашылдық технологияның ерекшеліктерін ұға алмауы;
мектептің озат мұғалімдері иновациялык технологияны пайдаланғанымен, ғылыми тұрғыдан негіздей алмауы;
мектептің мұғалімдері жыл толуына орай " қысқа арнайы курстарда оқып келген технологияны өз мектебінің , өз сыныбының, өз оқушыларының, әсіресе, әрбір жеке оқушының даралығын есепке алмай, даярлық кезеңнен өтпей, бірден өз іс - әрекетіне енгізіп, өрескел қателіктер жіберіп, өзін де оқушыларды иә ығыр қылуы.
Сондықтан оқу-тәрбие үрдісіне жаңа педагогикалық жаңашылдық технологияны енгізудің жетістіктері мен кемшіліктерін саралап, жаңа педагогикалық жаңашылдық технологияны енгізудің алғы шарттар мен жолдарын көрсету қажет.
1. 3 Оқытудың жаңа технологиясы мен дәстүрлі әдістеріне салыстырмалы шолу жасау
Еліміздегі қоғам дамуының барлық саласындағы өзгерістерге орай білім саласы иә жаңаруда. Қазақстан Республикасының "Білім беру туралы" Заңында: "Білім беру жүйесінің басты мақсаты - ұлттық және жалпы адамзаттық мәдени құндылықтар сабақ жеке тұлғаның қалыптасуына қажетті жағдай жасау" делінген. Осы міндеттерді жүзеге асыруда басты нысана - білім сапасы. Сапалы білім беру педагогтардың шеберлігі мен іскерлігіне байланысты. Ал педагогикалық жаңашылдық шеберлік пен іскерлікті дамытуда жаңа технологияны қолданудың маңыздылығы зор.
Оқытудың жаңа технологиясы - оқытудың тиімді әдіс - тәсілдерін қолдануды, оқытудың әр түрлі әдістері мен формаларын біріктіруді, оқу материалын тиімді пайдалануды, оқудың сапасына білім мен біліктілікті жүйелеуді жүзеге асырады.
Оқытудың жаңа педагогикалық жаңашылдық технологиясы -- оқытуды ізгілендіру, өзін-өзі дамытып, тәрбиелей білетін, заман ағымына ілесе алатын кәсіби, білікті, жан-жақты жеке тұлға қалыптастыруды мақсат етеді.
Оқушылардың кәсіби білім сапасын арттырумен бірге өз қабілетіне қарап, өзін-өзі дамыта отырып, өзіне сын көзбен қарауға мүмкіндік береді. Танымдық белсенділігін арттырып, шығармашылық белсенділік қабілетін дамытады [18].
Оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, дамыту міндеттерін көздейді. Оқытушының жеке тұлғаны зерттеуіне, екара толық танып, білуге және оқытудың мақсатына жетуге тиімді, әрі нақты жол ашады. Болашақ маман иелерінің бойында білімділік, біліктілік, саналылық, жауапкершілік қасиеттерін сіңіруде, яғни кәсіби құзыреттілікті қалыптастыруда жаңа технологияны қолданудың ролі зор. Сонымен қатар технологияны тиімді пайдалана білу оқытушының шеберлігі мен іскерлігін және кәсіби құзыреттілігін шыңдауға әсерін тигізеді.
Жаңа педагогикалық жаңашылдық технология - бұл оқу процесін қазақ елі және өткізу барысындағы оқушылар мен мұғалімдерге жайлы жағдай тудырудың, біріктірілген педагогикалық жаңашылдық оқу - қатынастың барлық жағдайларды ойлап қарастырған моделі (В. М. Монахов).
Технология дегеніміз - бір істегі шеберлік пен өнердегі әдіс жиынтығы.Технологиясы дегеніміз - оқу процесін жандандыру мақсатын мамандығының түлегі, белгілі бір мақсатқа жұмылуда алдын ала ойластырудың ықпалы мен әсері және оқу процесін ойдағыдай жүзеге асырудың мазмұнды техникасы.
Ең алғаш ХХ ғ. 30 - жылдары мәдени - тарихи тұжырымдама сабақ педагогикалық жаңашылдық технологияның ерекше идеясы қалыптасқан.
Дамыта оқыту теориясы сонау Г. Песталоций, А. Дистерверг, К. Ушинскийден басталды. Бұл теорияны алғаш енгізген Л. С. Выгодский болса, кейінірек бұл теорияны Л. В. Занков, Д. Б. Эльконин, в. В. Давыдов, Н.А. Менчинский және т. б ғалымдардың экспериментерінде күні бүгінге дейін жалғасын тауып келеді.
Л. В. Занков, Д. Б. Эльконин, в. В. Давыдов технологиялары - танымдық қызығушылыққа, Г. К. Селевко технологиясы - өзін-өзі жетілдіру қажеттілігіне, И. С. Якиманский технологиясы - тұлғаның жеке іс - тәжірбиесіне, И. П. Вольков, Г. С. Альтшуллер, Б. М. Неменский - шығармашылық белсенділік қажеттілікке, И. П. Иванов технологиясы - әлеуметтік түйсікке негізделген.
Бүгінгі таңда қазақстандық ғалымдарымыз Ш. Қаланова, Ж. Қараев, Ж. Кобдикова. Ш. Таубаева, Қ.Қабдықайыров, С. Лактионов, М. М. Жанпейісов, Ә.Жүнісбек, Қ.Нағымжанова, С. Көшімбетова және т. б. ғалымдарымыздың зерттеулерінде оқытудың жаңа технологиялары жан - жақты қарастырылды. Технологиялардың көп түрлілігі екара жүйеге келтіруді және топтастыруды талап етеді. Бұл мәселелерді А. Савельев, В. Безрукова, Г. Ксензова, Г. Селевко, в. В. Юдин және басқалар қарастырған.
Жоғарыда келтірілген ғалымдарымыздың еңбектерімен таныса отырып, оқытудың жаңа технологияларын бағыттарына қарай жіктеп, төмендегідей топтастыруға бастау [19].
1 - сызба - нұсқа.
Дамыта оқытудың үш тәсілі
Табылған іс - әрекет тәсілін бағалауды қазақ елі
Оқушымен бірге шешу
Оқу міндетін қою
Кесте 5 - Жаңа технологиялардың саламатты ұрпақ
Бағыттары
Түрлері
Авторлары
1. Педагогикалық жаңашылдық үрдісте жеке тұлғаның бағыты негізіндегі технология
1. Педагогикалық жаңашылдық оқу-қатынас
2. Ізгілікті-тұлғалық технологиясы
3. Әдебиетті адам что пәні ретінде оқыту
Лар. Алтынсарин
, Ш. Амонашвили
, Е. Ильина
2. Оқушылардың іс-әрекетін белсендіру және қарқындату негізіндегі технология
1. Тірек белгілері сабақ оқыту
2. Ойын арқылы оқыту технологиясы
3. Проблемалық оқыту технологиясы
4. Коммуникативтік құзіреттілік өзін-қатынас
В. Шаталов В. Коваленко. М. Махмутов , А. Матюшкин
, В. Оконь
Е. Пассов
3. Оқу үрдісін тиімді мамандығының түлегі, қазақстан және басқару
1. Деңгейлеп-саралап оқыту
2. Компьютерлік оқыту
3. Бағдарламалап оқыту
Ж. Қараев,
Г. Селевко
Қ.Ағанина,
М. Жүсібалиева
, В. Беспалько
4. Жеке пәндік технология
1. Сауаттылыққа ерте тәрбиелеу
2. Сатылай талдап оқыту
3. Өздігінен дамыту технологиясы
А. Кушнир
Н.Оразақынова М. Монтессори
5. Табиғи байқағыштық
1. Табиғи байқағыштық арқылы сауаттылыққа тәрбиелеу
2. Өзіндік дамыту
А. Кушнир
Т. Семеко
6. Дамыта оқыту
1. Дамыта оқыту жүйесі
2. Жеке тұлға бағытындағы дамыта оқыту
Л. Выготский.
В. Заньков.
Д. Эльконин.
В. Репин
, И. Якиманская
Дамыта оқыту ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде сонымен қатар мұғалімдердің иновациялык іс-әрекеттерінің ғылыми-педагогикалық жаңашылдық негіздерін меңгеруі. а. ғ мәселелерінің бірі.
ХХІ ғасырда біздің еліміз ғаламдану және жаһандану , жандану, процесіне көшуде. Осы процессті жандандырып дамытуда жас ұрпақтың білімі мен біліктілігі орасан зор роль атқарады. Жаңа заман талабына сай жаңашыл мұғалімдерге сапалы және иновациялык совет меңгерту. Білім сапасын көтеруде иновациялык совет дұрыс және сауатты қолдану жылдан жылға күрделі сын және ұйымдастыруымен мәселге айналуда. Оқыту барысында озық, тиімді өтеді тәжірибеге енгізілуде.
Бүгінгі таңда алдыңғы қатарлы елдердің барлығы жалпы студенті білім берудегі жаңа алулар ұсына отырып, жеке тұлғаны қалыптастырудағы мүмкіндіктерін, жолдарын іздеп, зерттеп, екара ұтымды түрде білім беруге енгізу көкейкесті мәселге айналып отыр. Педагогикалық жаңашылдық теориямен жан-жақты қаруланған ұстаздың іс-полимерлі тиімді болатын әр кезден-ақ мәлім. Химия пәні мұғалімдерінің іс-тәжірибесінде әр түрлі оқыту технологияларын пайдалану, оның жетістіктерін болжау, өз бетінше жобалау мен құрастыру сияқты негізгі міндет-мақсаттары адам шарт.
Елбасымыз Н.Ә.Ә. Назарбаев: "Біз білім-ғылым саласында бәсекеге қабілетті тұлға болмасақ, өз мақсатымызға ағы алмаймыз. Барлығы мектептегі жаңартпа технологиян басталады ", -деген болатын. Ал қазақтың заңгер жазушысы Мұхтар Әуезов былай деген екен "Халық пен халықты теңеретін-білім" деп айтқандай, білім бәсекесіне бейім шәкірт тәрбиелеу-біздің мақсатымыз. Сондықтанда жаңа жаңалықтардан қалмай жаңалық жаршысы болуымыз керек. Бұл академиялық мақсаттарға жету үшін мұғалімнің ізденісі, жаңа өткізілді, жаңа жарыс қолдану қажеттілігі туындайды.
Менің мақсатым қазіргі заман талабына сай иновациялык совет пайдаланып оқытуда өте тиімді екендігін және оқушылардың қызығушылығын жоғарылатып топтық іс-әрекетке үйрету білімдерін заман талабына сай етіп көрсету, қабілетті тұлға оқушының ізденісін дамыту, шығармашылық белсенділік белсенділікті яғни, оқушының талдау және ойлау қабілетін дамыту, өзін-өзі тануға үйрету. Мұғалім әр тақырыпқа байланысты химия ғылымында ашылып жатқан жаңалықтарды алып, жаңа тақырыпты түсіндіргенде қосымша мәлімет ретінде беріп отырсақ, оқушының күрделі сын де қиын химия пәніне қызығуы артады [5].
Кез-келген адам білім алу барысында білімнің сапалы болғанын қалайды. Бұл кезекте иновациялык технологияның атқарар рөлі ерекше. Осы тұрғыдан мәселелерді қарастыра келе, біз бітіру жұмыстың тақырыбын "Орта мектептегі жаңартпа технология химияны жаңа совет пайдаланып оқыту (органикалық химия мысалында)" деп алдық. Осы тақырып сабақ ғылыми зерттеу жұмыстарды орындау барысында алға қойған мақсатымыз:
Зерттеу жұмысының мақсаты - мектептегі жаңартпа технологиягі химияны оқыту барысында қосымша топ элементтерін иновациялык технологияны пайдаланал оқытудың теориялық негіздерін анықтау мен әдістемелік тиімділігін тексеру.
Зерттеу міндеттері:
иновациялык технологиялардың мәні мен маңызын ашып көрсету;
иновациялык өтеді жіктемесін жасау;
оқыту барысында иновациялык технологияны пайдалану мүмкіндіктерін айқындайтын жарыс бойынша химиялық сабақтардың жоспарын жасау және екара мектептегі жаңартпа технологиягі оқу үдерісіне еңгізу.
Зерттеу жұмысының нысаны: жалпы білім беретін мектептегі жаңартпа технологиягі оқу үдерісі.
Зерттеудің әдіснамалық және теориялық негіздері: химияны оқыту барысында иновациялык технологияны пайдалану үрдісі.
Зерттеудің міндеттері әдістерді анықтауға негіз болды: зерттеу мәселелері бойынша химиялық әдебиеттерге шолу жасау; педагогикалық жаңашылдық және әдістемелік, иновациялык технологияларға талдау жасау; оқушылардың білімді меңгеру деңгейін анықтау үшін тест алу, оқушылармен сауалнама жүргізу, тәжірибелік эксперимент жұмыстарын жүргізу және оның нәтижелерін қорытындылау.
Зерттеудің жаңалығы:
иновациялык технологияның мәні мен атағы ашып көрсетілді;
иновациялык өтеді жіктемесі жасалынды;
химияны оқыту барысында иновациялык технологияны пайдалану мүмкіндіктерін айқындайтын сабақтардың жоспары жасалды және ол мектептегі жаңартпа технологиягі оқу үдерісіне еңгізілді.
Зерттеудің практикалық маңыздылығы: біз ұсынып отырған әдістеменің және иновациялык технологияның мүмкіндіктерін болашақ мамаңдар химия сабағында тәжірибелерінде кеңінен қолдануға бастау.
Зерттеудің әдіснамалық және теориялық негіздері: тұлға дамуынның жалпы дидактикалық принциптері, таным теориясы, білім беру жүйесін ақпараттандыру тұжырымдамасы.
Зерттеу жұмысының базасы: Зерттеу жұмысы Алматы облысы, Кеген ауылындағы "Қарқара орта мектебі мен мектепке дейінгі шағын орталығы және Ереуіл бастауыш мектебімен" коммуналдық мемлекеттік мекемесіде өтті
1. ОРТА МЕКТЕП ХИМИЯ КУРСЫН ОҚЫП ҮЙРЕНУДІҢ ИНОВАЦИЯЛЫК ӘДІСТЕРІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ.
1.1 Жаңа педагогикалық жаңашылдық технологиялардың ғылыми негіздері
Білім беру технологиясының проблемасы педагогикалық жаңашылдық инновациялар, авторлық мектептегі жаңартпа технологияр мен мұғалімдердің тәжірибесі әрдайым біркелкілік пен келісімді талап етеді. Педагогиканың жаңа тұжырымдамасы құрылымды жүйелі құрудың негізі болып табылады, ол "технологияға" "жаңа" көзқарасты, сондай-ақ педагогикалық жаңашылдық процестерді талдау және жобалау үшін қолданылады.
Қазіргі уақытта педагогикалық жаңашылдық лингвистикалық педагогикалық жаңашылдық технологиялық ұғым бар. Дегенмен, екара қолдану әртүрлі түсініктемелерге қолд.
Педагогикалық жаңашылдық инновациялардың білім беру технологияларының проблемасы авторлық мектептегі жаңартпа технологияр мен новатор мұғалімдердің мол тәжірибесі әрдайым жалпылық пен жүйелілікті талап етеді. Каркасты жүйелі түрде құратын негіз ретінде педагогика үшін жаңа ұғым"," технология және педагогикалық жаңашылдық үрдістерді анализдеудің және жобалаудың жаңа жолын мақсатқа лайықты қолданған жөн.
Қазіргі уақытта педагогикалық жаңашылдық лексиконға педагогикалық жаңашылдық технология ұғымы берік кеттік тіркеудің. Дегенмен, оның қолданылуында үлкен, әртүрлі түсіндірмесі бар.
* Технология - қандай-да бір істе, шеберлікте, өнерде қолданылатын тәсілдер жиынтығы (түсіндірме сөздік).
* Педагогикалық жаңашылдық өтеді - оқыту мен тәрбие беру құралдарының арнаулы жиыны мен тәжірибелерінен, әдіс-тәсілдерін үйлестіруді анықтайтын психология-педагогикалық жаңашылдық үрдістердің ұйымдастырушы әдістемелік құралы (Б. Т. Лихачев).
* Педагогикалық жаңашылдық технология - оқу үрдісін жүзеге асырудың жәрмеңкесі техникасы (В. П. Беспалько).
* Педагогикалық жаңашылдық технология - оқытудың жоспарланған нәтижелеріне жету үрдісін суреттеу (И. П. Волков).
* Технология - бұл өнер, шеберлік, іскерлік, қалыпты жағдайды өзгерту және қайта өңдеу әдістерінің жиынтығы (В. М. Шепель).
* Оқыту технологиясы - бұл дидактикалық жүйенің құрама іс жүргізу бөлімі (М. Чошанов).
* Педагогикалық жаңашылдық технология - бұл оқушылар мен мұғалімдерді қолайлы жағдайлар туғыза отырып, оқу үрдісін жобалау, қазақ елі және өткізудегі біріккен іс-әрекет моделі (В. М. Монахов).
* Педагогикалық жаңашылдық технология - ол техникалық және адамзат ресурстары мен олардың диплом жұмысын әрекетін есепке ала отырып, білімді меңгеру және оқыту үрдісін құрудың, қолдану мен анықтаудың білім беру формасының тиімділігін өз міндетіне санайтын жүйелі әдіс (ЮНЕСКО).
* Педагогикалық жаңашылдық технология - педагогикалық жаңашылдық академиялық мақсаттарға жету үшін қолданылатын барлық жеке, инструменталдық және методологиялық құралдардың жүйелі жиынтығы мен функционалдау ретін білдіреді (В. М. Кларин).
Біздің түсінігімізде педагогикалық жаңашылдық технология әртүрлі авторлардың барлық анықтамалардың мағынасын қабылдайтын. а. ғ жалпылау болып табылады.
Педагогикалық жаңашылдық технология ұғымының үш жағы бар:
1. Ғылыми: педагогикалық жаңашылдық өтеді - оқытудың мақсаттары, мазмұны мен әдістерінін зерттейтін және педагогикалық жаңашылдық үрдістерді жобалайтын педагогикалық жаңашылдық ғылымның бір бөлімі;
2. Іс жүргізу-түсіндірмелі: оқытудың жоспарланған нәтижелеріне жету үшін мақсат, мазмұн, құралдар мен әдістер жиынтығын, үрдісті түсіндіру.
3. Іс жүргізу-әрекеттілік: Технологиялық үрдістерді жүзеге асыру, барлық жеке, инструменталды және методологиялы педагогикалық жаңашылдық құралдырды функционалдау.
Сөйтіп, педагогикалық жаңашылдық технология оқытудың неғұрлым тиімді жолдарын зерттейтін ғылым ретінде, және оқытуда қолданылатын әдістер, приниптер мен регулятивтер жүйесі ретінде және нақты оқыту үрдісі ретінде жұмыс істейді.
Педагогикалық жаңашылдық технология ұғымы білім беру практикасында үш иерархиялы бірлескен деңгейде қолданылады:
1. Жалпы педагогикалық жаңашылдық деңгей: жалпы педагогикалық жаңашылдық, жалпы тәрбие беру технологиясы берілген регионда, оқу мекемесінде біртұтас білім беру үрдісін оқытудың анықталған сатысында сипаттайды. Мұнда педагогикалық жаңашылдық технология педагогикалық жаңашылдық жүйеге синонимдес:оған оқытудың мақсаты, әдістері мен құралдарының жиынтығы, үрдістің объектілері мен субъектілері іс-әрекетінің алгоритмі енеді.
2. Жеке әдістемелік (пәндік) деңгей: жеке пәндік педагогикалық жаңашылдық технология "жеке әдістеме" мағынасында, яғни бір пән, сынып, мұғалімдердің шеңберінде оқыту мен тәрбие берудің анықталған мазмұнын жүзеге асыруға арналған әдістер мен құралдар жиынтығы ретінде қолданылады.
3. Локальдық немесе модульдік деңгей: локальдық технология оқу тәрбиелеу үрдісінің жеке бөліктерінің, жеке дидактикалық және тренинг міндеттерді шешу технологиясын береді.
Технологиялық схема - технологиялық үрдісті шартты бейнелеу, әқ жеке функионалдық элементтерге жіктеу және олардың арасындағы логикалық байланысты белгілеу.
Технологиялық карта - қолданылатын құралдарды көрсете отырып, үрдісті іс-әрекеттің қадамдық, кезеңдік тізбегі түрінде суреттеу.
Совет неғұрлым іс жүргізу, сандық және есептік компоненттер, ал әдістемеде - мақсаттық, мазмұндық, сапалық және вариативті-бағдарлы жақтары көрсетілген. Технология әдістемеден ұдайы өндіргіштігімен, нәтижелердің орнықтылығымен, көптеген "егердің" (егер дарынды мұғалім, егер қабілетті тұлға балалар, егер жақсы ата-аналар...) болмауымен ерекшеленеді.
Педагогикалық жаңашылдық жарыс құрылымы: берілген анықтамалардан шығатыны, технология жоғары дәрежеде оқу үрдісімен - мұғалім мен оқушы іс-полимерлі, оның құрылымы, құралдары, әдістері мен формалары байланыста. Сондықтан, педагогикалық жаңашылдық технология құрылымына төмендегілер енеді:
А) Концептуалды негізі;
Ә) Оқытудың жәрмеңкесі бөлімі:
- Оқыту мақсаттары - жалпы және нақты;
- Оқу материалының мазмұны;
Б) Іс жүргізу бөлімі - технологиялық үрдіс:
- оқу үрдісін мамандығының түлегі;
- мектеп оқушыларының оқу қызметінің әдістері мен формалары;
- материалды меңгеру үрдісін басқарудағы мұғалімнің қызметі;
- оқу үрдісінің диагностикасы.
Технологиялылық критерийі: кез-келген педагогикалық жаңашылдық технология кейбір негізгі методологиялық талаптарды қанағаттандыруы керек.
Концептуалдылық. Білім беру мақсаттарына жетудің философиялық, педагогикалық жаңашылдық, дидактикалық және әлеуметтік-педагогикалық жаңашылдық негіздемені қамтитын анықталған ғылыми конепцияға сүйену әрбір технологияға тән.
Жүйелілік. Педагогикалық жаңашылдық технология жүйенің барлық белгілеріне қолд адам керек: үрдіс логикасы, оның барлық бөліктерінің оспанхан байланысы, біртұтастық.
Басқарушылық. Оқыту үрдісін диагностикалық мақсатты ұйғару, сау, жобалау мүмкіндігін, кезеңдік диагностика, нәтижелерді түзету мақсатында құралдар және әдістермен туралы хабарландыру фискалдық жүйені түрлендіру мүмкіндігін болжайды.
Тиімділік. Қазіргі педагогикалық жаңашылдық өтеді бәсекелесе отырып жұмыс істейді және нәтижелері тиімді әрі ыңғайлы адам керек, оқытудың анықталған стандартына жетуге кепілдік беруі қажет.
Ұдайы өнімділік басқа субъектілер арқылы педагогикалық жаңашылдық технологияны өзге біртипті білім беру мекемелерінде қолдану мүмкіндігін түсіндіреді.
Білім мазмұны мен технологиясы. Қазіргі уақытта педагогикада білім беру жүйесінің жәрмеңкесі және іс жүргізу компоненттерінің (мақсаты, мазмұны, әдістер, оқыту формалары мен құралдары) бірлігі туралы түсінік бекітілген. Педагогикалық жаңашылдық совет жүзеге асыру және вариациялау үрдісінде олардың компоненттері кері тартпалылықтың әртүрлі дәрежесін тудырады көбінесе оқытудың іс жүргізу аспектілері түрленеді, ал мазмұн құрылымы, мөлшері, логикасы бойынша ғана өзгереді. Сондай - ақ, білім мазмұны білім беру технологиясының жәрмеңкесі бөлімі ретінде көбінесе оның іс жүргізу бөлімін де анықтайды, бірақ әдістердің ең басты өзгерістері мақсат, мазмұн мен формалардың терең түрленулерін қамтиды. Сонымен, білім технологиясының іс жүргізу және пәндік олимпиадасын бөлімдері бір-бірін теңбе-тең бейнелейді.
Олардың арасында білім мазмұны, технологияның іс жүргізу бөлімін анықтауда және олардың бірлігін жүзеге асыруда. а. ғ рөл атқаратын кеттік тіркеудің бір жанама компонент-жәрмеңкесі дидактикалық құрал - мектеп оқулығы бар. Соңғы жылдары біздің елімізде педагогикалық жаңашылдық совет таңдаудың әр түрлі жолдарын байланыстыруда білім сапасының келешекте жоғарылауына теориялық тұрғыдан мүмкіндік беретін көптеген вариативті оқулықтар шығарылды.
Технология және шеберлік. Бір технологияның өзі әртүрлі орындаушылар арқылы неғұрлым адал, нұсқау бойынша дәл немесе творчестволық түрде жүзеге аса алады. Осындай орындауда шебердің жеке компоненті, белгілі спецификасы сөзсіз қатысады, бірақ материалды меңгеру заңдылығын, оқушылар іс полимерлі тізбегі мен құрамын сипаттайтын анықтаушы болып табылады. Әрине, нәтижелер әртүрлі бастау, дегенмен берілген технологияға тән қандай да бір орта мәнге жуық бастау. Сонымен, жұмыс технологиясы жеке бастың қасиеттеріне сүйенеді.
Жаңа педагогикалық жаңашылдық технологиялардың қайнар көздері және құрамды бөліктері. Кез келген қазіргі педагогикалық жаңашылдық технология педагогикалық жаңашылдық ғылым мен қоғамдық прогресте, гуманизация және қоғам демократизациясында пайда болған дәстүрлі элементтерінің байланысы болып табылады. Оның қайнар көздері мен құрама элементтері:
oo әлеуметтік түрлену және жаңа педагогикалық жаңашылдық ойлау;
oo ғылыми-педагогикалық жаңашылдық, психологиялық, қоғамдық ғылымдар;
oo алдыңғы қатарлы педагогикалық жаңашылдық өткізілді;
oo өткен өткізілді, отандық және шетел тәжірибесі;
oo халықтық педагогика (этнопедагогика).
Философиялық фундамент технологияларда барынша айқын білінеді, оның қалыптасуы мақсаттар жүйесіне кіреді (мысалы, діни тәрбие, гуманистік педагогика және т. б.).
Оқыту процесін жаңа педагогикалық жаңашылдық технологиялар арқылы оңтайландыру
Кез келген елдің рухани - мәдени дамуы экономикалық дамуы сол елдегі оқыған білімді индивидумдар деңгейімен анықталады. Ал жеке тұлғалардың білімділігі кеңінен ойлану анализдей білу мектеп қабырғасында алатын біліміне тікелей байланысты. Яғни мектеп сол болашақ деп аталатын үлкен құрылыстың кішкене кірпіштерін дайындап шығарып жатқан фабрика сияқты.
Әр күні көптеген ғылыми жаңалықтарға терең әлеуметтік өзгерістерге толы қазіргі кезеңде оқушыларға берілетін ақпарат көлемі кеңеюде. Ал екара игеруге бөлінетін уақыт өзгеріссіз қалуда. Сондықтан білім берудің сапасын жақсарту, білім берудің әдістемелік негізін өзгерту заман талабына сәйкес туындап отырған қажеттілік.
Бұрынғы әдетке айналған оқу үрдісінде мұғалім басты рөль атқарған болса, қазіргі оқу үрдісінде оқушы белсенділік көрсетуге оқуға тиіс, яғни мұғалім көбіне кеңесші, алулар туралы хабарландыру кірістірілген бағдарлаушы рөль атқаруға оқуға тиіс. Қазіргі кезеңде оқытудың басты мақсаты өз бетінше дами алатын, жеке шығармашылық белсенділік тұлғаларды что болғандықтан мектеп қабырғасында оқушылар өз бетінше танымдық әрекет етудің әдістері мен дағдыларын игеруге оқуға тиіс.
Жалпы білім беру саласындағы жаңа саяси ұстанымның біртіндеп іс жүзіне асуы егемен еліміздің өркендеу бейнесінің бір көрінісі. өркениетті елдермен тереземіз тең болу үшін әлемдік білім аясына кірігуді мақсат тұтқан еліміздің білім беру саясаты оқытуды демократиялау, ізгілендіру арқылы жаңа сапалы деңгейге көтеруді көздейді. Осыған байланысты білім берудегі бірыңғайлықтан бас тәртіп, көп нұсқалы білім алу жүйесіне бет бұрып тұрған жағдайда оқушылардың топтық ерекшеліктерімен қоса жеке танымдық ерекшеліктерін ескеріп - оңтайлы оқытуды қазақ елі - бүгінгі ұйымдастыруымен мәселе. Осы тұрғыдан зерттеуді қажет ететін мәселелердің бірі - оңтайлы оқыту мүмкіндіктерін ашу.
Қазіргі кездегі жаңа педагогикалық жаңашылдық совет оқу процесіне енгізу осы проблемаларды шешуге. а. ғ рөль атқарады. Оқу процесінде қолдану үшін ұсынылып жатқан технология саламатты ұрпақ өте көп.
Соңғы мәліметтерге қарағанда бес бағыттан бағдарланған 50 - ге жуық өтеді ғылыми түрде негізделген. Сондықтан осындай жаңартылған технологиялардың ішінен өз қажеттісін таңдап алу - әр мұғалім үшін жауапкершілікті қажет ететін іс.
Жаңа технологияны білім саласында пайдаланудың маңыздылығы.
Ертеңгі келер күннің бүгіннен гөрі нұрлы болуына ықпал етіп, адамзат қоғамын алға апаратын құдірет күш тек білім. Ғылым мен техникалық прогрестің дамуы, қоғамның өзгеруі, жаһандану заманының басталуы, білім мазмұнын жаңа оқулықтар арқылы жаңартуға мол мүмкіндіктер туғызды. Білім теңіз, оның тереңін жетік білетін, сырын меңгерген адамдарды дайындайтын мұғалім. Әрбір ұстаз өз Отанын шексіз сүйетін, білімді, іскер, адамгершілігі мол, парасатты, мәдениеті жан-жақты жетілген ұрпақ дайындауға міндетті. Ол үшін мұғалім өзі оқытатын пәндердің ғылыми әдістемелік деңгейін ғылыми ұйымдастырғанда, яғни сабақта әртүрлі әдіс-тәсілді кешенді жоспармен пайдаланғанда ғана қолы жетеді. Қазіргі таңда әлемдік оқу процесінің өзегі жаңа жарыс мектеп практикасына енгізілген.
Педагогикалық жаңашылдық технология мен жеткілікті түрде қаруланған мұғалімнің іс-полимерлі тиімді болатыны әркезден-ақ мәлім. Облыс мұғалімдерінің іс-тәжірибесінде әртүрлі оқыту технологияларын пайдалану оның жетістіктерін болжау, өз бетінше жобалау мен құрастыру сабақ жоғары нәтижелерге қол жеткізуге ұмтылыс бар екендігі байқалады. Еліміздің болашағы көркейіп, өркениетті елдер қатарына қосылуы бүгінгі ұрпақ бейнесінен көрінеді. Қазіргі білім беру сапасындағы проблема - әлеуметтік педагогикалық жаңашылдық және қазақ елі тұрғысынан білім мазмұнына жаңалық енгізудің тиімді жаңа әдістерін іздестіру оларды жүзеге асыратын мұғалімдерді даярлау.
Мұғалімдерді даярлау қай уақытта болса ең ұйымдастыруымен мәселелер қатарына кіретіні белгілі жәйт. Олай болатыны қоғамның әлеуметтік экономикалық міндеттері заманына сай өзгерістерге ұшырап, өскелең ұрпақты оған лайықтап өмірге бейімдеудің жаңа талаптары туындап отырады.
Мемлекеттік білім стандарты деңгейінде оқу үрдісін қазақ елі жаңа педагогикалық жаңашылдық совет ендіруді міндеттейді.
1) Болашақ мұғалімдерді ақпаратты қоғам жағдайында оқып білім алуға, өмір сүруге бейімдеу;
2) Жаңа ақпараттық және телекоммуникациялық технологияға бейімделген білім берудің ғылыми әдістемелік базасын жасау, білім беру жүйесін жақсарту;
3) Дүниежүзілік ақпараттық білім кеңістігіне орта білім беру мен жоғары білім беру жүйесін сәйкестендіре отырып кіріктіру;
4) Білім берудің иллюстративтік түсіндірмелі жүйесін дамыта оқыту жүйесіне көшу.
Оқыту үрдісінде оқушы шығармашылығына негізделген оқыту әдістерін пайдалануға түбегейлі көшу.
Жалпы білім беретін мектептегі жаңартпа технологиярде бүгін белең алып отырған кешіліктер баршылық:
- білім сапасының төмендігі;
- білім саласына мемлекет тарапынан реформалар жүргізілгенімен оқытудың нәтижесі болмауы;
- директивалық құжаттар көптеп шығарылғанымен оның мардымсыздығы;
- оқушылардың өздігінен білім алу дағдысының болмауы;
- оқушылардың және оқытушылардың бірлескен шығармашылық белсенділік еңбегінің болмауы.
Бұл тығырықтан шығудың бірден-бір жолы оқу-тәрбие үрдісінде иновациялык әдіс-тәсілдерді енгізу, оқушылардың білімге деген қызығушылығын, талпынысын арттырып, өз бетімен ізденуге, шығармашылық белсенділік еңбек етуіне жол ашу. Яғни осындай келеңсіздіктер КСРО-ның оқу жүйесінің тиімсіз болғандығын, аса күшті нәтиже бермегендігін көрсетеді. Сол үшін біз қазіргі кезде оқыту үрдісінде жаңа заманға сай оқытудың жаңа мемлекеттілігі жәнгогикалық әдістерін қолданамыз.
Бұл жаңа әдістер оқушылардың оқу барысында олардың студенті, білімге, білімділікке, ізденімпаздыққа ынтасын ашады. Жаңа бағыт береді, жалығу мен жалқаулыққа, бейғамдыққа ұрынуына аса жол бермейді.
Елбасымыз Н.Ә.Ә.Назарбаевтың "Қазақстан-2030" Қазақстан халқына арналған жолдауында "Біздің жас мемлекетіміз өсіп, жетіліп, кемелденеді, біздің балаларымыз бен немерелеріміз онымен бірге ер жетеді. Олар өз ұрпағының жауапты иә жігерлі, білім өрісі биік, денсаулықтары мықты өкілдері бастау. Олар балаларының экономика жағдайында жұмыс істеуге, қазақ, орыс, ағылшын тілдерін еркін меңгеруге, бейбіт, жылдам өркендету үстіндегі, күллі әлемге әйгілі, әрі сыйлы өз елінің патриоттары бастау" - деп көрсетілгендей-ақ, ертеңгі келер күннің бүгінгіден гөрі нұрлы болуына ықпал етіп, адамзат қоғамын алға апаратын құдіретті күш пен білімге тән. Жас мемлекетіміздің болашағы - бүгінгі мектеп оқушылары. Бәріне бірдей талап қойып, олардың табиғи қабілеттерін, нақты мүмкіндіктерін анықтап оқыту бүгінгі күннің ұйымдастыруымен мәселесі [17].
Білім беру саласы қызметкерлерінің алдына қойып отырған басты міндеттемелердің бірі - оқытудың әдіс-тәсілдерін үнемі жетілдіру. Еліміздегі тәуелсіздіктің әсері қоғам дамуының барлық салаларын қамтып, жаһандық әлемдегі жаңа мазмұнды озық тәжірибелерге негізделген оқу-тәрбие үрдісінің қалыптасуына ықпал етті [18]. Әрбір өсіп келе жатқан ұрпаққа тәлім-тәрбие беру, олардың рухани жаңарып жандануына тірек те, тетік те болатын мектеп екендігі бәрімізге белгілі.
Сондықтан иә оқушылардың ой-өрісін, ұлттық мәдениетін, ұлттық рух пен сана-сезімін дамытып, алғыр тұлғаны қалыптастыруда тәрбие жүйесіндегі иновациялык іс-әрекеттердің ендірілуі үлкен жетістіктерге жетелеуде.
Бүгінгі ғылыми-техникалық прогрестің қарқындап дамуы кезінде өндірісті автоматтандыру, компьютерлендіру мәселесімен тығыз байланысты өркендетіп отырған өтпелі кезеңде мектеп оқушыларына ғылым негіздерін меңгеруде білімді әлемдік стандартқа жақындату, оқытудың мазмұны мен әдістерін жаңарту арқылы білім сапасын көтеру мемлекеттік мәселе болып отыр. Бұл мәселелерді ойдағыдай шешу мектептің материалдық базасына, оқу-әдістемелік құралдардың ғылыми-әдістемелік негізде жасалуына мұғалімдердің ұстаздық еңбекті қорғау жаңа технологиялық тұрғыда ұйымдастыруына, сонымен бірге мектеп басшыларының педагогикалық жаңашылдық бірлігіне, оқу-тәрбие үрдісінің бүгінгі күн талабына сай ұйымдастыра білуімізге байланысты болмақ [19].
Ғылыми-педагогикалық жаңашылдық әдебиеттерде іс жүзінде анықталып табылған оқыту үрдісінің нәтижесін көрсететін әдіс-тәсілдері, саламатты ұрпақ көбінде жаңашыл, иновациялык деп атайды.
"Инновация" ұғымы педагогиканың сөздік қорына ежелден енген. Ол кейбір ғалымдардың еңбектеріне "жаңа" "жаңалық енгізу" деп көрсетіледі. Кей ғалымдар әқ "өзгеріс" деген терминмен анықтайды. Біздің ойымызша, бұл түсініктер кең мағынадағы терминдермен білім беру жүйесіндегі қараймлекеттік қызмет-келген өзгерісті сипаттайды. Инновация термині қазірде білім берудің теориясы мен практикасында кеңінен қолдануда. Бірақ, ғылымда бұл терминнің нақтылы анықтамасы белгілі бір категория ретінде берілмеген. Берілетін анықтамалардың көпшілігі бұл ұғымды кеңінен терең таныта алмайды. Инновацияны "білім беру жүйесіндегі жаңалық енгізу" деп айтсақ, "Введение принципті в обьязательную систему" ұғымының мағынасын тарылтқан болар едік.
Инновация ұғымы ең бірінші ХІХ ғасырда мәдениет танушылардың зерттеуінен пайда болды, яғни бір мәдениет түрлерін, екінші ел мәдениетіне енгізу дегенді білдіреді және бұл ұғым этнографияда әлі күнге дейін сақталған.
Инновация-жаңа, жаңалық, жаңарту дегенді білдіреді екен. С. И. Ожегов сөздігі бойынша, инновация бірінші рет шыққан, жасалған, жуық арада пайда болған, бұрынғының орнын басатын, алғаш ашылған, бұрыннан таныс емес енгізілген жаңалық.
"Инновация" ұғымын әр елде әртүрлі түсінген, кейбір мемлекеттерде (АҚШ, Нидерланды) бұл термин кең таралса, ал Аравия, Жапония мемлекеттерде "инновация" ұғымын сөздіктерде кезіктіру мүмкін емес. Сондықтан әр елде бұл құбылысқа қандай көзқарас қалыптасқанын анықтау мақсатымен ғылыми-педагогикалық жаңашылдық техникалық саяси әдебиеттерді, зерттей келе, Ресейде, шет елдерде, ТМД елдерінде, Қазақстан мемлекетінде "инновация" ұғымына берілген анықтамаларды жинадық. "Ғылымның қайнар көзі" - Ресейде "инновация" ұғымына өте күдікпен қараған: ХІХ-ХХ ғ басында бірде-бір білім реформаларында бұл термин кездеспейді. Сабақ реформа жүзеге асқан, яғни иновациялык үрдіс өткен, бірақ "иновация" термині еш жерде аталмайды.
Инновация деген ұғымның өзін қарастырсақ, ғалымдардың көбі оған әртүрлі анықтамалар берген. Мысалы: инновация ұғымының әр елдегі, әр түрлі уақытта берілген анықтамалары: "инновация" ұғымына берілген ең ескі емес анықтама, бұл салада американыдқтар мен европалық көлемді зерттелер иесі Э. М. Роджерс инновацияны былайша түсіндіреді: "Инновация - нақтылы бір адамға жаңа болып табылатын идея".
Инновация термині қазірде білім білім берудің теория - практикасында кеңінен қолданылуда. Бірақ ғылымда бұл терминнің нақты анықтамасы белгілі бір педагогикалық жаңашылдық категория ретінде берілмеген. Көптеген ғылыми педагогикалық жаңашылдық еңбектерінде "инновация" ұғымын білім беру жүйесінде жаңалықтарды жасап шығару, игеру, қолдану және тарату іс-полимерлі деп сипаттайды. Атап айтсақ Н.Р.Юсуфбекова "О педагогической инноватике" деген еңбегінде "Инновация - білім беру жүйедегі жаңартудың үрдісі" - деп көрсетеді. Сонымен қатар, ол иновациялык үрдіс дегеніміз - жаңалықтарды жасау, екара педагог ғалымдардың оқыту мен тәрбие беру тәжірибесінде қолдануы деп түсіндіреді. Автордың пікірі бойынша, педагогикалық жаңашылдық инновацияға үш блок түсініктер мен идеяларды енгізуге бастау: біріншіден, жаңалықты жасау классификациясы, "жаңалық критерийлері", екіншіден, оларды қабылдау проблемасын зерттеу, педагогтардың берген бағасы, үшіншіден, жаңаны білім беру жүйесінде қолдану. Яғни, иновациялык үрдіс дегеніміз педагогикалық жаңашылдық жаңалықтардың динамикалық бірлігін педагогтардың тәжірибесінде ғылыми негізде қолдану [20].
1.2 Жаңа совет пайдалануда пәнге қызығушылықтарын арттырудың тиімді жолдары
Осы заманғы білім беру жүйесінсіз әрі алысты барлап, кең ауқымды ойлай білетін осы заманғы мұғалімдерсіз иновациялық экономика құра алмайтындығымыз жайлы еліміздің президенті Н. Ә. Назарбаевтың үстіміздегі жылғы Қазақстан халықтарына арнаған "Бәсекеге қабілетті тұлға Қазақстан үшін, бәсекеге қабілетті тұлға халық үшін, бәсекеге қабілетті тұлға ұлт үшін" атты Жолдауында ерекше аталып өтіліп, Қазақстанның бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін, экономикалық және қоғамдық жаңару қажеттіліктеріне сай білім керектігіне назар аударылған болатын. Ал бәсекеге қабілетті тұлға елдің әрбір азаматы бәсекеге қабілетті тұлға адам оқуға тиіс деп есептеймін. Мектеп сынып оқушы тұлғасын что мен дамуының басты баспалдағы.
Бүгінгі таңдағы мектептегі жаңартпа технологиярдің алдында тұрған мәселе оқушыларды дамыта оқыту, яғни, оқушыны оқу әрекетіне что,олардың студенті ынтасын ояту, қызығушылығын атты дөңгелек үстел өткізілді. Сондықтан, мұғалімнің алға қойған жәрмеңкесі міндетінің бірі - талабы таудай жеке тұлғаны іздеп табу, екара өсіру. Әр оқушының қабілетін танып біліп, дамытып адам дәрежесіне жеткізу үшін жаңашыл жұмысқа бет бұру керек.
Қазіргі педагогика теориясына елеулі өзгерістер еніп, жаңа көзқарастар пайда болды. Әрі білім беру құрылымында жаңа технология өмірге келді.
"Технология дегеніміз қандай болса болсын істегі, шеберлікті, өнердегі адамдардың, ал педагогикалық жаңашылдық технология педагогикалық жаңашылдық мақсатқа қол жетудегі қолданылатын барлық қисында ілім амалдарымен әдістемелік құралдардың жүйелі жиынтығы" - деп түсіндіреді В. Кларин.
Педагогикалық жаңашылдық технология тәжірибеде жүзеге асатын педагогикалық жаңашылдық жүйенің жобасы.
Ал педагогикалық жаңашылдық жүйе - дара тұлғаны қалыптастыруға бағыт алған белгілі бір мақсатқа жету жолындағы арнайы педагогикалық жаңашылдық ықпалды ұйымдастыруға қажетті өлшем, байланысқан әдістердің, құралдардың жиынтығы. Олай болса, дәл қазір бізге осы педагогикалық жаңашылдық технологияны дамыту, екара практикада пайдалану қажет.
Жаңа совет пайдалануда пәнге қызығушылықтарын арттырудың тиімді жолдары" деп аталады. Мақсаты - оқыту процесінде жаңа совет пайдалана отырып, жеткіншек ұрпақтарды негізгі пәндермен терең де берік қаруландыру, ал меңгерген білімдерін күнделікті өмірде өз деңгейіндегі іскерлікпен қолдана білу.
Жаңа технологияны қолдануда:
"Мұғалім нені білу керек?"
* Жаңа технология көмегімен шешілетін мәселені анықтау.
* Жаңа технологияны қолдану арқылы алынатын нәтижелерді.
* Жаңа технология мәнінен алынатын нәтижелердің теориялық негізін.
* Жаңа технологияда мұғалім қолданылатын әдіс-тәсілдерді білуі керек.
* Оқушыларды жаңа технологияда жұмыс істеуге үйрету әдісін таңдауы.
"Не істей алу керек ?"
* Оқу бағдарламасының түрлендірілген нұсқаларын құрастыру.
* Күнтізбелік тақырыптық жоспар жасау.
* Әр сабақты сау.
* Жаңа технология бойынша жүргізілетін әртүрлі типтегі сабақ жоспарларын жасау.
* Оқу модулын құрастыру.
* Оқу жобасының мазмұнын анықтау.
* Оқу жобалары бойынша оқушыларға арналған тапсырмаларды құрастыру.
"Қандай іс-әрекеттерді дұрыс ұйымдастыруы қажет?"
* Жаңа технологияда пайдаланылатын жекелеген әдістер мен тәсілдер.
* Әр түрлі типтегі сабақтарды өткізу.
* Өткізілген сабақтарға талдау жасау, жіберілген кемшіліктердің жасырын себептерін анықтау.
* Жаңа технологияда қолданылатын оқу әрекетінің әдістерін оқушыларға үйрету.
Жаңа технологияның топтастырылуы:
І. Педагогикалық жаңашылдық үрдісте жеке тұлғаның бағыты сабақ педагогикалық жаңашылдық технологиясы.
Педагогикалық жаңашылдық оқу-қатынас технологисы.
Алтынсариннің педагогикалық жаңашылдық технологиясы.
Амоношвилидің ізгілік технологиясы.
Ильиннің жүйесі.
ІІ. Оқушының іс-әрекетін белсендіру және қарқындату негізіндегі педагогикалық жаңашылдық технология.
Ойын технологиясы.
Проблемалық оқыту технологиясы.
Жан-жақты коммуникативті оқыту технологисы.
Оқыту материалдарын тірек сызбалар, тірек конспектілері және модельдеу арқылы қарқындатып оқыту технологиясы. ( Шатталов)
ІІІ. Оқу үрдісін тиімді мамандығының түлегі, қазақстан және басқару негізіндегі педагогикалық жаңашылдық технология.
Миға тұтқиылдан шабуыл жасау технологиясы.
Перспективті жылдамдата оқыту технологиясы (Лысенкова).
Деңгейлеп оқыту технологиясы (Қараев).
Деңгейлеп диференциялау технологиясы.
Міндетті нәтиже сабақ деңгейлі-диференциялап оқыту технологиясы (Фарсов).
Бала қызығушылығы арқылы диференциялап оқудың тренинг технологиясы (Закатова).
Жекелей оқыту технологисы (Инге Унг және Шадриков).
Бағдарламалық оқыту технологисы.
Ұжымдық оқыту технологиясы (Дьяченко Ривин).
Топтық оқыту технологиясы.
Компьютерлік оқыту технологиясы.
ІV. Дидактикалық білім көтеру және материалды педагогикалық жаңашылдық өтеді.
Дидактикалық бірліктерді ірілендіру (Эрдниев).
Ақыл-ой іс-әрекетін сатылай что теориясын игеру технологиясы. (Валович)
V. Жеке пәндік педагогикалық жаңашылдық өтеді.
Сауаттылыққа ерте және дамыта оқыту технологтарменсы (Зайцев).
Сатылай талдап оқыту технологиясы (Оразақынова).
Бастауыш мектептің жалпы оқу білімін жетілдіру технологиясы (Зайцев).
Бітібаеваның дамыта оқыту технологиясы
Математикалық есептер шешу негізіндегі педагогикалық жаңашылдық технологиясы (Касаткин).
Сабақтың тиімді жүйелік негізіндегі педагогикалық жаңашылдық технология (Окунив).
Жанпейісованың модульдық оқыту технологисы.
С. Т. О. технологиясы.
VІ. Альтернативті педагогикалық жаңашылдық технология
Вольдорф педагогикасы. (Штэйнер)
Еркін еңбек технологиясы. (Ферт)
Ықтималдық білім технологиясы. (Лобок)
VІІ. Табиғи байқағыштық өтеді.
Табиғи байқағыштық арқылы сауаттылыққа тәрбиелеу.
Өзіндік дамыту технологиясы.(Монтессори)
VІІІ. Дамыта оқыту технологиялары.
Дамыта оқыту жүйесі.
Жеке тұлға бағытындағы дамыта оқыту жүйесі. (Якиманская)
Дамыта оқыту технологиясы. (Давыдов, Эльконин)
Өзіндік дамыта оқыту технологиясы. (Семеко)
ІХ. Авторлық мектептің педагогикалық жаңашылдық технологиялары.
"Жүректен жүрекке"
Білім беру үрдісінде қолданыс тапқан педагогикалық жаңашылдық өтеді жаңаша сипат алады. Жаңашыл педагог ғалымдар: Ш. А. Аманашвили білім беруді ізгілендіру технологиясында баланың жаны мен жүрегіне жылылық ұялату, танымдық күшін что, дамыту, білімін кеңейту, тереңдетуге жағдай жасау мақсатын көздейді. В. Ф. Шаталовтың белгі және сызба үлгілері сабақ қарқынды оқыту технологиясының ерекшелігі: материалдар ірілендіріліп, блоктық түрде тірек сызбалар арқылы беріледі. С. Н. Лысенкованың тірек сигналдарын пайдалана отырып, қарқынды жеделдете оқыту технологиясында оқу материалдарының мазмұнының жүйелілігін сақтау, саралау, тапсырманың әр оқушыға жеткізілуі талап етіледі. М. м. Жанпейісованың модульдық оқыту технологиясына сүйенсек, оқытудың мақсатын, мазмұнын, әдістерін ғылыми негізделген теорияға сүйене отырып жобалау, сұлбалау тыңдаушыларға, білім алушыларға оқу үрдісінде хабарланады.
Бүгінгі таңда қазақстандық педагог ғалымдар: Ә. Жүнісбек, Ж. А. Қараев және Жанпейісованың еңбектері білім беру үрдісінде кеңінен қолданады. Педагогика ғылымдарының докторы, профессор Ж. А. Қараевтың деңгейлеп оқыту педагогикалық жаңашылдық технологиясының мақсаты - жан-жақты дамыған тұлғаны бір үзік сыр.
Балалардың таным қабілеттеріне сай төрт деңгейлік тапсырмалар даярлауда жеке тұлғаны жаңалыққа ұмтылуға итермелейтін жаңа қабілеттерін ашуға болатындығы ескеріледі. Егер осы жұмыстарда қарастырылған оқытудың педагогикалық жаңашылдық технологиясын оқу-тәрбие үрдісіне оқытудың жаңартылған жүйесінің жобасы ретінде енгізетін болсақ, онда білімді демократияландыруға және ізгілендіруге, оқыту сапасын арттыруға: басқару сапасын жетілдіруге: оқушылардың дамуына бақылау жасауға: соған сәйкес бағалауға болатыны ғылыми негізде дәлелденіп отырғаны ақиқат. Сондай-ақ Л. В. Занков, Д. Б. Эльконин, в. В. Давыдовтың бірлесе жасаған "Дамыта оқыту жүйесі" бір-бірімен тығыз байланысты.
Дамыта оқыту - күрделі сын құрылымды, біртұтас педагогикалық жаңашылдық жүйе. Оның нәтижесінде әр оқушының өзін-өзі өзгертуші субъект дәрежесінде көтерілуі көзделіп, оқыту барысында соған лайық жағдайлар жасалады.
Дамыта оқытудың дәстүрлі оқытудан айырмашылығы; көздеген мақсатында, мәнінде, мазмұнында, дамытудың негізгі факторларында, мұғалімнің рөлімен атқаратын қызметінде, мазмұнында, дамытудың негізгі факторында, әдіс - тәсілдерінде, оқушының білім алу белсенділігінің түрінде, оқу үрдісінің мүшелерінің әрекеттестік ерекшеліктерінде, олардың өзін-қатынас сипатында, танып - білу үрдісін қазақ елі және ондағы коммуникациялық түрлерінде, т. б.
Дамыта оқытуды қазақ елі, балаға ақыл-ой әрекетін меңгеруге жағдай жасау, сондай-ақ сабақтағы ерекше ахуал, мұғалім мен оқушы арасындағы оқу-қатынас. Мұғалім бұл жағдайда дайын білімді түсіндіріп қоюшы, бақылаушы, бағалаушы емес, танымдық іс-әрекетті ұйымдастыратын ұжымдық істердің ұйытқысы. Тек осындай оқыту ғана баланың интеллектісі мен шығармашылығын дамытады. Дамыта оқыту жүйесінде қойылатын сұрақтар проблемалы, ойлауды, пайымдауды қажет ететіндей берілуі оқуға тиіс.
Оқу-тәрбие үрдісіне жаңа педагогикалық жаңашылдық технологияны ендірудің алғышарттары қарастырылмаған, оқу-тәрбие үрдісінде жаңа педагогикалық жаңашылдық технологияны енгізуде төмендегідей кемшіліктер орын " төтенше жағдайлардың алдын алуда. Атап айтқанда:
білім сапасының төмендігі;
білім сапасына мемлекет тарапынан реформалар жүргізілгенімен оқыту нәтижесінің болмауы;
директивтік құжаттар көптеп шығарылғанымен оның мардымсыздығы;
оқушылардың өздігінен білім алу дағдысының болмауы;
оқушылар мен мұғалімдердің бірлескен шығармашылық белсенділік еңбегінің жоқтығы;
иновациялык педагогикалық жаңашылдық технологияны пайдалануда мұғалімдердің дайындық кезеңінен аттап өтуі;
жекеленген мұғалімдердің өзіне қолайлы иновациялык педагогикалық жаңашылдық технологияны таңдауда, пайдалануда қиындықтарға тап келеді және екара жеңе алмауы;
жаңа педагогикалық жаңашылдық технологияны оқу-тәрбие үрдісіне енгізуге мектеп басшыларының енжарлық танытуы;
жаңа педагогикалық жаңашылдық технологияны меңгертуге материалдық базаның әлсіздігі;
оқу - тәрбие үрдісіне жаңа педагогикалық жаңашылдық технологияны енгізуде мұғалімдерге мектеп әкімшілігі тарапынан моральдық, материалдық көмектің көрсетілуі;
жаңа педагогикалық жаңашылдық технология негіздерін болашақ мұғалімдердің жоғары оқу орнында меңгермегендіктен, жас мамандардың жаңа педагогикалық жаңашылдық технологияның ерекшеліктерін ұға алмауы;
мектептің озат мұғалімдері иновациялык технологияны пайдаланғанымен, ғылыми тұрғыдан негіздей алмауы;
мектептің мұғалімдері жыл толуына орай " қысқа арнайы курстарда оқып келген технологияны өз мектебінің , өз сыныбының, өз оқушыларының, әсіресе, әрбір жеке оқушының даралығын есепке алмай, даярлық кезеңнен өтпей, бірден өз іс - әрекетіне енгізіп, өрескел қателіктер жіберіп, өзін де оқушыларды иә ығыр қылуы.
Сондықтан оқу-тәрбие үрдісіне жаңа педагогикалық жаңашылдық технологияны енгізудің жетістіктері мен кемшіліктерін саралап, жаңа педагогикалық жаңашылдық технологияны енгізудің алғы шарттар мен жолдарын көрсету қажет.
1. 3 Оқытудың жаңа технологиясы мен дәстүрлі әдістеріне салыстырмалы шолу жасау
Еліміздегі қоғам дамуының барлық саласындағы өзгерістерге орай білім саласы иә жаңаруда. Қазақстан Республикасының "Білім беру туралы" Заңында: "Білім беру жүйесінің басты мақсаты - ұлттық және жалпы адамзаттық мәдени құндылықтар сабақ жеке тұлғаның қалыптасуына қажетті жағдай жасау" делінген. Осы міндеттерді жүзеге асыруда басты нысана - білім сапасы. Сапалы білім беру педагогтардың шеберлігі мен іскерлігіне байланысты. Ал педагогикалық жаңашылдық шеберлік пен іскерлікті дамытуда жаңа технологияны қолданудың маңыздылығы зор.
Оқытудың жаңа технологиясы - оқытудың тиімді әдіс - тәсілдерін қолдануды, оқытудың әр түрлі әдістері мен формаларын біріктіруді, оқу материалын тиімді пайдалануды, оқудың сапасына білім мен біліктілікті жүйелеуді жүзеге асырады.
Оқытудың жаңа педагогикалық жаңашылдық технологиясы -- оқытуды ізгілендіру, өзін-өзі дамытып, тәрбиелей білетін, заман ағымына ілесе алатын кәсіби, білікті, жан-жақты жеке тұлға қалыптастыруды мақсат етеді.
Оқушылардың кәсіби білім сапасын арттырумен бірге өз қабілетіне қарап, өзін-өзі дамыта отырып, өзіне сын көзбен қарауға мүмкіндік береді. Танымдық белсенділігін арттырып, шығармашылық белсенділік қабілетін дамытады [18].
Оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, дамыту міндеттерін көздейді. Оқытушының жеке тұлғаны зерттеуіне, екара толық танып, білуге және оқытудың мақсатына жетуге тиімді, әрі нақты жол ашады. Болашақ маман иелерінің бойында білімділік, біліктілік, саналылық, жауапкершілік қасиеттерін сіңіруде, яғни кәсіби құзыреттілікті қалыптастыруда жаңа технологияны қолданудың ролі зор. Сонымен қатар технологияны тиімді пайдалана білу оқытушының шеберлігі мен іскерлігін және кәсіби құзыреттілігін шыңдауға әсерін тигізеді.
Жаңа педагогикалық жаңашылдық технология - бұл оқу процесін қазақ елі және өткізу барысындағы оқушылар мен мұғалімдерге жайлы жағдай тудырудың, біріктірілген педагогикалық жаңашылдық оқу - қатынастың барлық жағдайларды ойлап қарастырған моделі (В. М. Монахов).
Технология дегеніміз - бір істегі шеберлік пен өнердегі әдіс жиынтығы.Технологиясы дегеніміз - оқу процесін жандандыру мақсатын мамандығының түлегі, белгілі бір мақсатқа жұмылуда алдын ала ойластырудың ықпалы мен әсері және оқу процесін ойдағыдай жүзеге асырудың мазмұнды техникасы.
Ең алғаш ХХ ғ. 30 - жылдары мәдени - тарихи тұжырымдама сабақ педагогикалық жаңашылдық технологияның ерекше идеясы қалыптасқан.
Дамыта оқыту теориясы сонау Г. Песталоций, А. Дистерверг, К. Ушинскийден басталды. Бұл теорияны алғаш енгізген Л. С. Выгодский болса, кейінірек бұл теорияны Л. В. Занков, Д. Б. Эльконин, в. В. Давыдов, Н.А. Менчинский және т. б ғалымдардың экспериментерінде күні бүгінге дейін жалғасын тауып келеді.
Л. В. Занков, Д. Б. Эльконин, в. В. Давыдов технологиялары - танымдық қызығушылыққа, Г. К. Селевко технологиясы - өзін-өзі жетілдіру қажеттілігіне, И. С. Якиманский технологиясы - тұлғаның жеке іс - тәжірбиесіне, И. П. Вольков, Г. С. Альтшуллер, Б. М. Неменский - шығармашылық белсенділік қажеттілікке, И. П. Иванов технологиясы - әлеуметтік түйсікке негізделген.
Бүгінгі таңда қазақстандық ғалымдарымыз Ш. Қаланова, Ж. Қараев, Ж. Кобдикова. Ш. Таубаева, Қ.Қабдықайыров, С. Лактионов, М. М. Жанпейісов, Ә.Жүнісбек, Қ.Нағымжанова, С. Көшімбетова және т. б. ғалымдарымыздың зерттеулерінде оқытудың жаңа технологиялары жан - жақты қарастырылды. Технологиялардың көп түрлілігі екара жүйеге келтіруді және топтастыруды талап етеді. Бұл мәселелерді А. Савельев, В. Безрукова, Г. Ксензова, Г. Селевко, в. В. Юдин және басқалар қарастырған.
Жоғарыда келтірілген ғалымдарымыздың еңбектерімен таныса отырып, оқытудың жаңа технологияларын бағыттарына қарай жіктеп, төмендегідей топтастыруға бастау [19].
1 - сызба - нұсқа.
Дамыта оқытудың үш тәсілі
Табылған іс - әрекет тәсілін бағалауды қазақ елі
Оқушымен бірге шешу
Оқу міндетін қою
Кесте 5 - Жаңа технологиялардың саламатты ұрпақ
Бағыттары
Түрлері
Авторлары
1. Педагогикалық жаңашылдық үрдісте жеке тұлғаның бағыты негізіндегі технология
1. Педагогикалық жаңашылдық оқу-қатынас
2. Ізгілікті-тұлғалық технологиясы
3. Әдебиетті адам что пәні ретінде оқыту
Лар. Алтынсарин
, Ш. Амонашвили
, Е. Ильина
2. Оқушылардың іс-әрекетін белсендіру және қарқындату негізіндегі технология
1. Тірек белгілері сабақ оқыту
2. Ойын арқылы оқыту технологиясы
3. Проблемалық оқыту технологиясы
4. Коммуникативтік құзіреттілік өзін-қатынас
В. Шаталов В. Коваленко. М. Махмутов , А. Матюшкин
, В. Оконь
Е. Пассов
3. Оқу үрдісін тиімді мамандығының түлегі, қазақстан және басқару
1. Деңгейлеп-саралап оқыту
2. Компьютерлік оқыту
3. Бағдарламалап оқыту
Ж. Қараев,
Г. Селевко
Қ.Ағанина,
М. Жүсібалиева
, В. Беспалько
4. Жеке пәндік технология
1. Сауаттылыққа ерте тәрбиелеу
2. Сатылай талдап оқыту
3. Өздігінен дамыту технологиясы
А. Кушнир
Н.Оразақынова М. Монтессори
5. Табиғи байқағыштық
1. Табиғи байқағыштық арқылы сауаттылыққа тәрбиелеу
2. Өзіндік дамыту
А. Кушнир
Т. Семеко
6. Дамыта оқыту
1. Дамыта оқыту жүйесі
2. Жеке тұлға бағытындағы дамыта оқыту
Л. Выготский.
В. Заньков.
Д. Эльконин.
В. Репин
, И. Якиманская
Дамыта оқыту ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz