ХІХ ғасырдың соңғы ширегінде Батыс өнерінде дүниеге келген түрлі бағыт - ағымдар

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

Реферат
Тақырыбы: ХІХ ғасырдың соңғы ширегінде Батыс өнерінде дүниеге келген түрлі бағыт - ағымдар.

Жоспар:
1. Кіріспе
2. Олардың пайда болу себебі, мақсаты, адамды, өмірді нақтылы суреттеуден бас тартуы.
3. Реализмге қарама-қарсылығы.
4. Модернистік әдебиет түрлері (экзистенциялизм, абстракционизм, символизм, сюрреализм, футуризм т.б.) өкілдері.

Классицизм (лат. classicuis - көрнекті, үлгілі) - 17 - 19 ғғ. өнерде қалыптасқан бағыт. Классицизмге рационалдылық шығармашылықтың қалыпқа түскен түрі, монументальдық, стиль айқындығы, композициялық тепе - теңдік, форма үндестігі тән. Солай бола тұра, классицизмге үлгілі схема мен идеалдылық та тән. Классицизмнің бейнелері эстетикалық тұрғыдан көп түсті, түрлі құбылысты бола алмайды: оған көпқырлылық, әсемдік, иннттеллектуалдық эмоционалдық жағынан тығыздық тән емес. Классицизмде дүниенің көркемдік концепциясы рационалды және тарих кезеңіне тәуелді емес. Сондықтан да, классицизм туындылары, антиктік пе, римдік пе, қай дәуірдікі екеніне қарамастан, үздік көрнекті үлгі ретінде қабылданады. Классицизмде дидактикалық сарын, ғибрат айту, азаматтық пафос, мемлекеттік концепция ой қуатына сену, моральдық және эстетикалық бағалауда нақтылық пен айқындылық басым. Классицизм принциптері өнердің барлық түрлерінде берік орын алған.
Қоғамдық өмірдің қарама-қайшылықтары шиеленіскен Фрацияда ағартушылық идеологиясы 1789-1793 ж. ұлы француз ревалюциясының, ал одан кейін бүкіл Еуропаны жайлаған реформаторлық қозғалыстың теориялық және рухани алғышарттарына айналды. Шындығын айтсақ, бүгінгі заманның ең өркениетті елдерінің бірі Америка Құрама Штатын да ағартушылық идеяларының негізінде қалыптасып, іргелі мемлекетке айналды.
Ғылым саласында, бұрын механика математика сияқты ғылым салалары үстемдік еткен болса, енді оның қатарына физика, география, биология және т.б. ғылымдар қосылды. Ендігі жерде табиғатта, қоғамда болып жатқан түбегейлі өзгерістер ғалымдар назарынан тыс қалмады. Қоғамдық ғылымдар-саласында, әсіресе философия ерекше белсенділік танытты. Философтар қоғамдық өмірге көзбен қарап, терең философиялық пайымдаулар жасады. Олардың сынының негізгі обьектісі-қоғамдық (мемлекеттің) құрылыс және сол құрылыстың идеологиясы-дін болды.
Революция отаны Францияда да ағартушылық идеялары біртектес болған жоқ, олар реформизмнен (XVIII ғ бірінші жартысы) бастап, ашық революциялық қимылдарға (ХҮІІІғ 60-80ж) дейін нағыз эволюцияны басынан кешірді. Егер ағартушылырдың аға буынының өкілдері-Монтескье мен Вольтер конституциялық-монархиалық құрылыс орныққан көршілес Англияның үлгісімен феодалдық ағымды біртіндеп буржуазияландыру идеясын ұсынса, феодалдық құрылысқа жан-тәнімен қарсы келесі ұрпақтың өкілдері-Д.Дидро (1713-1784). К.Гельвеций (1715-1771) П. Гольбах (1723-1789) басқаша көңіл-күйде болды. Олар помешиктік меншік пен сослова иелік артықшылықтарды мүлде жойып, деспоттық өкіметі құлатуға шақырды.
XVIII ғ барокко мен қатар Батыс Еуропа өнерінде кеңінен тараған стильдердін бірі-рококо болды. Ол сарай зиялылары мәдениеттерімен тікелей байланыста қалыптасты. Рококо эстетикасынын басты ұраны, Өнер-рахаттану құралы. Бұл ұран сол бір кезеңдегі ертеңгісін ойламайтын аристократтардың (ақсүйектердің) дүниеге көзқарастарын дәлме-дәл көрсетеді. Бізден соң не болса да мейлі деген Людовик ХҮ-нің ұраны да осы дәуірде шыққан.
Орын алған осындай келеңсіз жағдайларға қарамастан, Еуропадағы Ағартушылық дәуірі-дүниежүзілік мәдениет тарихындағы ең жарқын кезеңдердің бірі болды. Ағартушылық идеяларының нәтижесінде пайда болған мәдени өзгерістерді сол дәуірдің адамдарының өздері де мақтаныш етті. Ғасыр ақыны аталған Гетенің өзі де осы бір тарихи кезеңдегі уақиғаларды шаттана жырлады. Ағартушылық дәуірі-Еуропаның қоғамдық өмірдің барлық саласын (қоғамдық-саяси, мәдени және т.б) айтарлықтай әсерін тигізді. Утопияның алтын ғасыры деп аталатын бұл дәуірдің мәдени мұрасы өзінің жан-жақтылығымен, жанрлармен стильдердің көптігімен, оптимистік сарыны мен және адамзаттың ақыл-ойы деген шынайы сенімі мен осы уақытқа дейін таң қалдырып келді.
Жаңа заман мәдениетінде ХІХ ғасыр мәдениеті ерекше орын алады. Классикалық ғасыры деп аталады бұл кезде буржуазиялық өркениет кемелдену шағына аяқ басуымен қатар, тоқырау кезеңін де басыннан кешірді. Мұндай әділ бағаның авторлары заманымыздың ойшылдары: О.Шпенглер, И.Хейзинга, Х.Ортега-и-Гассет және т.б.ХІХ ғасыр, мәдениеті - бүкіл жаңа заман мәдениетінен рухани нәр алып, көне дәуір мәдениетінің негізінде қалыптасты. Олар - рационализм, антропоцентрелизм, сциентизм, еуропоцентрелизм және т.б. болды. Еуропа мәдениетінің тағдырына дәуірдің үш ұлы уақиғасы: Англиядағы өнеркәсіп төңкерісі, Солтүстік Америка орталығының тәуелсіздік үшін күресі және Ұлы Француз ревалюциясы ерекше ықпал етті. Дәлірек айтқанда, бұл ұлы тарихи уақиғалар еуропалық мәдени бетбұрыстың жүзеге асыру процесін одан әрі жылдамдата түсті. ХІХ ғасырдың бетпердесі адамзат тағдырының өзгерістерге ұшырауына тығыз байланысты болады. Өз кезегінде жаңа дүниенің қалыптасуы да негізінен үш факторға байланысты болады. Олар: демократия, тәжірибелік ғылым және индустрияландыру. Екінші және үшінші факторларды бір сөзбен техника деп атауға да болады, ал бұл факторлар осыдан екі ғасыр бұрын пайда болды да, ХІХ ғасырда қоғамдық өмірдің барлық салаларына еркін ене бастады.
Капиталистік индустрияландыру немесе классикалық бржуазиялық өнеркәсіп төңкеріс ең алғашқы Англияда жүзеге асырылды.
XIX ғ. ортасына қарай капиталистік индустрияландыру Еуропаның кептеген елдерімен қатар Солтүстік Американы да бірге қамтыды. Жаңа заман мәдениетінде рационализм мен утилитаризмнің үстемдігінің заңды жалғасы болып табылатын өнеркәсіп төңкерісі ғылыммен техниканың даму қарқының жылдамдатып, жаңа серпін берді. Белгілі ғалым П.Сорокиннің есептеуінше, тек XIX ғасырда ашылған ғылыми жаңалықтар мен өнер табыстарының саны, бұған дейінгі ашылған ғылыми жаңалықтар мен өнер табыстарын қоса есептегенде әлде кайда артық болып шыккан, яғни бұл кезеңде техника үстемдігі қоғамының, табиғаттың сан-саласын қамтиды.

XVIII және XIX ғасырлар аралығындағы саяси-әлеуметтік даму нәтижесінде көрермендер молайды. XIX ғасырдың бірінші жартысында гуманистік мұрат пен утопиялық арманды паш еткен романтикалық театрда буржуазиялық тәртіпке қарсы қоғамдық наразылық білдіру, үстем тап өкілдеріне сыншылдықпен қарау мәселелері өз шешімін тапты. Романтизм туы астында драмада заманауи театрдың қоғамдық жасампаздығы, халықтық және ұлттық қасиеті үшін, сондай-ақ эпигондық классицизмге қарсы күрес өрістеді. Романтикалық драма мен театр ұлттық тарихқа, фольклорға, халық эпосына назар аударып, халықтың ұлттық сана-сезімінінің оянуын, өсуін бейнелеп көрсетті. Романтикалық қозғалыс барысында театрдың реалистік негізі зор қарқынмен дами бастады. Романтизм театр өнерінде 1810 -- 1840 жылдары қалыптасты. Дүниедегі әділетсіздік атаулыға қарсы болу, терең гуманизм -- бұл актерлерді бір идеяға жұмылдырды. Романтизм кезінде театр эстетикасының негізі -- актерлік қиял мен сезімге құрылды. "Табиғат құшағында болу" сынды классицизмдік қағидаға қарсы шыққан романтизм актерлері өз назарларын адам өмірінің ішкі қайшылықтарын бейнелеуге аударды. Қоғамдық пафос, шындыққа деген құштарлық, айқын мақсат -- актерді буырқанған эмоция мен айқын драмалык экспрессияға, екпінді қимылға жетеледі. Алайда романтикалық өміртанымы, шығармашылық субьективизм қауіпін өрбітті. Романтикалық театр тұңғыш рет актерлік өнердің негізі болып табылатын сахналық толғанысты туғызды.
XIX ғасырдың бірінші жартысында Франция театр репертуарынан мелодрамалар және романтикалық тарихи драмалар мол орын алды. XIX ғасырдың 20-жылдары Францияда романтизм ең ықпалды ағым ретінде қалыптасты. Романтизм мен классицизм арасындағы күрес, көбінесе әдеби қақпайласу арқылы өтті. Оған мысал ретінде Стендальдің "Расин және Шекспир", Гюгоның өзінің "Кромвель" драмасына кіріспесін келтіруге болады. Француз театрларының сахнасына романтикалық драма кіре бастады. Бірақ оның сахнада орнығуына мелодрама көп септігін тигізді.
Ірі драматург-романтик әрі романтикалық театрдың теоретигі Виктор Гюго (1802 -- 1885) болды. Ол шығармашылық жолын 1827 жылы "Кромвелъ" атты романтикалық драмадан бастады. Гюгоның сахнаны көрген бірінші романтикалық драмасы "Эрнани" болды. Бұл драма 1830 жылдың басында "Комеди Франсез" театрында қойылды. "Эрнани" қойылымы Париждің ең жақсы театрында берілуі романтизмнің ірі жеңісі болды. Ол француз сахнасында романтикалық драманың орныққанын дәлелдегендей болды. 1830 жылғы Июль революциясынан кейін романтизм жетекші театр бағыты болып калыптасады. Осыдан кейін Гюго: "Король көңіл көтереді" (1832), "Мария Тюдор" (1833), "Рюи Блаз" (1838) пьесаларын жазып, үлкен табысқа ие болды.
Романтикалық драма үшін күрестегі Гюгоның ең жақын әріптесі атақты үш ноян туралы трилогияның, "Граф Монте-Кристо" және басқа да аты шулы шығармалардың авторы Александр Дюма (әке; 1802 -- 1870) болды. 1847 жылы Королева Марго спектаклімен Дюма "Тарихи театрын" ашады. Ол 1849 жылы жабылғанымен Париждің бульварлық театр тарихында үлкен орын алды.
Романтикалық драматургияның басқа да өкілдері: Альфред де Виньи, Альфред де Мюссе, Проспер Мериме, Эжен Скриб, Оноре де Бальзак шығармаларын көрерменге ұсынды. Бұл шығармаларда зұлымдық пен жауыздықтың иелері, әдетте, қолында билігі бар, бай, үстем тап өкілдері болып келеді. Ал адамгершілік пен ізгілік мәселелері бұл жанрлардың әлеуметтік бағытын айқындай түсті. Сезім табиғилығы мен психологизм, контрасқа құрылған сахналық ойын жүйелері, қоғамдағы келеңсіздіктерді әшкерелеу пафосы мен жарқын демократиялыққа ұмтылу романтик актерлер өнерінің ерекшелік сипаттарын айқындап берді. Мұндай сипаттар Пьер Бокаж, Мари Дорваль мен Фредерик-Леметр, т.б. актерлер шығармашылығынан толық көрініс тапты. Сахнада өмірдің ұнамсыз жайлары үлкен әлеуметтік тұрғыда қорытылып, өткір әжуалық мінез, кейіпкер жасау шеберлігі қалыптасты. Дүниежүзілік театрда романтизм дәстүрі кейінгі жылдары да үзілген жоқ, қайта ол реализммен сабақтасып, жарыса дамып отырды. Тіпті осы заманғы театрда да, ол өзіндік бояу-сипатын тапты.
ХІХ ғасыр әлемдік мәдениеттің даму үрдісіне үлкен бетбұрыстар әкелді. Әсіресе, Еуропа, Америка елдеріндегі гумманистік және эстетикалық идеялардың қалыптасуымен белгілі. Он сегізінші ғасырдың соңы мен он тоғызыншы ғасырдың өн бойында бұл құрлықтар көптеген қоғамдық-саяси өзгерістердің куәсі болды.
Атап айтсақ, 1871 жылғы Париж коммунасы, 1789-1794 жылдардағы атақты француз революциясы, Англиядағы өндірістік төңкеріс, Америкадағы ұлт-азаттық соғыс, Наполеон басқыншылығы, т.б. оқиғалардың барша Батыс, Шығыс, Америка елдерінің тарихи-мәдени жаңғыруларына тигізген әсер-ықпалы өте зор.
Еуропадағы әдеби өрлеу көбіне француз революциясымен тығыз байланысты. Революция ең алдымен Франция және басқа елдердегі романтизм мен сыншыл реализмнің қалыптасып, дамуына негіз болды. Содан барып, ХІХ ғасырдың бастапқы кезеңінде осы елдердің бүкіл мәдени өміріндегі негізгі бағыт - романтизммен байланыстырылады. Дегенмен сол ғасырдың отызыншы жылдарында бұл ағым өз ықпалынан бірте-бірте айрылып, реализмге жол бере бастайды.
Әдебиет сонымен қатар сол кезеңдегі ұлт-азаттық, саяси күрестер мен наполеоншыл, Наполеонға қарсы соғыстарға байланысты оқиғалар төңірегінде өрбиді. Нақты келсек, Наполеонның атақты қолбасшы, саяси қайраткер ретіндегі жеке тұлғасы Пушкин, Лермонтов, Байрон, Гейне, Беранже, т.б. ақын-жазушылардың туындыларында сомдалды. Сондай-ақ Наполеон басқыншылығына қарсы азаттық қозғалыстарды насихаттайтын тақырыптағы неміс, ағылшын, орыс әдебиеті қарқынды дамыды.
Ғасыр басында Францияда Виньи, Ламартин, Гюго, Санд, т.б. романтикалық әдебиеттің жарқын беттерін ашса, 20-30 жылдары Мериме, Стендаль, Бальзактардың реалистік өмірді айқындайтын туындылары дүниеге келді. Ал Байрон, Шелли, Диккенс, Теккерей сынды суреткерлердің сыншыл реалистік туындылары Англия әдебиетін жаңа бір белеске көтерді. Германиядағы романтизм иендік мектептен бастау алып, Гофман, Шамиссолардың тамаша романтикалық туындыларымен жалғасын тауып жатты. Г.Гейне герман әдебиетіне реалистік бағыттың алғашқы соқпағын салды.
Әдебиет зерттеушілері ХІХ ғасырдағы Батыс Еуропа әдебиетінің даму тарихын шартты түрде екі кезеңге бөліп қарастырады:
1. 1789-1830 жылдар аралығы - романтизмнің қалыптасып дамуы;
2. 1830-1871 жылдар аралығы - реализмнің қалыптасып дамуы.
Алғашқы кезеңге келер болсақ, романтизм - (француздың roman деген сөзінен шыққан) - өз кезеңінде аталмыш елдердің рухани мәдениетінде, әдебиетте, философия, тарих, медицина, жаратылыстану ғылымдарының кейбір салаларында кеңінен тараған идеялық бағыт. Бұл бағыт өкілдерінің шығармашылық әлеміне тереңірек үңілу үшін ең алдымен романтизмнің нақты сипатын біліп алуымыз қажет. Осы тұрғыда академик Зәки Ахметовтің берген анықтамасына тоқталсақ: Романтизм (түпкі мағынасы өмірді кітаптағыдай, ой-қиялмен ұштастырып суреттеу) - әдебиеттегі, көркем өнердегі өмірдің жарқын, жағымды жақтарын көбірек алып, көтере суреттейтін көркемдік әдіс. Сондай-ақ осындай әдісті қолданған, қалыптастырған әдеби ағым, әдеби бағыт деген мағынада да айтылады. Осы соңғы мағынасында романтизм белгілі бір дәуірмен, сол кездегі әдеби процеспен, нақтылы ақын-жазушылардың творчествосымен байланысты алып қаралады да, нақтылы сипат алады. Ал көркем әдіс ретінде алғанда романтизм әлде қайда кеңнен мағына береді, осы әдістің негізгі принциптерін, бейнелеу тәсілдерін (қиялшылдық, ерекше көңіл аударарлық оқиғалар, сирек кездесетін арманшыл кейіпкер, романтикалық көтеріңкі леп, романтикалық сарын т.б.) белгілі бір тарихи кезеңнің шеңберінде алып, нақтылы бір елдің әдебиетімен, өнерімен шектеп қою дұрыс болмас еді.
Романтизм әдісі негізінен алғанда жазба әдебиетінде 19 ғасырда толық қалыптасып, өзінің кемелдік дәрежесіне көтерілгенін айта отырып, осы әдіске тән бейнелеу тәсілдері одан әлдеқайда ерте кездегі сөз өнерінен (ауыз әдебиетінен) қылаң беріп, көрініп қалып отыратынын, бұл көркемдік әдістің кейін 20 ғасырда жаңа сипат алып, дамып келе жатқанын, оның негізгі принциптері көркем өнердің табиғатына сай болатындықтан алдағы уақытта да қолданыла беретінін мойындау керек. Әрине романтизмнің әдеби ағым ретіндегі және нақтылы кезеңдегі қоғамдық, мәдени жағдайға, ортаға байланысты қалыптасқан бейнелеу өзгешеліктері, әдіс-тәсілдері сол тарихи дәуірдің талап-тілектеріне сәйкес, философиялық, эстетикалық көзқарастарымен жалғас келеді.
Еуропа халықтарының әдебиетінде, орыс әдебиетінде романтизм нақтылы қоғамдық өмір шындығына романтикалық арман-мұратты (идеалды) қарама-қарсы қояды. Мұның өзін бір жағынан қиялшылдық, күнделікті күйкі тіршіліктен жоғары тұрған жарқын өмірді аңсау, алға ұмтылу десек, екінші жағынан өз ортасын олқы көріп, өз кезіндегі қоғамдық тәртіпті қабылдамау, оған наразылық білдіру деуге болады. Қоғамдық өмірге сын көзімен қарау орыс әдебиетінде М.Ю.Лермонтов шығармаларына тән қасиет. Лермонтов творчествосында сол дәуірдегі орыс қоғамының ең озат идеялары жарқын көрініс тапқан. Ал романтизмнің кейбір осал жақтарын, (өткенді аңсау, жаңалықтан безу т.б.) мысалы В.А.Жуковский шығармаларынан табуға болады.
Романтизм түгелдей алғанда әдебиетке жаңа тақырып, жаңа кейіпкерлер әкелді, сөз өнерін көптеген ерекшеліктермен байытты. Азаматтық лириканың тақырыптық, идеялық ауқымын кеңейтіп, романтикалық поэманың озық үлгілерін туғызды. Романтизмнің құнды, ұтымды жақтары оған ілесе өркендеген реализмге үлкен тірек болды. Алайда романтизмді реалистік әдіске қарсы қойып, оған алыс-жақындығы тұрғысынан қарап бағалау дұрыс болмас еді. Романтизмнің бағалы жақтары, өзіндік артықшылықтары да, сонымен бірге осалдығы да өз табиғатынан туындайды. Романтизм мен реализмді екі түрлі көркемдік әдіс деп қарасақ, олар бірін-бірі толықтырып, біріне-бірі нәр бере алатындығына есте сақтаған жөн. Қазақ әдебиетінде романтикалық сарын мысалы М.Жұмабаевтың Батыр Баян атты дастанында айқын көрініс тауып, өте әдемі, әсерлі болып шыққан. (Әдебиеттану терминдер сөздігі. Алматы, Ана тілі. 1998, -- 288 б.)
Жақсы өмірді, баянды ғұмырды болашақтан іздеу, немесе ортағасырлық тәжірибелерге қайта оралуға шақыру батыс романтиктері шығармашылығының екі жақты қыры. Оның біріншісі ілгерішіл немесе революциялық романтизм, соңғысы кертартпа романтизм делінеді. Ілгерішіл романтизмнің өкілдері қатарында француз жазушысы Виктор Гюго, ағылшын ақыны Джордж Гордон Байрон, неміс ақыны Генрих Гейне, т.б. аталынады. Кертартпа романтиктер ағартушылық идеяны жақтамай, тіпті оның қоғамдағы ролін жоққа шығара бастайды. Өткенді аңсап, писсимистік ойларға бой алдырады.
Романтизм ғасыр басында тек әдебиетте ғана емес музыка, көркемөнер, театрда да қалыптасты. Сөйтсе де романтикалық идеялар әр өнер түрінде түрлі деңгейде, өзіндік ерекшеліктерімен көрініс тапты. Романтиктер мінез ерекшелігі мейлінше анық, арманшыл, өз қатарынан биік тұрған, мақсаты асқақ, ізгі ниетті қаһарман туралы түпкі мүдделеріне сай келетін көркем тұлғаларды жасады.
Романтизм бағытында жазылған туындылардың кейіпкерлері, әдетте болмыстың ырқымен келіспейтін, азаттық, теңдік, бақыт үшін күресетін рухы күшті жандар болып келеді. Адамның бас бостандығын, адами-қоғами мәні бар, құлшынысқа толы жағымды іс-әрекеттерге ұмтылыстарын мадақтау - романтизм туындыларына ортақ қасиет. Романтиктер болмыс пен замана қайшылықтарын түгелдей шешуді қиялдайды. Олар дүние жүзі әдебиетінде тұңғыш рет адам жанының аса күрделі ішкі әлемін, оның тұңғиық терең иірімдерін ашып көрсетті. Бұл әдеби бағыт адамзат мәдениетінің тарихындағы тұтас дәуірді құрайды.
Тарихилық - романтиктер тарапынан өзіндік бір жаңалық ретінде қабылданды. Өз кезеңінің басты тарихи оқиғалары классицизм трагедияларының сюжеттік негізін жиі құрап отырды. Алайда драматургтер тарихи қойылымдардың түпкі мәнісіне жете үңілмей, жеңіл де жалпы көріністерге бой ұрады. Сахнада нақты тарихи жайларды емес, адамның мінез-құлқын, өмірге көзқарасын, әдет-ғұрпын суреттеуден ары аспады. Тіпті сахна костюдерінің өзі сол көрсетіліп отырған тарихи оқиғалармен сәйкес болмай, ала-құла киінгенді жөн көрді. Осы тұрғыда зерттеуші А.Елистратова: Франциядағы революциялық төңкеріс тек әдебиет пен мәдениетке ғана өзгеріс әкелген жоқ, өмірдің ағымы, өмірге көзқарас, әдет-ғұрып, тіпті киім кию үлгісі де өзгерді, - деп жазды.
ХҮІІІ ғасырда И.Г. Гердердің айтқан халықтық деген ұғымы романтиктер арасында айрықша бағаланып, үлкен қолдау тапты. Олар ең бірінші халық фольклорының асыл қазынасына басты назар аударды. Сондықтан болар, халық әндері мен ертегілері жинақталып, мейілінше көп басылып жарыққа шығуы осы кезеңнің еншісіне тиеді.
Әсіресе бұл салада ағайынды Гримдердің жинап бастырған әйгілі Ертегілер кітабы әлем жұртшылығына жақсы танымал болды. Ал, Арним мен Брентано бірігіп бастырған Сиқыр мүйізді бала (Волшебный рог мальчика) атты халық әндерінің жинағы Германия, жалпы Еуропа әдебиетінде үлкен серпіліс туғызды. Романтикалық идеяны біреулер табиғи ортадан іздесе, біреулер мәдени өмірден, енді біреулер күрестен, қоғамдық күштерге қарсылықтан іздеді. Дегенмен халықтық деген ұғымды кейбір романтиктер ұлтшылдық идеяға балап, оны діни фанатизммен, ескіні аңсаушы кертартпалықпен байланыстырды. Сондықтан романтиктерді жақтаушы және оларға қарсы күштер пайда болды.
Ағартушылықтан романтизмге өтпелі кезеңдегі әдебиетте түбегейлі жанрлық, құрылымдық өзгерістердің болуы заңды құбылыс. Алайда бұл өзгерістер әр елде әр деңгейде қабылданды. Романтиктердің көңіл күй толғанысы ең алдымен лириканы жаңа белеске көтерді. Әсіресе табиғат лирикасы ерекше бояу алды. Лириканың даму қарқыны басқа да жанрлардың өркендеуіне әсерін тигізді. Осы тұрғыда: Поэзия дегеніміз - романтизм, - деп жазды Томас Манн.
Сондай-ақ, романтизм дәуірінде он сегізінші ғасырда сұранысқа ие болған тұрмыстық-әлеуметтік романдар қолдау таппады. Керісінше тарихи романдардың жазылуы үлкен жаңалыққа баланды. Оның алғашқы сілемін салушы - ағылшын Вальтер Скотт. Ол өзінің атақты Айвенго атты романында сонау ХІ ғасырдың шытырман оқиғаларын асқан шеберлікпен ХІХ ғасырға сай қылып суреттей отырып, оқырманға қайталанбастай әсер силайды. Романтикалық кезеңнің тарихи жанрына тамаша туындыларымен үлес қосқан В.Гюго, Ф.Купер, А.Мандзони, Г.Клейст, А.Дюма, Ю.Словацкийлердің де есімдері әлем жұртшылығына танылды.
Өтпелі кезең философиялық ой-толғам, көзқарастарды өзгертіп қана қойған жоқ, оның құрылымына да өз әсерін тигізді. Мысалы, философиялық драма оның табиғатына тән емес лиризмге бой ұрады. Романтикалық-философиялық романдар кейде мифологиямен астасып кетеді. Осы тұрғыда Новалистің Генрих фон Офтердинген романын атап өтеміз.
Десе де, сол дәуірде неміс және американ романтикалық әдебиетіндегі басты жанр - новелла болды. Неміс новеллистерінің ішінде әсіресе ең көрнекті, асқан шеберлері ретінде Генрих Клейст пен Амадей Гофман аталады. Ал алғашқы американдық новеллистерге Вашингтон Ирвинг пен Эдгар По жатады.
Клейст қаламынан новелла жанры бұрын соңды болмаған бояу алды. Ол өз кейіпкерлері арқылы өмір қайшылықтарының жұмбақ та, трагедиялық болмысын бейнелейді. Осындай новеллалармен қатар неміс әдебиетінде новелла-ертегілер де көптеп жазылды. Бұл саладағы Л.Тик, А.Арним, К.Брентано, соның ішінде А.Гофманның еңбегі зор.
Әдеби ертегілердің жанр ретінде халық ертегілерінен айырмашылығы бар. Ол көбінесе белгілі бір автордың романтикалық қиялынан туындаған образдардың ертегілік әлемінен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.