Химия сабақтарында интерактивті оқыту технологиясы
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Қазіргі уақытта мектеп мұғалімдерінің алдында тұрған маңызды, жауапты міндеттердің бірі-оқушыға тиянақты,сапалы білім беру.Ол үшін мектеп мұғалімдері оқытудың тиімді әдіс-тәсілдерін өз тәжірибиесінде таңдап алуы керек. ″Балаларға күштеп білім беруден гөрі, балалардың білімге деген құштарлығын оята білу ең маңызды мақсат″-дейді, әйгілі орыстың ұлы педагогы К.Д.Ушинский. Сол себепті баланың білім алуға деген құштарлығын ояту үшін алдымен казіргі заманда мұғалім көп ізденіп,сабақтың тиімді өтуіне жұмыс көп жасауы қажет. Білім сапалығы оқушының білімге деген құштарлығымен, қызығушылықтарына тікелей байланысты. Көпжылдық еңбектердің нәтижесінде көріп жүргеніміздей оқушылардың оқуы сонымен қатар білім сапалығы оқу барысында оқушының өзі сабаққа тікелей қатысуы,сонымен қатар сабақ барысында тек мұғалімнің айтқаның ғана жазып,сызып қоймай өз бетінше білім алуға жағдай жасалғанда ғана оқушы білімге өзі ұмтылатыны жәнде алған білімін одан әріқарай дамытуға қызығатын анық.
Қазіргі оқыту үрдісіне елімізде жаңа педагогикалық технологиялар кеңінен енуде. Мектептік бағдарламасында пәндерді оқыту екі бағытқа бөлінеді. Қоғамдық - гуманитарлық және жаратылыстану - математика бағыттары. Осы бағыттардың пәндерін оқу барысында оқушыларда ғылымға пәндерге деген қызығушылық артып уақыт өте келе білімі қалыптаса бастайды. Мектепте оқушылардың пәндерді оқу барысында, мысалы химия сабақтарын өту кезінде, сарамандық, зертханалық тәжірибелер жасау кезінде т.б білімдері мен пәндерге деген қызығушылығы артып отырады.
Мектепте оқушыны пәнге қызықтырумен қатар, саналы, сапалы ойлауға тәрбиелейтін, қоғамдық көзқарастарын өзбетінше қалыптастыра алатын, өзіндік пікірі бар, еркін сөйлеп, өз пікірін ашық айта алатын ойлы ұрпақтар тәрбиелеуде сабақтың маңызы өте зор.Сондайақ әр мұғалім оқушыға көпқырлы сабақтар беретін болған соң, қазіргі жаhандану саясатына сәйкес жаңа технология, әдістерді өз ыңғайына, пәніне лайықтап, пайдалануы тиіс. Мұғалімнің шеберлігі оның - ізденісі нәтижелері.Сондықтан да, орыстың ұлы әйгілі педагог-ғалымы К.Д.Ушинскийдің "Мұғалім - өзінің білімін үздіксіз көтеріп отырғанда ғана мұғалім, оқуды, ізденісін тоқтатысымен оның мұғалімдігі де жойылады" - деген. Бұл айтпағымыз "Ұстаз" атты ұлы сүрлеулерге соқпағын салып, жол тартқан көкірегі ояу, көзі ашық әрбір адамдарға берілген елеулі ескерту[1].
Жеке оқушылардың тұлға болып қарқынды дамуы мектеп табалдырығында белсенді түрде танымдық іс-әрекеттері ұйымдастырылуы нәтижесінде қалыптасады. Әрбір оқушылардың белсенділігін артыру үшін оқу іс-әрекеттеріне ынталандырудың маңызы орасан зор. Сол себептен де, әрбір оқушылардың ынтасымен қатар олардың оқу белсенділігін қалыптастыру кезінде арнайы жүйеленген әдістер мен тәсілдермен жүзеге асырған жөн.
Дипломдық жұмысының мақсаты: Гуманитарлық бағытта химия - биология пәндерін оқытудың маңыздылығы.Оқытушы оқу ісін ұйымдастыру кезінде оқушылардың үлкен жауапкершілікті, оқуға аса белсенділікпен, саналылықпен қарауды керек етеді. Оқушылардан мұғалімнің түсіндірген материалдарын, кітаптан оқығандарын жай ғана есте сақтаудан гөрі, оны ойлап, ой елегінен өткізе білу, ұғына білу талап етіледі. Ұғымдар жүйесін меңгеріп,білімді жүйелі қалыптастыру көзделеді.
Мектеп жасөспірімінің бойына сүйіспеншілік, азаматтық борыш, елі мен жері үшін жауапкершілік қасиеттерді сіңіреді, шығармашылық пен еңбек етуге деген және оқушыны өзін-өзі басқаруға әзірлейді.Осы жалпы мақсатқа сәйкес әр пәннің алдына ғылым негіздерінен білім беру, тәрбиелеудегі жинақты тәсілді жүзеге асыру, оқушыларды әр жақты дамыту мақсаттарыда қойылады.[1] Химия - биология пәндерін біріктіре оқыту арқылы оқушыларға табиғат пен қоршаған орта туралы білім беру, оларды қабылдау, бақылау, түсіну және ойлау қабілетін дамыту мақсаттарын көздейді. Бұл мақсаттар химия - биологияны оқыту барысында одан әрі сараланып жүзеге асады. Білім мен білік және дағдыны оқыту барысында өмірде қоғамға пайдалы еңбектене қолдана білуге үйрету.
Дипломдық жұмысының міндеті:Гуманитарлық бағытта химия - биология пәндерін оқытудың тиімді әдіс - тәсілдерін қолдану.Мектеп оқушысының мұғалімнен үздіксіз ізденуін, өз бетінше білімін үнемі жетілдіріп отыруды талап етеді. Өйткені еліміздің ертеңі болашақ жас ұрпақтың қолында. Мұғалімнің шеберлігі мен жетістігі - сапалы білім және жақсы тәрбие алған шәкіртінде. Оқушы шығармашылығын дамыту ісі үздіксіз жүргізіле бермек. Қазіргі кезеңде мектеп мұғалімінің алдында тұрған маңызды, жауапты міндеттің бірі- оқушыға тиянақты білім беру.
Дипломдық жұмыстың зерттелу деңгейі: Эксперименттік зерттеудің негізгі мақсаттары орта мектептерде қоғамдық гуманитарлық бағытта оқитын жоғары сыныптарында оқушыларына химия - биология пәндерін оқытудың маңыздылығы мен ерекшеліктерін оқыту барысында түсінік пен ғылыми көзқарастарын қалыптастыру. Оқушылардың пәндерге деген қызығушылығын сондай - ақ оқытудың маңызын айқындау. Оқушыларда жаңашыл түсінік пен біртұтастық ұғымын жете меңгеруде дағды мен білімдерін жүйелеу болып сапасын арттыру болып табылады.Мұғалімдердің қоғамдық гуманитарлық сыныптарында химия - биология пәндерін оқытуда, оқушыны оқытудың жаңа инновациялық технологияларын пайдалану, интерактивті тақта, тиімді жаттығулар мен әдіс - тәсілдерді кеңінен қолдану.
Дипломдық жұмыстың дерек көздері:Осы тақырыпты ашу барысында қолданған дерек көздерім www.studifiles.ru preview 5787665page:19 - Дәріс №9 Орта мектепте химияны оқытуда оқу жұмысын ұйымдастыру формалары. ҚР жалпы білім беретін мектептері педагогтерінің біліктілігін арттыру курстарының бағдарламасы. Мұғалімге арналған нұсқаулық, 2012 ж. А. Мырзабайұлы Химияны оқыту әдістемесі. Н.Нұрахметов, К.Сарманова, К.Жексембина, 8 сынып оқулығы, Алматы Мектеп 2012 ж.Омарова Р.С. Оқу процесінде студенттердің ізденімпаздығын қалыптастыру. Алматы-1998 ж. Өнербаева З. А. Химияны оқыту әдістемесі: оқу - әдістемелік құралы. Алматы Абай атындағы ҚазҰПУ, 2011-236 б
Жұмыстың құрылымы: Дипломдық жұмыс кіріспесі, екі тарау мен қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімі,
1.ГУМАНИТАРЛЫҚ БАҒЫТТАҒЫ СЫНЫПТАРДАҒЫ ХИМИЯ - БИОЛОГИЯ ПӘНДЕРІН ОҚЫТУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
0.1 Химия - биология сабақтарының құрылымы мен жіктелуі
Жеке тұлғаның қарқынды дамуы мен білімділігі мектеп табалдырығында белсенді танымдық іс-әрекеттерінің ұйымдастырылуы нәтижесінде қалыптасады. Оқушылардың белсенділігін артыру үшін алдымен оқу іс-әрекеттеріне ынталандырудың маңызы өте зор. Сол себептен де, оқушылардың ынтасымен оқу белсенділігін қалыптастыруды арнайы жүйеленген әдіс-тәсілдер арқылы іске асырған жөн."Химия - биология"пәнін оқытудың жалпы мақсаттары:
1. Оқушылардың қоршаған әлемді құраушы химиялық білімдер туралы, осы салада қолданылатын тәсілдер мен әдістер туралы, ғылыми дүниетанымдық көзқарастарын онымен қоса тұлғалық-мәнді қызметті жүзеге асыра білу құралының негізі ретінде білім жүйесін қалыптастыру.
2. Оқу пәнінің көмегіменоқушы жалпы орта білім берудің жоғары сатысының түлектерінің құзіреттілігін дамыту.
3. Оқушы өз бетінше жұмыс жасау арқылы жәнеде қажеттіктерін қанағаттандыру мен қоса өздерін көрсете білулеріне сәйкес оқушылардың танымдық және интеллектуальдық қабілеттерін дамыту болып табылады..
"Химия - биология" пәнін оқытудың міндеттері:
Оқыту барысындағы білімі, түсінік және түсініктерді, заңдылықтарды, заңдарды, теорияларды, ұғымдарды және химия ғылымының әдістерінің қолданылу мүмкіндіктері мен түсініктері, білігі негізінде оқушылардың қоршаған әлем туралы;Гуманизм( барлық оқушылар қабілетті);Оқуда мәжбүр етілмейді;
Білім беру мен тәрбиенің бір тұтастығы;Оқыту барысындағы келіспеушіліктің болмауы;Концептуалдық негіздеріне:Теориялық материялдардың баяндалуы жылдам қарқын мен және ірі блок түрінде беріледі;
Оқу материялын түсіндіргенде тақта тірек белгілерін (сызба нұсқа , сурет символ,жеке сөздер және , т.б.);
Типтік есептерді шығаруда шешімнің толық алгоритмін қолдану;
Тірек конспектісі материялдарын жаппай жазбаша түрде қайталау;
Оқу материалын едәуір бөлігін шапшаң және шолу түрінде 5минут шамасында қайталау;
Типтік есептерді оқушылармен бірге жаппай және жалпылама тәсілдермен шығару;
Тізбек түрінде тексеру, яғни бірінші шығарған оқушытапсырмасын мұғалім, онан соңғыларын оқушылар тексереді;
Оқылатын тақырыпқа байланысты бірнеше есептерді бақылау жұмыстарында шығару;
Оқушылардың өзара бір - біріне көмектесуі;
Оқушыға қоғамдық гуманитарлық -ғылыми көзқарастарын қалыптастыру;
Оқушылардың күнделікті әдістерді қолдануда өмірде және оқу процесі кезінде маңызды химиялық заттармен қоса химиялық аспаптармен ұқыпты, қауіпсіз жұмыс істеу дағдыларын оқытушының қалыптастыруы;
:: оқушыларды қоғамдық ғылымы мен өндірістің негізгі бағыттарының дамуымен, экономикалық проблемаларды шешуде химия мен биологияның техника мен технологиядағы ролімен оқытушы таныстыруы;
:: Әлемнің бүгінгі замандағы ғылыми көрінісін ойлау мен қазіргі уақыттағы білімді, мәдениетті және құзыретті тұлғаға қажетті біліммен және қызмет тәсілдерімен қаруландыруда химияның жәнеде биологияның маңызды үлес қосатынын түсіндірудің басты мақсаты қамтамасыз ету ;
:: оқушылардың химия және биология сабағынан өз бетінше білім алуды, сонымен қатар алынған білімді әртүрлі химиялық және биологиялық құбылыстарды, заттардың құрылысы соны мен қасиеттерін, қазіргі заманғы технологияларды практикада жүзінде қолдануды түсіндіру үшін алынған білімдерді қолдана білуді қалыптастыру; қоғамдық гуманитарлық ғылыми және өзіндік білімді жалғастыру мен қатар оқушының мүмкіндігін қамтамасыз ету;
:: химия және биологияны оқу кезінде оқушылардың проблемаларды шешу тәсілдері оны мен қоса, ақпараттық және коммуникативтік қызметтер әдісін білуді қамтамасыз ете білу;
:: білімгерлерді пәннің көмегімен болашақтағы мамандығын дұрыс таңдай алуына дайындауға және жоғары кәсіби оқу орнында оқуын жалғастыру мүмкіндігіне көмектесе білу.
10-11 гуманитарлық сыныптардағы химия- биология пәндерін оқыту барысындағы мазмұны мына дидактикалық принциптерге сәйкес құрылған:
:: мақсаттар мен жоспарланған нәтижелерге сәйкес болуы;
:: оқушы оқу процесі арқылы білімді, білікті, дағдыларын қалыптастыру міндеттеріне сәйкес болуы;
:: оқушылардың оқытудағы жас ерекшеліктеріне сәйкес бола білуі;
:: оқушы оқу пәні мазмұнының сабақтастығы мен сәйкестігі;
::Оқушылардың тұлға болып дамуын қамтамасыз ететін пропедевтикалық білім берудегі практикалық жекелеген бағыттылығын жүзеге асыру;
:: Елімізде білім беру мазмұнында Қазақстан Республикасы экономикасының аймақтық және ерекшеліктерінің көрініс табуы.
:: Жоғарыдағы көрсетілген принциптердің негіздері мектептердегі жалпы орта білім беру деңгейіндегі жүйесі.
Химия - биология оқу пәнінің құрылымы мен мазмұны:
:: гуманитарлық қоғамдық жоғары сыныпта оқушыларға қоғамдық ғылымдарының жетістіктері туралы білім беруде жеке оқушының психофизиологиялық қызығушылқтары сонымен қатар қабілеттілігі ескерілуі;
:: оқушының таңдау пәнінің мазмұны мен құрылымының тұлғаға бағдарлануы;
:: оқушыны оқытудың мазмұндық және процессуалдық бірлігінің қалыптасуы және сақталуы;
:: қоғамдық гуманитарлық пәнін оқытудың күтілетін нәтижелері оқушылардың алған білімдерінің жиынтығымен ғана емес, оны практикада қолдана білу біліктерімен анықталуы сияқты дидактикалық ұстанымдарға сай құрылды. Сондайақ дидактикалық ұстанымдарға сәйкес оқушының жоғары сыныптардағы оқу бағдарламасы келесідей реттілікпен құрастырылды: біріншіден, оқушының оқу бағдарламасында тұлғаның өзіндік әлеуетінің білім сапасына,дамуына ықпал етуші танымдық-дамытушылық қызметтерінің қамтамасыз етілуі. екіншіден, білімгердің табиғи процестерімен құбылыстарға зерттеу жүргізе білу дағдыларын қалыптастырушы танымдық-оқыту қызметтерінің қамтылуы. үшіншіден, білім сапасы мен тәрбиенің бір-біріне тәуелділігін жәнеде жеке оқушылардың қоршаған ортаға қатынасын білдіретін тәрбиелік өзіндік қызметінің қамтамасыз етілуі. төртіншіден, бүгінгі өзгермелі дүниеде оқушының өз бетінше шешім қабылдауына жағдай жасайтын жүйеленген білім, мемлекеттік адаптациялық қызметіңің арнайы қамтылуы.
1.2 Оқушыларда химия - биология пәндерін бірлестіре оқытуда ғылыми көзқарас қалыптастыру
Қазіргі уақыттағы қоғамдық гуманитарлық сыныптардағы химия-биологияны оқытуда білім жүйесін қайта қарап, оқу бағытын жаһандық өркениеттің дамуына қарай білімді қалыптастыру. Ел президенті Н.Назарбаев сөзін арқау ете отырып, Қазіргі заманда жастарға ақпаратты техникамен байланысты әлемдік стандартқа сай мүдделі жаңа білім беру өте қажет деп атап көрсеткеніндей білім жүйесінде инновациялық әдіс -- тәсілдерді кеңінен қолданылуы жаңаша білім берудегі бір шартының белгісі. [1]. Еліміздегі білім берудің негізгі мақсаттарының бірі білім мазмұнын жаңартуымен қатар, окытудың да,әдіс-тәсілдерін мектептерде әр түрлі құралдарын қолдануын тиімділігін арттыруын талап етеді.Оқушылардың сыныпта сабаққа деген қызығушылығын ояту мұғалімнің басты сабақ өткізу тәсіліне де байланысты. Қазіргі таңда оқытудың әртүрлі әдіс-тәсілдері өте көп.
Мектептік педагогикалық ғылым мен озық тәжірибенің бүгінгі таңда даму деңгейінде белгілі болған оқыту әдіс-тәсілдерінің бәрінің де еркін игеріп, әрбір нақтылы жағдайларға орай ең тиімдісін таңдап алуына және олардың бірнешеуінің жиынтығын түрлендіріп тиімді, үйлесімді әрі шығармашылықпен байланыстыра қолдану- сабақтың сәтті өтуінің кепілі. Оқушы оқыту кезінде осыған орай мына мәселелерге баса назар аударғым келеді. Мұғалімнің сәтсіз өткен сабақтарына өзіндік талдау жасап саралап,өз кемшілігін іздеуге әрекет жасау керек. Мұғалім әрдайым күнделікті әр сабағына шығармашылықпен дайындалуы маңызды.Өйткені, сабақ-оқытушының өнері, шығармасы. Сондықтанда әр сабақты тиімді сапалы ұйымдастыруда оқушыны жалықтырмайтын, қабілетін арттыратын жағдай туғызуға ықпал етуміз керек деп ойлаймын. Тағыда назар аударатын мәселенің бірі химия-биологияның мәдениет жүйесіндегі, ғылымдағы, қоғамдағы даму үрдісіне бағытталуы. Еліміздегі білім беру саласының алдына қойылған талаптар-оқушыларға білімді жан-жақты тереңдетіп беру сонымен қоса дүние танымын кеғейту. Мұндай жағдайда оқытушы алдында үлкен мәселе оқушыны қалайша шаршатпай,енжарлыққа салдырмай тереңдетіп білім беруге болады? Осы тұрғы бойынша алып қарағанда оқыту үрдісінде ойын әдісін қолдану - бұл проблемаларды шешудің бірден-бір тиімді жолы.
Осылайша оқушылардың білімге ықыласын, ынтасын, қызығушылығын арттырудың ең жақсы жолының бірі - сабақта ойындарды тәсілдерді қолдану. Ойын, білім алу, еңбек ету - адамның негізгі іскерлік қасиеттері. Ойын дегеніміз - әрқашанда шағын білім, ол шағын білім бола отырып, оқушыны білім алуға еңбекқорлыққа дайындайды. Ойынды әдістерін алданыш немесе көңіл көтеру деп ойласа қателеседі.Дегенмен де, кей мұғалімдер мен психологтардың мектеп жасындағы балалар, ойын жасынан өтіп кетті деуі бекер. Олай деген себебіміз ойындағы оқиға-жайлар сабаққа әр қилылық нәр береді, сабақты қызықты етеді, оған эмоциялық бояу береді.Ойын оқушыға еңбекпен,біліммен қатар адамның болмысының негізгі түрлерінің бірі,ойынның бұл оқушының ынтамен өзін-өзі басқару қаланып,жетілетін қоғамдық тәжірибесін жандандыруға және меңгеруге бағытталған жағдайлар шартындағы әрекеттер түрі.Ойын арқылы оқушыны оқыту технологиясы дидактикалық, тәрбиелік,білімділік, дамытушылық болып түрге бөлінеді. Өмірде білім деген үлкен жолға өзінің ізін қалдырған орыстың әйгілі мұғалімі Антон.Семенович.Макаренко былай деп жазды: Баланың өмірінде ойынның маңызы зор, ересек адамдар үшін еңбектің, жұмыстың, қызметтің қандай маңызы болса, Педагогикалық ойындарыда әрекеттер бойынша: физикалық, интеллектуалдық, еңбектік, психологиялық, әлеуметтік болып бөлінеді. Педагогикалық процесс сипатына қарай ойынды келесі топтарға бөлуге болады:
Оқушыны оқыту,жаттықтыру,бақылау және талдап қорыту.
Оқып-біліп,дамуына мүмкіндік беру;
Танымдық іс-әрекеті, тәрбиелік, дамытушылық;
Адамилық қарым қатынасы;
Продуктивті, репродуктивті,шығармашылық;
Коммуникативтілік(қатынас), диагностикалық хабардар ету. Барлық пәнді ойын әдістемесі бойынша пәндік,модель сюжеттік, іскерлік, рольдік, имитациялық, драмалық түрде болады.
Ойын оқушының ойлау қабілетін арттырады, білім-білік дағдылары,пәнге деген қызығушылығы артып, білім сапасының көтерілуіне ықпал етеді.Ойын сабақтың 15 уақытын қамтыйдыОқушы белсенділігі 100%-ға артады. Білімді ширақ оқушылар белсенді көшбасшы ретінде әрекет етеді.Басқа балаларға оның сөзі маңызды болып,соларға бағынады. Жарысу, уақыттың қысқалығы, бір-бірімен ақылдасу-барлығы пәнге қызығушылықты арттырады.
Оқыту үрдісінде - көзбен көрген(тәжірибе,оқу): есте сақтау ақпараты-50%.Құлақпен естіген ақпарат - 10% ғана есте қалады, оқушының өзі қызығып, қатысқан (ойын)жағдайда -90% ақпарат жадында қалады екен.Ойында барлық сезім мүшелері күштеусіз,ерікті түрде іске қосылады.Бала шығармашылықпен жұмыс істейді.Бала дамуындағы маңызды ойынның рөлі туралы әр кезде де педагогика ғылымының майталмандары үнемі сабақта көрсетіп отырған. Ойын арқылы балалар әлем есігін ашады, шығармашылық қабілеттері артады. Ұлы ойшыл, қытай философы Конфуций Естігенді ұмытамын,көргенді есте сақтаймын, ал өз ақыл-ойыммен істеген ісімді түсінемін дейді. Ұлы педагог В.А.Сухомлинский Ойын ойнамайнша бала толыққанды дамымайды деп жазган. Психологиялық тұрғысынан ойынды зерттеп тұжырым жасаған А.Н.Леонтьев.Л.С.Выготский, С.Л.Рубинштейн, Д.Б.Эльконин, Б.Г.Ананьев,Г.К.Селевко секілді ғалымдар ат салысты. С.Л.Рубинштейннің пікіріне сүйенер болсақ Ойын негізінде адамның барлық психикалық қабілеттерін қалыптастырады,баланы ересек өмірге дайындайды.Ойын арқылы бала қоршаған ортамен қарым-қатынас жасайды. ойынның мынадай төмендегідей тізбесін дәлелдеген:
Қажеттіліктері--мотивация--мақсат тылық--ойын іс-әрекеттері--нәтижелік
Егерде химия-биология сабағында: ойын элементтері жиі және жүйелі пайдаланса;берілген уақытты тиімді пайдаланса,тапсырма әр оқушының мүмкіндігіне қарай берілсе, күтілетін нәтиже: сабақта тұрақты белсенділік, қызығушылық пайда болады.Оқушы тұлға ретінде өзін көрсете біледі, оның іс-әрекеті өзінің қабілеті мен деңгейіне байланысты болады. Ойын арқылы бір-бірімен тез тіл табысады, жақсы ұғысады, бір-бірінен ептілікті сергектікті үйренеді.Оқушылардың химия-биологияпәніне қабілеттіліктері айқындалады.
Қазақтың ұлттық ойындары отбасы тәрбиесінен бастап,химия пәнін оқыту барысында (Сақина тастау әдісі, Ақ сүйек әдісі , Теңге алу әдісі, Көрші-көрші әдісі т.б.), баланың сол пәнге қызығушылығын арттыру үшін тәсілдер пайдалануға болады.Сыныпта ойынмен ұйымдастырылып өткен сабақ балаларға көңілді,қызықты, жеңіл келеді. Оның басты ерекшелігі баланың ойлау қабілетін жетілдіру болып табылады. Ойында балалар әр нәрсеге жақсы зейін қояды және көбірек есіне сақтайды. Ойын үстінде ол алға қойылған мақсатты шұғыл және оңай жүзеге асырады.
Химия пәні бойынша ойын типтері: жаттығу, танымдық, сюжеттік-рөлдік, шығармашылық т.б. болып бөлінеді, қолдану мақсатына қарай: білімді қабылдау мен бекіту кезінде, білімді белсенді меңгеруге оқушыларды ынталандыру үшін, білімді үйлестіру,өз бетінше білім алуға және оларды шығармашылықпен қолдануға ынталандыру үшін қолдануға болады.
Химия пәнін оқытуда жиі қолданылып жүрген рөлдік ойын түрлері: ( іскер-ойын сабақ, КВН, сот-сабақ, интеллектуалдық ойындар т.б.), тренажер - ойындар (логикалық тізбек, ақылдың ағашы, жұмбақтар, хим-лото, хим-биллиард, хим-бизнес, жұбын тап, көрші-көрші, артығын тап т.б.) [3]. Іскер ойын жаңа материалды игерудің кешенді міндеттерін шешу үшін, материалды бекіту үшін, шығармашылық қабілеттерді дамыту үшін, жалпы білімдік біліктілерді қалыптастыру үшін қолданыла отырып, оқушылардың оқу материалын әртүрлі тұрғыдан ұғынып сіңіруге мүмкіндік береді. Оқу процесінде келесіндегідей іскер ойындар модификациялары қолданылады: имитациялық, операциялық, рөлдік ойындар,іскер театр,психо және социодрама.Іскер ойын сабақтары оқушының мамандық таңдауда рөлі зор. (Мысалы: Силикат өнеркәсібі тақырыбын қорытындылауда Зауыттар ойыны, тілшімен сұхбат арқылы жүреді,видео).
Кім үздік болғысы келеді? ойыны. Ойында 10 сұрақ беріледі.№6 және №8 жанбайтын сұрақтар. Сұрақтар экранға шығады. Ойыншы 3 көмек алуына болады: сыныптасынан 5050 және сынып оқушылары көмегі. 1-жанбайтын балл.ойыншы оны алса - 3 деген баға алады. 2-жанбайтын.Оны алса ойыншы - 4 бағасын алады. Барлық сұраққа жауап берсе, 5 деген баға алады.Кез келген оқушы ойыншы бола алады.Мұғалім оқушылардың аты жазылған барлық карточкалар ішінен кез келгенін суырып алады, сол ойыншы болып табылады. Бұл ойынды бақылау жұмысы алдында, тоқсан аяғында жүргізуге болады. Сұрақтар тест түрінде болады,оқушылар сұрақ дайындауға қатысады.
Домино ойыны. Қағазды екіге қиып, біреуіне сұрақ немесе реакцияға түскен заттар жайында,ал екіншісіне басқа сұрақтың жауабы немесе реакция өнімдері жайында жазылады. Оқушылар сұрақтарға дұрыс жауаптар тауып,құрастыра алуы керек. Ойын әрекеті балалардың өміріне наққты айтқанда маңызы жоғары. Оқушы ойында қандай болса, өскен соң жұмыста да көп жағынан сондай болады деген қағида бар.Егерде берілген тапсырма дұрыс орындалса, қағаздың екінші жағында белгілі бір суреттер немесе мақал-мәтел шығады.
Сақина салу ойыны. Бұл ойын арқылы белгісіз затты табуға арналған 8-сыныптың ойыны. (химиялық өзгерістер: К--К2О--КОН--КІ--КСІ--АgСІ). Ойынға толықтай сынып түгелімен қатысады, дидактикалық мақсаты: берілген жаттығуды тақтаға шығарып, сақинаны өзі қалаған оқушыға салу арқылы өтеді.. Ойын түрі осылайша жылдам түрде жалғасады. Көрші- көршіәдісі ойынының мақсаты: элемент валенттіліктерін есте сақтау. 8-сыныпnтың оқушыларына әрбіріне 25 элементті карточкаға жазып әкелу тапсырылады.Оқытушы 1-үйде тұратын элементтер бір қатарға жылдам тұрсын дейді, 1валентті элементтер жазылған карточкасы бар оқушылар алдыңғы қатарға шығады. 2-ші үйде тұратын -2валентті элементтер, 3-үйде тұратын -3валентті элементтер т.б.
Жұмбақ есептер әдісі. Темір атомы қатысатын реакцияда тізбегін шешіп, химиялық реакция теңдеулерін жазыңдар. 56--127--90--72--56 Жауабы:
Fe --FeCI2--Fe(ОН)2--FeO--Fe
Химиялық футбол
Сынып екі топқа бөлінеді Әр команда өздеріне командир басшы, 3- шабуылшы нападающий, 3 - қорғаушы защита, 3- жартылай қорғаныс полу защита және қақпашы сайлайды. Әр команда да,бір -- біріне өткен тақырыптар бойынша сұрақтар дайындайды. Бірінші сұрақтар шабуылшыға беріледі, егер жауап айтпаса жартылай қорғанысқа беріледі, егер ол да жауап бермесе қорғаушыға беріледі, ең соңында қақпашыға беріледі . Сұраққа жауап бермесе ұпай яғни гол соғылды деп есептеледі. Осылай әрбір командалар алма кезек бір-біріне сұрақтар қояды.Команда бойынша сұрақтарға аз жауап берген топ жеңілген болып саналады [6].
Осылайша ойын арқылы оқушы білім алады, тәрбиеленеді, қоғамды құрметтеуге үйренеді, ынтымақтасып жұмыс істеуге дағдыланып, ұтылуға емес, ұтуға тырысады. Сонымен қатар оқушылар ертегілерді, аңыздарды, әдеби шығармаларды, өмірден алынған оқиғаларын сахнаға лайықтап қойып, өздері түрлі рөлдерде де ойнайды.
Қазіргі уақытта ғалымдардыің зерттеуі іскерлік ойындардың оқушылардың оқу үлгеріміне жақсы әсер ететін дәлелдеп отыр. Іскерлік ойындар оқытудың тиімді, үнемді, негізгі әдістерінің бірі. Олар оқушыны қысым жасамай оқытуға мүмкіндік береді, оқушының оқиғаны терең толғаныстармен түсінуіне себепші болады. Бүгінгі уақытта мұғалімдер көптеген танымдық ойындар өткізеді. Алуан түрлі ребустар, сөзжұмбақтар, құпияхаттар, сөзтуымдар, логикалық есептер білім береді және оқушыларды ынталандырады
1.3 Гуманитарлық бағыттағы химия - биология пәндерін оқытудың тиімді әдістерін пайдалану
Қазіргі педагогика теориясы жаңашылдыққа бет бұрып, білім беру мазмұны жаңарып, жаңа көзқарастар қалыптасып, жаңа идеялар пайда болумен жаңа технологиялар өмірге келді.
Қазіргі уақыт аралығында ХХІ ғасырда әлемдік өркениет төрінен орын алып, Қазақстанның жан-жақты дамуының бірден-бір жолы жастардың білім мен ғылымды әр қырынан меңгеру қажет болып отырғаны белгілі. Елбасымыздың Н.Ә.Назарбаевтың Білім мен ғылым қызметкерлерінің ІІІ съезінде Құрылымдық өзгерістер мұғалім кадрларын әзірлеу жүйесін оздыра отырып, дамыту мен қамтамасыз етілуі тиіс-деп, атап көрсетуі.Осы арқылы жастарды білім мен ғылымға деген сана сезімін дамыта отырып оқыту Олай болса қазіргі заманның ақпараттық технологияны игеру әрбір мұғалімдердің, оқушылардың басты міндеті болып табылады.
Білім беру үрдісін ақпараттандыру - жаңа ақпараттық технологиялық әдістерді озық елдер қатарында пайдалану арқылы дамыта оқыту, дара тұлғаға бағыттап оқыту мақсаттарын жүзеге асыра отырып, оқу тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі мен сапасын жоғарылатуды көздейді. Оқушыны зерттеу әдістері білім беру саласында дамып келеді.
Оқушыны бақылай алу, сыныптық тестілеу,сыныпта сауалнама алу, оқушылар мен тәжірибе жасау, қортындылау бағалау.
Эмпирикалық жіктеу тәсілі: Индукциялық, салыстыру, жіктеу тәсілдері.
Қазіргі гуманитарлық сыныптарда оқыту барысында қолданылып жүрген көптеген техологиялық әдістер жеке тұлғаның жетілуіне, оқытудың тиімділігінің негізін құруға бағытталған.
Олай болса, дәл қазір бізге осы педагогикалық жүйені дамыту, оны практикада пайдалану шарт.Бұл жетістіктерге арнайы курс, тәжірбие алмасу және жалықпай іздену арқылы жетеді. Демек, білім беру мазмұнын жаңарту, үздіксіз білім беру жүйесін дамыту- бүгінгі күннің обьективті заңдылығы.
Бүгін де неліктен білім технологиясы жайлы көп айтылуда? Жаңа заманымыздың білім жүйесі оқу- тәрбие үрдісінде технологиядағы түрлілігімен сипатталады. Бүгінгі таңда педагогикалық технологияға ерекше көңіл бөлудің себебі неде? Біріншіден, педагогикада іскерлік жүйесінің жаңа жолын табуға қажеттіліктің тууы. Екіншіден, оқытуда жеке белгілей оқыту, білім беру тиімділігін арттыру. Ең соңында технологияны жобалау -- оқушы мен ұстаз арасындағы өзара қатынасты қалыптастырып, білімге қызғушылығын арттыруды бір жүйеге келтіру,әдіс-тәсілдердің түрлерін енгізу.Оқушылардың ақпаратпен жұмыс жасау іскерлігін қалыптастыру арқылы коммуникативтік қабілеттерін, ақыл-ойын, танымдық және шығармашылық қабілеттерін дамыту, алған білімдерін практикалық іс-әрекетте қолдануға үйрету.
Болжамды іске асыру үшін төмендегідей міндеттер шығады:
Ғылыми - педагогикалық әдебиеттерден жаңа ақпараттық технология туралы мәліметтер жинақтау, озық тәжірибелермен танысу.
Жаңа ақпараттық технологияны ұйымдастыру үшін материалдық техникалық базаны жетілдіру, іс шаралар кешенін әзірлеу.
Интернеттік және саралап - деңгейлеп оқыту дәстүрлі және электронды оқулықты үрдісіне енгізу міндеті
а) химия-биология пәнінен электрондық оқулықты оқушыларға қолдану арқылы өткізілген сабақтардағы оқушылардың білім деңгейінің көрсеткіштерін анықтау. Бұл әсіресе сынып жұмысына қатысты: деңгейлеп оқыту сабақ барысында оқушылар белсенді болулары керек.б) Химия-биологиядан өткізілген дәстүрлі және электронды оқулықты оқушыларға қолданып оқытылған сабақтардың білім сапасына әсерін зерттеу, талдау.
в) Химиядан-биологиядан өткізілген технологиясын оқыту қолданып оқытылған сабақтардың салыстыруына сараптама.
Химия-биология сабақтарында оқушылардың танымдық белсенділігін қабілетін арттыру
Бүгінгі кезде елімізде болып жатқан саяси, әлеуметтік, экономикалық және басқа да өзгезістер білім беру жүйесіне әсер тигізіп жатыр. Бұл өзгерістер еліміздің мектептерінде тек жаңа пәндерді енгізіп қана қоймай, сонымен бірге оқыту әдісін өзгертуді де талап етеді. Қазіргі уақытта еліміз тәуелсіз мемлекет болып даму жолында, қоғамның назарын аудару үшін шешім қабылдау маңызды. Сондықтан баланың дамуын білім алуға деген құштарлығын ояту үшін казіргі заманда мұғалім көп ізденіп,сабақтың тиімді өтуіне жұмыс жасауы қажет. Білімнің сапасы оқушының білімге деген құштарлығымен, тікелей қызығушылығына байланысты.
Оқу программасы ел дамуының демократиялық жол таңдауына байланысты, бүгінгі таңда қоғамда шешім қабылдауға байланысты маңызы арта түсті. Жалпы осы бағытта оқушылардың белсенділігін арттыруға мүмкіндіктер беретін әдістемелік тәсілдердің түрін интерактивті деп аталып жүр. Интерактив ағалшын тілінен аударатын болсақ өзара әрекет деген мағынада айтылған. Демек, интерактивті оқытудың әдістері оқушыны тұлғааралық қарым-қатынасқа негізделе отырып, жекелеген тұлғаны дамытуға бағытталатын қазіргі заманғы білім беру парадигмасын қанағаттандырады. Сабақ барысында оқушының белсенді әрекет әдістерін қолданудың нәтижелілігін осыдан көруге болады.
Сонымен қатар сапалы білім алудың ең алғы шарттары болып танылатын оқушыда таным белсенділігі һәм ізденіс дербестігін қалыптастырып қана қоймай, оданда ары қарай дамытады.
Білім беру барысында оқушылардың оқуы сонымен білім сапасы оқу барысында оқушының өзі сабаққа тікелей қатысуы, сабақ барысында тек мұғалімнің айтқаның ғана жазып,сызып қоймай өз бетінше білім алуға жағдай жасалғанда ғана оқушы білімге өзі ұмтылатыны және алған білімін одан әрі дамытуға қызығатыны анық. Оқудың белсенді әдістеріне: оқушыларды сабақ барысында диалогтық оқыту түрлері: әңгіме құру - дебат, топтық жұмыс және әңгіме, зерттеушілік әңгіме, рефлексивтікоқушыны оқыту негізіндегі кері байланыстар, ролдік ойын түрі, сұрақ-жауап, жағдаяттарды талдау, тренингтер, өзін-өзі бағалау, тест құру және бірін - бірін тексеру жатады.
Жалпы интерактивті оқыту әдістері дәстүрлі оқыту әдістерінен оқу үрдісінде оқушылардың жеке өзінің өмірлік тәжірибелерін пайдалану арқылы есте берік сақтауымен, мәліметтерді талдап, жинақтау арқылы жеке және кәсіптік қабілеттерін аша алуымен ерекшеленеді. Оқушының өмірде өз бетінше білім алуы білім сапасын көтерудің бірден бір жолы екенін естен кетірмеу қажет.Бұл бағыт мұғалімнің жұмысын түбегейлі өзгертеді. Жаңа білім алу үрдісі оқытушы мен оқушыға шығармашылықпен жұмыс жасауға итермелейді, себебі оқушы білімді өздігінен іздену арқылы алу керек болса, мұғалім оқушының білім алуына себептер, жағдайлар тудыру керек. Ол үшін мұғалім сабақты жан-жақты дайындауы қажет, сабақ үстінде қандай болмасын оқушы тарапынан әртүрлі сұрақтар туындауы мүмкін, сол жерде мұғалім қажетті бағдар беріп жіберуіне тура келеді. Сонымен қатар казіргі заман талабына сай оқытушы білім бұлағы емес, білім бұлағына жеткізуші, яғни білім алу жетекшісі бола білуі тиіс. Осы кезде ғана мұғалімнің талапқа сай оқушының білім алу белсенділігін жоғарылату мақсатында жаңа технологиялар онымен қоса әдістерді менгеруі қажеттілігі туындап отыр.Атап айтқанда жоғары технологиялар заманында адамға жан-жақтты әртүрлі ақпарат келіп түседі, сондықтан казіргі заман адамы ақпараттармен қамтылуы жұмыс жасай отырып, өз қажетін алып қолдана алу бейімділігін қажет етеді.Оқытушы оқушылардың танымдық қызығушылығын оқыту барысында арттыруға бағытталған технологияларға сын тұрғасынан ойлау,жобалау, проблема туғызу, сыныпты ұжымдық қарым-қатынаста оқыту. Қызығушылық деп оқушының бір нәрсеге зейін қойып, кейбір заттар мен құбылыстарды танып білуге ұмтылуын айтамыз.Қазіргі жаһандану заманында білім саласындағы өзгерістердің болып жатқан тұсында мемлекетаралық бақылау, ұлттық бірыңғай тест, 12 жылдық оқуға жаппай оқушының барлығы көшуі Қазақстандық білім сапасының деңгейін көтеруді және халықаралық деңгейге жеткізуді көздейді. Осы проблемалар мектептегі химия-биология пәнінің оқытылуына да тікелей қатысты.Химия-биологиядан оқушыларды қызықтыратын құбылыстар аз емес. Сондықтан қзығушылық адамның рухани және дене күшінің дамуының аса маңызды шарттарының бірі болып, оқушының ой -өрісін кеңейтіп білім алуға итермелейді.
Оқушы қызықты сабақтарды зор ынтамен қабылдайды және жақсы оқиды.
Жаңартылған заманауи технологияның дамыған заманында мұғалімнің күнделікті сабақта компьютер, интерактивті тақта қолдануы сабақ кезенің тиімді әдістерді пайдалануға мүмкіндік береді. Химия-биология пәнінің ерекшелігі сабақ барысында химиялық-биологиялық эксперименттер болуы, бірақ көптеген себептер реактивтер тапшылығы, кейбір реактивтер белсенділігі, тәжірибе уақыт көп алуы ал биологиялық зерттеу барысында адам ағзасының жасушалары мен жұмыс жасау ұзақ болғандықтан кейбір зертхана жұмыстары сабақ барысында өткізілмейді. Осындай кездерде электрондық оқулықтар, бейне тәжірибелер слайт қолданылады. Электрондық бейнетәжірибелердің бір тиімділігі тәжірибені қайта көрсетіп қайталау мүмкіндігі, жақсы көрінуі, қауіпсіздігі болып табылады. Сабақтаоқушы интерактивті тақта қолдану сабақ үрдісін тиімді қолданумен қатар оқушылардың сабақты жақсы меңгеруіне, үнемделген уақыт оқушылардың өз бетінше білім алуына себеп болады.
Өз бетінше білім алу - білім сапасын көтерудің бірден бір жолы екенін естен кетірмеу қажет. Белгілі ағылшын ақыны белгілі Ричард Олдингтон былай деген екен: Білу керек маңызды нәрсеге үйрету мүмкін емес және болмайды , мұғалім тек үйрену жолын көрсету керек сол себепті оқытуда білімді беру емес білімді алу жолын көрсетіп бағыт-бағдар беру тиімді. Казіргі оқушылардың көптеген білімді: мен оны білемін, мен оны естігенмін, мен оны оқығанмынайтатыны анық. Қазіргі заманда оқушыларда ақпарат көздері көп, сол себептен казіргі мұғалім оқушы үшін білімнің бірінші көзі емес, оқушыға білетінін қайта айтудың қажеті жоқ, алған,білгенін ары қарай дамыту жолын іздестіру, бағыт бағдар беру қажеттілігі туындайды, олай болмаған жағдайда басқа жағдайлармен қоса оқушылардың оқуға деген ынтасын түсіп кетуінің бірден-бір себебі осы болып табылады.
2 ОРТА МЕКТЕПТЕРДЕ ХИМИЯ - БИОЛОГИЯ ПӘНДЕРІН ГУМАНИТАРЛЫҚ БАҒЫТТА ОҚЫТУДЫҢ МАҢЫЗЫ
2.1 Химия - биология пәндерін гуманитарлық бағытта оқытудың пәнаралық байланыстары
Орта мектепте химия - биология пәндерін бірлестіре оқытудың маңызды орынды иеленеді. Химия-биологияны мектепте оқыту барысында баланы жүйелі түрде оқыту мен қатар жан-жақты, көпқырлы етіп тәрбиелеу қажет. Білімді ұрпақ тәрбиелеу оқушының білімге деген құштарлығымен, қызығушылығына тікелей байланысты. Қандай пәндерді алып қарасақ оқыту барысында пәнаралық байланыстар қалыптасады. Оқушыларды жаңа тақырыпты талдауда, өз пікірін айтуға, қосымша материалмен жұмыс жасауда мүмкіндігі мол. Білім беруде көпжылдық еңбек нәтижесінде көріп жүргеніміздей оқушылардың білім сапасы оқу барысында оқушының өзі сабаққа тікелей қатысуы, сабақ барысында тек мұғалімнің айтқаның ғана жазып, сызып қоймай өз беттерінше ізденіп, жан-жақты білім алуға жағдай жасалғанда ғана оқушы білімге өзі ұмтылатыны және алған білімін одан әрі дамытуға қызығатындығы анық. Cоның нәтижесінде оқушылардың сабаққа дайындықтары жүйелі түрде қалыптасып, ойлау деңгейі мен білім сапасының артуына септігін тигізеді.Жалпы айтқанда химия мен биология ғылымы жаратылыстану бағытындағы пәндер болғанымен гуманитарлық бағытта оқыту процесі жүзеге асады. Бұдан көретініміз жаратылыстану - математика және қоғамдық - гуманитарлық бағыттарының өзара пәнаралық байланысы.
Қазіргі еліміздің білім жүйесінің ерекшілігі - тек біліммен қаруландырып қана қоймай, өздігінен білім алуды дамыта отырып оқыту, үздіксіз өз бетінше өрлеуіне қажеттілік тудыру. Білім беру саласында әйгілі орыс педагогы К.Д.Ушинский дің сөзін алға тарта отырып Балаларға күштеп білім беруден алдын, баланың білімге деген құштарлығын оятудың маңызды мақсат″ екенін сондайақ мектепте оқушыға білім берер алдын осы айтылғандарды әрбір оқытушы жадында ұстағаны маңызды.. Оқушының оқуға деген ынта-ықыласының казіргі кезде төмендеп бара жатырғаны мұғалімдерге бәрінен мәлім.Бірегей бiлiм беру саласында инновациялық үрдiстi жүзеге асыру мұғалiмдерден өз мінез-құлықтарын, ұстанымдарын,оқушы мүмкіндіктерін түрлендiрудi талап етеді.
Химия-биология сабақтарындағы технологияларды жобалау. Химия сабақтарында интерактивті оқыту технологиясы. Химия-биология сабақтарында кейстер. Сыныптағы химия-биологиядағы сыни ойлауды дамыту технологиялық әдістері.
Қандай жағдай болмасын мұғалім осы мәселемен күнделікті кездеседі. Сондықтан да, баланың білім алуға деген құштарлығын ояту үшін казіргі заманда мұғалім көп ізденіп, сабақтың тиімді өтуіне жүйелі жұмыс жасауы қажет. Жеке тұлғаның қарқынды дамуы өсіп жетілуі мектеп табалдырығында белсенді танымдық іс-әрекеттері ұйымдастырылуы нәтижесінде қалыптасады. Оқушылардың күнделікті белсенділігін артыру үшін оқу іс-әрекеттеріне ынталандырудың маңызы өте зор. Сол себептен оқушылардың ынтасымен оқу белсенділігін қалыптастыруды арнайы жүйеленген әдіс-тәсілдер арқылы жүзеге асырған білген жөн.
Химия-биология пәндері бойынша оқушылардың құзыреттілігін қалыптастыру. Ұғымдардың жүйесін меңгеріп,білімді жүйелі түрде қалыптастыру көзделеді.
Жеке оқу пәндерінің яғни таңдау пәндері, оқушының мақсаты білім мекемесінің, мектеп алдына қойған әлеуметтік талабы бойынша бірге анықталады.Оқу ісін ұйымдастыру кезінде оқушылардың үлкен жауапкершілікті,ынтасын, оқуға аса саналылықпен қарауды керек етеді. Сыныпта оқушылардан мұғалімнің түсіндірген материалдарын, кітаптан оқығандарын жай ғана есте сақтаудан гөрі, оны өз бетінше ойлап, ой елегінен өткізе білуі, ұғына білу талап етіледі.
Ол мақсат-әр жақты жетілген, өз ісіне сенімі күшті, қоғамдағы түбірлі өзгерістерді жүзеге асыруға қабілетті жастарды тәрбиелеу.Мектеп оқушыларының бойына азаматтық борыш, елі мен жері үшін жауапкершілік қасиеттерін сіңіреді, шығармашылық пен еңбек етуге, жеке тұлға ретінде ойлай алуға,өзін-өзі басқаруға әзірлейді. Гуманитарлық сыныптарда оқытудың мақсаты жаңа технологиялық дүниелерді пайдаланып оқушыны оқыту. Бүгінгі таңда химия - биологияны оқытуда бірінде химия-биология тереңірек ал екіншісінде төменірек деңгейде оқытылады. Қазіргі педагогика ғылымының лексиконында педагогикалық оқыту технологиялық әдісі ұғымы терең тамыр жаюда.Дегенмен де, осы ұғымды түсіну мен пайдалануда әртүрлілік басым.Технология сөзін қарастыратын болсақ - techne- дегеніміз өнер, шығармашылық, ал logos-ілім деген мағынаны білдіретін грек тілінен алынған сөз.[1] Атап айтар болсақ Технология - өндірістік процесесті жүргізу кезінде қолданылатын әдістері мен тәсілдері мен білім жинағы деп, шетел тілінен енген сөздерін пайдаланып анықтама көрсетіледі.Технологиялық әдіс тәсілдер - оқушы мен мұғалімге бірдей қолайлы жағдай тудырушы оқу процесінде ұйымдастыруды жүргізудің жаңа бірлескен педагогикалық ұжымдағы жобалаудың әрекетін жан - жақтылығы ретінде қарастырған ( В.М.Монахов).
Осы мақсаттарға жету үшін мектеп жас өспірімдері табиғат, қоғам және адам және оның еңбегі іс-шаралар туралы білім жүйесімен қаруландырып, ақыл-ой адамгершілік,этика,эстетикалық, дене тәрбиесін береді, ғылыми және ізгілік көзқарастарының, қабілеттерінің барынша дамуына көптеген қажетті жағдайлар жасайды. Осыған сәйкес жалпы мақсатқа бағытталған әр пәннің алдына ғылым негіздерінен білім беру, тәрбиелеудегі жинақты тәсілді жүзеге асыру, оқушыларды әр жақты дамыту мақсаттарыда қойылады. Химия-биологияны қарастыру оқушыларға табиғат туралы және технологиялық білім беру, көпқырлылығын оларды бақылау, қабылдау, түсіну және ойлау қабілеттерін дамыту мақсатын көздейді.Осындай мақсаттар химияны-биологияны оқыту барысында одан әрі салаланып жүзеге асуда. Қорыта айтқанда білімді, білік және дағдыны оқушыға оқу барысында, өмірде қоғамға пайдалы еңбектерде қолдана білуге үйрету;
2.2.Жаңа технологияларды пайдаланып гуманитарлық бағыттағы химия биология пәндерін оқыту
Әрбір мектеп педагогикалық оқыту барысында оқушыны оқытудың арнайы формаларын, әдістері мен тәсілдерін айқындайтын әдістемелік психологиялық - педагогикалық нұсқаулардыңөзіндік жиынтығы бар екенін атап көрсеткен; ағарту жүйесінде педагогикалық оқыту процесесін ұйымдастырудың әдістемелік аспабы ретінде қарастырған (Б.Т.Лихачев ) .Қазіргі таңда республикамызда білім берудің жаңа жүйесі қалыптасып жасалып, әлемдік білім беру кеңістігіне енуге едәуір ұмтылыс бар.Егеменді елімізде білім берудің үздіксіз жүйесі іргелі үш мәселені қамтамасыз етеді олар:дүниетанымдық,шығармашылық және құзыреттілік.Бұл бұл білім мен оқу - тәрбие үдерісіндегі елеулі өзгерістерге байланысты болып отыр.Осы оқу орындарының химия-биология пәндерінің өзіндік ерекшеліктеріне байланысты пәндерді оқыту әртүрлі дәрежеде іске асырылады.
Химия - биологияны оқытуда ғылымның салалары және өздеріне тән заңдылықтары онымен қоса өз міндеттері бар. Технологиялар бойынша оқыту олдары зерттеп ғылыми тәсілдер жүйесіне ендіріп, тәсілдермен оқытудың реттеуші қызметін атқарады.
Химия - биология пәнін оқыту барысында, технологияны қолданып оқытудың кез келген процесін құрлымдау ерекшеліктері:бірінші оқыту процесінде толық басқару; екінші жоспарлау әдісі; үшінші оқыту цикылінің қайталау әдісі жатады.[1]
түзету
Оқытудың жалпы мақсаты мен мазмұны
Нақты оқыту мақсаты
Оқыту
Бағалау
Осыған байланысты, Гуманитарлық сыныптарда химия-биологияны оқытуда технологиялық әдісті оқу процесінде технологиялық әдісті қолданады(1-сурет ):
1-cурет. Мектептегі қоғамдық гуманитарлық сыныптарда оқу процесінің технологиялық әдістер арқылы құрастырудың сызба нұсқасы Кларин бойынша көрсетілген.Химия-биология саласы бойынша оқушылардың пәннің технологиясын меңгеріп алуы тиіс.Мұнда келтірілген сызба бойынша нұсқада технологияның дәстүрлі оқулармен салыстырғанда бір ерекшелігі оның оқу процесін диагностика жасау нәтижесінде тез түзету енгізу мүмкіндігі мол
Оқушыларды жоғарыда келтірілген технологиялық оқытумен қаруландыру оларға мамандықтарын еркін таңдай алуына көмектеседі.
Бахарева С. Развитие критического мышления через чтения и письмо.Учеб.-метод.Пособие.Нобосиби рск: изд-во Нобосиб.инт-та пов.квалификации и переподгот.работников оброзование,2003.
Қандайда да, пән болмасын философиялық ұғымда білім беру пән мазмұнында басшылыққа алынады.Оcған сәйкес мектепте гуманитарлық сыныптарда химия-биологияны оқыту барысында білімді меңгертіп, шығармашылыққа тәрбиелеп дүние танымын кеңейту.
Әлемдік білім беру кеңістігіндегі педагогикалық технологиялардың ғылыми философиялық негізін :
1. Гуманизм - Қоршаған әлемдегі әлеуметтік маңызды құбылыстардың бағалау өлшемі ретінде қарастырылып ,адамның жағдайына, қоғам қағидасына - теңдік , әділеттіліктерін қалыптастыру..
2.Теософия - Бұның негізінде адамзат қоғамында дәстүрлі діни, бағыттағы мектептердің негізі болып саналады. Ол қазіргі ұлттық педагогикада ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Тақырыптың өзектілігі. Қазіргі уақытта мектеп мұғалімдерінің алдында тұрған маңызды, жауапты міндеттердің бірі-оқушыға тиянақты,сапалы білім беру.Ол үшін мектеп мұғалімдері оқытудың тиімді әдіс-тәсілдерін өз тәжірибиесінде таңдап алуы керек. ″Балаларға күштеп білім беруден гөрі, балалардың білімге деген құштарлығын оята білу ең маңызды мақсат″-дейді, әйгілі орыстың ұлы педагогы К.Д.Ушинский. Сол себепті баланың білім алуға деген құштарлығын ояту үшін алдымен казіргі заманда мұғалім көп ізденіп,сабақтың тиімді өтуіне жұмыс көп жасауы қажет. Білім сапалығы оқушының білімге деген құштарлығымен, қызығушылықтарына тікелей байланысты. Көпжылдық еңбектердің нәтижесінде көріп жүргеніміздей оқушылардың оқуы сонымен қатар білім сапалығы оқу барысында оқушының өзі сабаққа тікелей қатысуы,сонымен қатар сабақ барысында тек мұғалімнің айтқаның ғана жазып,сызып қоймай өз бетінше білім алуға жағдай жасалғанда ғана оқушы білімге өзі ұмтылатыны жәнде алған білімін одан әріқарай дамытуға қызығатын анық.
Қазіргі оқыту үрдісіне елімізде жаңа педагогикалық технологиялар кеңінен енуде. Мектептік бағдарламасында пәндерді оқыту екі бағытқа бөлінеді. Қоғамдық - гуманитарлық және жаратылыстану - математика бағыттары. Осы бағыттардың пәндерін оқу барысында оқушыларда ғылымға пәндерге деген қызығушылық артып уақыт өте келе білімі қалыптаса бастайды. Мектепте оқушылардың пәндерді оқу барысында, мысалы химия сабақтарын өту кезінде, сарамандық, зертханалық тәжірибелер жасау кезінде т.б білімдері мен пәндерге деген қызығушылығы артып отырады.
Мектепте оқушыны пәнге қызықтырумен қатар, саналы, сапалы ойлауға тәрбиелейтін, қоғамдық көзқарастарын өзбетінше қалыптастыра алатын, өзіндік пікірі бар, еркін сөйлеп, өз пікірін ашық айта алатын ойлы ұрпақтар тәрбиелеуде сабақтың маңызы өте зор.Сондайақ әр мұғалім оқушыға көпқырлы сабақтар беретін болған соң, қазіргі жаhандану саясатына сәйкес жаңа технология, әдістерді өз ыңғайына, пәніне лайықтап, пайдалануы тиіс. Мұғалімнің шеберлігі оның - ізденісі нәтижелері.Сондықтан да, орыстың ұлы әйгілі педагог-ғалымы К.Д.Ушинскийдің "Мұғалім - өзінің білімін үздіксіз көтеріп отырғанда ғана мұғалім, оқуды, ізденісін тоқтатысымен оның мұғалімдігі де жойылады" - деген. Бұл айтпағымыз "Ұстаз" атты ұлы сүрлеулерге соқпағын салып, жол тартқан көкірегі ояу, көзі ашық әрбір адамдарға берілген елеулі ескерту[1].
Жеке оқушылардың тұлға болып қарқынды дамуы мектеп табалдырығында белсенді түрде танымдық іс-әрекеттері ұйымдастырылуы нәтижесінде қалыптасады. Әрбір оқушылардың белсенділігін артыру үшін оқу іс-әрекеттеріне ынталандырудың маңызы орасан зор. Сол себептен де, әрбір оқушылардың ынтасымен қатар олардың оқу белсенділігін қалыптастыру кезінде арнайы жүйеленген әдістер мен тәсілдермен жүзеге асырған жөн.
Дипломдық жұмысының мақсаты: Гуманитарлық бағытта химия - биология пәндерін оқытудың маңыздылығы.Оқытушы оқу ісін ұйымдастыру кезінде оқушылардың үлкен жауапкершілікті, оқуға аса белсенділікпен, саналылықпен қарауды керек етеді. Оқушылардан мұғалімнің түсіндірген материалдарын, кітаптан оқығандарын жай ғана есте сақтаудан гөрі, оны ойлап, ой елегінен өткізе білу, ұғына білу талап етіледі. Ұғымдар жүйесін меңгеріп,білімді жүйелі қалыптастыру көзделеді.
Мектеп жасөспірімінің бойына сүйіспеншілік, азаматтық борыш, елі мен жері үшін жауапкершілік қасиеттерді сіңіреді, шығармашылық пен еңбек етуге деген және оқушыны өзін-өзі басқаруға әзірлейді.Осы жалпы мақсатқа сәйкес әр пәннің алдына ғылым негіздерінен білім беру, тәрбиелеудегі жинақты тәсілді жүзеге асыру, оқушыларды әр жақты дамыту мақсаттарыда қойылады.[1] Химия - биология пәндерін біріктіре оқыту арқылы оқушыларға табиғат пен қоршаған орта туралы білім беру, оларды қабылдау, бақылау, түсіну және ойлау қабілетін дамыту мақсаттарын көздейді. Бұл мақсаттар химия - биологияны оқыту барысында одан әрі сараланып жүзеге асады. Білім мен білік және дағдыны оқыту барысында өмірде қоғамға пайдалы еңбектене қолдана білуге үйрету.
Дипломдық жұмысының міндеті:Гуманитарлық бағытта химия - биология пәндерін оқытудың тиімді әдіс - тәсілдерін қолдану.Мектеп оқушысының мұғалімнен үздіксіз ізденуін, өз бетінше білімін үнемі жетілдіріп отыруды талап етеді. Өйткені еліміздің ертеңі болашақ жас ұрпақтың қолында. Мұғалімнің шеберлігі мен жетістігі - сапалы білім және жақсы тәрбие алған шәкіртінде. Оқушы шығармашылығын дамыту ісі үздіксіз жүргізіле бермек. Қазіргі кезеңде мектеп мұғалімінің алдында тұрған маңызды, жауапты міндеттің бірі- оқушыға тиянақты білім беру.
Дипломдық жұмыстың зерттелу деңгейі: Эксперименттік зерттеудің негізгі мақсаттары орта мектептерде қоғамдық гуманитарлық бағытта оқитын жоғары сыныптарында оқушыларына химия - биология пәндерін оқытудың маңыздылығы мен ерекшеліктерін оқыту барысында түсінік пен ғылыми көзқарастарын қалыптастыру. Оқушылардың пәндерге деген қызығушылығын сондай - ақ оқытудың маңызын айқындау. Оқушыларда жаңашыл түсінік пен біртұтастық ұғымын жете меңгеруде дағды мен білімдерін жүйелеу болып сапасын арттыру болып табылады.Мұғалімдердің қоғамдық гуманитарлық сыныптарында химия - биология пәндерін оқытуда, оқушыны оқытудың жаңа инновациялық технологияларын пайдалану, интерактивті тақта, тиімді жаттығулар мен әдіс - тәсілдерді кеңінен қолдану.
Дипломдық жұмыстың дерек көздері:Осы тақырыпты ашу барысында қолданған дерек көздерім www.studifiles.ru preview 5787665page:19 - Дәріс №9 Орта мектепте химияны оқытуда оқу жұмысын ұйымдастыру формалары. ҚР жалпы білім беретін мектептері педагогтерінің біліктілігін арттыру курстарының бағдарламасы. Мұғалімге арналған нұсқаулық, 2012 ж. А. Мырзабайұлы Химияны оқыту әдістемесі. Н.Нұрахметов, К.Сарманова, К.Жексембина, 8 сынып оқулығы, Алматы Мектеп 2012 ж.Омарова Р.С. Оқу процесінде студенттердің ізденімпаздығын қалыптастыру. Алматы-1998 ж. Өнербаева З. А. Химияны оқыту әдістемесі: оқу - әдістемелік құралы. Алматы Абай атындағы ҚазҰПУ, 2011-236 б
Жұмыстың құрылымы: Дипломдық жұмыс кіріспесі, екі тарау мен қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімі,
1.ГУМАНИТАРЛЫҚ БАҒЫТТАҒЫ СЫНЫПТАРДАҒЫ ХИМИЯ - БИОЛОГИЯ ПӘНДЕРІН ОҚЫТУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
0.1 Химия - биология сабақтарының құрылымы мен жіктелуі
Жеке тұлғаның қарқынды дамуы мен білімділігі мектеп табалдырығында белсенді танымдық іс-әрекеттерінің ұйымдастырылуы нәтижесінде қалыптасады. Оқушылардың белсенділігін артыру үшін алдымен оқу іс-әрекеттеріне ынталандырудың маңызы өте зор. Сол себептен де, оқушылардың ынтасымен оқу белсенділігін қалыптастыруды арнайы жүйеленген әдіс-тәсілдер арқылы іске асырған жөн."Химия - биология"пәнін оқытудың жалпы мақсаттары:
1. Оқушылардың қоршаған әлемді құраушы химиялық білімдер туралы, осы салада қолданылатын тәсілдер мен әдістер туралы, ғылыми дүниетанымдық көзқарастарын онымен қоса тұлғалық-мәнді қызметті жүзеге асыра білу құралының негізі ретінде білім жүйесін қалыптастыру.
2. Оқу пәнінің көмегіменоқушы жалпы орта білім берудің жоғары сатысының түлектерінің құзіреттілігін дамыту.
3. Оқушы өз бетінше жұмыс жасау арқылы жәнеде қажеттіктерін қанағаттандыру мен қоса өздерін көрсете білулеріне сәйкес оқушылардың танымдық және интеллектуальдық қабілеттерін дамыту болып табылады..
"Химия - биология" пәнін оқытудың міндеттері:
Оқыту барысындағы білімі, түсінік және түсініктерді, заңдылықтарды, заңдарды, теорияларды, ұғымдарды және химия ғылымының әдістерінің қолданылу мүмкіндіктері мен түсініктері, білігі негізінде оқушылардың қоршаған әлем туралы;Гуманизм( барлық оқушылар қабілетті);Оқуда мәжбүр етілмейді;
Білім беру мен тәрбиенің бір тұтастығы;Оқыту барысындағы келіспеушіліктің болмауы;Концептуалдық негіздеріне:Теориялық материялдардың баяндалуы жылдам қарқын мен және ірі блок түрінде беріледі;
Оқу материялын түсіндіргенде тақта тірек белгілерін (сызба нұсқа , сурет символ,жеке сөздер және , т.б.);
Типтік есептерді шығаруда шешімнің толық алгоритмін қолдану;
Тірек конспектісі материялдарын жаппай жазбаша түрде қайталау;
Оқу материалын едәуір бөлігін шапшаң және шолу түрінде 5минут шамасында қайталау;
Типтік есептерді оқушылармен бірге жаппай және жалпылама тәсілдермен шығару;
Тізбек түрінде тексеру, яғни бірінші шығарған оқушытапсырмасын мұғалім, онан соңғыларын оқушылар тексереді;
Оқылатын тақырыпқа байланысты бірнеше есептерді бақылау жұмыстарында шығару;
Оқушылардың өзара бір - біріне көмектесуі;
Оқушыға қоғамдық гуманитарлық -ғылыми көзқарастарын қалыптастыру;
Оқушылардың күнделікті әдістерді қолдануда өмірде және оқу процесі кезінде маңызды химиялық заттармен қоса химиялық аспаптармен ұқыпты, қауіпсіз жұмыс істеу дағдыларын оқытушының қалыптастыруы;
:: оқушыларды қоғамдық ғылымы мен өндірістің негізгі бағыттарының дамуымен, экономикалық проблемаларды шешуде химия мен биологияның техника мен технологиядағы ролімен оқытушы таныстыруы;
:: Әлемнің бүгінгі замандағы ғылыми көрінісін ойлау мен қазіргі уақыттағы білімді, мәдениетті және құзыретті тұлғаға қажетті біліммен және қызмет тәсілдерімен қаруландыруда химияның жәнеде биологияның маңызды үлес қосатынын түсіндірудің басты мақсаты қамтамасыз ету ;
:: оқушылардың химия және биология сабағынан өз бетінше білім алуды, сонымен қатар алынған білімді әртүрлі химиялық және биологиялық құбылыстарды, заттардың құрылысы соны мен қасиеттерін, қазіргі заманғы технологияларды практикада жүзінде қолдануды түсіндіру үшін алынған білімдерді қолдана білуді қалыптастыру; қоғамдық гуманитарлық ғылыми және өзіндік білімді жалғастыру мен қатар оқушының мүмкіндігін қамтамасыз ету;
:: химия және биологияны оқу кезінде оқушылардың проблемаларды шешу тәсілдері оны мен қоса, ақпараттық және коммуникативтік қызметтер әдісін білуді қамтамасыз ете білу;
:: білімгерлерді пәннің көмегімен болашақтағы мамандығын дұрыс таңдай алуына дайындауға және жоғары кәсіби оқу орнында оқуын жалғастыру мүмкіндігіне көмектесе білу.
10-11 гуманитарлық сыныптардағы химия- биология пәндерін оқыту барысындағы мазмұны мына дидактикалық принциптерге сәйкес құрылған:
:: мақсаттар мен жоспарланған нәтижелерге сәйкес болуы;
:: оқушы оқу процесі арқылы білімді, білікті, дағдыларын қалыптастыру міндеттеріне сәйкес болуы;
:: оқушылардың оқытудағы жас ерекшеліктеріне сәйкес бола білуі;
:: оқушы оқу пәні мазмұнының сабақтастығы мен сәйкестігі;
::Оқушылардың тұлға болып дамуын қамтамасыз ететін пропедевтикалық білім берудегі практикалық жекелеген бағыттылығын жүзеге асыру;
:: Елімізде білім беру мазмұнында Қазақстан Республикасы экономикасының аймақтық және ерекшеліктерінің көрініс табуы.
:: Жоғарыдағы көрсетілген принциптердің негіздері мектептердегі жалпы орта білім беру деңгейіндегі жүйесі.
Химия - биология оқу пәнінің құрылымы мен мазмұны:
:: гуманитарлық қоғамдық жоғары сыныпта оқушыларға қоғамдық ғылымдарының жетістіктері туралы білім беруде жеке оқушының психофизиологиялық қызығушылқтары сонымен қатар қабілеттілігі ескерілуі;
:: оқушының таңдау пәнінің мазмұны мен құрылымының тұлғаға бағдарлануы;
:: оқушыны оқытудың мазмұндық және процессуалдық бірлігінің қалыптасуы және сақталуы;
:: қоғамдық гуманитарлық пәнін оқытудың күтілетін нәтижелері оқушылардың алған білімдерінің жиынтығымен ғана емес, оны практикада қолдана білу біліктерімен анықталуы сияқты дидактикалық ұстанымдарға сай құрылды. Сондайақ дидактикалық ұстанымдарға сәйкес оқушының жоғары сыныптардағы оқу бағдарламасы келесідей реттілікпен құрастырылды: біріншіден, оқушының оқу бағдарламасында тұлғаның өзіндік әлеуетінің білім сапасына,дамуына ықпал етуші танымдық-дамытушылық қызметтерінің қамтамасыз етілуі. екіншіден, білімгердің табиғи процестерімен құбылыстарға зерттеу жүргізе білу дағдыларын қалыптастырушы танымдық-оқыту қызметтерінің қамтылуы. үшіншіден, білім сапасы мен тәрбиенің бір-біріне тәуелділігін жәнеде жеке оқушылардың қоршаған ортаға қатынасын білдіретін тәрбиелік өзіндік қызметінің қамтамасыз етілуі. төртіншіден, бүгінгі өзгермелі дүниеде оқушының өз бетінше шешім қабылдауына жағдай жасайтын жүйеленген білім, мемлекеттік адаптациялық қызметіңің арнайы қамтылуы.
1.2 Оқушыларда химия - биология пәндерін бірлестіре оқытуда ғылыми көзқарас қалыптастыру
Қазіргі уақыттағы қоғамдық гуманитарлық сыныптардағы химия-биологияны оқытуда білім жүйесін қайта қарап, оқу бағытын жаһандық өркениеттің дамуына қарай білімді қалыптастыру. Ел президенті Н.Назарбаев сөзін арқау ете отырып, Қазіргі заманда жастарға ақпаратты техникамен байланысты әлемдік стандартқа сай мүдделі жаңа білім беру өте қажет деп атап көрсеткеніндей білім жүйесінде инновациялық әдіс -- тәсілдерді кеңінен қолданылуы жаңаша білім берудегі бір шартының белгісі. [1]. Еліміздегі білім берудің негізгі мақсаттарының бірі білім мазмұнын жаңартуымен қатар, окытудың да,әдіс-тәсілдерін мектептерде әр түрлі құралдарын қолдануын тиімділігін арттыруын талап етеді.Оқушылардың сыныпта сабаққа деген қызығушылығын ояту мұғалімнің басты сабақ өткізу тәсіліне де байланысты. Қазіргі таңда оқытудың әртүрлі әдіс-тәсілдері өте көп.
Мектептік педагогикалық ғылым мен озық тәжірибенің бүгінгі таңда даму деңгейінде белгілі болған оқыту әдіс-тәсілдерінің бәрінің де еркін игеріп, әрбір нақтылы жағдайларға орай ең тиімдісін таңдап алуына және олардың бірнешеуінің жиынтығын түрлендіріп тиімді, үйлесімді әрі шығармашылықпен байланыстыра қолдану- сабақтың сәтті өтуінің кепілі. Оқушы оқыту кезінде осыған орай мына мәселелерге баса назар аударғым келеді. Мұғалімнің сәтсіз өткен сабақтарына өзіндік талдау жасап саралап,өз кемшілігін іздеуге әрекет жасау керек. Мұғалім әрдайым күнделікті әр сабағына шығармашылықпен дайындалуы маңызды.Өйткені, сабақ-оқытушының өнері, шығармасы. Сондықтанда әр сабақты тиімді сапалы ұйымдастыруда оқушыны жалықтырмайтын, қабілетін арттыратын жағдай туғызуға ықпал етуміз керек деп ойлаймын. Тағыда назар аударатын мәселенің бірі химия-биологияның мәдениет жүйесіндегі, ғылымдағы, қоғамдағы даму үрдісіне бағытталуы. Еліміздегі білім беру саласының алдына қойылған талаптар-оқушыларға білімді жан-жақты тереңдетіп беру сонымен қоса дүние танымын кеғейту. Мұндай жағдайда оқытушы алдында үлкен мәселе оқушыны қалайша шаршатпай,енжарлыққа салдырмай тереңдетіп білім беруге болады? Осы тұрғы бойынша алып қарағанда оқыту үрдісінде ойын әдісін қолдану - бұл проблемаларды шешудің бірден-бір тиімді жолы.
Осылайша оқушылардың білімге ықыласын, ынтасын, қызығушылығын арттырудың ең жақсы жолының бірі - сабақта ойындарды тәсілдерді қолдану. Ойын, білім алу, еңбек ету - адамның негізгі іскерлік қасиеттері. Ойын дегеніміз - әрқашанда шағын білім, ол шағын білім бола отырып, оқушыны білім алуға еңбекқорлыққа дайындайды. Ойынды әдістерін алданыш немесе көңіл көтеру деп ойласа қателеседі.Дегенмен де, кей мұғалімдер мен психологтардың мектеп жасындағы балалар, ойын жасынан өтіп кетті деуі бекер. Олай деген себебіміз ойындағы оқиға-жайлар сабаққа әр қилылық нәр береді, сабақты қызықты етеді, оған эмоциялық бояу береді.Ойын оқушыға еңбекпен,біліммен қатар адамның болмысының негізгі түрлерінің бірі,ойынның бұл оқушының ынтамен өзін-өзі басқару қаланып,жетілетін қоғамдық тәжірибесін жандандыруға және меңгеруге бағытталған жағдайлар шартындағы әрекеттер түрі.Ойын арқылы оқушыны оқыту технологиясы дидактикалық, тәрбиелік,білімділік, дамытушылық болып түрге бөлінеді. Өмірде білім деген үлкен жолға өзінің ізін қалдырған орыстың әйгілі мұғалімі Антон.Семенович.Макаренко былай деп жазды: Баланың өмірінде ойынның маңызы зор, ересек адамдар үшін еңбектің, жұмыстың, қызметтің қандай маңызы болса, Педагогикалық ойындарыда әрекеттер бойынша: физикалық, интеллектуалдық, еңбектік, психологиялық, әлеуметтік болып бөлінеді. Педагогикалық процесс сипатына қарай ойынды келесі топтарға бөлуге болады:
Оқушыны оқыту,жаттықтыру,бақылау және талдап қорыту.
Оқып-біліп,дамуына мүмкіндік беру;
Танымдық іс-әрекеті, тәрбиелік, дамытушылық;
Адамилық қарым қатынасы;
Продуктивті, репродуктивті,шығармашылық;
Коммуникативтілік(қатынас), диагностикалық хабардар ету. Барлық пәнді ойын әдістемесі бойынша пәндік,модель сюжеттік, іскерлік, рольдік, имитациялық, драмалық түрде болады.
Ойын оқушының ойлау қабілетін арттырады, білім-білік дағдылары,пәнге деген қызығушылығы артып, білім сапасының көтерілуіне ықпал етеді.Ойын сабақтың 15 уақытын қамтыйдыОқушы белсенділігі 100%-ға артады. Білімді ширақ оқушылар белсенді көшбасшы ретінде әрекет етеді.Басқа балаларға оның сөзі маңызды болып,соларға бағынады. Жарысу, уақыттың қысқалығы, бір-бірімен ақылдасу-барлығы пәнге қызығушылықты арттырады.
Оқыту үрдісінде - көзбен көрген(тәжірибе,оқу): есте сақтау ақпараты-50%.Құлақпен естіген ақпарат - 10% ғана есте қалады, оқушының өзі қызығып, қатысқан (ойын)жағдайда -90% ақпарат жадында қалады екен.Ойында барлық сезім мүшелері күштеусіз,ерікті түрде іске қосылады.Бала шығармашылықпен жұмыс істейді.Бала дамуындағы маңызды ойынның рөлі туралы әр кезде де педагогика ғылымының майталмандары үнемі сабақта көрсетіп отырған. Ойын арқылы балалар әлем есігін ашады, шығармашылық қабілеттері артады. Ұлы ойшыл, қытай философы Конфуций Естігенді ұмытамын,көргенді есте сақтаймын, ал өз ақыл-ойыммен істеген ісімді түсінемін дейді. Ұлы педагог В.А.Сухомлинский Ойын ойнамайнша бала толыққанды дамымайды деп жазган. Психологиялық тұрғысынан ойынды зерттеп тұжырым жасаған А.Н.Леонтьев.Л.С.Выготский, С.Л.Рубинштейн, Д.Б.Эльконин, Б.Г.Ананьев,Г.К.Селевко секілді ғалымдар ат салысты. С.Л.Рубинштейннің пікіріне сүйенер болсақ Ойын негізінде адамның барлық психикалық қабілеттерін қалыптастырады,баланы ересек өмірге дайындайды.Ойын арқылы бала қоршаған ортамен қарым-қатынас жасайды. ойынның мынадай төмендегідей тізбесін дәлелдеген:
Қажеттіліктері--мотивация--мақсат тылық--ойын іс-әрекеттері--нәтижелік
Егерде химия-биология сабағында: ойын элементтері жиі және жүйелі пайдаланса;берілген уақытты тиімді пайдаланса,тапсырма әр оқушының мүмкіндігіне қарай берілсе, күтілетін нәтиже: сабақта тұрақты белсенділік, қызығушылық пайда болады.Оқушы тұлға ретінде өзін көрсете біледі, оның іс-әрекеті өзінің қабілеті мен деңгейіне байланысты болады. Ойын арқылы бір-бірімен тез тіл табысады, жақсы ұғысады, бір-бірінен ептілікті сергектікті үйренеді.Оқушылардың химия-биологияпәніне қабілеттіліктері айқындалады.
Қазақтың ұлттық ойындары отбасы тәрбиесінен бастап,химия пәнін оқыту барысында (Сақина тастау әдісі, Ақ сүйек әдісі , Теңге алу әдісі, Көрші-көрші әдісі т.б.), баланың сол пәнге қызығушылығын арттыру үшін тәсілдер пайдалануға болады.Сыныпта ойынмен ұйымдастырылып өткен сабақ балаларға көңілді,қызықты, жеңіл келеді. Оның басты ерекшелігі баланың ойлау қабілетін жетілдіру болып табылады. Ойында балалар әр нәрсеге жақсы зейін қояды және көбірек есіне сақтайды. Ойын үстінде ол алға қойылған мақсатты шұғыл және оңай жүзеге асырады.
Химия пәні бойынша ойын типтері: жаттығу, танымдық, сюжеттік-рөлдік, шығармашылық т.б. болып бөлінеді, қолдану мақсатына қарай: білімді қабылдау мен бекіту кезінде, білімді белсенді меңгеруге оқушыларды ынталандыру үшін, білімді үйлестіру,өз бетінше білім алуға және оларды шығармашылықпен қолдануға ынталандыру үшін қолдануға болады.
Химия пәнін оқытуда жиі қолданылып жүрген рөлдік ойын түрлері: ( іскер-ойын сабақ, КВН, сот-сабақ, интеллектуалдық ойындар т.б.), тренажер - ойындар (логикалық тізбек, ақылдың ағашы, жұмбақтар, хим-лото, хим-биллиард, хим-бизнес, жұбын тап, көрші-көрші, артығын тап т.б.) [3]. Іскер ойын жаңа материалды игерудің кешенді міндеттерін шешу үшін, материалды бекіту үшін, шығармашылық қабілеттерді дамыту үшін, жалпы білімдік біліктілерді қалыптастыру үшін қолданыла отырып, оқушылардың оқу материалын әртүрлі тұрғыдан ұғынып сіңіруге мүмкіндік береді. Оқу процесінде келесіндегідей іскер ойындар модификациялары қолданылады: имитациялық, операциялық, рөлдік ойындар,іскер театр,психо және социодрама.Іскер ойын сабақтары оқушының мамандық таңдауда рөлі зор. (Мысалы: Силикат өнеркәсібі тақырыбын қорытындылауда Зауыттар ойыны, тілшімен сұхбат арқылы жүреді,видео).
Кім үздік болғысы келеді? ойыны. Ойында 10 сұрақ беріледі.№6 және №8 жанбайтын сұрақтар. Сұрақтар экранға шығады. Ойыншы 3 көмек алуына болады: сыныптасынан 5050 және сынып оқушылары көмегі. 1-жанбайтын балл.ойыншы оны алса - 3 деген баға алады. 2-жанбайтын.Оны алса ойыншы - 4 бағасын алады. Барлық сұраққа жауап берсе, 5 деген баға алады.Кез келген оқушы ойыншы бола алады.Мұғалім оқушылардың аты жазылған барлық карточкалар ішінен кез келгенін суырып алады, сол ойыншы болып табылады. Бұл ойынды бақылау жұмысы алдында, тоқсан аяғында жүргізуге болады. Сұрақтар тест түрінде болады,оқушылар сұрақ дайындауға қатысады.
Домино ойыны. Қағазды екіге қиып, біреуіне сұрақ немесе реакцияға түскен заттар жайында,ал екіншісіне басқа сұрақтың жауабы немесе реакция өнімдері жайында жазылады. Оқушылар сұрақтарға дұрыс жауаптар тауып,құрастыра алуы керек. Ойын әрекеті балалардың өміріне наққты айтқанда маңызы жоғары. Оқушы ойында қандай болса, өскен соң жұмыста да көп жағынан сондай болады деген қағида бар.Егерде берілген тапсырма дұрыс орындалса, қағаздың екінші жағында белгілі бір суреттер немесе мақал-мәтел шығады.
Сақина салу ойыны. Бұл ойын арқылы белгісіз затты табуға арналған 8-сыныптың ойыны. (химиялық өзгерістер: К--К2О--КОН--КІ--КСІ--АgСІ). Ойынға толықтай сынып түгелімен қатысады, дидактикалық мақсаты: берілген жаттығуды тақтаға шығарып, сақинаны өзі қалаған оқушыға салу арқылы өтеді.. Ойын түрі осылайша жылдам түрде жалғасады. Көрші- көршіәдісі ойынының мақсаты: элемент валенттіліктерін есте сақтау. 8-сыныпnтың оқушыларына әрбіріне 25 элементті карточкаға жазып әкелу тапсырылады.Оқытушы 1-үйде тұратын элементтер бір қатарға жылдам тұрсын дейді, 1валентті элементтер жазылған карточкасы бар оқушылар алдыңғы қатарға шығады. 2-ші үйде тұратын -2валентті элементтер, 3-үйде тұратын -3валентті элементтер т.б.
Жұмбақ есептер әдісі. Темір атомы қатысатын реакцияда тізбегін шешіп, химиялық реакция теңдеулерін жазыңдар. 56--127--90--72--56 Жауабы:
Fe --FeCI2--Fe(ОН)2--FeO--Fe
Химиялық футбол
Сынып екі топқа бөлінеді Әр команда өздеріне командир басшы, 3- шабуылшы нападающий, 3 - қорғаушы защита, 3- жартылай қорғаныс полу защита және қақпашы сайлайды. Әр команда да,бір -- біріне өткен тақырыптар бойынша сұрақтар дайындайды. Бірінші сұрақтар шабуылшыға беріледі, егер жауап айтпаса жартылай қорғанысқа беріледі, егер ол да жауап бермесе қорғаушыға беріледі, ең соңында қақпашыға беріледі . Сұраққа жауап бермесе ұпай яғни гол соғылды деп есептеледі. Осылай әрбір командалар алма кезек бір-біріне сұрақтар қояды.Команда бойынша сұрақтарға аз жауап берген топ жеңілген болып саналады [6].
Осылайша ойын арқылы оқушы білім алады, тәрбиеленеді, қоғамды құрметтеуге үйренеді, ынтымақтасып жұмыс істеуге дағдыланып, ұтылуға емес, ұтуға тырысады. Сонымен қатар оқушылар ертегілерді, аңыздарды, әдеби шығармаларды, өмірден алынған оқиғаларын сахнаға лайықтап қойып, өздері түрлі рөлдерде де ойнайды.
Қазіргі уақытта ғалымдардыің зерттеуі іскерлік ойындардың оқушылардың оқу үлгеріміне жақсы әсер ететін дәлелдеп отыр. Іскерлік ойындар оқытудың тиімді, үнемді, негізгі әдістерінің бірі. Олар оқушыны қысым жасамай оқытуға мүмкіндік береді, оқушының оқиғаны терең толғаныстармен түсінуіне себепші болады. Бүгінгі уақытта мұғалімдер көптеген танымдық ойындар өткізеді. Алуан түрлі ребустар, сөзжұмбақтар, құпияхаттар, сөзтуымдар, логикалық есептер білім береді және оқушыларды ынталандырады
1.3 Гуманитарлық бағыттағы химия - биология пәндерін оқытудың тиімді әдістерін пайдалану
Қазіргі педагогика теориясы жаңашылдыққа бет бұрып, білім беру мазмұны жаңарып, жаңа көзқарастар қалыптасып, жаңа идеялар пайда болумен жаңа технологиялар өмірге келді.
Қазіргі уақыт аралығында ХХІ ғасырда әлемдік өркениет төрінен орын алып, Қазақстанның жан-жақты дамуының бірден-бір жолы жастардың білім мен ғылымды әр қырынан меңгеру қажет болып отырғаны белгілі. Елбасымыздың Н.Ә.Назарбаевтың Білім мен ғылым қызметкерлерінің ІІІ съезінде Құрылымдық өзгерістер мұғалім кадрларын әзірлеу жүйесін оздыра отырып, дамыту мен қамтамасыз етілуі тиіс-деп, атап көрсетуі.Осы арқылы жастарды білім мен ғылымға деген сана сезімін дамыта отырып оқыту Олай болса қазіргі заманның ақпараттық технологияны игеру әрбір мұғалімдердің, оқушылардың басты міндеті болып табылады.
Білім беру үрдісін ақпараттандыру - жаңа ақпараттық технологиялық әдістерді озық елдер қатарында пайдалану арқылы дамыта оқыту, дара тұлғаға бағыттап оқыту мақсаттарын жүзеге асыра отырып, оқу тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі мен сапасын жоғарылатуды көздейді. Оқушыны зерттеу әдістері білім беру саласында дамып келеді.
Оқушыны бақылай алу, сыныптық тестілеу,сыныпта сауалнама алу, оқушылар мен тәжірибе жасау, қортындылау бағалау.
Эмпирикалық жіктеу тәсілі: Индукциялық, салыстыру, жіктеу тәсілдері.
Қазіргі гуманитарлық сыныптарда оқыту барысында қолданылып жүрген көптеген техологиялық әдістер жеке тұлғаның жетілуіне, оқытудың тиімділігінің негізін құруға бағытталған.
Олай болса, дәл қазір бізге осы педагогикалық жүйені дамыту, оны практикада пайдалану шарт.Бұл жетістіктерге арнайы курс, тәжірбие алмасу және жалықпай іздену арқылы жетеді. Демек, білім беру мазмұнын жаңарту, үздіксіз білім беру жүйесін дамыту- бүгінгі күннің обьективті заңдылығы.
Бүгін де неліктен білім технологиясы жайлы көп айтылуда? Жаңа заманымыздың білім жүйесі оқу- тәрбие үрдісінде технологиядағы түрлілігімен сипатталады. Бүгінгі таңда педагогикалық технологияға ерекше көңіл бөлудің себебі неде? Біріншіден, педагогикада іскерлік жүйесінің жаңа жолын табуға қажеттіліктің тууы. Екіншіден, оқытуда жеке белгілей оқыту, білім беру тиімділігін арттыру. Ең соңында технологияны жобалау -- оқушы мен ұстаз арасындағы өзара қатынасты қалыптастырып, білімге қызғушылығын арттыруды бір жүйеге келтіру,әдіс-тәсілдердің түрлерін енгізу.Оқушылардың ақпаратпен жұмыс жасау іскерлігін қалыптастыру арқылы коммуникативтік қабілеттерін, ақыл-ойын, танымдық және шығармашылық қабілеттерін дамыту, алған білімдерін практикалық іс-әрекетте қолдануға үйрету.
Болжамды іске асыру үшін төмендегідей міндеттер шығады:
Ғылыми - педагогикалық әдебиеттерден жаңа ақпараттық технология туралы мәліметтер жинақтау, озық тәжірибелермен танысу.
Жаңа ақпараттық технологияны ұйымдастыру үшін материалдық техникалық базаны жетілдіру, іс шаралар кешенін әзірлеу.
Интернеттік және саралап - деңгейлеп оқыту дәстүрлі және электронды оқулықты үрдісіне енгізу міндеті
а) химия-биология пәнінен электрондық оқулықты оқушыларға қолдану арқылы өткізілген сабақтардағы оқушылардың білім деңгейінің көрсеткіштерін анықтау. Бұл әсіресе сынып жұмысына қатысты: деңгейлеп оқыту сабақ барысында оқушылар белсенді болулары керек.б) Химия-биологиядан өткізілген дәстүрлі және электронды оқулықты оқушыларға қолданып оқытылған сабақтардың білім сапасына әсерін зерттеу, талдау.
в) Химиядан-биологиядан өткізілген технологиясын оқыту қолданып оқытылған сабақтардың салыстыруына сараптама.
Химия-биология сабақтарында оқушылардың танымдық белсенділігін қабілетін арттыру
Бүгінгі кезде елімізде болып жатқан саяси, әлеуметтік, экономикалық және басқа да өзгезістер білім беру жүйесіне әсер тигізіп жатыр. Бұл өзгерістер еліміздің мектептерінде тек жаңа пәндерді енгізіп қана қоймай, сонымен бірге оқыту әдісін өзгертуді де талап етеді. Қазіргі уақытта еліміз тәуелсіз мемлекет болып даму жолында, қоғамның назарын аудару үшін шешім қабылдау маңызды. Сондықтан баланың дамуын білім алуға деген құштарлығын ояту үшін казіргі заманда мұғалім көп ізденіп,сабақтың тиімді өтуіне жұмыс жасауы қажет. Білімнің сапасы оқушының білімге деген құштарлығымен, тікелей қызығушылығына байланысты.
Оқу программасы ел дамуының демократиялық жол таңдауына байланысты, бүгінгі таңда қоғамда шешім қабылдауға байланысты маңызы арта түсті. Жалпы осы бағытта оқушылардың белсенділігін арттыруға мүмкіндіктер беретін әдістемелік тәсілдердің түрін интерактивті деп аталып жүр. Интерактив ағалшын тілінен аударатын болсақ өзара әрекет деген мағынада айтылған. Демек, интерактивті оқытудың әдістері оқушыны тұлғааралық қарым-қатынасқа негізделе отырып, жекелеген тұлғаны дамытуға бағытталатын қазіргі заманғы білім беру парадигмасын қанағаттандырады. Сабақ барысында оқушының белсенді әрекет әдістерін қолданудың нәтижелілігін осыдан көруге болады.
Сонымен қатар сапалы білім алудың ең алғы шарттары болып танылатын оқушыда таным белсенділігі һәм ізденіс дербестігін қалыптастырып қана қоймай, оданда ары қарай дамытады.
Білім беру барысында оқушылардың оқуы сонымен білім сапасы оқу барысында оқушының өзі сабаққа тікелей қатысуы, сабақ барысында тек мұғалімнің айтқаның ғана жазып,сызып қоймай өз бетінше білім алуға жағдай жасалғанда ғана оқушы білімге өзі ұмтылатыны және алған білімін одан әрі дамытуға қызығатыны анық. Оқудың белсенді әдістеріне: оқушыларды сабақ барысында диалогтық оқыту түрлері: әңгіме құру - дебат, топтық жұмыс және әңгіме, зерттеушілік әңгіме, рефлексивтікоқушыны оқыту негізіндегі кері байланыстар, ролдік ойын түрі, сұрақ-жауап, жағдаяттарды талдау, тренингтер, өзін-өзі бағалау, тест құру және бірін - бірін тексеру жатады.
Жалпы интерактивті оқыту әдістері дәстүрлі оқыту әдістерінен оқу үрдісінде оқушылардың жеке өзінің өмірлік тәжірибелерін пайдалану арқылы есте берік сақтауымен, мәліметтерді талдап, жинақтау арқылы жеке және кәсіптік қабілеттерін аша алуымен ерекшеленеді. Оқушының өмірде өз бетінше білім алуы білім сапасын көтерудің бірден бір жолы екенін естен кетірмеу қажет.Бұл бағыт мұғалімнің жұмысын түбегейлі өзгертеді. Жаңа білім алу үрдісі оқытушы мен оқушыға шығармашылықпен жұмыс жасауға итермелейді, себебі оқушы білімді өздігінен іздену арқылы алу керек болса, мұғалім оқушының білім алуына себептер, жағдайлар тудыру керек. Ол үшін мұғалім сабақты жан-жақты дайындауы қажет, сабақ үстінде қандай болмасын оқушы тарапынан әртүрлі сұрақтар туындауы мүмкін, сол жерде мұғалім қажетті бағдар беріп жіберуіне тура келеді. Сонымен қатар казіргі заман талабына сай оқытушы білім бұлағы емес, білім бұлағына жеткізуші, яғни білім алу жетекшісі бола білуі тиіс. Осы кезде ғана мұғалімнің талапқа сай оқушының білім алу белсенділігін жоғарылату мақсатында жаңа технологиялар онымен қоса әдістерді менгеруі қажеттілігі туындап отыр.Атап айтқанда жоғары технологиялар заманында адамға жан-жақтты әртүрлі ақпарат келіп түседі, сондықтан казіргі заман адамы ақпараттармен қамтылуы жұмыс жасай отырып, өз қажетін алып қолдана алу бейімділігін қажет етеді.Оқытушы оқушылардың танымдық қызығушылығын оқыту барысында арттыруға бағытталған технологияларға сын тұрғасынан ойлау,жобалау, проблема туғызу, сыныпты ұжымдық қарым-қатынаста оқыту. Қызығушылық деп оқушының бір нәрсеге зейін қойып, кейбір заттар мен құбылыстарды танып білуге ұмтылуын айтамыз.Қазіргі жаһандану заманында білім саласындағы өзгерістердің болып жатқан тұсында мемлекетаралық бақылау, ұлттық бірыңғай тест, 12 жылдық оқуға жаппай оқушының барлығы көшуі Қазақстандық білім сапасының деңгейін көтеруді және халықаралық деңгейге жеткізуді көздейді. Осы проблемалар мектептегі химия-биология пәнінің оқытылуына да тікелей қатысты.Химия-биологиядан оқушыларды қызықтыратын құбылыстар аз емес. Сондықтан қзығушылық адамның рухани және дене күшінің дамуының аса маңызды шарттарының бірі болып, оқушының ой -өрісін кеңейтіп білім алуға итермелейді.
Оқушы қызықты сабақтарды зор ынтамен қабылдайды және жақсы оқиды.
Жаңартылған заманауи технологияның дамыған заманында мұғалімнің күнделікті сабақта компьютер, интерактивті тақта қолдануы сабақ кезенің тиімді әдістерді пайдалануға мүмкіндік береді. Химия-биология пәнінің ерекшелігі сабақ барысында химиялық-биологиялық эксперименттер болуы, бірақ көптеген себептер реактивтер тапшылығы, кейбір реактивтер белсенділігі, тәжірибе уақыт көп алуы ал биологиялық зерттеу барысында адам ағзасының жасушалары мен жұмыс жасау ұзақ болғандықтан кейбір зертхана жұмыстары сабақ барысында өткізілмейді. Осындай кездерде электрондық оқулықтар, бейне тәжірибелер слайт қолданылады. Электрондық бейнетәжірибелердің бір тиімділігі тәжірибені қайта көрсетіп қайталау мүмкіндігі, жақсы көрінуі, қауіпсіздігі болып табылады. Сабақтаоқушы интерактивті тақта қолдану сабақ үрдісін тиімді қолданумен қатар оқушылардың сабақты жақсы меңгеруіне, үнемделген уақыт оқушылардың өз бетінше білім алуына себеп болады.
Өз бетінше білім алу - білім сапасын көтерудің бірден бір жолы екенін естен кетірмеу қажет. Белгілі ағылшын ақыны белгілі Ричард Олдингтон былай деген екен: Білу керек маңызды нәрсеге үйрету мүмкін емес және болмайды , мұғалім тек үйрену жолын көрсету керек сол себепті оқытуда білімді беру емес білімді алу жолын көрсетіп бағыт-бағдар беру тиімді. Казіргі оқушылардың көптеген білімді: мен оны білемін, мен оны естігенмін, мен оны оқығанмынайтатыны анық. Қазіргі заманда оқушыларда ақпарат көздері көп, сол себептен казіргі мұғалім оқушы үшін білімнің бірінші көзі емес, оқушыға білетінін қайта айтудың қажеті жоқ, алған,білгенін ары қарай дамыту жолын іздестіру, бағыт бағдар беру қажеттілігі туындайды, олай болмаған жағдайда басқа жағдайлармен қоса оқушылардың оқуға деген ынтасын түсіп кетуінің бірден-бір себебі осы болып табылады.
2 ОРТА МЕКТЕПТЕРДЕ ХИМИЯ - БИОЛОГИЯ ПӘНДЕРІН ГУМАНИТАРЛЫҚ БАҒЫТТА ОҚЫТУДЫҢ МАҢЫЗЫ
2.1 Химия - биология пәндерін гуманитарлық бағытта оқытудың пәнаралық байланыстары
Орта мектепте химия - биология пәндерін бірлестіре оқытудың маңызды орынды иеленеді. Химия-биологияны мектепте оқыту барысында баланы жүйелі түрде оқыту мен қатар жан-жақты, көпқырлы етіп тәрбиелеу қажет. Білімді ұрпақ тәрбиелеу оқушының білімге деген құштарлығымен, қызығушылығына тікелей байланысты. Қандай пәндерді алып қарасақ оқыту барысында пәнаралық байланыстар қалыптасады. Оқушыларды жаңа тақырыпты талдауда, өз пікірін айтуға, қосымша материалмен жұмыс жасауда мүмкіндігі мол. Білім беруде көпжылдық еңбек нәтижесінде көріп жүргеніміздей оқушылардың білім сапасы оқу барысында оқушының өзі сабаққа тікелей қатысуы, сабақ барысында тек мұғалімнің айтқаның ғана жазып, сызып қоймай өз беттерінше ізденіп, жан-жақты білім алуға жағдай жасалғанда ғана оқушы білімге өзі ұмтылатыны және алған білімін одан әрі дамытуға қызығатындығы анық. Cоның нәтижесінде оқушылардың сабаққа дайындықтары жүйелі түрде қалыптасып, ойлау деңгейі мен білім сапасының артуына септігін тигізеді.Жалпы айтқанда химия мен биология ғылымы жаратылыстану бағытындағы пәндер болғанымен гуманитарлық бағытта оқыту процесі жүзеге асады. Бұдан көретініміз жаратылыстану - математика және қоғамдық - гуманитарлық бағыттарының өзара пәнаралық байланысы.
Қазіргі еліміздің білім жүйесінің ерекшілігі - тек біліммен қаруландырып қана қоймай, өздігінен білім алуды дамыта отырып оқыту, үздіксіз өз бетінше өрлеуіне қажеттілік тудыру. Білім беру саласында әйгілі орыс педагогы К.Д.Ушинский дің сөзін алға тарта отырып Балаларға күштеп білім беруден алдын, баланың білімге деген құштарлығын оятудың маңызды мақсат″ екенін сондайақ мектепте оқушыға білім берер алдын осы айтылғандарды әрбір оқытушы жадында ұстағаны маңызды.. Оқушының оқуға деген ынта-ықыласының казіргі кезде төмендеп бара жатырғаны мұғалімдерге бәрінен мәлім.Бірегей бiлiм беру саласында инновациялық үрдiстi жүзеге асыру мұғалiмдерден өз мінез-құлықтарын, ұстанымдарын,оқушы мүмкіндіктерін түрлендiрудi талап етеді.
Химия-биология сабақтарындағы технологияларды жобалау. Химия сабақтарында интерактивті оқыту технологиясы. Химия-биология сабақтарында кейстер. Сыныптағы химия-биологиядағы сыни ойлауды дамыту технологиялық әдістері.
Қандай жағдай болмасын мұғалім осы мәселемен күнделікті кездеседі. Сондықтан да, баланың білім алуға деген құштарлығын ояту үшін казіргі заманда мұғалім көп ізденіп, сабақтың тиімді өтуіне жүйелі жұмыс жасауы қажет. Жеке тұлғаның қарқынды дамуы өсіп жетілуі мектеп табалдырығында белсенді танымдық іс-әрекеттері ұйымдастырылуы нәтижесінде қалыптасады. Оқушылардың күнделікті белсенділігін артыру үшін оқу іс-әрекеттеріне ынталандырудың маңызы өте зор. Сол себептен оқушылардың ынтасымен оқу белсенділігін қалыптастыруды арнайы жүйеленген әдіс-тәсілдер арқылы жүзеге асырған білген жөн.
Химия-биология пәндері бойынша оқушылардың құзыреттілігін қалыптастыру. Ұғымдардың жүйесін меңгеріп,білімді жүйелі түрде қалыптастыру көзделеді.
Жеке оқу пәндерінің яғни таңдау пәндері, оқушының мақсаты білім мекемесінің, мектеп алдына қойған әлеуметтік талабы бойынша бірге анықталады.Оқу ісін ұйымдастыру кезінде оқушылардың үлкен жауапкершілікті,ынтасын, оқуға аса саналылықпен қарауды керек етеді. Сыныпта оқушылардан мұғалімнің түсіндірген материалдарын, кітаптан оқығандарын жай ғана есте сақтаудан гөрі, оны өз бетінше ойлап, ой елегінен өткізе білуі, ұғына білу талап етіледі.
Ол мақсат-әр жақты жетілген, өз ісіне сенімі күшті, қоғамдағы түбірлі өзгерістерді жүзеге асыруға қабілетті жастарды тәрбиелеу.Мектеп оқушыларының бойына азаматтық борыш, елі мен жері үшін жауапкершілік қасиеттерін сіңіреді, шығармашылық пен еңбек етуге, жеке тұлға ретінде ойлай алуға,өзін-өзі басқаруға әзірлейді. Гуманитарлық сыныптарда оқытудың мақсаты жаңа технологиялық дүниелерді пайдаланып оқушыны оқыту. Бүгінгі таңда химия - биологияны оқытуда бірінде химия-биология тереңірек ал екіншісінде төменірек деңгейде оқытылады. Қазіргі педагогика ғылымының лексиконында педагогикалық оқыту технологиялық әдісі ұғымы терең тамыр жаюда.Дегенмен де, осы ұғымды түсіну мен пайдалануда әртүрлілік басым.Технология сөзін қарастыратын болсақ - techne- дегеніміз өнер, шығармашылық, ал logos-ілім деген мағынаны білдіретін грек тілінен алынған сөз.[1] Атап айтар болсақ Технология - өндірістік процесесті жүргізу кезінде қолданылатын әдістері мен тәсілдері мен білім жинағы деп, шетел тілінен енген сөздерін пайдаланып анықтама көрсетіледі.Технологиялық әдіс тәсілдер - оқушы мен мұғалімге бірдей қолайлы жағдай тудырушы оқу процесінде ұйымдастыруды жүргізудің жаңа бірлескен педагогикалық ұжымдағы жобалаудың әрекетін жан - жақтылығы ретінде қарастырған ( В.М.Монахов).
Осы мақсаттарға жету үшін мектеп жас өспірімдері табиғат, қоғам және адам және оның еңбегі іс-шаралар туралы білім жүйесімен қаруландырып, ақыл-ой адамгершілік,этика,эстетикалық, дене тәрбиесін береді, ғылыми және ізгілік көзқарастарының, қабілеттерінің барынша дамуына көптеген қажетті жағдайлар жасайды. Осыған сәйкес жалпы мақсатқа бағытталған әр пәннің алдына ғылым негіздерінен білім беру, тәрбиелеудегі жинақты тәсілді жүзеге асыру, оқушыларды әр жақты дамыту мақсаттарыда қойылады. Химия-биологияны қарастыру оқушыларға табиғат туралы және технологиялық білім беру, көпқырлылығын оларды бақылау, қабылдау, түсіну және ойлау қабілеттерін дамыту мақсатын көздейді.Осындай мақсаттар химияны-биологияны оқыту барысында одан әрі салаланып жүзеге асуда. Қорыта айтқанда білімді, білік және дағдыны оқушыға оқу барысында, өмірде қоғамға пайдалы еңбектерде қолдана білуге үйрету;
2.2.Жаңа технологияларды пайдаланып гуманитарлық бағыттағы химия биология пәндерін оқыту
Әрбір мектеп педагогикалық оқыту барысында оқушыны оқытудың арнайы формаларын, әдістері мен тәсілдерін айқындайтын әдістемелік психологиялық - педагогикалық нұсқаулардыңөзіндік жиынтығы бар екенін атап көрсеткен; ағарту жүйесінде педагогикалық оқыту процесесін ұйымдастырудың әдістемелік аспабы ретінде қарастырған (Б.Т.Лихачев ) .Қазіргі таңда республикамызда білім берудің жаңа жүйесі қалыптасып жасалып, әлемдік білім беру кеңістігіне енуге едәуір ұмтылыс бар.Егеменді елімізде білім берудің үздіксіз жүйесі іргелі үш мәселені қамтамасыз етеді олар:дүниетанымдық,шығармашылық және құзыреттілік.Бұл бұл білім мен оқу - тәрбие үдерісіндегі елеулі өзгерістерге байланысты болып отыр.Осы оқу орындарының химия-биология пәндерінің өзіндік ерекшеліктеріне байланысты пәндерді оқыту әртүрлі дәрежеде іске асырылады.
Химия - биологияны оқытуда ғылымның салалары және өздеріне тән заңдылықтары онымен қоса өз міндеттері бар. Технологиялар бойынша оқыту олдары зерттеп ғылыми тәсілдер жүйесіне ендіріп, тәсілдермен оқытудың реттеуші қызметін атқарады.
Химия - биология пәнін оқыту барысында, технологияны қолданып оқытудың кез келген процесін құрлымдау ерекшеліктері:бірінші оқыту процесінде толық басқару; екінші жоспарлау әдісі; үшінші оқыту цикылінің қайталау әдісі жатады.[1]
түзету
Оқытудың жалпы мақсаты мен мазмұны
Нақты оқыту мақсаты
Оқыту
Бағалау
Осыған байланысты, Гуманитарлық сыныптарда химия-биологияны оқытуда технологиялық әдісті оқу процесінде технологиялық әдісті қолданады(1-сурет ):
1-cурет. Мектептегі қоғамдық гуманитарлық сыныптарда оқу процесінің технологиялық әдістер арқылы құрастырудың сызба нұсқасы Кларин бойынша көрсетілген.Химия-биология саласы бойынша оқушылардың пәннің технологиясын меңгеріп алуы тиіс.Мұнда келтірілген сызба бойынша нұсқада технологияның дәстүрлі оқулармен салыстырғанда бір ерекшелігі оның оқу процесін диагностика жасау нәтижесінде тез түзету енгізу мүмкіндігі мол
Оқушыларды жоғарыда келтірілген технологиялық оқытумен қаруландыру оларға мамандықтарын еркін таңдай алуына көмектеседі.
Бахарева С. Развитие критического мышления через чтения и письмо.Учеб.-метод.Пособие.Нобосиби рск: изд-во Нобосиб.инт-та пов.квалификации и переподгот.работников оброзование,2003.
Қандайда да, пән болмасын философиялық ұғымда білім беру пән мазмұнында басшылыққа алынады.Оcған сәйкес мектепте гуманитарлық сыныптарда химия-биологияны оқыту барысында білімді меңгертіп, шығармашылыққа тәрбиелеп дүние танымын кеңейту.
Әлемдік білім беру кеңістігіндегі педагогикалық технологиялардың ғылыми философиялық негізін :
1. Гуманизм - Қоршаған әлемдегі әлеуметтік маңызды құбылыстардың бағалау өлшемі ретінде қарастырылып ,адамның жағдайына, қоғам қағидасына - теңдік , әділеттіліктерін қалыптастыру..
2.Теософия - Бұның негізінде адамзат қоғамында дәстүрлі діни, бағыттағы мектептердің негізі болып саналады. Ол қазіргі ұлттық педагогикада ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz