ХИМИЯЛЫҚ ЕСЕПТЕРДІ ШЫҒАРУ ӘДІСТЕМЕСІ

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 58 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . .

КІРІСПЕ. . .: 1 ХИМИЯЛЫҚ ЕСЕПТЕРДІ ШЫҒАРУ ӘДІСТЕМЕСІ . . .

3: 5

КІРІСПЕ. . .: 1. 1 Орта мектепте химия курсында есептердің рөлі мен маңызы . . .

3: 5

КІРІСПЕ. . .: 1. 2 Химия пәні бойынша есептердің ғылыми-әдістемелік жүйесінің теориялық негіздері . . .

3: 13

КІРІСПЕ. . .: 1. 3 Олимпиадалық есептер және оларды химияны оқытуда пайдалану . . .

3: 29

КІРІСПЕ. . .: 1. 4 Химия пәнінен есептерді шығаруға оқушыларды үйрету үшін болашақ мұғалімдерді дайындаудың әдістемелік жүйесі . . .

3: 33

КІРІСПЕ. . .: 2 ХИМИЯ ПӘНІНЕН САНДЫҚ ЕСЕПТЕРДІ ШЫҒАРУ ӘДІСТЕМЕСІ . . .

3: 37

КІРІСПЕ. . .: 2. 1 «Химия пәнінен жаңа оқулық бойынша есеп шығару» элективті курсының әдістемесі . . .

3: 37

КІРІСПЕ. . .: 2. 2«Қызықты химия есептері» есептер жинағының әдістемелік нұсқауы . . .

3: 50

КІРІСПЕ. . .: 2. 3 Алынған нәтижелерді сараптау . . .

3: 59

КІРІСПЕ. . .: ҚОРЫТЫНДЫ . . .

3: 61

КІРІСПЕ. . .: ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . .

3: 63

КІРІСПЕ. . .:

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі . Орта мектепте оқушыларға білім беру, танымдақ-қызығушылық әрекетін дамыту міндеттері оқу жұмысын ұйымдастырудың сан алуан формаларында түрлі әдістер мен оқу құралдарын тиімді пайдалану арқылы жүзеге асырылады.

Химияны оқыту барысында оқушылардың пәндік икемділіктерін қалыптастыру арқылы таным әрекетін белсендіру мәселесі толық шешілді деуге болмайды. Әлі де болса оқыту үрдісінде пәндік икемділікті дамыту әдістемесі шешімін тапқан жоқ, олардың зерделік ұйымдастыру - таным икемділіктің қалыптасқаның анықтайтын көрсеткіштер толық емес.

Оқушылардың танымдық қызығуын дамытуда химияны оқыту үрдісінде ең жиі қолданылатыны - химия есептері. Химия есептерінің оқу-тәрбиелік маңызы көпке мәлім. Соңғы кезде орта мектепте оқылатын химия бағамының ғылыми-теориялық өрісінің ұлғаюы олардың маңызын бұрынғыдан да арттыра түсті.

Химиялық есептер - оқушылардың химиядан білім саласын анықтаудың негізгі құралдарының бірі. Сондықтан бүгінде мектептегі білім беру жүйесінде елеулі өзгерістер болып жатқанда мұғалім үшін басты жетекші мақсат оқушыларды шығармашылық іс-әрекетті меңгеруге бағыттау болу керек. Қазіргі уақытта оқушылар бар білімді жаңа проблемалар шешуде шығармашылықпен қолдана білуi тиіс. Оқытуға осындай көзқарас болғанда оқушылар талдау, салыстыру, тұжырымдау, проблемаларды анықтай білу, жорамал қалыптастыру, шешудің жолдарын іздестіру, алынған нәтижелерді талқылау, қажет болған жағдайда қайта іздену сияқты қабілеттерін дамытатын, белсенді ой-әрекетін талап ететін әдіс-тәсілдерді меңгере алады.

Мектеп бағдарламасы бойынша химиядан базалық білім деңгейін қалыптастыру тек теориялық материалды берумен шектелмейді. Есеп-шығару оқушыларда теориялық білім мен тәжірибе арасындағы байланысты жүзеге асырады. Оқушылар есеп барысында химиялық ұғымдарды, заңдарды, теорияларды қалыптастыруға, олардың химиялық тілмен сөйлеу мәдениетін байытуға, іскерлікке, ізденгіштікке тәрбиелеуге мүмкіндік береді.

Химиядан білім мен білік қалыптастыруда, оқушылардың алған білімін бақылап, бағалауда сан есептерінің маңызы зор.

Зерттеу «Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған Мемлекеттік бағдарламасы», «Қазақстан республикасында білім беруді дамытудың 2015 жылға дейін арналған Концепциясы» және т. б. стратегиялық құжаттарда жоспарланған оқушылардың білім жетістіктерінің сапасын көтеру мен базалық және пәндік құзыреттілігін қалыптастыру мақсатында нысанға алынған кейбір идеяларды іске асыруға бағытталған [1] .

Тақырыптың зерттеліну деңгейі . Оқыту теориясы мен әдістемесінің заманауи мәселелері жалпы ғылыми деңгейде Ю. К. Бабанский, В. В. Краевский, Б. С. Гершунский, Э. Н. Гусинский, А. Е. Әбілқасымова, В. А. Сластенин және тағы басқалардың жұмыстарында қарастырылған. Химия-ны оқытудың теориясы мен әдістемесіне В. Н. Верховский, Л. М. Сморганский, Ю. Ходаков, Д. М. Карюшкин, С. П. Шапаваленко, К. Я. Парменов, Д. А. Энштейн, А. Д. Смирнов. В. С. Полосин, И. Н. Чертков, Г. И. Шелинский, В. П. Гаркунов, Л. А. Цветков, И. Л. Дружин, Е. Е. Миншенков, Г. М. Чернобельская, М. С. Пак, А. А. Грабецкий, О. С. Зайцев, Л. С. Зазнобина, А. А. Журин, Р. Г. Иванова, Н. Е. Кузнецова, Н. Н. Суртаева, Т. С. Назарова, Ж. А. Шоқыбаев, К. Аймағанбетова, Н. Н. Ахметов, У. К. Мақанов, Ж. Жайлау, К. О. Шайхеслямова, Н. Н. Нұрахметов, Г. К. Нуртаева және тағы басқалары үлкен үлес қосты.

Диплом жұмысының мақсаты . Оқушылардың химия пәніне ынтасын арттырудағы химиялық есептердің мағыздығын есепке ала отырып, химия пәнінен есептерді шығару әдістемесін жасау.

Диплом жұмысының міндеттері :

- химия есептері туралы теориялық мәліметтерді ғылыми-әдістемелік әдебиеттерден жинақтап, сараптау;

-таңдап алынған тақырыптар бойынша химиялық есептерді әдебиеттерден жинақтау және құрастыру;

«Химия пәнінен жаңа оқулықтар бойынша есеп шығару» элективті курстың әдістемесін жасау;
химиядан оқушылардың есеп шығара алу білімі, білігі мен дағдысын арттыру үшін «Қызықты химия есептері» есептер жинағының әдістемелік нұсқауын жасау;

-орта мектепте химияны оқыту сапасын жоғарылату үшін жасалған әдістемелік жүйелердің тиімділігін тәжірибелік жолмен тексеру.

Зерттеу обьектісі. Мектеп химия курсында химиядан есептерді шығару әдістемесі.

Зерттеу пәні. Химиядан сандық есептерді шығару арқылы оқыту үрдісі.

Жұмыстың ғылыми және практикалық маңызы. Химия сабақтарында химиядан сандық есептер шығару арқылы оқушылардың білімін тереңдетіп, пәнге қызығушылығын арттыру, шығармашылыққа баулудың жолдары мен әдістемелік тиімділігін педагогикалық эксперимент жұмысы арқылы дәлелдеу.

Зерттеудiң ғылыми әдiстерi . Зерттеу проблемасына байланысты әдiсте-мелiк әдебиеттерге теориялық тұрғыдан талдау жасау; химия пәнiнiң оқулық-тарын, әдiстемелiк құралдарын талдау; оқушылармен әңгiмелесу, байқау, сауалнама, тест жүргiзу, эксперимент жүргiзу; оқушылардың бiлiмдерi мен шығармашылық қабiлеттерiнiң деңгейiн тексеру, олардың қорытындыларын талдау.

Дипломдық жұмысты жүргізудің практикалық базасы

Жетісай қаласындағы №1 М. Горький атындағы мектеп-гимназиясының, 9сыныптар.

Диплом жұмысының құрылымы кіріспеден, екі бөлімнен, қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 ХИМИЯЛЫҚ ЕСЕПТЕРДІ ШЫҒАРУ ӘДІСТЕМЕСІ

1. 1 Орта мектептегі химия курсында есептердің рөлі мен маңызы

Заманымыздың басты мәселелерінің бірі болып байланыс құралдары мен Ғаламтор дамуының арқасында жер шарының кез-келген нүктесінде қолжетімді ақпарат мөлшерінің жылдам өсуі болып табылады. Ақпараттық жиынтық көлемі қазіргі кезде кез-келген саналы шектен асып түсіп, өз өсуін үздіксіз жалғастыруда. Егер соңғы кезге дейін оқытудың негізгі мақсаты білім, білік және дағдыны қалыптастыру болса, онда қазір ең құнды болып білім емес, алынған білімді пайдалану дағдысы немесе нақты мәселелерді шешу үшін қасиетті ақпаратты жылдам табу, жоқтан барды бөліп алу, шығармашылық ойлау мен өмірлік немесе өндірістік міндеттердің шешімін іздестіру әдістерін игеру болып табылады. Дәстүрлі оқытудан құзіреттілікке өту жүзеге асуда.

Білім саласындағы реформалау мен модернизациялау қарқыны бойынша біздің республика әлемде көшбасшы орындардың біріне ие. «2015 жылға дейін Қазақстан Республикасынағы білім беруді дамыту концепциясы» және «Қазақстан Республикасындағы білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы» кеңінен талқыланып, жүзеге асырылуда. Аталған жобалар кілттік және пәндік құзіреттіліктерді қалыптастырудың ғылыми - әдістемелік жүйесін жасаумен ғылыми - педагогикалық зерттеулер жүргізу үшін әдістемелік бағдарлау қызметін атқарады.

Біздің көзқарасымызша, математика, физика және химия секілді пәндерді оқыту сапасын жоғарылату тәсілдерінің бірі болып оқытудың базалық негізгі: білім беру, дамыту мен тәрбиелеу функцияларын іске асырушы есептік және эксперименттік есептердің міндеттердің ғылыми - әдістемелік негізделген жүйесін пайдалану болып табылады. Есептер оқыту кезінде оқушылар толығымен индивидтендіру (дараландыру) мақсатында бейімдік және деңгейлік жіктеу үшін кеңінен қолданылуы мүмкін. Стандартты емес есептер тек барлық негізгі дидактикалық функцияларды ғана орындап қоймай, сонымен бірге есепті шешуге өнімді әрекетті қалыптастырып, ақыл-ой әрекетінің динамикалығы мен ойлау ұшқырлығының дамуына жол ашады. Стандартты емес есептерді шешу аталған пәнге оқушылар қабілетін, ғылыми дүниетанымы мен дарындылықтың ортақ белгілерін анықтау үшін кеңінен тараған тәсілдердің бірі болып табылады [2] .

ҚР Жалпы орта білім мен жоғарғы кәсіби білім берудің мемлекеттік стандарттары химия пәні бойынша «есептерді шешудің білігі мен дағдысы» талаптарын қамтиды. Дегенмен бұл білім жүйесінің осы талаптардың іске асуын қамтамасыз ететіндігін түрлі деңгейдегі химиялық олимпиадалар мен ұлттық бірыңғай тестілеу (ҰБТ) нәтижелерінің талдауы, мұғалімдердің біліктілігін жоғарылату факультеттеріндегі сабақтар көрсетті. Республиканың көптеген мектептерінде іс жүзінде түрлі себептер бойынша химиядан есептерді шығаруды оқытпайтындай көрінеді. Мысалы, «Химия-10ЕМ» мектеп оқулығының есептерін химия факультетіне түскен студенттердің орташа алғанда тек 15-20% ғана шеше алады. Бұл мына себептерден орын алуы мүмкін: есептерді шешудің дидактикалық ролін жеткіліксіз бағалау, уақыттың жетіспеуі, химия бойынша есептер жинағы мен көмекші құралдардың болмауы, әсіресе қазақ тіліндегі есеп кітапшалардың жеткіліксіздігі, есептерді шығарудың тиімсіз әдістемесін пайдалану және т. б.

Республикамызда көптеген жылдардан бері 15 пән бойынша көпдеңгейлік республикалық олимпиада жүргізіліп келеді, соның бірі химия болып табылады. Олимпиада құрылымы мектептік, аудандық, облыстық және республикалық сатыларды қамтиды, оған ондаған мың оқушылар қатысады, 2008жылдан бастап Президенттік пәндік олимпиадалар жүргізіле бастады. Бұдан өзге, қазақстандық оқушылар химия бойынша халықаралық (әлемдік), Менделеевтік (Бұрынғы Одақтық) олимпиадаларға, жаратылыстану бойынша жасөспірімдер арасындағы халықаралық олимпиадаларға, сонымен бірге халықаралық «Туймаада» олимпиадасына қатысады. Химия бойынша ғылыми жобалар байқауына сараптау турының тапсырмалары да есептік жаттығулардың белгілі бір санын қамтиды. Оларға оқушыларды дайындауға, химия мұғалімдерін кәсибі - педагогикалық дайындауға, соның ішінде есептерді шығара алуына жоғары талаптар қояды. Ұзақ үзілістен соң ҚР білім және ғылым министрлігі ЖОО студенттері арасындағы пәндік олимпиадаларды жаңғыртты. 2008 жылдан бастап Аль- Фараби атындағы ҚазҰУ химия бойынша өзінің пәндік қашықтық олимпиадаларын жүргізіп келеді. Осы жаңа енгізбелердің барлығы ғылыми негізделген әдістемелік жабдықтауды талап етеді [3] .

Осыған қарамастан, республикады орта мектепке арналған химия бойынша бүкіл бағдарламаны мазмұны бойынша қамтитын бірде - бір есептер жинағы жасалмаған. Сондай-ақ жарты ғасырдан бері химия бойынша мектеп бағдарламасында қарастырылатын эксперименттік есептер жинағында, есептік тапсырмалардың негізгі типтерінің бірі тізбесі де ешқандай өзгерістерге ұшырамаған.

Олимпиадалардың өткізіліп отырғандығына қырық жылдай болса да, бірде - бір қазақ тіліндегі олимпиадалық есептер жинағының саны аз. Болашақ химия мұғалімдерін оқушыларды есептерді шешу әдістемесін оқытуға дайындамай, мұнда педагогикалық мамандықтардың типтік оқу жоспарында есептерді шешу бойынша дағды мен машық қалыптастыратын жекелеген пәндер қарастырылмаған.

1999 жылдан Қазақстан Республикасында оқушылардың оқу жетістігін қорытынды бағалау үшін ҰБТ қолданылып келеді, оның нәтижелері бойынша ЖОО - да оқу үшін білім гранттары тағайындалады. ҰБТ - дің негізгі кемшілігі болып оның көмегімен білімді игеру тереңдігін және практикалық білігі мен дағдылардың меңгерілу дәрежесін диагностикалау қиындығы табылады. ҰБТ сұрақтарының кешені көмігімен негізінен тек төменгі деңгей білімді «білу» мен «жандандыру» ғана тексеріледі. Сондықтан да «2020 жылға дейін білімді дамыту бағдарламасында» оқушылардың логикалық талдауға, жазбаша сөйлеу мәдениетіне, қабілетін талапкердің шығармашылық потенциалын, дүниетанымы мен ойлау шынайылығын бағалайтын ҰБТ қатар оқушылардың жалпы білім нәтижелерін бағалаудың жаңа жүйелерін жасау кездейсоқ жоспарланып отырған жөн.

Химия бойынша есептер қорытынды бақылау үшін де, оқу жетістігін (оқушылардың білімін, пратикалық білігі мен дағдысын) алдын-ала, ағымдық, межелік бақылау, үздіксіз мониторинг жүргізу үшін тиімді түрді қолданылуы мүмкін.

Химия бойынша есептік және эксперименттік есептерді оқушыларды оқыту бойынша химия мұғалімдерінің әдістемелік дайындығын күшейтсе, онда химия бойынша оқу жетістіктерінің сапасын жоғарылату мен «Мектеп -ЖОО» жүйесінде базалық және пәндік құзіреттіліктерді қалыптастыру тиімді болады.

Философиялық деңгейдегі зерттеудің әдістемелік негізі болып таным теориясының жалпы қағидалары (гносеология) мен тұтастай ғылымның категориялық аппараты, сонымен бірге диалектикалық материалуын табылады.

Бұл зерттеуде - методологияның жалпы ғылыми деңгейдегі теориялық зерттеулердің жалпы ғылыми әдістерін (талдау мен синтез, индукция мен дедукция, жіктеу, аналогия, абстрактілеу, салыстыру, құрылымдау, нақтылау, қорыту, модельдеу және басқалар), сонымен бірге төмендегілер қолданылады:

- білім берудегі шығармашылық әрекет теориясы (С. Л. Рубинштейн, Ж. Пиаже, Л. С. Выготский, Б. Г. Ананьев, А. Н. Леонтьев, Н. Ф. Талызина және басқалар) ; жеке - бағдарлық әрекет теориясы (Н. А. Алексеев, Е. В. Бондаревская, В. В. Серіков, Ю. Н. Турчанинова, Н. С. Якиманская және басқалар) ; дамыта оқыту технологиясы (Л. В. Занков, Д. Б. Элоконин, В. В. Давыдов және басқалар) ;

- ғылыми - педагогикалық зерттеулер методологиясы (М. Н. Скаткин; В. С. Леднев, В. В. Краевский, В. Н. Ярская, А. М. Новсеков, В. М. Полонский, В. М. Загвязинский, Ю. К. Бабанский, М. А. Данилов, А. П. Тряпицина, Г. Х. Валеев, Г. И. Саранцев және басқалар) ;

Есептерді шығарудың теориясы мен практикасы (Ж. Адамар, Д. Пойя, Г. С. Альтшуллер. Л. М. Фридман, Г. А. Балл, В. В. Гузеев, А. В. Усова, Н. Түлкібаева және басқалар) .

Методологияның нақты ғылыми деңгейінде зерттеу нәтижелері қолданылады:

-химия бойынша есептік және эксперименттік есептерді шешу әдістерін жасау (Г. Л. Абкин, Н. Н. Цитовия, П. Н. Протасов, Ю. М. Лабий, А. Ф. Хрусталев, Д. П. Ерыгин, Е. А. Шишкин, П. А. Оржековский, В. Я. Вивюрский, Д. Н. Турчен, А. И. Врублевский, А. М. Радецкий, Н. В. Горева, Ю. В. Сурин және басқалар) :

-химия бойынша олимпиадалық есептерді шешу әдістерін жасау (Н. Будруджак, С. С. Чуранов, В. В. Лунин, Н. В. Кузменко, Г. В. Лисичкин, О. К. Архангельская, В. М. Дайнеко, В. В. Сорокин, Ю. В. Холин, В. В. Еремин, А. К. Гладенин, Т. П. Адамович, В. Н. Хвалюк және басқалар) .

Методологияның технологиялық режимінде түрлендірілген есептерді шешу үшін келесі құжаттар пайдаланылды:

- білім саласындағы нормативтік құжаттарды талдау: «Білім жайлы» Заңы (1999ж., 2007ж), «Білім» мемлекеттік бағдарламасы (2000ж), «2010жылға дейін білімді дамыту стратегиясы», 2015 жылға дейін Қазақстан Республикасының білім жүйесін дамыту концепциясы, 2005-2010жж-ға Қазақстан Республикасындағы білімді дамытудың мемлекеттік бағдарламасы, 2008-2010 жылдары Қазақстан Республикасындағы техникалық және кәсіби білім жүйесін дамытудың мемлекеттік бағдарламасы концепциясы, үздіксіз білім беру жүйесінің барлық деңгейлері үшін мемлекеттік білім стандарттары[4] .

Білім беру жүйесіндегі негізгі талап - білім сапасын көтеру, сабақта білім берудің жаңа технологиялық әдістерін қолдана отырып оқушыларды өздігінен шығармашылықпен жұмыс істей алатын деңгейге жеткізу. Сонымен қатар ХХІ-ғасыр мұғаліміне қойылатын талап жаңаша оқыту технологиясын меңгеру. Жаңа оқыту технологиясының негізгі саласы - дамыта оқыту. Осыған баратын жол - оқушылардың сабақ үстінде және сабақтан тыс уақыттарда ойлау қабілеттерін арттырып, өздігінен шығармашылықпен жұмыс істеуге дағдыландыру.

Мектеп курсында химиялық есептер шығару оқытудың жалпы жүйесінде сарамандық әдістердің біріне саналадаы. Сан есептері химияның ғылым ретінде қалыптасуына алғашқы зерттеулерде қолданылғаны белгілі. Есеп шығару - оқушылардың химиялық ой-өрісін дамытудың негізгі құралдарының бірі, теориялық білім мен тәжірибе арасындағы байланысты жүзеге асырудың жолы. Оқу үрдісінде есептер шығару химины оқытудың ажырамас бөлігі деп қарастыру керек, өйткені есеп шығару химиялық ұғымдарды, заңдарды, теорияларды қалыптастырып, байытуға оқушылардың химиялық ойлауын өрістетуге, білімдерін іс-жүзінде қолдануға, табандылық, іскерлік, ізденгіштік, еңбексүйгіштік т. б қасиеттерін тәрбиелеуге мүмкіндік береді. Химиялық есептер: а) жаңа химиялық ұғымдар мен мағұлматтарды үйрету; ә) сарамандық іскерліктер мен дағдыларды қалыптастыру; б) білімнің тереңдігі мен баяндылығын тексеру; в) проблема қою және проблемалық ахуал туғызу; г) материалды пысықтау, жалпылау және қайталау; г) политехникалық ұстанымдарын іске асыру; д) оқушыладың шығармашылық қабілетін тәрбиелеу үшін қолданылады[5] .

Есеп оқушыларды жаңа химиялық білімімен қаруландырады, қалыптасқан іскерліктері мен дағдыларын жүйелеуге және нақтылауға көмектеседі.

Мектеп курсында химиялық есептер негізгі екі топқа бөлінеді :

1. Сан есептері

2. Сапалық және сынақ тәжірибелік есептер

Бұларды шығару үшін химиялық тәжірибелер пайдаланылады, бұл химиялық тәжірибелердің кейде зерттеу сипаты да болуы мүмкін.

Оқушылардың білімін жетілдіру және кейбір іскерліктер мен дағдыларды дамытуға жаттығулардың маңызы зор. «Химиялық есептің» терминін түсіндіруде әдіскерлер мен мұғалімдерде бірізділік жоқ. Кейде жаттығуларды есептерге жатқызып жүр. Екеуінің арасында елеулі айырмашылық бар.

Орта мектептің химия курсында сан және сынақ тәжірибе есептерімен қатар, ешбір математикалық есептеулерді қажет етпейтін немесе тәжірибелер жасап, сынақтәжірибе жүргізбей - ақ орындауға болатын «есептер» де бар. Ондай «есептер» жаттығулар деп аталады. Жаттығулардың түрі де әртүрлі, мәселен, химиялық формулалар және теңдеулерді құрастыру және оқи білу, қазіргі оқулықтарда жаттығулар әр тақырыптардың соңында берілетін бақылау сұрақтарымен бірге беріліп жүр.

Жаттығулар көпшілік жағдайда заттар арсындағы байланысты немесе бір заттан екінші затты алуға көшу құбылыстарын көсетуде көбірек пайдаланылады. Химиялық жаттығулардың өзінің орындау мақсаты мен ерекшеліктеріне қарай мына төмендегідей типтерге бөлуге болады:

Белгілі құбылыстарға түсінік беру және оның реакция теңдеулерін жазу;
Заттардың класаралық байланыстарына арналған жаттығулар;
График және сурет түрінде берілетін жаттығулар;
Бастапқы алынған және реакция нәтижесінде шыққан заттардың формуласы белгісіз болатын жаттығулар;
Электролиттік диссоциация теориясы бойынша теңдеулерді қысқартуға байланысты жаттығулар;
Тотығу - тотықсыздану реакцияларына арналған жаттығулар;
Атом құрылысы мен изотоптарға арналған түрі;
Органикалық заттардың бір класынан екінші класына өтуге, құрылыс формулаларын құрастыруға, изомерияларын түзуге кеңістік құрылысын салуға т. б жаттығулар.

Іс жүзінде жүрмейтін реакциялардың теңдеулерін құрастырып, жаттықтыру көп зиян келтіреді. Жаттығулар мақсатқа сай және орынды жүргізілгенде ғана нәтижелі болады. Талапқа сай келмейтін жаттығулар оқу уақытын алады, оқушылардың білімін игеруге пайда келтірмейді [6] .

Сан есептерінің оқу-тәрбиелік маңызы және жіктелуі

Сандық мәліметтер заттар мен құбылыстарды сан жағынан сипаттай отырып, химияны оқытудың білім мен тәрбие беру және оқушылардың ақыл-ойын дамыту міндеттерін нәтижелі жүзеге асыруға жәрдемдеседі.

Сан есептері арқылы жаңа білім беріледі, алынған білім нығайтылады, жетілдіріледі және қолданылады. Есептеулер жасау арқылы химиялық теориялардың, заңдардың және ұғымдардың мәні ашылады, деректі материалдардың түсініктілігі артады, политехникалық білім беріледі, химиялық тілдің мағынасы нақтыланады.

Заттар мен құбылыстардың арарсындағы сандық қатынастарды ашу арқылы пәнаралық байланыс жүзегег асады, оқушыларда ғылыми материалистік көзқарас қалыптасады. Еңбек сүйгіштігі, мақсатына жету жолындағы табандылығы, өз ісіне жауапкершілігі артады.

Есеп шығару барысында түсіну, талқылау, ой тұжырымын жасау және дәлелдеуге тура келеді. Салыстыру, талдау, жинақтау, жалпыдан жекеге, жекеден жалпыға ауысып ойлау арылы оқушылардың ақыл-ойы дамиды, интелектуалды біліктері мен дағдылары қалыптасады.

Әдістемелік әдебиеттерде және арнайы оқу құралдарында сан есептерін жіктеудің бір ізге түсірілген жүйесі кездеспейді. Бір автордың өзі сан есептерін әр түрлі негізге сүйеніп жіктейді. С. Г. Шаповаленко оқу материалының сипаты (заң, теория, ұғым), түрі (ерітінділер) және символикасы (химиялық формула, теңдеу) бойынша сан есептерін жеті типке бөледі.

1 тип. Тәжірибе мәліметтері, масса сақталу заңы және құрам тұрақтылық заңы бойынша есептеулер.

2 тип. Заттың қарапайым және нағыз формуласын табу.

3 тип. Химиялық формула бойынша есептеулер.

4 тип. Химиялық теңдеулер бойынша есептеулер.

5 тип. Ерітінділер дайындау және олардың қанықпасын анықтауға байланысты есептеулер.

6 тип. Газдың тығыздығы бойынша молекулалық массасын, молекулалық массасы бойынша тығыздығын және қалыпты жағдайда газдардың көлемін есептеу.