Қазақ және ағылшын тілдерін тереңдетіп оқыту
КІРІСПЕ
Көптілді оқыту - жас ұрпақтың білім кеңістігінде еркін самғауына жол ашатын, әлемдік ғылым құпияларына үңіліп, өз қабілетін танытуына мүмкіншілік беретін бүгінгі күнгі ең басты қажеттілік.
Үш тілде оқыту - заман талабы. Негізгі мақсаты: бірнеше тілді меңгерген, әлеуметтік және кәсіптік анықтауға қабілетті мәдениетті тұлғаны дамыту және қалыптастыру. Үштілдік туралы Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев білім және ғылым саласы қызметкерлерінің III съезінде сөйлеген сөзінде: Ағылшын тілінің қажеттілігі әлемге тән қажеттілік, бүгінгі күн талабы. Ал орыс тілін жақсы білу - біздің байлығымыз десе, 2007 жылғы Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан атты Жолдауында: Қазақстан бүкіл әлемде халқы үш тілді пайдаланатын жоғары білімді ел ретінде танылуға тиіс. Бұлар: қазақ тілі-мемлекеттік тіл, орыс тілі-ұлтаралық қатынас тілі және ағылшын тілі-жаһандық экономикаға ойдағыдай кірігу тілі деген болатын. Қоғамның бүгінгі әлеуметтік тапсырысы - жаратылыстану-математикалық, химия-биологиялық пәндер бойынша ғылыми дайындықтың әлдеқайда жоғары деңгейін қамтамасыз ету; сонымен қатар білім беруде осы бағыттағы пәндерді ағылшын тілінде оқытуды жүзеге асыру. Ағылшын тілі - ХХІ ғасырдың тілі.
"Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан" атты Жолдауында "Тілдердің үштұ - ғыр - лығы" мәдени жобасын жүзеге асыруды ұсына отырып, қазақ елін әлем - дегі үш тілді қатар тұтынатын білімді де білікті ел ретінде таны - туымыз қажет екенін және мемле - кеттік тіл - қазақ тілі, ұлтаралық қарым-қатынас тілі - орыс тілі мен жаһандық экономикаға табыс - ты кірігу тілі - ағылшын тілі бо - луы тиіс екенін ерекше атап көрсеткен.
Қазіргі таңда келешек ұрпақты интеллектуалды тұлға етіп дамыту, көптілді меңгерту - білім беру жүйесінің өзекті мәселесі.
Білім туралы Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 27 шілдедегі Заңының 14-бабына сәйкес және Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев 2011 жылғы 28 қаңтардағы Қазақстан халқына Болашақтың іргесін бірге қалаймыз! Жолдауындағы тілдерді дамыту аясында үштілділік - әр азаматтың табыстылығының міндетті шарты және 2020 жылға қарай ағылшын тілін білетін тұрғындар санының кемінде 20 пайызды құрау керектігі туралы ұстанымды жүзеге асыру шарт.
Бүгінде еліміз жаңа ғасырдың табалдырығын абыройлы көрсеткіштермен аттап, дамыған елу елдің қатарына қосылуға бет бұрғандықтан, еліміздің білім беру жүйесі де әлемдік білім талаптарына сәйкес болуы тиіс. Сондықтан ақпараттық және коммуникативтік құзыреттілікпен қатар, бүгінгі таңда полимәдениеттілік білімнің базалық құзыреттілігі ретінде танылып отыр. Осыған орай Қазақстан үш тілде оқытылатын мектеп ашылуда.
* Жаратылыстану-математика бағытында пәндерді ағылшын тілінде оқыту;
* Қазақ және ағылшын тілдерін тереңдетіп оқыту;
* Орыс тілі мен әдебиет пәндерін орыс тілді мектеп бағдарламасымен оқыту ескерілген.
Көптілді білім беру дамудың кешенді бағдарламасында актуалды бағыттардың бірі болып табылады. Сапалы білім беруді және жоғары танымды қалыптастыруға ұмтылу, білім шекарасын жылжыту, оқушыларды өмірге даярлау - жаңа әлемде нақты қос не көптілділік болып табылады.
Қазіргі кезеңде Республикамызда білім берудің жаңа жүйесі жасалып, қазақстандық білім беру жүйесі әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағыт алуда. Бұл педагогика теориясы мен оқу - тәрбие үрдісіндегі елеулі өзгерістерге байланысты болып отыр: білім беру парадигмасы өзгереді, білім берудің мазмұны жаңарып, жаңа көзқарас, жаңаша қарым - қатынас пайда болды.Мемлекеттік білім стандарт деңгейінде оқыту үрдісін ұйымдастыру жаңа педагогикалық техналогияларды ендіруді міндеттейді.
Білім беру саласы қызметкерлерінің алдында қойылып отырған басты міндеттерінің бірі - оқытудыңәдіс-тәсілдерін үнемі жетілдіріп отыру және қазіргі заманғы педагогикалық технологияларды меңгеру.
Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде мұғалімдердің инновациялық іс-әрекеттіңғылыми - педагогикалық негіздерін меңгеруі маңызды мәселелердің бірі. Өйткені жаңа педагогикалық технологияны меңгеруге мұғалімдерді даярлау - оларды кәсіби білімін көтеруге дайындау аспектісінің бірі және тұлғасын қалыптастыру үрдісіндегі іс - әрекеттің нәтижесі болып табылады. Мемлекеттік білім стандарты деңгейінде оқыту үрдісін ұйымдастыру оқу - тәрбие үрдісіне жаңа педагогикалық технологияны ендіруді міндеттейді. Жаңа педагогикалық технологиялар - бұл білімнің басында мақсаттарымен біріктірілген пәндер мен әдістемелердің, оқу - тәрбие үрдісін ұйымдастырудың өзара ортақ тұжырымдамасымен байланысқан міндеттерінің, мазмұнының, формалары мен әдістерінің күрделі және ашық жүйелері, мұнда іс-әрекет оқушының дамуына жағымды жағдайлар жиынтығын құрайды.
Оқытудың жаңа технологияларының принциптері - оқытудың ізгілендіру, өздігінен дамитын, дұрыс шешім қабылдай алатын, өзін-өзі жетілдіріп, өсіруші, тәрбиелеуші жеке тұлға қалыптастыру болып табылады.
Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық жаңа технологияларын меңгермейінше сауатты, жан-жақты жетік маман болу мүмкін емес. Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің өзін-өзі дамытып, оқу - тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастырылуына көмектеседі. Қазіргі ғылым мен техниканың дамыған заманында оқытудың жаңа технологиялық әдістерін пайдалану оқушылардың білім деңгейін заман талабына сай арттырады. Осындай әдістердің бірі - Англиядан шыққан оқытудың интерактивті әдісі. Интерактивті әдіс - диалогтық әдіс, нәтижесінде сабаққа қатысушылар бір-бірімен байланыса отырып, мәселелерді шешеді:
Зерттеудің өзектілігі: Қазақстанның жаhандану жағдайында ұлттық білім жүйесі бәсекеге қабілеттілігін арттыруға ұмтылысымен анықталады. Ол жауапкершілігі мол, өз мамандығы бойынша халықаралық стандарт деңгейінде тиімді іс-әрекетке қабілетті болуы, кәсіби деңгейінің өсуіне ынталы болуы, әлеуметтік және кәсіби бейімділігі жоғары, үш тілді: мемлекеттік тілді-қазақ тілін, ұлтаралық қатынас құралы ретінде орыс тілін, дүниежүзілік экономикалық кеңістікке кірігу тілі ретінде ағылшын тілін еркін меңгерген тұлға болуы тиіс. Маманның шығармашылық өзін-өзі жетілдіру саласын дамытуға, мемлекеттік тілдің қоғамдық өмірдің барлық саласында қызмет етуін қамтамасыз етуге, оның ұлтаралық келісім мен қазақстандық патриотизмді нығыйту факторы ретіндегі рөлін арттыруға, орыс тілінің лингвистік белсенділігін сақтауға және ағылшын тілін ғылыми ақпарат пен жаhандану экономикасына сәтті кірігу тілі ретінде енгізу бағытталған көптілді білім беруді енгізуді талап етеді. Осы ретте химия пәнін ағылшын тілімен ұштастыра оқыту қажеттілік болып отыр және жұмыстың көкейтестілігі де осында.
Дипломдық зерттеудің мақсаты:Орта мектептің химияпәнін оқытуда ағылшын тілін қолдана отырып оқушылардың білімі мен біліктілігін қалыптастыру және оқушылардың пәнге деген белсенділігін арттыру. Химия пәнін оқытуда ағылшын тілін пайдалану тәсілдерін нақты мысалдармен көрсету, ағылшын тілін қолдану тиімділігін анықтау.
Дипломдық зерттеудің міндеттері:
- Химияны оқытуда ағылшын тілімен пәнаралық байланыс құру және үндестіре отырып оқушылардың білімі мен біліктілігін қалыптастыру;
- Химияны оқытуда ағылшын тілін пайдаланып, оқушылардыңпәнге қызығушылығын арттыру және химия саласына байланысты тілдік қорын дамыту;
- Химия пәнін ағылшын тілі пәнімен кіріктіре өткізу тиімділігі;
- Химия пәніндегі жиі қолданылатын сөздермен глоссарий жұмыстарын жүргізу нәтижелілігі.
Зерттеу нысаны:Химия мен ағылшын тілі арасында пәнаралық байланыс құруды жүзеге асыру әдістемесі
Зерттеу пәні:Орта мектепте химияны оқытуда ағылшын тілімен пәнаралық байланыс құра отырып тілді терең меңгерген полимәдениетті шәкірттерді шыңдау мақсатында химия пәнін ағылшын тілімен кіріктіре оқытуды ұйымдастыру.
Зерттеу әдістері: химия пәнін оқытуда ағылшын тілімен пәнаралық байланыс құра білім беруді қарастыру; химия пәнін оқытуда ағылшын тілімен пәнаралық байланыс құру тиімділігі мен маңыздылығын көрсету; орта мектепте химия пәнін ағылшын тілімен пәнаралық байланыстыра оқыту тәжірибесін зерделеу, сауалнама жүргізу; оқушылардың химия ұғымдарын өзге тілде меңгеруін бақылау, тілдік қиындықтары мен ерекшеліктерін анықтау, өзін-өзі бақылау әдістері; педагогикалық бақылау және педагогикалық эксперимент өткізу; оны сапалық және сандық талдау; алынған нәтижені көрнекі түрде көрсету қолданылды.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы:
- химия пәнін оқытуда ағылшын тілімен пәнаралық байланыс құра білім беру берудің жаһандық маңыздылығы мен білім берудегі тиімділігін анықтау;
- орта мектепте химия пәнін оқытудың белсенді әдістері мен оқушыларға ағылшын тілінде оқытудың әртүрлі деңгейлеріне сәйкес ақпараттық және компьютерлік жүйелер арқылы ізденіс жұмыстарын жандандыра түсудің барлық мүмкіндіктерін ұсыну;
- химияны орта мектепте оқыту жағдайында лингафондық құрал-жабдықтар, аудио, видео кешенін - оқушылардың ауызша және жазбаша аударудағы білім жетілдіру, сөздік қорын қосымша жаңа сөздермен байыту, толықтыру, ой-өрісін ғылыми тұрғыда дамыту мақсатында қолдану;
- химияны оқыту процесінде мультимедия бағдарламасының көмегімен, ғаламтор арқылы әлемдік химия жаңалықтарын, химия пәнін өз бетімен қосымша үйренудің түрлі әдіс - тәсілдері, комуникативтік бағыттағы оқыту элементтері кең қолдану, тілге байланысты жүйелі жетілдіру жұмыстары жүргізуге ұмтылдыру;
Зерттеудің практикалық маңыздылығы:
Химия пәнін ағылшын тілімен пәнаралық байланыс құра отырып оқыту - өмірден өз орнын таңдай алатын өзара қарым - қатынаста өзін еркін ұстап, кез келген ортаға тез бейімделетін, белгілі бір ғылым саласында білімі мен білігін көрсете алатын, өзге дамыған елдермен білім бәсекелестігіне түсе алатын, еліміздің химия саласын дамытуға үлес қоса аалатын, көптілді және көпмәдениетті құзіреттіліктерді игерген полимәдениетті жеке тұлға қалыптастыруға ықпал етеді. Мектептерде көптілді білім бере отырып тілді терең меңгерген шәкірттер білім алып шығуы тиіс. Бір жағынан мемлекеттік тілдің қызмет аясын кеңейту болса, екінші жағынан ағылшын тілін жаhандану экономикасындағы ғылыми - ақпарат алудағы желісін кеңейту.
Диплом жұмысының құрылымы мен көлемі: Диплом жұмысы кіріспеден, негізгі екі бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан тұрады.
1. МЕКТЕПТЕГІ БІЛІМ БЕРУДЕГІ ИНТЕГРАЦИЯНЫ ДАМЫТУДЫҢ НЕГІЗГІ КЕЗЕҢДЕРІ
1.1 Интеграция, интеграциялап оқыту туралы түсінік
Интеграция ұғымы латынның integer - бүтін, тұтас деген мағынаны білдіреді, яғни бұрын бөлініп кеткен көптеген компоненттердің бірігуі. Интеграция мәндік категориялық сипаттамасын анықтау проблемасына В.С.Безрукова еңбектері арналған. Ол алдымен интеграция философиялық ұғымын таратуға ұмтылыс жасады. Екіншіден, педагогикалық интеграция ұғымдарына анықтама беріледі. Үшіншіден, педагогикалық интеграцияның тез ауысуын жасау көзқарасы жасалады; Төртіншіден, интеграция категориясының өзара байланысы, дифференция, синтез ұғымына қатысты талдау жүргізіледі; Бесіншіден, философиялық мәліметтер негізінде интеграцияның мәртебелік көрсеткіші ұсынылады. В.С.Безрукованың педагогикалық интеграцияның тез ауысуын жасаудың нәтижелі стратегиясын ұсынады. Оның құрамына келесі ұғымдар кіреді:
Интеграция компоненттері - ғылым, білім, теория, таным, білім мазмұны, оқу пәндері, ғылыми бағыттар, теория мен практика;
Интеграция пәні - интеграция үрдісі, оның ауқымы, сатылары, түрлері, факторлары, шекарасы, шегі;
Типологиялық сипаттамалары - локальдық, аймақаралық, пәндік, пәндер аралық, ауқымдық, арнайы. Интеграциялық процеске тән ұстанымдар: Объективті алғышарттар;
Бұрынғы бөлінген бір немесе әртүрлі компоненттер;
Біртұтастық. Интеграцияның жолдары:
Пәндердің бір курсқа толық бірігуі, синтезделген курстарды оқыту - толық интеграция;
Өзектік бағыттары бойынша жеке пәндердің бірігуі;
Оқу бағдарларында объектілер бойынша блок құру. Интеграциялық процестердің заңдылықтары
Химия пәнінің жүйе түзгіш логикасы;
Заттардың бір-бірімен құрамы, құрылысы, қасиеттері бойынша өзара байланысы мен тәуелділігі;
Адам баласы жасаған табиғи заттар мен материалдардың бірлігі, олардың технологияда, тұрмыста қолданылуы;
Интеграциялық процестер мен білім беру процестерінің біртұтастығының өзара себептері;
Химияны және басқа объектілерді (биологиялық, физикалық);
Оқытудағы біртұтастылық. Химия сабағын жүргізгенде интегративті оқыту мақсаттары:
Оқушыларға химия ғылымының негізін, маңызды деректерді, заңдылықтарды, теорияларды ұғындыру;
Табиғаттағы барлық құбылыстардағы химиялық үрдістердің маңызды орнын түсіндіру;
Практикалық дағдыларын қалыптастыру, оқушыларда табиғат байлығын тиімді пайдалануға үйрету мен ойлауды тәрбиелеу міндеттері қойылады. Химияның ғылым ретінде негізгі міндеттері:
Табиғи шикізаттарды іздеу және тиімді пайдалану тәсілдерінің дамуы; Химия өнімдерін өндіру қарқынының өсуі;
Саны мен сапасының артуы;
Халық шаруашылығының түрлі салаларында қолдану үлесінің молаюы. Химия пәнін келесі пәндермен кіріктіріп оқытылатын ұғымдар мен материалдар: Химия - Физика:
Физикалық қасиеттері мен құрылысын оқығанда зат туралы ұғым жүйесінің дамуы мен қалыптасу;
Физика мен химияға ортақ теориялар мен заңдардың оқылуы;
Физика-химиялық процестердің маңызын қарастыру;
Технологиялық жабдықтардың жұмыс принциптері және құрылғысымен танысу;
Химия пәнінде физикалық ұғымдарды, өлшемдерді және өлшеу бірліктерін қолдану;
Танып-білу әдістерімен танысу. Химия - Математика:
Арифметикалық және алгебралық әрекеттер қосу, алу, бөлу, көбейту, пропорциялар, теңдеу жүйесін құрастыру және есептеу мен график құрастыруды қолдану арқылы химиялық есептерді шығару;
Эмпирикалық байланысты көрсететін графиктердің анализі; Математикалық ұғымдарды, өлшемдерді, өлшеу бірліктерді және координата жүйесін, формальды логиканың кейбір тәсілдерін қолдану; Атомдардың, молекулалардың және кристалдардың геометриялық модельдерін құрастыру және зерттеу. Химия - Биология Биогенді элементтердің атом құрылысының ерекшеліктерін;
Физика-химиялық сипатын, табиғатта таралу рөлін таныстыру;
Тірі организмдер мен экожүйе заттардың физиологиялық әсерін оқып білу; биохимиялық материалдар негізінде экологиялық табиғатты қорғау және валеологиялық білімдер қалыптастыру. Химия - География - Жаратылыстану ғылымдарының диалектикалық бірлігі негізінде табиғат туралы бірыңғай көзқарасты қалыптастыру;
Химиялық географиялық материалдар базасындағы экологиялық және табиғатты қорғау туралы білімдер қалыптастыру;
Химиялық элементтердің және оның қосылыстарының, жансыз табиғаттың, геохимиялық айналымның, маңызды қазба жерлердің ауылшаруашылықта және өнеркәсіпте таралуының маңызы мен рөлі;
Құбылыстардың, ұғымдардың, теориялардың,әлемнің ғылыми бейнелері арасындағы жан-жақты байланыстарды оқушылардың орнықтыра алу біліктілігін қалыптастыру [3].
Білім - оқушы алдында тұтас күйде болуы қажет. Пәндер арасындағы кедергілерді жою үшін білімді басты объектілердің немесе тақырыптар маңына топтастыру керек. Бұл арқылы пәнді түрлі қырынан қарастыруға, оның түгел дерлік өзара байланысын ашуға мүмкіндік береді. Салыстыру, анализ, синтезді қолдану дүниетанымды, экологиялық, коммуникативтік білімдер мен іскерліктерді қалыптастыру үшін маңызды.
Интегративті оқыту - бұл білім берудің қызықты әрі перспективті формасы. Мұнұда алынған проблема немесе тақырып бір пәнмен ғана емес, бірнеше пәндермен байланыстырыла отырып қарастырылады және де берілетін жаттығулар басқа пәндермен өзара кіріктірілген түрде беріледі. Үздіксіз білім беру жүйесінің негізгі буыны болып саналатын, жалпы орта білім беру мектептерінің оқушыларына саналы тәртіп пен сапалы білім беріп, туған жердің табиғатын қорғайтын мәдениетті тұлға етіп қалыптастырудың мәні өте зор.
Пәндepдi кipiктipeoқытy қaзipгi кeздeopтa мeктeптepдe қoлдaныc тayып oтыpғaн ғылыми жaңaлықтapдың бipi дeceк қaтeлecпeгeн бoлapeдiм. Xимия пәнiнiң caбaқтapын пәнаралық байланыста үндecтipeoқытyдың тиiмдiлiгi өтe жoғapы eкeнi тәжipибeдeн дәлeлдeнiп oтыp.
Оқу пәндерінің бірігу шарттары:
* - зерттеу нысандарына сәйкес келуі немесе өзара жақын болуы;
* - кіріктірілген оқу пәндерінде зерттеу әдістерінің бірегейлігі немесе ұқсастығы;
* - кіріктірілген оқу пәндерінің жалпы заңдылық, жалпы теориялық тұжырым негізінде құрылуы.
Әрбір пән оқушыға қажет білім, білік, дағды қалыптастырса да, оқушы жеке тұлға ретінде өзін-өзі танытуда. өз мақсатына жету жолында жалпы өмір тәжірибесінде жинақталған әмбебап білім, білік пен дағдыға сүйенеді. Бұл жалпы құзіреттілікке алып келеді. Пәнаралық байланыс пен оқушы бойында жалпы құзіреттілікті қалыптастыруда тікелей байланыс бар. Оқу бағдарламаларында әр пәннің қалыптастыратын білім, білік, дағды мөлшері жеке анықталса да, тұлғаның өмір сүру аймағында олар өзара байланысты құзіреттілікке ие болады. Өйткені оқушы өмірлік мәселелермен кездескенде, әрбір пәннен алған білімін саралап жатпай, бойындағы интегративті білімнің кең, жалпы әлуеті мен дағдысын пайдаланады.
Кіріктірілген сабақтардың артықшылықтары мен кемшіліктері.
* Артықшылықтар:
* - ұстаз үлкен ізденіс жұмыстарын жүргізеді (түрлі ақпарат көздерінен, интернеттен, т.с.с.);
* - оқушылардың сабаққа, пәнге қызығуы;
* - басқа пәндердің қажеттілігін оқушылардың түсінуі;
* - сабақ барысында барлық мүмкіндікті пайдалан
* Кемшіліктер:
* - сабақты тек белгілі бір шектеумен түсіндіруге мәжбүрсің;
* - әр мұғалім өзінің сөзін айтады, бірақ байланыстың жоқтығынан оқушылар тек белгілі байланыстармен шектеліп қояды;
* - нәтиже күтпейміз. Сабақ сол сыныпта ғана өткізіледі.
* Қазіргі сабақтарда ақпараттық технология мен кіріктірілген оқыту технологиясын байланыстыра өту өте тиімді нәтиже береді. Ақпараттық технологияда біз ұстазды ақпарат беруші, бағыт - бағдар көрсетуші деп түсінеміз. Белгілі бір тақырып бойынша мәлімет, әдебиеттер және т.б. беріледі. Ал кіріктірілген инновациялық технологияда тақырыпқа байланысты мәлімет, ақпараттың барлығының жан-жақты пән мұғалімдермен түсіндірілуі, дәлелденуі және жеткізілуі оның басты артықшылығы болып тұр. Ұстаз әркез ізденуші бола білсе, өзі үшін білім жинақтайды, оқушы үшін сабақты қызықты ете алады.
Қазіргі сабақтарда ақпараттық технология мен кіріктірілген оқыту технологиясын байланыстыра өту өте тиімді нәтиже береді.Ақпараттық технологияда біз ұстазды ақпарат беруші, бағыт - бағдар көрсетуші деп түсінеміз. Белгілі бір тақырып бойынша мәлімет, әдебиеттер және т.б. беріледі. Ал кіріктірілген инновациялық технологияда тақырыпқа байланысты мәлімет, ақпараттың барлығының жан-жақты пән мұғалімдермен түсіндірілуі, дәлелденуі және жеткізілуі оның басты артықшылығы болып тұр. Ұстаз әркез ізденуші бола білсе, өзі үшін білім жинақтайды, оқушы үшін сабақты қызықты ете алады.
Оқытудың технологияларын біріктіру, оларды тиімді пайдалану жұмысы үшін көптеген ізденіс жұмыстарын жүргізу алынар асу, тағы бір белес екенін есте сақтағанымыз жөн. Ал. Сол белестерді бағындыру жолында үлкен жұмыстар атқару - әрбір ұстаздың азаматтық парызы. Өйткені, білім негізі мектепте қаланады.
Интеграцилау - бұл бір оқу материалының әр түрлі саладағы жалпы білімдермен тоғысуы, бір-бірімен етене араласып кетуі. Кіріктірілген сабақтар оқушыға әлем туралы, заттар мен құбылыстардың өзара байланыстары туралы біртұтас мағлұмат береді, олар құрылысы бойынша белгілі қалыпқа сыймайды, сондай-ақ, оқу сағаттарын барынша үнемді пайдалануға мүмкіндік береді. Осы тектес сабақтарда оқушылардың бейнелі ой-өрісі дамып, шығармашылық мүмкіндіктері ашылады. Кіріктірілген сабақтардың құрылымы нақтылығымен, сыйымдылығымен, орамдылығымен, сабақтың әр сатысындағы оқу материалының логикалық өзара келісімімен, материалдың зор ақпараттық мүмкіндігімен ерекшеленеді.
Қазіргі заманда оқыту талабы өте жоғары болғандықтан, оқушылырға тек ғана дайын білім беру емес, оларды әр сала бойынша актуалды мәселелермен таныстыру ең басты мақсат болып табылады. Мектептегі оқыту үрдісін ұйымдастырудағы маңызды талап - оқылатын пәнге оң себептердің, қызығушылықтың қалыптасуы. Химияны оқыту тәжірибесі оқушылардың ерекше қызығушылығын арттыратын ғаламдық, әлеуметтік және маңызды мәселелер екенін көрсетеді. Барлық ғылымдарды интеграциялау яғни кіріктіру ғана қажетті нәтижеге қол жеткізуі мүмкін. Мысалы, білім алуда сезіну талабының күшеюі, теориялық білімнің тәжірибелік әрекетке ауысуы және оларды белгісіз жағдайларға қолдану. Интеграция идеясы пәнді оқыту әдістемесі мен дидактика саласына 1960-1970 жылдар аралығында енгізілді. Көптеген дидактиктер мен әдіскер-химиктер зерттеулерінде оқу пәндері интеграциясының тиімді құралы жүйелікбілімді қалыптастыру мен теориялық қорытындылау тәсілі мен механизмі болып саналатын пәнаралық байланыс көрсетілген. Оқытудағы пәнаралық интеграция оқушылардың пәндік материалды қабылдауына байланысты артады. Осы тұета интеграцияның негізгі механизмі мен тәсілі пәнаралық болып саналады. Оларды жүйелі және бағыттытүрдеқолдану көбінесе оқушылардың материалды түсінуі мен сезінуін қамтамасыз етеді және химияны оқытудың тиімділігін арттырады. Мектептің фундаменталды бір мәселесі - оқушыларда қоршаған дүние туралы көзқарастарын қалыптастыру, ондағы болып жатқан глобальды мәселелерді көре және түсіне білуге, және де оларды шеше алуларына үйрету. Адам және оны қоршаған дүниеге деген қатынасының проблемасы білім беру мазмұнының орталығы болып табылып отыр. Ал, оның барлығына білім алушылардың қоршаған дүние туралы түсініктерінің қалыптасуына Қазақстан Республикасының білім туралы заңы қадағалайды. Олай болса білім беру интеграциясының ұстанымы - қоршаған әлем туралы түсінік беруге, оқушылардың интегративті ойлауларын қалыптастыруға бағытталған. Интеграцияныц негізінде адамның іс-әрекетін оқын үйренуде жаратылыстану ғылымының рөлі эффективті көрініс табатыны анық. Сондықтан, мектептегі білім беру мазмұнының іске асуына интеграция негізгі механизм болып табылады.Ал, педагогикалық интеграция туралы түсінік В.С. Безрукова, М.Н. Берулава, Ю.Н. Семин, Н.К.Чапаев, т.б. ғалымдардың жұмыстарында көрінеді: . Ю.Н. Семиннің айтуы бойынша, оқыту процесіндегі білім беру мазмұны оқыту мазмұны болып табылады, ол оқыту материалының мазмұны болып қана қоймай, оқыту іс-әрекеті, технологиясы, оқытудың формасы және әдістемесі болып табылады. Ал, педагогикалық интеграция түсінігі өте кең мағынада, ол білім берудегі практика мен теорияның негізгі аймағын қамтиды. Педагогикалық интеграция қазіргі білім беру теориясының және практикасының дамуының басқару тенденциясы болып отыр.
1.2 Отандық және шетелдік орта мектепте химияны оқытуда
пәнаралық педагогикалық интеграцияны қолдану
Қазіргі кезеңде әлемдегі көптеген мемлекеттер, оның ішінде аса дамыған мемлекеттер, қарым - қатынастардың әр түрлі салалары бойынша Қазақстан Республикасын тең құқықты, сенімді және тұрақты серіктес ретінде танып, қабылдап отыр.
Мемлекеттің дүниежүзі экономикалық кеңістігінде интеграциялануы, жүйелі және нық дамуы - кәсіби оқу орындарын білікті, терең білімді, сонымен қатар кең творчестволық тұрғыдан ойлайтын, тиімді шешім қабылдай білетін, жаңа заман талаптарына сай болжай және сараптай алатын мамандарды даярлауға міндеттейді.
Интеграция (лат. іntegratіo - қалпына келтіру, толықтыру, іnteger - тұтас, бүтін) - экон. субъектілерді біріктіру, олардың арасындағы байланыстарды дамытып, өзара ынтымақты іс-қимылын тереңдету.
Аталған мамандарды даярлаудың негізгі ережелерінің бірі - білім беру жүйесінде арнайы, жалпы кәсіби, жалпы білім беру пәндерінің өзара байланысын нығайтып интеграциялау. Колледжде аталған проблемаға көп көңіл бөлінеді. Интеграцияның мүмкіндіктері мен қорытындыларының сараптамасы көрсеткендей - кәсіби білікті маман даярлаудағы пәнаралық интеграцияның мәні зор, себебі жан - жақты дамыған терең және сапалы білімі бар маман даярлауға ықпал етеді.
Ел Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру атты бағдарламалық мақаласынан Күн санап өзгеріп жатқан дүбірлі дүниеде сана-сезіміміз бен дүниетанымымызға әбден сіңіп қалған таптаурын қағидалардан арылмасақ, көш басындағы елдермен тереземізді теңеп, иық теңестіру мүмкін емес деген жолдарды оқыдық. Бұл еліміздегі білім беру және ғылым жүйесін жетілдіруге де қатысты.
Қазіргі замандағы ғылым мен техниканың және өндірістің дамуы бір мезгілде білімді интеграциялау мен мамандандыру жүріп жатқан кезде ғылыми-әдістемелік әдебиеттерде біріктіріліп берген білімнің сапасы мен меңгерілуінің жоғары екендігіне көзімізді жеткізді. Бұрын орта мектептегі дағды пәнаралық (математика, физика, химия, биология) байланыстар арқылы қалыптастырылса, енді қазіргі кезде қолданбалы ғылым салаларымен мектептегі жаратылыстану пәндерін біріктіріп оқыту идеясы көтеріліп келеді. Мектеп бітіруші түлек әр ғылым саласынан хабардар болуы керек. Мектепте жаратылыстану пәндерінің мұғалімдерінің бүгінгі білімдері мен дағдылары өткен XX ғасырдағы мектеп мұғалімдерінің білімдерінен көш ілгері болуын талап етеді. Сондықтан, осындай талапқа сай болатын мамандарға пәнаралық байланысты жаңа деңгейге көтеру қажет. Металтану, металлография, кристаллография, петрография, минералогия сияқты кейбір ғылым салаларын оқытуда күрделі электронды құрылғылар қажет ететіндіктен, олар туралы өткен ғасырда мектепте мағлұматтар беру қиындыққа соққан болатын. Мектептерде кеңінен қолданыла бастаған жаңа инновациялық-компьютерлік технология бұл қиындықтарды шешті.
Қазіргі заманда педагогика ғылымының алдына қойған мақсаттарының бірі - оқушылардың әрбір жеке пәндер бойынша қабылдауын басқа пәндермен байланыстыра отырып, айналадағы ортаны жан-жақты тұтастай таныту арқылы білім бере отырып, өсіп келе жатқан ұрпақтың табиғат пен оның заңдылықтары туралы көзқарасын қалыптастырумен қатар, қоғамдағы өз орнын табуына көмектесу болып табылады. Бұл мақсаттарды шешуде кіріктірілген немесе интеграцияланған сабақтардың мүмкіндіктері мол. Әртүрлі пәндерден алған ақпараттарын пайдалана отырып, қоғамда және табиғатта жүріп жатқан құбылыстарға жаңаша көзқараспен қарайды. Кіріктірілген сабақтарда білімді синтездеуге үлкен мүмкіндік туады. Бір салада қол жеткізген ғылыми жетістіктерді екінші салаға тасымалдауға қажетті дағды қалыптастырады. Ол өз кезегінде оқушылардың ғылыми талдауға деген қызығушылын арттырады. Кез келген таным объектісіне жүйелі түрде тарату қажеттілігін дамытады, талдау қабілетін қалыптастырады, күрделі үрдістерді салыстыруға және шын нақты іске көшуге баулиды. Осы негізінде тұтастай ғылым негіздерін қабылдау, түсіну және ұғыну іс-қимылына қол жеткізеді. Ол жаратылыстануды ғылыми түрде танып, дүниеге деген танымның қажетті шартын қалыптастырады.
Көптілділік, яғни, үш тілде интеграцияланған оқыту - оқушылардың білім дәрежесін бақылау мен тексерудің критерийі, коммуникативтік және тілдік дағдыны дамыту, зерттеу дағдысын қалыптастыру, оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес ақпарат таңдауды жүргізуді үйрету қазіргі заманның басты талабы. Физика ғылымы мен оны оқытудың технологиясы өзгергенімен әлі күнге дейін мектептегі физика курсының мазмұны өзгермей, онда XIX ғасырдың екінші жартысына дейін ғылымда қол жеткізілген заңдар мен тұжырымдар оқытылып келеді. Мектеп физика курсында көбінесе заттың құрылысы мен құрылымы туралы ұғымдарға көп көңіл бөлінбей келе жатыр.
Халық тұтынатын тауарлардың тұтыну қасиетін жетілдіру үшін материалдардың құрылымы мен құрылысына байланысты жаңа қасиеттерін анықтап, оны әрі қарай дамыту жолдарын іздестіру талап етіледі. Халық тұтынатын тауарлар, құрал-жабдықтар мен радиоэлектронды құрылғылардың жұмыс істеу принциптеріне және қолданылу мақсаттарына қарай олар дайындалатын материалдардың функционалдық қасиеттері мен технологиялық қасиеттерін де еске алу керек болады. Материалдардың тұтыну қасиеттерін олардың физикалық-химиялық қасиеттерінен бөліп қарауға болмайды. Олардың функционалдық қасиеттерінің дәрежесі тұтыну қасиеттерін анықтайтын болады.
Ғылымның дамуына байланысты әртүрлі оқу орындарының түлектерінен ғылымда қол жеткізілген жетістіктерді меңгерту талап етіледі. Сондықтан, оқытудың сапасын арттыру оның мазмұнын жетілдіру мен технологиясына жаңа техниканы қолдану талап етілуде
.Әлемдік ғылым мен технологияның даму үрдісін білмей, жаңадан ештеңе жасай алмайсың. Ондай ақпараттың барлығы ағылшын тілінде. Ол үшін кәрісің бе, жассың ба оған қарамай ағылшын тілін меңгеру керек. Сонда ғана күнделікті жедел ақпаратқа қол жеткізесің. Осыдан 15-20 жыл бұрын оқу процесіне компьютер ене бастағанда да, оған үрке қарағанымыз бар. Бүгінде компьютер оқу процесінің ажырамас бөлігі. Бір сөзбен айтқанда жас ұрпаққа қаншама ақпарат береміз. Оның болашақ өміріне сол ақпараттар керек пе, жоқ па оған бас қатырып жатқан ешкім жоқ. Біз осы қалай оқытып жүрміз? деген мәселе төңірегінде де ойланатын уақыт жетті.
1.3 Ағылшын тілімен ықпалдастыру жағдайында химия пәнінен оқу
жұмысын ұйымдастыру мүмкіндіктері
Білім алушылар қазақстандық бiлiм беру жүйесi бағыт алған бiлiмнiң, дағды-бiлiктiң жиынтығын меңгерiп қана қоймауға тиiс. Оқитындардың өзiн барынша көрсете бiлу және қоғам өмiрiне пайдалы түрде қатысу үшiн (құзыреттiлiк) ақпаратты өз бетiнше табу, талдау, құрылымдау және тиiмдi пайдалану дағдысын бойына сiңiру әлдеқайда маңызды да күрделi.[5]
Сондықтан осындай талаптарға сай студенттерге білім беру еліміздің мемлекеттік білім беру саясатының өзекті мәселелерінің бірі болып табылады.
ҚР Жоғары педагогикалық білім беру тұжырымдамасында: Жаңа формацияның мұғалімі - кәсіптік дағды мен педагогикалық дарыны қалыптасқан, жаңалыққа құмар, рухани дүниесі бай, шығармашылықпен жұмыс істейтін тұлға, - деп көрсетілген. Осыған орай, өмірде өз орнын тауып, экономикалық тұрғыдан еркін ойлау қабілеті бар, проблемалық жағдайлардан шығудың жол-жобаларын таба білетін, істің нәтижесін алдын ала болжай алатын жастарды оқытып-тәрбиелеу мақсатына жету үшін мына жағдайлар ескерілуге тиіс:
oo білім беру барысында ғасырлар бойы жиналған жалпы адамзаттық құндылықтарды психология-педагогикалық тұрғыдан қалыптастыру тәсілдерін кеңінен пайдалану;
oo қазіргі кездегі ақпараттық технология мүмкіндіктерін тиімді пайдалана отырып, пәндерді кіріктіре оқыту арқылы студенттердің құзыреттілігін арттырып, оларды шығармашылық дербестікке жеткізу;
oo оқушылардың қатынастық (коммуникативтік) мәдениетін қалыптастыру, көптілді білім алуын және пәнді үш тілде меңгеруін қамтамасыз ету.
oo пән бойынша теориялық - практикалық негізгі білімді үш тілде оқытуды қарастыру.
Білім беру саласында пәндерді кіріктіре оқыту тәсілі қазақстан мектептерінде жиі қолдынылады. Бұл оқушының тек бір пәнді ғана меңгеріп қоймай, барлық пәндерді бірдей меңгеруіне көмегін тигізбек. Нақтырақ айтсақ кіріктірілген пәндерді енгізу оқушының жалпы дамуына және тақырыпты сабақта тереңірек зерттеп, әлем туралы тұтас ұғымының қалыптасуына септігін тигізеді. [3]
Еліміздегі білім беруді дамытудың негізгі бағыттарының бірі кіріктіру, кіріктіре оқыту республикамызда А.А. Бейсенбаева, Қ.А. Аймағамбетова, Ә. Мұханбетжанова, Ә. Түркменбаев және өзге де ғалымдардың еңбектерінің зерттеу объектісі болып табылады.
Қазіргі оқыту үрдісі пәндердің мазмұнын кіріктіру өзектілігін одан әрі арттырып, осы үрдісті ақпараттық оқыту құралдарымен пән мазмұнына сай жасақталу мәселесін шешумен ұштастыруды керек етіп отыр. Өйткені, ақпараттандыру - бүгінде қоғамдық өмірдің өзге салаларындағыдай білім берудегі стратегиялық мақсат-міндеттерді орындауды интенсивтендіруге мүмкіндік беріп отырған бірден-бір үрдіс.
химия пәнін ағылшын тілі пәндерімен
ақпараттандыру негізінде кіріктіре оқыту
химия пәнінде қолданылатын негізгі терминдердің
ағылшын тіліндегі аудармаларымен
бірге үйрету
глоссариймен жұмыс істеу; ақпарат көздерін пайдалану,
ондағы мәліметтерді екі тілде пайдалану;
пәндерді кіріктіруде мазмұндық-құрылымдық
тетіктерді пайдаланунегізінде қолдану;
пәнаралық кіріктіру, мазмұн сабақтастығын сақтай отырып
химия мен ағылшын тілінің үндесуін қамтамасыз ету;
1 сурет.Химия мен ағылшын тілі пәндерімен кіріктіре оқыту
Осы ретте химия пәнін ағылшын тілі пәнімен ақпараттандыру негізінде кіріктіре оқыту тиімді:
oo химия пәнінде қолданылатын негізгі терминдердің ағылшын тіліндегі аудармаларымен бірге үйрету, глоссариймен жұмыс істеу;
oo ақпарат көздерін пайдалану, ондағы мәліметтерді екі тілде пайдалану;
oo пәндерді кіріктіруде мазмұндық-құрылымдық тетіктерді пайдалануға негіздеп қолдану;
oo пәнаралық кіріктіру, мазмұн сабақтастығын сақтай отырып химия мен ағылшын тілінің үндесуін қамтамасыз ету;[13]
Қазіргі кезде қазақстан мектептерінде математика, физика, биология және химия пәндерін ағылшын тілінде оқыту қолға алынып жатыр. Бұл бір жағынан қиын болғанымен, қажеттілікен туындап отыр. Ал егер сабақ барысында ағылшын тілімен байланыстыра өткізетін болсақ, осы бастамаға қолдау жасап, азғантай болса да көмегімізді тигізген болар едік.
Пәнаралық кіріктіру арқылы материал мазмұнының тереңдігін және оны саналы меңгеруді қамтамасыз ете отырып, оқушылардың өздік жұмыстарының орындалу деңгейін көтеруге қол жеткізсе болады. Мұнда ақпараттық, негізінен компьютерлік құралдарды белгілі бір әдістемелік ұстанымдарға сәйкес оқытуды интенсивтендірудің, яғни сапалық жағынан арттырудың маңызы көп. Химия пәнін оқытуды кіріктірудің оңтайлы жолдарын ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың көмегімен жүзеге асыруға болады.
Сонымен қатар, қазіргі таңда бүкіл әлемдік білім беру кеңістігінде, оған сәтті ену бағытын ұстанған біздің елімізде ақпараттандыру білім беруді демократияландыру, іздендіру, гуманитарландыру, оқу мазмұнын саралау мен кіріктіру секілді басты білім беру үрдісі болып табылады. Химия пәнін кіріктіре оқыту барысында тақырып бойынша тиісті бөлімдерді игеруі жақсарады, олардың кіріктірілген пәндерге деген танымдық қызығушылығы артады, сонымен қатар олардың ақпараттық, қатынастық және проблемаларды шешу білік-дағдылары шыңдалады: ақпарат көздерін тиімді пайдалану әдістерін игереді, оны жасауға дағдыланады, теориялық материалды іс-тәжірибеде қолдану шеберлігін арттырады.
Пәнаралық байланыс негізінде кіріктіре оқыту тарихына көз жүгіртсек. Бұл идея Я.А.Коменскийден басталады. Ұлы дидакт: Бір-бірімен байланысы бар заттар, сол байланысы көрсетіле отырып оқытылуы қажет, - деген болатын. Атақты педагог пәндердің арасындағы байланысты пайдаланып кіріктіре оқыту негізінде оқыту үрдісінің біртұтастығын қалыптастыруға қол жеткізуге болатынын айтты. Осы идеяға көптеген педагогтар қосылып, оны одан әрі дамытты. Кіріктіре оқыту идеяларын В.Я. Стахарин, Н.Ф. Бунаков, В.И. Водовозов, т.б. педагог ғалымдар жалғастырып, пәндерді кіріктіре оқыту әдістемелерін ұсынды. Үздіксіз білім беру теориясында 1980-жылдардың соңында білім беру мазмұнының одан әрі дамуының негізгі жолдарының бірі (саралаумен бірге) болып көрсетілген кіріктіру қазіргі таңда оқу-тәрбие процесін технологияландырудың бірден-бір шарты болып табылады. Этимологиялық мағынасы (интеграция - лат. untegratio) қалпына келтіру, толықтыруды білдіретін бұл ұғым педагогикада бірнеше тұрғыдан қаралады:
oo кіріктіру - оқытудың жүйелік принципіне сай жақсы ойластырылған, жіті қарастырылған педагогикалық үрдіс;
oo кіріктіру - мазмұндық қайталауларды болдырмау; оқу үрдісінде бағдарламадағы пәндерді логикалық негізделген бірізділік принципіне қарай құрастыру және түрлі пәндерді оқытуда шекаралық білімді үйлестіру арқылы қол жеткізуге болады;
oo кіріктірудің маңызы, кіріктірілетін пәннің оқу жоспарына сәйкес оқушылардың сапалы білім ала отырып, өздерінің танымдық қабілеттерін дамытады, табиғаттың біртұтас ғылыми бейнесі жөнінде түсінік қалыптастырады, алған білімдерін болашақта тиімді пайдалануға, оны дамытуға қажетті білік-дағдыларды бойына сіңіреді.
oo пәнді шет тілдерімен кіріктіру арқылы бүгінгі оқушы, ал ертеңгі маман иесі өзге елдердің мамандарымен бәсекелесуге қабілетін арттырады, өзге мемлекеттердің мамандарынан үйренуге жол ашылады. [6]
Түрлі пәндерді кіріктіру материалдық дүние мен оны кешенді танып білу мүмкіндіктерінің жалпы әдіснамалық бірлігі принципіне негізделеді. Сондықтан да жаратылыстану пәндерін, соның ішінде, химия пәнін ақпараттандыру негізінде ағылшын және орыс тілдерімен кіріктіре отырып оқыту табиғат, қоғам, болмысты, олардың өзара диалектикалық байланысын тұтас қабылдап, студенттердің жүйелі ойлау қабілетін дамытуға септігін тигізеді және оқушының білім сайысында халықаралық деңгейде бәсекеге түсуіне мүмкіндік береді.
Оқу-әдістемелік құралының бұл бөлімінде педагогикалық кіріктіру теориясының кейбір ғылыми ережелерінәзірлемелерді қарастыруды жөн көрдік, оқытудағы кіріктіру деген ең жалпылама түрінде келесі түсініктерді қарастырады:
oo ғылымдардың арасындағы байланысты жүзеге асыратын пәнаралық байланыстарды дамыту және тереңдету;
oo әртүрлі пәндерді келісе оқытудан оларды өзара терең байланыста оқытуға көшу.
Алдымен кіріктіріп оқыту, кіріктірілген сабақ ұғымдарын қарастырайық. Кіріктіріп оқыту дегеніміз:
oo біріншіден, сабақта пәнаралық байланыстарды дамытуды және тереңдетуді, олардың ғылымаралық байланысының түпнұсқасы, яғни түрлі пәндерді оқытуды қиыстырудан, олардың өзара терең байланысуына өтуді қарастыру болып табылады [18];
oo екіншідер, жекелеген пәндер бойынша білімді біріктіретін, ұштастыратын жүйе, осының негізінде балалардың әлемді тұтастықта қабылдау қалыптасады;
oo үшіншіден, оқушылардың ойлау қабілеттерін белсендендіруге, танымдық белсенділіктері мен қызығушылықтарын, өз бетінше жұмыс істеуін дамытуға ықпал етеді, түрлі ғылым слаларына қатысты білімді қорытындылауға бағыттайды [19].
Пәнаралық байланысты жұмыстың мақсаты, мазмұны, әдістері және тәсілдері бойынша пайдаланы кіріктіріп оқытудың негізі болып табылады. Кіріктіріп оқыту барысында идеялар мен ұстанымдардың ұқсастығы айқын байқалады, сонымен бірге алынған білімді түрлі салаларда пайдалану мүмкіндігі пайда болады. Сондай-ақ, кіріктіріп оқыту барысында екі немесе одан да көп пәнді қарастыру және әлемдегі құбылыстар мен нысандардың өзара тығыз байланысын көрнекі көрсету мүмкіндігі болады.
Кіріктіріп оқытуда жалпы білім беретін мектептерге арналған қолданыстағы оқу бағдарламалары және оқулықтардың аясын кеңейтетін, әртүрлі пәнаралық проблемалар қарастырылады. Бұндай тәсіл оқытудың түрлі әдістерімен (баяндама және әңгімелесу, түсіндіру, бақылаужәне тәжірибе, салыстыру, талдау және жинақтау, сонымен бірге компьютерде оқыту) үйлесімді байланыста болады.
Пәндерді кіріктіріп оқытудың ұстанымдарының басты мақсаты - оқушылардың ойлау қабілетін дамытуды жүзеге асыруға бағытталған.
Оқушыларды оқыту және тәрбиелеу міндеттерін сапалы шешуге мүмкіндік беретін оқу процесін кіріктіруді құрастыру, келесі мүмкіндіктерге жағдай жасайды:
oo пәндерді кіріктіру құрылымындағы проблемалық жағдаяттардың көлемін ұлғайту, мектеп оқушысының ойлау әрекетін белсендендіреді және оны оқудың тұлғалық нәтижелеріне жетуге жетелейді және жақындатады;
oo кіріктіру білім алушыға мақсаттан нәтижеге дейінгі аралықта жүргізілген барлық әрекеттердің орындалу процесін бақылауына, әлемнің тұтас бейнесін қалыптастыруына және жұмыстың әр кезеңін саналы қабылдауына мүмкіндік береді;
oo кіріктіру пәндік ұстанымын жүзеге асыру арқылы, сабақтың ақпараттық көлемін ұлғайтады;
oo кіріктіру білім алушылардың түрлі пәндерді оқу барысында жасаған қорытындыларын қалыптастыра отырып және оқытудың тұлғалық тәсілін жүзеге асыра отырып, нақты бақылауларды дәлелдейтін немесе тереңдететін жаңа факторлар табуға мүмкіндік береді;
oo кіріктіру оқу-танымдық әрекетті белсендендіруге көмектеседі, оқушылардың білім алу үшін көп күш жұмсауларын жеңілдетеді және шаршағыштықты болдырмайды, ынталандыру құралы болып табылады.;
oo оқу материалдарын кіріктіру білім алушылaрдың шығaрмaшылығын дамытуға, алған білімдерін өмірдің нақты жағдаяттарында қолданa білулеріне жағдай жасайды. Мәдениетке тәрбиелеудің, табиғатқа, адамдарға, өмірге мейірімді, тұлғалық қасиеттерді қалыптастырудың маңызды факторларының бірі болып табылады [20].
2. ОҚУШЫЛАРДЫҢ ЭКСПЕРИМЕНТТІК ХИМИЯЛЫҚ ДАҒДЫЛАРЫН ДАМЫТУҒА ИНТЕГРАТИВТІ- БЕЛСЕНДІ КӨЗҚАРАС
2.1 Оқушылардың химиялық дағдыларын ағылшын тілімен ықпалдастыру жағдайында интеграциялау тұжырымдамасы
Кіріктіру жүйесі мектеп пәндерінің сабақтың әр кезеңінде бір-біріне сәйкес келетін және бірін-бірі толықтырып отыратын тақырыптарын тең мөлшерде біріктіруді қарастырады.
Екінші негізгі ұғым - кіріктірілген сабақ - бұл арнайы ұйымдастырылған сабақ:
oo мақсатқа әртүрлі пәннен алынған білімді біріктіру барысындаға ғана оның жетуге болады;
oo зерттелетін мәселені оқушылардың қабылдауын жинақтайтын, толық жетуіне мүмкіндік беретін, қандайда бір аралық проблеманы қарастыруға және шешуге бағытталған;
oo әртүрлі ғылымдардың әдістерін өзiмен гармониялық үйлестірген және тәжірибеге бағытталған
Кіріктірілген сабақта оқушылар әртүрлі пәндердің ақпаратын қолдана отырып, оқиғалар мен құбылыстарды мүлдем жаңаша түсіне отырып терең және жан-жақты білім алу мүмкіндігіне ие болады.
Кіріктірілген сабақтардың құрылымы дәстүрлі сабақтардан келесі сипаттамалар арқылы ерекшеленеді:
oo оқу материалының нақтылығы, ықшамдылығы және қысқалығы;
oo өзара логикалық шарттастығы, кіріктірілетін пәндер материалының сабақтың әр кезеңіндегі өзара байланыстылығы;
oo сабақта қолданылатын оқу материалының кең ақпараттық сыйымдылығы.
Жалпы алғанда кіріктіріп оқытудың негізінде өзіндік ерекшеліктері бар кіріктірілген сабақтар жүйесі жатыр:
1) арнайы ұйымдастырылған сабақ, яғни, егер ол арнайы ұйымдастырылмаған болса ол мүлде болмау мүмкін немесе ол ортақ мақсаты жоқ жеке сабақтарға бөлінуі мүмкін;
2) мақсат қойылуы мүмкін, мысалы, а) оқылатын тақырыптың мәнін тереңірек қарастыру; б) оқушылардың пәнге қызығушылығын арттыру; в) тақырып бойынша оқылатын сұрақтарды тұтас, жинақтап қабылдау; г) оқу уақытын үнемдеу және т.б.);
3) түрлі пәндерден алынған білімді кеңінен қолдану, яғни пән аралық байланысты мазмұндық деңгейде жүзеге асыру.
Жалпы алғанда кіріктірілген сабақтар уақытты үнемдеуге, әлемнің тұтас бейнесін қалыптастырумен қатар, түрлі пәндерде бір материалды қайталамауға мүмкіндік береді.
Жоғарыда айтылғандарды ескере отырып, ағылшын тілі және жаратылыстану-математика бағытындағы пәндерді кіріктіріп оқытудың ұстанымдарының негізі болып:
1)танымдылық көзқарас тұрғысынан түпнұсқалық оқу материалын кеңінен қолдану ұстанымы;
2)оқыту процесінде мұғалімге белсенді демеу және көмек көрсету ұстанымы;
3)екінші немесе шет тілді өнімді және қарқынды меңгеру ұстанымы;
4)көпмәдениеттілік ұстанымы;
5)жоғары дәрежеде ойлау дағдыларын дамыту ұстанымы;
6)оқытудың тұрақтылығы ұстанымы [21].
Аталған ұстанымдардың бірінші, түпнұсқалылық, ақпараттың толықтылығы және когнетивті жүктеменің нақты деңгейі оқу материалдарына қойылатын негізгі талаптар екенін білдіреді. Бұл түпнұсқалық интерактивті материалдар тек жоғары уәждемелік әлеуетпен ғана емес, жасанды тілдік орта құру үшін негіз ретінде және жоғары деңгейлі қиын тапсырмалар әзірлеумен де қолданылуы мүмкін екенін көрсетумен де байланысты. Мұғалім осы ұстанымға байланысты екінші тілді, яғни мақсатты тілді белсенді қолданады (біздің ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Көптілді оқыту - жас ұрпақтың білім кеңістігінде еркін самғауына жол ашатын, әлемдік ғылым құпияларына үңіліп, өз қабілетін танытуына мүмкіншілік беретін бүгінгі күнгі ең басты қажеттілік.
Үш тілде оқыту - заман талабы. Негізгі мақсаты: бірнеше тілді меңгерген, әлеуметтік және кәсіптік анықтауға қабілетті мәдениетті тұлғаны дамыту және қалыптастыру. Үштілдік туралы Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев білім және ғылым саласы қызметкерлерінің III съезінде сөйлеген сөзінде: Ағылшын тілінің қажеттілігі әлемге тән қажеттілік, бүгінгі күн талабы. Ал орыс тілін жақсы білу - біздің байлығымыз десе, 2007 жылғы Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан атты Жолдауында: Қазақстан бүкіл әлемде халқы үш тілді пайдаланатын жоғары білімді ел ретінде танылуға тиіс. Бұлар: қазақ тілі-мемлекеттік тіл, орыс тілі-ұлтаралық қатынас тілі және ағылшын тілі-жаһандық экономикаға ойдағыдай кірігу тілі деген болатын. Қоғамның бүгінгі әлеуметтік тапсырысы - жаратылыстану-математикалық, химия-биологиялық пәндер бойынша ғылыми дайындықтың әлдеқайда жоғары деңгейін қамтамасыз ету; сонымен қатар білім беруде осы бағыттағы пәндерді ағылшын тілінде оқытуды жүзеге асыру. Ағылшын тілі - ХХІ ғасырдың тілі.
"Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан" атты Жолдауында "Тілдердің үштұ - ғыр - лығы" мәдени жобасын жүзеге асыруды ұсына отырып, қазақ елін әлем - дегі үш тілді қатар тұтынатын білімді де білікті ел ретінде таны - туымыз қажет екенін және мемле - кеттік тіл - қазақ тілі, ұлтаралық қарым-қатынас тілі - орыс тілі мен жаһандық экономикаға табыс - ты кірігу тілі - ағылшын тілі бо - луы тиіс екенін ерекше атап көрсеткен.
Қазіргі таңда келешек ұрпақты интеллектуалды тұлға етіп дамыту, көптілді меңгерту - білім беру жүйесінің өзекті мәселесі.
Білім туралы Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 27 шілдедегі Заңының 14-бабына сәйкес және Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев 2011 жылғы 28 қаңтардағы Қазақстан халқына Болашақтың іргесін бірге қалаймыз! Жолдауындағы тілдерді дамыту аясында үштілділік - әр азаматтың табыстылығының міндетті шарты және 2020 жылға қарай ағылшын тілін білетін тұрғындар санының кемінде 20 пайызды құрау керектігі туралы ұстанымды жүзеге асыру шарт.
Бүгінде еліміз жаңа ғасырдың табалдырығын абыройлы көрсеткіштермен аттап, дамыған елу елдің қатарына қосылуға бет бұрғандықтан, еліміздің білім беру жүйесі де әлемдік білім талаптарына сәйкес болуы тиіс. Сондықтан ақпараттық және коммуникативтік құзыреттілікпен қатар, бүгінгі таңда полимәдениеттілік білімнің базалық құзыреттілігі ретінде танылып отыр. Осыған орай Қазақстан үш тілде оқытылатын мектеп ашылуда.
* Жаратылыстану-математика бағытында пәндерді ағылшын тілінде оқыту;
* Қазақ және ағылшын тілдерін тереңдетіп оқыту;
* Орыс тілі мен әдебиет пәндерін орыс тілді мектеп бағдарламасымен оқыту ескерілген.
Көптілді білім беру дамудың кешенді бағдарламасында актуалды бағыттардың бірі болып табылады. Сапалы білім беруді және жоғары танымды қалыптастыруға ұмтылу, білім шекарасын жылжыту, оқушыларды өмірге даярлау - жаңа әлемде нақты қос не көптілділік болып табылады.
Қазіргі кезеңде Республикамызда білім берудің жаңа жүйесі жасалып, қазақстандық білім беру жүйесі әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағыт алуда. Бұл педагогика теориясы мен оқу - тәрбие үрдісіндегі елеулі өзгерістерге байланысты болып отыр: білім беру парадигмасы өзгереді, білім берудің мазмұны жаңарып, жаңа көзқарас, жаңаша қарым - қатынас пайда болды.Мемлекеттік білім стандарт деңгейінде оқыту үрдісін ұйымдастыру жаңа педагогикалық техналогияларды ендіруді міндеттейді.
Білім беру саласы қызметкерлерінің алдында қойылып отырған басты міндеттерінің бірі - оқытудыңәдіс-тәсілдерін үнемі жетілдіріп отыру және қазіргі заманғы педагогикалық технологияларды меңгеру.
Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде мұғалімдердің инновациялық іс-әрекеттіңғылыми - педагогикалық негіздерін меңгеруі маңызды мәселелердің бірі. Өйткені жаңа педагогикалық технологияны меңгеруге мұғалімдерді даярлау - оларды кәсіби білімін көтеруге дайындау аспектісінің бірі және тұлғасын қалыптастыру үрдісіндегі іс - әрекеттің нәтижесі болып табылады. Мемлекеттік білім стандарты деңгейінде оқыту үрдісін ұйымдастыру оқу - тәрбие үрдісіне жаңа педагогикалық технологияны ендіруді міндеттейді. Жаңа педагогикалық технологиялар - бұл білімнің басында мақсаттарымен біріктірілген пәндер мен әдістемелердің, оқу - тәрбие үрдісін ұйымдастырудың өзара ортақ тұжырымдамасымен байланысқан міндеттерінің, мазмұнының, формалары мен әдістерінің күрделі және ашық жүйелері, мұнда іс-әрекет оқушының дамуына жағымды жағдайлар жиынтығын құрайды.
Оқытудың жаңа технологияларының принциптері - оқытудың ізгілендіру, өздігінен дамитын, дұрыс шешім қабылдай алатын, өзін-өзі жетілдіріп, өсіруші, тәрбиелеуші жеке тұлға қалыптастыру болып табылады.
Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық жаңа технологияларын меңгермейінше сауатты, жан-жақты жетік маман болу мүмкін емес. Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің өзін-өзі дамытып, оқу - тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастырылуына көмектеседі. Қазіргі ғылым мен техниканың дамыған заманында оқытудың жаңа технологиялық әдістерін пайдалану оқушылардың білім деңгейін заман талабына сай арттырады. Осындай әдістердің бірі - Англиядан шыққан оқытудың интерактивті әдісі. Интерактивті әдіс - диалогтық әдіс, нәтижесінде сабаққа қатысушылар бір-бірімен байланыса отырып, мәселелерді шешеді:
Зерттеудің өзектілігі: Қазақстанның жаhандану жағдайында ұлттық білім жүйесі бәсекеге қабілеттілігін арттыруға ұмтылысымен анықталады. Ол жауапкершілігі мол, өз мамандығы бойынша халықаралық стандарт деңгейінде тиімді іс-әрекетке қабілетті болуы, кәсіби деңгейінің өсуіне ынталы болуы, әлеуметтік және кәсіби бейімділігі жоғары, үш тілді: мемлекеттік тілді-қазақ тілін, ұлтаралық қатынас құралы ретінде орыс тілін, дүниежүзілік экономикалық кеңістікке кірігу тілі ретінде ағылшын тілін еркін меңгерген тұлға болуы тиіс. Маманның шығармашылық өзін-өзі жетілдіру саласын дамытуға, мемлекеттік тілдің қоғамдық өмірдің барлық саласында қызмет етуін қамтамасыз етуге, оның ұлтаралық келісім мен қазақстандық патриотизмді нығыйту факторы ретіндегі рөлін арттыруға, орыс тілінің лингвистік белсенділігін сақтауға және ағылшын тілін ғылыми ақпарат пен жаhандану экономикасына сәтті кірігу тілі ретінде енгізу бағытталған көптілді білім беруді енгізуді талап етеді. Осы ретте химия пәнін ағылшын тілімен ұштастыра оқыту қажеттілік болып отыр және жұмыстың көкейтестілігі де осында.
Дипломдық зерттеудің мақсаты:Орта мектептің химияпәнін оқытуда ағылшын тілін қолдана отырып оқушылардың білімі мен біліктілігін қалыптастыру және оқушылардың пәнге деген белсенділігін арттыру. Химия пәнін оқытуда ағылшын тілін пайдалану тәсілдерін нақты мысалдармен көрсету, ағылшын тілін қолдану тиімділігін анықтау.
Дипломдық зерттеудің міндеттері:
- Химияны оқытуда ағылшын тілімен пәнаралық байланыс құру және үндестіре отырып оқушылардың білімі мен біліктілігін қалыптастыру;
- Химияны оқытуда ағылшын тілін пайдаланып, оқушылардыңпәнге қызығушылығын арттыру және химия саласына байланысты тілдік қорын дамыту;
- Химия пәнін ағылшын тілі пәнімен кіріктіре өткізу тиімділігі;
- Химия пәніндегі жиі қолданылатын сөздермен глоссарий жұмыстарын жүргізу нәтижелілігі.
Зерттеу нысаны:Химия мен ағылшын тілі арасында пәнаралық байланыс құруды жүзеге асыру әдістемесі
Зерттеу пәні:Орта мектепте химияны оқытуда ағылшын тілімен пәнаралық байланыс құра отырып тілді терең меңгерген полимәдениетті шәкірттерді шыңдау мақсатында химия пәнін ағылшын тілімен кіріктіре оқытуды ұйымдастыру.
Зерттеу әдістері: химия пәнін оқытуда ағылшын тілімен пәнаралық байланыс құра білім беруді қарастыру; химия пәнін оқытуда ағылшын тілімен пәнаралық байланыс құру тиімділігі мен маңыздылығын көрсету; орта мектепте химия пәнін ағылшын тілімен пәнаралық байланыстыра оқыту тәжірибесін зерделеу, сауалнама жүргізу; оқушылардың химия ұғымдарын өзге тілде меңгеруін бақылау, тілдік қиындықтары мен ерекшеліктерін анықтау, өзін-өзі бақылау әдістері; педагогикалық бақылау және педагогикалық эксперимент өткізу; оны сапалық және сандық талдау; алынған нәтижені көрнекі түрде көрсету қолданылды.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы:
- химия пәнін оқытуда ағылшын тілімен пәнаралық байланыс құра білім беру берудің жаһандық маңыздылығы мен білім берудегі тиімділігін анықтау;
- орта мектепте химия пәнін оқытудың белсенді әдістері мен оқушыларға ағылшын тілінде оқытудың әртүрлі деңгейлеріне сәйкес ақпараттық және компьютерлік жүйелер арқылы ізденіс жұмыстарын жандандыра түсудің барлық мүмкіндіктерін ұсыну;
- химияны орта мектепте оқыту жағдайында лингафондық құрал-жабдықтар, аудио, видео кешенін - оқушылардың ауызша және жазбаша аударудағы білім жетілдіру, сөздік қорын қосымша жаңа сөздермен байыту, толықтыру, ой-өрісін ғылыми тұрғыда дамыту мақсатында қолдану;
- химияны оқыту процесінде мультимедия бағдарламасының көмегімен, ғаламтор арқылы әлемдік химия жаңалықтарын, химия пәнін өз бетімен қосымша үйренудің түрлі әдіс - тәсілдері, комуникативтік бағыттағы оқыту элементтері кең қолдану, тілге байланысты жүйелі жетілдіру жұмыстары жүргізуге ұмтылдыру;
Зерттеудің практикалық маңыздылығы:
Химия пәнін ағылшын тілімен пәнаралық байланыс құра отырып оқыту - өмірден өз орнын таңдай алатын өзара қарым - қатынаста өзін еркін ұстап, кез келген ортаға тез бейімделетін, белгілі бір ғылым саласында білімі мен білігін көрсете алатын, өзге дамыған елдермен білім бәсекелестігіне түсе алатын, еліміздің химия саласын дамытуға үлес қоса аалатын, көптілді және көпмәдениетті құзіреттіліктерді игерген полимәдениетті жеке тұлға қалыптастыруға ықпал етеді. Мектептерде көптілді білім бере отырып тілді терең меңгерген шәкірттер білім алып шығуы тиіс. Бір жағынан мемлекеттік тілдің қызмет аясын кеңейту болса, екінші жағынан ағылшын тілін жаhандану экономикасындағы ғылыми - ақпарат алудағы желісін кеңейту.
Диплом жұмысының құрылымы мен көлемі: Диплом жұмысы кіріспеден, негізгі екі бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан тұрады.
1. МЕКТЕПТЕГІ БІЛІМ БЕРУДЕГІ ИНТЕГРАЦИЯНЫ ДАМЫТУДЫҢ НЕГІЗГІ КЕЗЕҢДЕРІ
1.1 Интеграция, интеграциялап оқыту туралы түсінік
Интеграция ұғымы латынның integer - бүтін, тұтас деген мағынаны білдіреді, яғни бұрын бөлініп кеткен көптеген компоненттердің бірігуі. Интеграция мәндік категориялық сипаттамасын анықтау проблемасына В.С.Безрукова еңбектері арналған. Ол алдымен интеграция философиялық ұғымын таратуға ұмтылыс жасады. Екіншіден, педагогикалық интеграция ұғымдарына анықтама беріледі. Үшіншіден, педагогикалық интеграцияның тез ауысуын жасау көзқарасы жасалады; Төртіншіден, интеграция категориясының өзара байланысы, дифференция, синтез ұғымына қатысты талдау жүргізіледі; Бесіншіден, философиялық мәліметтер негізінде интеграцияның мәртебелік көрсеткіші ұсынылады. В.С.Безрукованың педагогикалық интеграцияның тез ауысуын жасаудың нәтижелі стратегиясын ұсынады. Оның құрамына келесі ұғымдар кіреді:
Интеграция компоненттері - ғылым, білім, теория, таным, білім мазмұны, оқу пәндері, ғылыми бағыттар, теория мен практика;
Интеграция пәні - интеграция үрдісі, оның ауқымы, сатылары, түрлері, факторлары, шекарасы, шегі;
Типологиялық сипаттамалары - локальдық, аймақаралық, пәндік, пәндер аралық, ауқымдық, арнайы. Интеграциялық процеске тән ұстанымдар: Объективті алғышарттар;
Бұрынғы бөлінген бір немесе әртүрлі компоненттер;
Біртұтастық. Интеграцияның жолдары:
Пәндердің бір курсқа толық бірігуі, синтезделген курстарды оқыту - толық интеграция;
Өзектік бағыттары бойынша жеке пәндердің бірігуі;
Оқу бағдарларында объектілер бойынша блок құру. Интеграциялық процестердің заңдылықтары
Химия пәнінің жүйе түзгіш логикасы;
Заттардың бір-бірімен құрамы, құрылысы, қасиеттері бойынша өзара байланысы мен тәуелділігі;
Адам баласы жасаған табиғи заттар мен материалдардың бірлігі, олардың технологияда, тұрмыста қолданылуы;
Интеграциялық процестер мен білім беру процестерінің біртұтастығының өзара себептері;
Химияны және басқа объектілерді (биологиялық, физикалық);
Оқытудағы біртұтастылық. Химия сабағын жүргізгенде интегративті оқыту мақсаттары:
Оқушыларға химия ғылымының негізін, маңызды деректерді, заңдылықтарды, теорияларды ұғындыру;
Табиғаттағы барлық құбылыстардағы химиялық үрдістердің маңызды орнын түсіндіру;
Практикалық дағдыларын қалыптастыру, оқушыларда табиғат байлығын тиімді пайдалануға үйрету мен ойлауды тәрбиелеу міндеттері қойылады. Химияның ғылым ретінде негізгі міндеттері:
Табиғи шикізаттарды іздеу және тиімді пайдалану тәсілдерінің дамуы; Химия өнімдерін өндіру қарқынының өсуі;
Саны мен сапасының артуы;
Халық шаруашылығының түрлі салаларында қолдану үлесінің молаюы. Химия пәнін келесі пәндермен кіріктіріп оқытылатын ұғымдар мен материалдар: Химия - Физика:
Физикалық қасиеттері мен құрылысын оқығанда зат туралы ұғым жүйесінің дамуы мен қалыптасу;
Физика мен химияға ортақ теориялар мен заңдардың оқылуы;
Физика-химиялық процестердің маңызын қарастыру;
Технологиялық жабдықтардың жұмыс принциптері және құрылғысымен танысу;
Химия пәнінде физикалық ұғымдарды, өлшемдерді және өлшеу бірліктерін қолдану;
Танып-білу әдістерімен танысу. Химия - Математика:
Арифметикалық және алгебралық әрекеттер қосу, алу, бөлу, көбейту, пропорциялар, теңдеу жүйесін құрастыру және есептеу мен график құрастыруды қолдану арқылы химиялық есептерді шығару;
Эмпирикалық байланысты көрсететін графиктердің анализі; Математикалық ұғымдарды, өлшемдерді, өлшеу бірліктерді және координата жүйесін, формальды логиканың кейбір тәсілдерін қолдану; Атомдардың, молекулалардың және кристалдардың геометриялық модельдерін құрастыру және зерттеу. Химия - Биология Биогенді элементтердің атом құрылысының ерекшеліктерін;
Физика-химиялық сипатын, табиғатта таралу рөлін таныстыру;
Тірі организмдер мен экожүйе заттардың физиологиялық әсерін оқып білу; биохимиялық материалдар негізінде экологиялық табиғатты қорғау және валеологиялық білімдер қалыптастыру. Химия - География - Жаратылыстану ғылымдарының диалектикалық бірлігі негізінде табиғат туралы бірыңғай көзқарасты қалыптастыру;
Химиялық географиялық материалдар базасындағы экологиялық және табиғатты қорғау туралы білімдер қалыптастыру;
Химиялық элементтердің және оның қосылыстарының, жансыз табиғаттың, геохимиялық айналымның, маңызды қазба жерлердің ауылшаруашылықта және өнеркәсіпте таралуының маңызы мен рөлі;
Құбылыстардың, ұғымдардың, теориялардың,әлемнің ғылыми бейнелері арасындағы жан-жақты байланыстарды оқушылардың орнықтыра алу біліктілігін қалыптастыру [3].
Білім - оқушы алдында тұтас күйде болуы қажет. Пәндер арасындағы кедергілерді жою үшін білімді басты объектілердің немесе тақырыптар маңына топтастыру керек. Бұл арқылы пәнді түрлі қырынан қарастыруға, оның түгел дерлік өзара байланысын ашуға мүмкіндік береді. Салыстыру, анализ, синтезді қолдану дүниетанымды, экологиялық, коммуникативтік білімдер мен іскерліктерді қалыптастыру үшін маңызды.
Интегративті оқыту - бұл білім берудің қызықты әрі перспективті формасы. Мұнұда алынған проблема немесе тақырып бір пәнмен ғана емес, бірнеше пәндермен байланыстырыла отырып қарастырылады және де берілетін жаттығулар басқа пәндермен өзара кіріктірілген түрде беріледі. Үздіксіз білім беру жүйесінің негізгі буыны болып саналатын, жалпы орта білім беру мектептерінің оқушыларына саналы тәртіп пен сапалы білім беріп, туған жердің табиғатын қорғайтын мәдениетті тұлға етіп қалыптастырудың мәні өте зор.
Пәндepдi кipiктipeoқытy қaзipгi кeздeopтa мeктeптepдe қoлдaныc тayып oтыpғaн ғылыми жaңaлықтapдың бipi дeceк қaтeлecпeгeн бoлapeдiм. Xимия пәнiнiң caбaқтapын пәнаралық байланыста үндecтipeoқытyдың тиiмдiлiгi өтe жoғapы eкeнi тәжipибeдeн дәлeлдeнiп oтыp.
Оқу пәндерінің бірігу шарттары:
* - зерттеу нысандарына сәйкес келуі немесе өзара жақын болуы;
* - кіріктірілген оқу пәндерінде зерттеу әдістерінің бірегейлігі немесе ұқсастығы;
* - кіріктірілген оқу пәндерінің жалпы заңдылық, жалпы теориялық тұжырым негізінде құрылуы.
Әрбір пән оқушыға қажет білім, білік, дағды қалыптастырса да, оқушы жеке тұлға ретінде өзін-өзі танытуда. өз мақсатына жету жолында жалпы өмір тәжірибесінде жинақталған әмбебап білім, білік пен дағдыға сүйенеді. Бұл жалпы құзіреттілікке алып келеді. Пәнаралық байланыс пен оқушы бойында жалпы құзіреттілікті қалыптастыруда тікелей байланыс бар. Оқу бағдарламаларында әр пәннің қалыптастыратын білім, білік, дағды мөлшері жеке анықталса да, тұлғаның өмір сүру аймағында олар өзара байланысты құзіреттілікке ие болады. Өйткені оқушы өмірлік мәселелермен кездескенде, әрбір пәннен алған білімін саралап жатпай, бойындағы интегративті білімнің кең, жалпы әлуеті мен дағдысын пайдаланады.
Кіріктірілген сабақтардың артықшылықтары мен кемшіліктері.
* Артықшылықтар:
* - ұстаз үлкен ізденіс жұмыстарын жүргізеді (түрлі ақпарат көздерінен, интернеттен, т.с.с.);
* - оқушылардың сабаққа, пәнге қызығуы;
* - басқа пәндердің қажеттілігін оқушылардың түсінуі;
* - сабақ барысында барлық мүмкіндікті пайдалан
* Кемшіліктер:
* - сабақты тек белгілі бір шектеумен түсіндіруге мәжбүрсің;
* - әр мұғалім өзінің сөзін айтады, бірақ байланыстың жоқтығынан оқушылар тек белгілі байланыстармен шектеліп қояды;
* - нәтиже күтпейміз. Сабақ сол сыныпта ғана өткізіледі.
* Қазіргі сабақтарда ақпараттық технология мен кіріктірілген оқыту технологиясын байланыстыра өту өте тиімді нәтиже береді. Ақпараттық технологияда біз ұстазды ақпарат беруші, бағыт - бағдар көрсетуші деп түсінеміз. Белгілі бір тақырып бойынша мәлімет, әдебиеттер және т.б. беріледі. Ал кіріктірілген инновациялық технологияда тақырыпқа байланысты мәлімет, ақпараттың барлығының жан-жақты пән мұғалімдермен түсіндірілуі, дәлелденуі және жеткізілуі оның басты артықшылығы болып тұр. Ұстаз әркез ізденуші бола білсе, өзі үшін білім жинақтайды, оқушы үшін сабақты қызықты ете алады.
Қазіргі сабақтарда ақпараттық технология мен кіріктірілген оқыту технологиясын байланыстыра өту өте тиімді нәтиже береді.Ақпараттық технологияда біз ұстазды ақпарат беруші, бағыт - бағдар көрсетуші деп түсінеміз. Белгілі бір тақырып бойынша мәлімет, әдебиеттер және т.б. беріледі. Ал кіріктірілген инновациялық технологияда тақырыпқа байланысты мәлімет, ақпараттың барлығының жан-жақты пән мұғалімдермен түсіндірілуі, дәлелденуі және жеткізілуі оның басты артықшылығы болып тұр. Ұстаз әркез ізденуші бола білсе, өзі үшін білім жинақтайды, оқушы үшін сабақты қызықты ете алады.
Оқытудың технологияларын біріктіру, оларды тиімді пайдалану жұмысы үшін көптеген ізденіс жұмыстарын жүргізу алынар асу, тағы бір белес екенін есте сақтағанымыз жөн. Ал. Сол белестерді бағындыру жолында үлкен жұмыстар атқару - әрбір ұстаздың азаматтық парызы. Өйткені, білім негізі мектепте қаланады.
Интеграцилау - бұл бір оқу материалының әр түрлі саладағы жалпы білімдермен тоғысуы, бір-бірімен етене араласып кетуі. Кіріктірілген сабақтар оқушыға әлем туралы, заттар мен құбылыстардың өзара байланыстары туралы біртұтас мағлұмат береді, олар құрылысы бойынша белгілі қалыпқа сыймайды, сондай-ақ, оқу сағаттарын барынша үнемді пайдалануға мүмкіндік береді. Осы тектес сабақтарда оқушылардың бейнелі ой-өрісі дамып, шығармашылық мүмкіндіктері ашылады. Кіріктірілген сабақтардың құрылымы нақтылығымен, сыйымдылығымен, орамдылығымен, сабақтың әр сатысындағы оқу материалының логикалық өзара келісімімен, материалдың зор ақпараттық мүмкіндігімен ерекшеленеді.
Қазіргі заманда оқыту талабы өте жоғары болғандықтан, оқушылырға тек ғана дайын білім беру емес, оларды әр сала бойынша актуалды мәселелермен таныстыру ең басты мақсат болып табылады. Мектептегі оқыту үрдісін ұйымдастырудағы маңызды талап - оқылатын пәнге оң себептердің, қызығушылықтың қалыптасуы. Химияны оқыту тәжірибесі оқушылардың ерекше қызығушылығын арттыратын ғаламдық, әлеуметтік және маңызды мәселелер екенін көрсетеді. Барлық ғылымдарды интеграциялау яғни кіріктіру ғана қажетті нәтижеге қол жеткізуі мүмкін. Мысалы, білім алуда сезіну талабының күшеюі, теориялық білімнің тәжірибелік әрекетке ауысуы және оларды белгісіз жағдайларға қолдану. Интеграция идеясы пәнді оқыту әдістемесі мен дидактика саласына 1960-1970 жылдар аралығында енгізілді. Көптеген дидактиктер мен әдіскер-химиктер зерттеулерінде оқу пәндері интеграциясының тиімді құралы жүйелікбілімді қалыптастыру мен теориялық қорытындылау тәсілі мен механизмі болып саналатын пәнаралық байланыс көрсетілген. Оқытудағы пәнаралық интеграция оқушылардың пәндік материалды қабылдауына байланысты артады. Осы тұета интеграцияның негізгі механизмі мен тәсілі пәнаралық болып саналады. Оларды жүйелі және бағыттытүрдеқолдану көбінесе оқушылардың материалды түсінуі мен сезінуін қамтамасыз етеді және химияны оқытудың тиімділігін арттырады. Мектептің фундаменталды бір мәселесі - оқушыларда қоршаған дүние туралы көзқарастарын қалыптастыру, ондағы болып жатқан глобальды мәселелерді көре және түсіне білуге, және де оларды шеше алуларына үйрету. Адам және оны қоршаған дүниеге деген қатынасының проблемасы білім беру мазмұнының орталығы болып табылып отыр. Ал, оның барлығына білім алушылардың қоршаған дүние туралы түсініктерінің қалыптасуына Қазақстан Республикасының білім туралы заңы қадағалайды. Олай болса білім беру интеграциясының ұстанымы - қоршаған әлем туралы түсінік беруге, оқушылардың интегративті ойлауларын қалыптастыруға бағытталған. Интеграцияныц негізінде адамның іс-әрекетін оқын үйренуде жаратылыстану ғылымының рөлі эффективті көрініс табатыны анық. Сондықтан, мектептегі білім беру мазмұнының іске асуына интеграция негізгі механизм болып табылады.Ал, педагогикалық интеграция туралы түсінік В.С. Безрукова, М.Н. Берулава, Ю.Н. Семин, Н.К.Чапаев, т.б. ғалымдардың жұмыстарында көрінеді: . Ю.Н. Семиннің айтуы бойынша, оқыту процесіндегі білім беру мазмұны оқыту мазмұны болып табылады, ол оқыту материалының мазмұны болып қана қоймай, оқыту іс-әрекеті, технологиясы, оқытудың формасы және әдістемесі болып табылады. Ал, педагогикалық интеграция түсінігі өте кең мағынада, ол білім берудегі практика мен теорияның негізгі аймағын қамтиды. Педагогикалық интеграция қазіргі білім беру теориясының және практикасының дамуының басқару тенденциясы болып отыр.
1.2 Отандық және шетелдік орта мектепте химияны оқытуда
пәнаралық педагогикалық интеграцияны қолдану
Қазіргі кезеңде әлемдегі көптеген мемлекеттер, оның ішінде аса дамыған мемлекеттер, қарым - қатынастардың әр түрлі салалары бойынша Қазақстан Республикасын тең құқықты, сенімді және тұрақты серіктес ретінде танып, қабылдап отыр.
Мемлекеттің дүниежүзі экономикалық кеңістігінде интеграциялануы, жүйелі және нық дамуы - кәсіби оқу орындарын білікті, терең білімді, сонымен қатар кең творчестволық тұрғыдан ойлайтын, тиімді шешім қабылдай білетін, жаңа заман талаптарына сай болжай және сараптай алатын мамандарды даярлауға міндеттейді.
Интеграция (лат. іntegratіo - қалпына келтіру, толықтыру, іnteger - тұтас, бүтін) - экон. субъектілерді біріктіру, олардың арасындағы байланыстарды дамытып, өзара ынтымақты іс-қимылын тереңдету.
Аталған мамандарды даярлаудың негізгі ережелерінің бірі - білім беру жүйесінде арнайы, жалпы кәсіби, жалпы білім беру пәндерінің өзара байланысын нығайтып интеграциялау. Колледжде аталған проблемаға көп көңіл бөлінеді. Интеграцияның мүмкіндіктері мен қорытындыларының сараптамасы көрсеткендей - кәсіби білікті маман даярлаудағы пәнаралық интеграцияның мәні зор, себебі жан - жақты дамыған терең және сапалы білімі бар маман даярлауға ықпал етеді.
Ел Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру атты бағдарламалық мақаласынан Күн санап өзгеріп жатқан дүбірлі дүниеде сана-сезіміміз бен дүниетанымымызға әбден сіңіп қалған таптаурын қағидалардан арылмасақ, көш басындағы елдермен тереземізді теңеп, иық теңестіру мүмкін емес деген жолдарды оқыдық. Бұл еліміздегі білім беру және ғылым жүйесін жетілдіруге де қатысты.
Қазіргі замандағы ғылым мен техниканың және өндірістің дамуы бір мезгілде білімді интеграциялау мен мамандандыру жүріп жатқан кезде ғылыми-әдістемелік әдебиеттерде біріктіріліп берген білімнің сапасы мен меңгерілуінің жоғары екендігіне көзімізді жеткізді. Бұрын орта мектептегі дағды пәнаралық (математика, физика, химия, биология) байланыстар арқылы қалыптастырылса, енді қазіргі кезде қолданбалы ғылым салаларымен мектептегі жаратылыстану пәндерін біріктіріп оқыту идеясы көтеріліп келеді. Мектеп бітіруші түлек әр ғылым саласынан хабардар болуы керек. Мектепте жаратылыстану пәндерінің мұғалімдерінің бүгінгі білімдері мен дағдылары өткен XX ғасырдағы мектеп мұғалімдерінің білімдерінен көш ілгері болуын талап етеді. Сондықтан, осындай талапқа сай болатын мамандарға пәнаралық байланысты жаңа деңгейге көтеру қажет. Металтану, металлография, кристаллография, петрография, минералогия сияқты кейбір ғылым салаларын оқытуда күрделі электронды құрылғылар қажет ететіндіктен, олар туралы өткен ғасырда мектепте мағлұматтар беру қиындыққа соққан болатын. Мектептерде кеңінен қолданыла бастаған жаңа инновациялық-компьютерлік технология бұл қиындықтарды шешті.
Қазіргі заманда педагогика ғылымының алдына қойған мақсаттарының бірі - оқушылардың әрбір жеке пәндер бойынша қабылдауын басқа пәндермен байланыстыра отырып, айналадағы ортаны жан-жақты тұтастай таныту арқылы білім бере отырып, өсіп келе жатқан ұрпақтың табиғат пен оның заңдылықтары туралы көзқарасын қалыптастырумен қатар, қоғамдағы өз орнын табуына көмектесу болып табылады. Бұл мақсаттарды шешуде кіріктірілген немесе интеграцияланған сабақтардың мүмкіндіктері мол. Әртүрлі пәндерден алған ақпараттарын пайдалана отырып, қоғамда және табиғатта жүріп жатқан құбылыстарға жаңаша көзқараспен қарайды. Кіріктірілген сабақтарда білімді синтездеуге үлкен мүмкіндік туады. Бір салада қол жеткізген ғылыми жетістіктерді екінші салаға тасымалдауға қажетті дағды қалыптастырады. Ол өз кезегінде оқушылардың ғылыми талдауға деген қызығушылын арттырады. Кез келген таным объектісіне жүйелі түрде тарату қажеттілігін дамытады, талдау қабілетін қалыптастырады, күрделі үрдістерді салыстыруға және шын нақты іске көшуге баулиды. Осы негізінде тұтастай ғылым негіздерін қабылдау, түсіну және ұғыну іс-қимылына қол жеткізеді. Ол жаратылыстануды ғылыми түрде танып, дүниеге деген танымның қажетті шартын қалыптастырады.
Көптілділік, яғни, үш тілде интеграцияланған оқыту - оқушылардың білім дәрежесін бақылау мен тексерудің критерийі, коммуникативтік және тілдік дағдыны дамыту, зерттеу дағдысын қалыптастыру, оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес ақпарат таңдауды жүргізуді үйрету қазіргі заманның басты талабы. Физика ғылымы мен оны оқытудың технологиясы өзгергенімен әлі күнге дейін мектептегі физика курсының мазмұны өзгермей, онда XIX ғасырдың екінші жартысына дейін ғылымда қол жеткізілген заңдар мен тұжырымдар оқытылып келеді. Мектеп физика курсында көбінесе заттың құрылысы мен құрылымы туралы ұғымдарға көп көңіл бөлінбей келе жатыр.
Халық тұтынатын тауарлардың тұтыну қасиетін жетілдіру үшін материалдардың құрылымы мен құрылысына байланысты жаңа қасиеттерін анықтап, оны әрі қарай дамыту жолдарын іздестіру талап етіледі. Халық тұтынатын тауарлар, құрал-жабдықтар мен радиоэлектронды құрылғылардың жұмыс істеу принциптеріне және қолданылу мақсаттарына қарай олар дайындалатын материалдардың функционалдық қасиеттері мен технологиялық қасиеттерін де еске алу керек болады. Материалдардың тұтыну қасиеттерін олардың физикалық-химиялық қасиеттерінен бөліп қарауға болмайды. Олардың функционалдық қасиеттерінің дәрежесі тұтыну қасиеттерін анықтайтын болады.
Ғылымның дамуына байланысты әртүрлі оқу орындарының түлектерінен ғылымда қол жеткізілген жетістіктерді меңгерту талап етіледі. Сондықтан, оқытудың сапасын арттыру оның мазмұнын жетілдіру мен технологиясына жаңа техниканы қолдану талап етілуде
.Әлемдік ғылым мен технологияның даму үрдісін білмей, жаңадан ештеңе жасай алмайсың. Ондай ақпараттың барлығы ағылшын тілінде. Ол үшін кәрісің бе, жассың ба оған қарамай ағылшын тілін меңгеру керек. Сонда ғана күнделікті жедел ақпаратқа қол жеткізесің. Осыдан 15-20 жыл бұрын оқу процесіне компьютер ене бастағанда да, оған үрке қарағанымыз бар. Бүгінде компьютер оқу процесінің ажырамас бөлігі. Бір сөзбен айтқанда жас ұрпаққа қаншама ақпарат береміз. Оның болашақ өміріне сол ақпараттар керек пе, жоқ па оған бас қатырып жатқан ешкім жоқ. Біз осы қалай оқытып жүрміз? деген мәселе төңірегінде де ойланатын уақыт жетті.
1.3 Ағылшын тілімен ықпалдастыру жағдайында химия пәнінен оқу
жұмысын ұйымдастыру мүмкіндіктері
Білім алушылар қазақстандық бiлiм беру жүйесi бағыт алған бiлiмнiң, дағды-бiлiктiң жиынтығын меңгерiп қана қоймауға тиiс. Оқитындардың өзiн барынша көрсете бiлу және қоғам өмiрiне пайдалы түрде қатысу үшiн (құзыреттiлiк) ақпаратты өз бетiнше табу, талдау, құрылымдау және тиiмдi пайдалану дағдысын бойына сiңiру әлдеқайда маңызды да күрделi.[5]
Сондықтан осындай талаптарға сай студенттерге білім беру еліміздің мемлекеттік білім беру саясатының өзекті мәселелерінің бірі болып табылады.
ҚР Жоғары педагогикалық білім беру тұжырымдамасында: Жаңа формацияның мұғалімі - кәсіптік дағды мен педагогикалық дарыны қалыптасқан, жаңалыққа құмар, рухани дүниесі бай, шығармашылықпен жұмыс істейтін тұлға, - деп көрсетілген. Осыған орай, өмірде өз орнын тауып, экономикалық тұрғыдан еркін ойлау қабілеті бар, проблемалық жағдайлардан шығудың жол-жобаларын таба білетін, істің нәтижесін алдын ала болжай алатын жастарды оқытып-тәрбиелеу мақсатына жету үшін мына жағдайлар ескерілуге тиіс:
oo білім беру барысында ғасырлар бойы жиналған жалпы адамзаттық құндылықтарды психология-педагогикалық тұрғыдан қалыптастыру тәсілдерін кеңінен пайдалану;
oo қазіргі кездегі ақпараттық технология мүмкіндіктерін тиімді пайдалана отырып, пәндерді кіріктіре оқыту арқылы студенттердің құзыреттілігін арттырып, оларды шығармашылық дербестікке жеткізу;
oo оқушылардың қатынастық (коммуникативтік) мәдениетін қалыптастыру, көптілді білім алуын және пәнді үш тілде меңгеруін қамтамасыз ету.
oo пән бойынша теориялық - практикалық негізгі білімді үш тілде оқытуды қарастыру.
Білім беру саласында пәндерді кіріктіре оқыту тәсілі қазақстан мектептерінде жиі қолдынылады. Бұл оқушының тек бір пәнді ғана меңгеріп қоймай, барлық пәндерді бірдей меңгеруіне көмегін тигізбек. Нақтырақ айтсақ кіріктірілген пәндерді енгізу оқушының жалпы дамуына және тақырыпты сабақта тереңірек зерттеп, әлем туралы тұтас ұғымының қалыптасуына септігін тигізеді. [3]
Еліміздегі білім беруді дамытудың негізгі бағыттарының бірі кіріктіру, кіріктіре оқыту республикамызда А.А. Бейсенбаева, Қ.А. Аймағамбетова, Ә. Мұханбетжанова, Ә. Түркменбаев және өзге де ғалымдардың еңбектерінің зерттеу объектісі болып табылады.
Қазіргі оқыту үрдісі пәндердің мазмұнын кіріктіру өзектілігін одан әрі арттырып, осы үрдісті ақпараттық оқыту құралдарымен пән мазмұнына сай жасақталу мәселесін шешумен ұштастыруды керек етіп отыр. Өйткені, ақпараттандыру - бүгінде қоғамдық өмірдің өзге салаларындағыдай білім берудегі стратегиялық мақсат-міндеттерді орындауды интенсивтендіруге мүмкіндік беріп отырған бірден-бір үрдіс.
химия пәнін ағылшын тілі пәндерімен
ақпараттандыру негізінде кіріктіре оқыту
химия пәнінде қолданылатын негізгі терминдердің
ағылшын тіліндегі аудармаларымен
бірге үйрету
глоссариймен жұмыс істеу; ақпарат көздерін пайдалану,
ондағы мәліметтерді екі тілде пайдалану;
пәндерді кіріктіруде мазмұндық-құрылымдық
тетіктерді пайдаланунегізінде қолдану;
пәнаралық кіріктіру, мазмұн сабақтастығын сақтай отырып
химия мен ағылшын тілінің үндесуін қамтамасыз ету;
1 сурет.Химия мен ағылшын тілі пәндерімен кіріктіре оқыту
Осы ретте химия пәнін ағылшын тілі пәнімен ақпараттандыру негізінде кіріктіре оқыту тиімді:
oo химия пәнінде қолданылатын негізгі терминдердің ағылшын тіліндегі аудармаларымен бірге үйрету, глоссариймен жұмыс істеу;
oo ақпарат көздерін пайдалану, ондағы мәліметтерді екі тілде пайдалану;
oo пәндерді кіріктіруде мазмұндық-құрылымдық тетіктерді пайдалануға негіздеп қолдану;
oo пәнаралық кіріктіру, мазмұн сабақтастығын сақтай отырып химия мен ағылшын тілінің үндесуін қамтамасыз ету;[13]
Қазіргі кезде қазақстан мектептерінде математика, физика, биология және химия пәндерін ағылшын тілінде оқыту қолға алынып жатыр. Бұл бір жағынан қиын болғанымен, қажеттілікен туындап отыр. Ал егер сабақ барысында ағылшын тілімен байланыстыра өткізетін болсақ, осы бастамаға қолдау жасап, азғантай болса да көмегімізді тигізген болар едік.
Пәнаралық кіріктіру арқылы материал мазмұнының тереңдігін және оны саналы меңгеруді қамтамасыз ете отырып, оқушылардың өздік жұмыстарының орындалу деңгейін көтеруге қол жеткізсе болады. Мұнда ақпараттық, негізінен компьютерлік құралдарды белгілі бір әдістемелік ұстанымдарға сәйкес оқытуды интенсивтендірудің, яғни сапалық жағынан арттырудың маңызы көп. Химия пәнін оқытуды кіріктірудің оңтайлы жолдарын ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың көмегімен жүзеге асыруға болады.
Сонымен қатар, қазіргі таңда бүкіл әлемдік білім беру кеңістігінде, оған сәтті ену бағытын ұстанған біздің елімізде ақпараттандыру білім беруді демократияландыру, іздендіру, гуманитарландыру, оқу мазмұнын саралау мен кіріктіру секілді басты білім беру үрдісі болып табылады. Химия пәнін кіріктіре оқыту барысында тақырып бойынша тиісті бөлімдерді игеруі жақсарады, олардың кіріктірілген пәндерге деген танымдық қызығушылығы артады, сонымен қатар олардың ақпараттық, қатынастық және проблемаларды шешу білік-дағдылары шыңдалады: ақпарат көздерін тиімді пайдалану әдістерін игереді, оны жасауға дағдыланады, теориялық материалды іс-тәжірибеде қолдану шеберлігін арттырады.
Пәнаралық байланыс негізінде кіріктіре оқыту тарихына көз жүгіртсек. Бұл идея Я.А.Коменскийден басталады. Ұлы дидакт: Бір-бірімен байланысы бар заттар, сол байланысы көрсетіле отырып оқытылуы қажет, - деген болатын. Атақты педагог пәндердің арасындағы байланысты пайдаланып кіріктіре оқыту негізінде оқыту үрдісінің біртұтастығын қалыптастыруға қол жеткізуге болатынын айтты. Осы идеяға көптеген педагогтар қосылып, оны одан әрі дамытты. Кіріктіре оқыту идеяларын В.Я. Стахарин, Н.Ф. Бунаков, В.И. Водовозов, т.б. педагог ғалымдар жалғастырып, пәндерді кіріктіре оқыту әдістемелерін ұсынды. Үздіксіз білім беру теориясында 1980-жылдардың соңында білім беру мазмұнының одан әрі дамуының негізгі жолдарының бірі (саралаумен бірге) болып көрсетілген кіріктіру қазіргі таңда оқу-тәрбие процесін технологияландырудың бірден-бір шарты болып табылады. Этимологиялық мағынасы (интеграция - лат. untegratio) қалпына келтіру, толықтыруды білдіретін бұл ұғым педагогикада бірнеше тұрғыдан қаралады:
oo кіріктіру - оқытудың жүйелік принципіне сай жақсы ойластырылған, жіті қарастырылған педагогикалық үрдіс;
oo кіріктіру - мазмұндық қайталауларды болдырмау; оқу үрдісінде бағдарламадағы пәндерді логикалық негізделген бірізділік принципіне қарай құрастыру және түрлі пәндерді оқытуда шекаралық білімді үйлестіру арқылы қол жеткізуге болады;
oo кіріктірудің маңызы, кіріктірілетін пәннің оқу жоспарына сәйкес оқушылардың сапалы білім ала отырып, өздерінің танымдық қабілеттерін дамытады, табиғаттың біртұтас ғылыми бейнесі жөнінде түсінік қалыптастырады, алған білімдерін болашақта тиімді пайдалануға, оны дамытуға қажетті білік-дағдыларды бойына сіңіреді.
oo пәнді шет тілдерімен кіріктіру арқылы бүгінгі оқушы, ал ертеңгі маман иесі өзге елдердің мамандарымен бәсекелесуге қабілетін арттырады, өзге мемлекеттердің мамандарынан үйренуге жол ашылады. [6]
Түрлі пәндерді кіріктіру материалдық дүние мен оны кешенді танып білу мүмкіндіктерінің жалпы әдіснамалық бірлігі принципіне негізделеді. Сондықтан да жаратылыстану пәндерін, соның ішінде, химия пәнін ақпараттандыру негізінде ағылшын және орыс тілдерімен кіріктіре отырып оқыту табиғат, қоғам, болмысты, олардың өзара диалектикалық байланысын тұтас қабылдап, студенттердің жүйелі ойлау қабілетін дамытуға септігін тигізеді және оқушының білім сайысында халықаралық деңгейде бәсекеге түсуіне мүмкіндік береді.
Оқу-әдістемелік құралының бұл бөлімінде педагогикалық кіріктіру теориясының кейбір ғылыми ережелерінәзірлемелерді қарастыруды жөн көрдік, оқытудағы кіріктіру деген ең жалпылама түрінде келесі түсініктерді қарастырады:
oo ғылымдардың арасындағы байланысты жүзеге асыратын пәнаралық байланыстарды дамыту және тереңдету;
oo әртүрлі пәндерді келісе оқытудан оларды өзара терең байланыста оқытуға көшу.
Алдымен кіріктіріп оқыту, кіріктірілген сабақ ұғымдарын қарастырайық. Кіріктіріп оқыту дегеніміз:
oo біріншіден, сабақта пәнаралық байланыстарды дамытуды және тереңдетуді, олардың ғылымаралық байланысының түпнұсқасы, яғни түрлі пәндерді оқытуды қиыстырудан, олардың өзара терең байланысуына өтуді қарастыру болып табылады [18];
oo екіншідер, жекелеген пәндер бойынша білімді біріктіретін, ұштастыратын жүйе, осының негізінде балалардың әлемді тұтастықта қабылдау қалыптасады;
oo үшіншіден, оқушылардың ойлау қабілеттерін белсендендіруге, танымдық белсенділіктері мен қызығушылықтарын, өз бетінше жұмыс істеуін дамытуға ықпал етеді, түрлі ғылым слаларына қатысты білімді қорытындылауға бағыттайды [19].
Пәнаралық байланысты жұмыстың мақсаты, мазмұны, әдістері және тәсілдері бойынша пайдаланы кіріктіріп оқытудың негізі болып табылады. Кіріктіріп оқыту барысында идеялар мен ұстанымдардың ұқсастығы айқын байқалады, сонымен бірге алынған білімді түрлі салаларда пайдалану мүмкіндігі пайда болады. Сондай-ақ, кіріктіріп оқыту барысында екі немесе одан да көп пәнді қарастыру және әлемдегі құбылыстар мен нысандардың өзара тығыз байланысын көрнекі көрсету мүмкіндігі болады.
Кіріктіріп оқытуда жалпы білім беретін мектептерге арналған қолданыстағы оқу бағдарламалары және оқулықтардың аясын кеңейтетін, әртүрлі пәнаралық проблемалар қарастырылады. Бұндай тәсіл оқытудың түрлі әдістерімен (баяндама және әңгімелесу, түсіндіру, бақылаужәне тәжірибе, салыстыру, талдау және жинақтау, сонымен бірге компьютерде оқыту) үйлесімді байланыста болады.
Пәндерді кіріктіріп оқытудың ұстанымдарының басты мақсаты - оқушылардың ойлау қабілетін дамытуды жүзеге асыруға бағытталған.
Оқушыларды оқыту және тәрбиелеу міндеттерін сапалы шешуге мүмкіндік беретін оқу процесін кіріктіруді құрастыру, келесі мүмкіндіктерге жағдай жасайды:
oo пәндерді кіріктіру құрылымындағы проблемалық жағдаяттардың көлемін ұлғайту, мектеп оқушысының ойлау әрекетін белсендендіреді және оны оқудың тұлғалық нәтижелеріне жетуге жетелейді және жақындатады;
oo кіріктіру білім алушыға мақсаттан нәтижеге дейінгі аралықта жүргізілген барлық әрекеттердің орындалу процесін бақылауына, әлемнің тұтас бейнесін қалыптастыруына және жұмыстың әр кезеңін саналы қабылдауына мүмкіндік береді;
oo кіріктіру пәндік ұстанымын жүзеге асыру арқылы, сабақтың ақпараттық көлемін ұлғайтады;
oo кіріктіру білім алушылардың түрлі пәндерді оқу барысында жасаған қорытындыларын қалыптастыра отырып және оқытудың тұлғалық тәсілін жүзеге асыра отырып, нақты бақылауларды дәлелдейтін немесе тереңдететін жаңа факторлар табуға мүмкіндік береді;
oo кіріктіру оқу-танымдық әрекетті белсендендіруге көмектеседі, оқушылардың білім алу үшін көп күш жұмсауларын жеңілдетеді және шаршағыштықты болдырмайды, ынталандыру құралы болып табылады.;
oo оқу материалдарын кіріктіру білім алушылaрдың шығaрмaшылығын дамытуға, алған білімдерін өмірдің нақты жағдаяттарында қолданa білулеріне жағдай жасайды. Мәдениетке тәрбиелеудің, табиғатқа, адамдарға, өмірге мейірімді, тұлғалық қасиеттерді қалыптастырудың маңызды факторларының бірі болып табылады [20].
2. ОҚУШЫЛАРДЫҢ ЭКСПЕРИМЕНТТІК ХИМИЯЛЫҚ ДАҒДЫЛАРЫН ДАМЫТУҒА ИНТЕГРАТИВТІ- БЕЛСЕНДІ КӨЗҚАРАС
2.1 Оқушылардың химиялық дағдыларын ағылшын тілімен ықпалдастыру жағдайында интеграциялау тұжырымдамасы
Кіріктіру жүйесі мектеп пәндерінің сабақтың әр кезеңінде бір-біріне сәйкес келетін және бірін-бірі толықтырып отыратын тақырыптарын тең мөлшерде біріктіруді қарастырады.
Екінші негізгі ұғым - кіріктірілген сабақ - бұл арнайы ұйымдастырылған сабақ:
oo мақсатқа әртүрлі пәннен алынған білімді біріктіру барысындаға ғана оның жетуге болады;
oo зерттелетін мәселені оқушылардың қабылдауын жинақтайтын, толық жетуіне мүмкіндік беретін, қандайда бір аралық проблеманы қарастыруға және шешуге бағытталған;
oo әртүрлі ғылымдардың әдістерін өзiмен гармониялық үйлестірген және тәжірибеге бағытталған
Кіріктірілген сабақта оқушылар әртүрлі пәндердің ақпаратын қолдана отырып, оқиғалар мен құбылыстарды мүлдем жаңаша түсіне отырып терең және жан-жақты білім алу мүмкіндігіне ие болады.
Кіріктірілген сабақтардың құрылымы дәстүрлі сабақтардан келесі сипаттамалар арқылы ерекшеленеді:
oo оқу материалының нақтылығы, ықшамдылығы және қысқалығы;
oo өзара логикалық шарттастығы, кіріктірілетін пәндер материалының сабақтың әр кезеңіндегі өзара байланыстылығы;
oo сабақта қолданылатын оқу материалының кең ақпараттық сыйымдылығы.
Жалпы алғанда кіріктіріп оқытудың негізінде өзіндік ерекшеліктері бар кіріктірілген сабақтар жүйесі жатыр:
1) арнайы ұйымдастырылған сабақ, яғни, егер ол арнайы ұйымдастырылмаған болса ол мүлде болмау мүмкін немесе ол ортақ мақсаты жоқ жеке сабақтарға бөлінуі мүмкін;
2) мақсат қойылуы мүмкін, мысалы, а) оқылатын тақырыптың мәнін тереңірек қарастыру; б) оқушылардың пәнге қызығушылығын арттыру; в) тақырып бойынша оқылатын сұрақтарды тұтас, жинақтап қабылдау; г) оқу уақытын үнемдеу және т.б.);
3) түрлі пәндерден алынған білімді кеңінен қолдану, яғни пән аралық байланысты мазмұндық деңгейде жүзеге асыру.
Жалпы алғанда кіріктірілген сабақтар уақытты үнемдеуге, әлемнің тұтас бейнесін қалыптастырумен қатар, түрлі пәндерде бір материалды қайталамауға мүмкіндік береді.
Жоғарыда айтылғандарды ескере отырып, ағылшын тілі және жаратылыстану-математика бағытындағы пәндерді кіріктіріп оқытудың ұстанымдарының негізі болып:
1)танымдылық көзқарас тұрғысынан түпнұсқалық оқу материалын кеңінен қолдану ұстанымы;
2)оқыту процесінде мұғалімге белсенді демеу және көмек көрсету ұстанымы;
3)екінші немесе шет тілді өнімді және қарқынды меңгеру ұстанымы;
4)көпмәдениеттілік ұстанымы;
5)жоғары дәрежеде ойлау дағдыларын дамыту ұстанымы;
6)оқытудың тұрақтылығы ұстанымы [21].
Аталған ұстанымдардың бірінші, түпнұсқалылық, ақпараттың толықтылығы және когнетивті жүктеменің нақты деңгейі оқу материалдарына қойылатын негізгі талаптар екенін білдіреді. Бұл түпнұсқалық интерактивті материалдар тек жоғары уәждемелік әлеуетпен ғана емес, жасанды тілдік орта құру үшін негіз ретінде және жоғары деңгейлі қиын тапсырмалар әзірлеумен де қолданылуы мүмкін екенін көрсетумен де байланысты. Мұғалім осы ұстанымға байланысты екінші тілді, яғни мақсатты тілді белсенді қолданады (біздің ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz