Білімді бағалаудың критерийі
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Оқыту нәтижелерін тексеру мен бағалауды ұйымдастыру.
Орындаған:
Жетекшісі:
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3-5
І. ЖАҢАРТЫЛҒАН БІЛІМ МАЗМҰНЫ БОЙЫНША МЕКТЕП
ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ОҚУ ЖЕТІСТІКТЕРІН БАҒАЛАУДЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ
1.1.Оқыту мазмұнын жаңартудың басым бағыттары мен түбегейлі өзгерістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6-10
1.2.Білім беру мазмұнын жүйелі жаңарту жағдайындағы әдістемелік қызмет көрсетудің жаңа тәсілдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..1 1-14
1.3.Оқушы жетістігін бағалауда критериалды бағалаудың маңыздылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14-17
1.4.Формативті бағалау әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18-20
1.5. Топпен бірге жұмыс кезінде оқушылардың оқудағы жетістіктерін бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .20-25
ІІ. БІЛІМ АЛУШЫЛАРДЫҢ БІЛІМІН ТЕКСЕРУ, БАҚЫЛАУ ЖӘНЕ БАҒАЛАУ ЖҮЙЕСІ
2.1. Білімді тексеру және бақылау түрлері, әдістері мен формалары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26-42
2.2. Білімді бағалаудың критерийі ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..42-44
2.3 Компьютер арқылы оқушы білімін бақылауды ұйымдастыру
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..45-52
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 53-54
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... 55-56
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... 55-56
КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі: Егеменді елімізде болып жатқан түбірлі жаңарулар, ізгілендірілген қоғам құруға беталыс, туған тіліміздің мемлекеттік мәртебеге ие болуы мектеп, оның мұғалімі, жалпы білім беру жүйесіне де игі әсерін тигізіп, білім мазмұнын , оқыту әдісттемесін жетілдіру, бүкіл білім беру жүйесін қайта құру, ол үшін педагогикалық жаңаша ойлау , тың ізденістерге жол ашу сияқты көкейтесті мәселелерді алға тартты. Қазақ мектептері қандай болу керек? деген өзекті сұрақ та өз жауабын тосуда. Мектеп оқушыны бұрыңғыдай өз талабына ғана тәуелді ете оқытудан бас тартуы, бала қабілеті, сұранымына қарай ынтымақтастықпен жұмыс істеуі керек.
Қазақ халқы өз еркін өз қолына алып, өз болашағы болып табылатын болашақ жастарды білім мен тәрбие ісіне көңіл бөліп, өзіндік бағыт ұстап, жасампаздық жолға меңзейтін әдістер ұсынуда.
Заман көшіне ілесе отырып, жаңашыл бағытта жұмыс жүргізу - барша ұстаз алдында тұрған негізгі міндеттердің бірі. Осы міндеттерді жүзеге асыруда мектептің әдістемелік жұмысының алатын орны ерекше. Мектеп мұғалімдері арасында өтілетін түрлі әдістемелік отырыстар жаңаша түрде ұйымдастырып өткізуді дәстүрге айналдыру керек.
Көп жайларды зерттеп, көңілге түйіп, мәселелер төңірегінде іздену әр ұстаздың міндетіне айналды. Сондықтан ұстаздардың тәжірибесінде мынадай проблема тууы мүмкін: оқушылардың танымдық қабілеттерін, танымдық процестерін (есту,көру,қимыл және т.б.) дамытуда қолданып жүрген әдіс-тәсілдердің заман талабына сай болмауы мүмкін.
Еліміздің болашағы, көркейіп өркениетті елдер қатарына қосылуы бүгінгі ұрпақ бейнесінен көрінеді. Қазіргі білім беру саласындағы проблема - әлеуметтік педагогикалық және ұйымдастыру тұрғысынан, білім мазмұнына жаңалық енгізудің тиімді, жаңа әдістерін іздестіру, оларды жүзеге асыра алатын мұғалімдерді даярлау.
Бүгінгі мектепке оқушы ақпаратты өте көп біліп, меңгергенімен , оны қолдану , өз қажетіне жарату жағдайында қиындықтарға кездесетіні ешкімге де жасырын емес. Соңғы уақыттарда мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығы туралы жиі айтылып, әсіресе , тілдік дағдылары дамытудың өзекті мәселелері қарастырылып жүр. Бұл білімнің болғанымен , қолданылуының төмен деңгейде екенін көрсетеді. Сондықтан да білім мазмұнын жаңарту - уақыт күтпейтін талап.
Соған байланысты оқушылардың білім бағасына және сол білімді бақылау жүйесі жайлы құжат "Жалпы білім және кәсіптік бағдар беретін мектеп реформасының негізгі бағыттарында" бұл мәселеге жоғары мән беріледі. Құжатта былай делінген: "Оқушылар білімін бағалауда қандайда болмасын жалаң бүркемелеушілікке жол берілмеуін міндетті түрде қадағалау қажет".
Білім сапасының теориялық негізделген принциптерін жасау мәселесі және соған сай психологиялық тұрғыда оқушылардың білімін тексеру тәсілдері қазіргі танда ерекше қиын әрі күрделі болып отыр. Осы мәселені шешу жолдарын іздеу - біздің зерттеуіміздің негізгі мақсатын құрайды. Тәжірибелік әдістер мен оқушылардың білім сапасын бағалау критеррийлерінің соған сәйкес оқыту, меңгеру теориясымен байланысты талап ету мәселесі - педагогикалық психологияның негізін құраушы принцип болып табылады (Д.Б.Эльконин, Н.Ф. Талызина).
Қазақстандық психологтар С.М.Жақыпов, Ж.Ы. Намазбаева, Қ.Б.Жарықбаев, Х.Т.Шерьяздановалар еңбектері де осы оқыту процесінде басшылыққа алатын пікірлерді алға тартады.
Жалпы білім берудің Қазақстандық моделі негізі болуы үшін оқушылар санасына өз халқының тарихи тамырын, рухани және адамгершілік қағидаларын азаматтық және отан сүйгіштік идеяларын басқа халықтарға деген ізгі көзқарастарын сіңіру қажет.Қазіргі уақытта педагогика ғылымының бір ерекшелігі - баланың тұлғалық дамуына бағытталған жаңа оқыту технологияларын шығаруға ұмтылуы.
Зерттеу жұмысының мақсаты: Білім берудің негізгі мақсаты - білім мазмұнының жаңаруымен қатар, оқытудың әдіс тәсілдерімен әртүрлі құралдарын қолданудың тиімділігін арттыруды талап етеді. Осы мақсатты жүзеге асыруда ақпараттық технологияны пайдалану әдісі зор рөл атқарады. Мектеп пәндерін оқыту процесінде интерактивті тақтаны пайдалану мұғалім мен оқушы қарым-қатынасы жүйесін, олардың білімге деген қызығушылығының, ізденушілікке деген ынтасының, сезімінің өсуіне әсер етеді. Сондықтан білім берудегі барлық оңды өзгерістер педагогтың жаңаша ойлау тәсілімен, жаңа шығармашылық іс-әрекеттерімен, ізденушілігіне байланысты.
Зерттеу жұмысының міндеті:
Білім беру мазмұнын жаңғырту жағдайында әдіс-тәсілдерді енгізу және оқушылардың білімі мен біліктілігін қалыптастыру;
Оқушылардың танымдық қызығушылығын және білім сапасын арттыру;
дәстүрлі білім беруге қарағанда оқушылардың алған білімді жүйелеу;
Білім беру мазмұнын жаңғырту жағдайында мұғалімнің уақытын үнемдеу және оқытуда тиімді пайдалану.
Оқушыларының білімін жетілдіруде бағалаудың психологиялық ерекшеліктерін анықтау.
Білім нәтижесін тексеру мен бағалауды ұйымдастыру.
Зерттеу тақырыптың ғылымилығы: Білім мазмұнындағы жаңартулар мен өзгерістер бұл қазақстандықтарды алға қойған мақсаттарына жетудегі негізгі бағыты болып табылады. Бұл жүйеде педагогтің қызметіне үлкен жауапкершілік пн асқан табандылық қажет болады. Жарқын болашақтың , жасампаз істердің бастапқы негізі болып табылатын бұл өзгерістер қазақстандық серпінді дамытуға қосатын болады.
І. ЖАҢАРТЫЛҒАН БІЛІМ МАЗМҰНЫ БОЙЫНША МЕКТЕП
ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ОҚУ ЖЕТІСТІКТЕРІН БАҒАЛАУДЫҢ
ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ
1.1.Оқыту мазмұнын жаңартудың басым бағыттары мен
түбегейлі өзгерістері
Білім мазмұнын жаңартудың басым бағыттары, оның дәстүрлі жүйеден ерекшеліктері көрсетілген. Сол арқылы қоғамның назарын бұл өзгерістердің қажеттілігіне аударуға тырысады. Білім мазмұнын жаңарту тұлғаның жан - жақты дамуымен қатар оның өмірде табысты болуына жол ашатын педагогикалық жүйе ретінде қарастырылады.
Кілтті сөздер: білім мазмұны, функционалды білім , тілдік және коммуникативтік құзыреттілік, шиыршық тәріздес оқыту қағидаты, өлшемді бағалау , қалыптастырушы, жиынтық бағалау.
Бүгінгі білім беру мазмұнын жаңарту жағдайында оқыту жүйесі түбегейлі өзгерістерге ұшырайтын болды. Бұл өзгерістер уақыт талабынан келіп туындаған , жылдар бойы қалыптасқан жүйені қоғамның қарыштап даму талаптарына сәйкес бейімдейтін үдеріс болып табылады. Бүгінгі мектепке оқушы ақпаратты өте көп біліп, меңгергенімен , оны қолдану , өз қажетіне жарату жағдайында қиындықтарға кездесетіні ешкімге де жасырын емес. Соңғы уақыттарда мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығы туралы жиі айтылып, әсіресе , тілдік дағдылары дамытудың өзекті мәселелері қарастырылып жүр. Мектеп оқушылары өз сөздерін дәйектеп , дәлелді пікірлер айтуда, жинақтап, қорытында жасауда, қиындықтарға тап болып жатады. Тілдік кемшіліктермен қатар, орфографиялық, пунктуациялық қателерді де жиі жібереді. Мектеп мұғалімдері оқушылардың сауаттылығымен жылдар бойы жұмыс істегенімен , өкінішке орай сол қателер дағдыға айналып қалып қояды, түбегейлі жойылмайды. Бұл білімнің болғанымен , қолданылуының төмен деңгейде екенін көрсетеді. Сондықтан да білім мазмұнын жаңарту - уақыт күтпейтін талап.
Бүгінгі мектеп кең ауқымды дағдылардың негіздерін меңгерген оқушы тұлғасының үйлесімді қалыптасып дамуына қолайлы білім беру ортасын құруды мақсат етеді. Оқытуда дәстүрлі педагогикадағыдай көп ақпарат беріп, көп білгізу емес, оқушылардың тілдік және коммуникативтік құзыреттілігін дамыту алдыңғы қатарға шығады.
Жаңа бағдарламаның мақсаты коммуникативтік тәсілдер арқылы оқушының ұлттық және жаһандық мәдениеттің маңызы туралы түсінігін кеңейте отырып , білімін жан-жақты табысты үйретуді көздейді.
Білім мазмұнының жаңаруы бекітілген негізгі 3 құжат арқылы жүзеге асады.
Пән бойынша оқу бағдарламасы
Оқу жоспары
Өлшемді бағалау бойынша нұсқаулық.
Пән бойынша оқу бағдарламасы білім беру бағдарламасына тікелей бар құжат болып табылады. Онда пәнінің құрылымдық сипаттамасы, білім беру бағдарламасы үшін маңызы және оны сыныпта іске асырудың педагогикалық тәсілдері ұсынылған.
Пән бойынша оқу бағдарламасы 8 тараудан тұрады:
Пәннің маңыздылығы.
Бағдарламаның мақсаты.
Пәнді оқытуға қойылатын талаптар
Қолданылатын педагогикалық әдіс-тәсілдер.
АКТ қолдану құзыреттілігі
Оқушылардың коммуникативтік құзыреттілігін дамыту.
Оқу нәтижелерін бағалау.
Пән бойынша оқу бағдарламасында ерекше назар аударатын компонент - оқу мақсаттары.
Оқу мақсаты - соңғы нәтижені көрсететін тұжырым: мұғалім оқушыларға үйреткісі келетін негіз. Оқу мақсаттарының ерекшелігі - олардың сараланып берілетіні. Жалпы мақсаттар мен тілдік мақсаттардың жеке-жеке көрсетілуі.
Оқу жоспары - белгілі бір пән және сынып бойынша мұғалімдерге арнап әзірленетін құжат. Оқу жоспары белгілі бір пән аясында қамтылатын материалдардың барлығын қамтиды және онда бұл материалдарды қандай ретпен оқыту және оқуға болатыны ұсынылады. Оқу жоспарының ұзақ мерзімді, орта мерзімді , қысқа мерзімді түрлері бар.
Оқушыларды төрт дағдының барлығын белсенді түрде пайдалануға ынталандырады. Ол тиімді оқу арқылы жүзеге асырылады.
Тиімді оқу белсенді, бірлесіп оқу, оқудағы саралау, пәнаралық байланыстар , оқушылардың қажеттіліктеріне қарай әрекет ету, электронды оқыту және жаңа технологияларды пайдалану , оқу диалогтарын құру, модельдеуі қарастырады. Жаңарған білім беру мазмұнының бүгінгі білім беру мазмұнынан басты айырмашылықтары ретінде бірнеше аспектілерді жеке бөліп атауға болады. Басты ерекшелігі ең алдымен , пән мазмұнының спиральді қағидатпен берілуі. Бұл дегеніміз - оқушының белгілі бір дағдыны жүйелі түрде жеңілден күрделіге өту қағидатына сәйкес игеруі. Мәселен, грамматикалық нормаларды сақтау бойынша оқу мақсаттарын игеруде оқушы мұғалімнің көмегімен түбір және көмекші сөздерді ажырататын болса, келесі сыныпта негізгі түбірге жұрнақты жалғау арқылы туынды сөз жасап, түбірлес сөздердің мағынасын ажыратады, күрделі сөздердің ажырата алатын болады.
Спиральді (шиыршық) тәріздес оқу қағидаты дегеніміз -
Біріншіден , оқушы мектептегі оқу үдерісінің барлық кезеңінде тақырыпты немесе пәнді бірнеше рет қайталап оқиды; екіншіден , әрбір қайталап оқыған сайын тақырыптық немесе күрделілігі арта түседі; үшіншіден жаңа тақырыпты өту алдыңғы тақырыптармен тығыз байланысты және алдыңғы алынған ақпараттың мазмұны аясында қарастырылады.
Шиыршық тәріздес оқыту қағидатының негізгі басымдығы.
Оқушы пәнді қайталап оқыған сайын ақпарат бекітіліп отырады;
Шиыршық тәріздес оқыту қағидаты бойынша құрылған оқу бағдарламасы жеңіл идеялар анағұрлым күрделі идеяларға қисынды жолмен ауысуды жүзеге асыруға мүмкіндік береді;
Оқушыларға бұрын алған білімдерін курстың мақсатына жету үшін қолдану ұсынылады.
Екінші ерекшелігі - оқу мақсаттарының Блум таксономиясы бойынша берілуі. Яғни , оқушылар алдымен ойлаудың білу, түсіну, қолдану, кейін талдау, жинақтау, бағалау деңгейлерін игеретін болады.
Үшінші ерекшелігі - оқу үдерісінің ұзақ мерзімді , орта мерзімді және қысқа мерзімді жоспарлар арқылы ұйымдастырылуында . Дәстүрлі педагогика тілімен айтатын болсақ, бағдарлама, күнтізбелік, күнделікті сабақ жоспарлары арқылы сабақтың ұйымдастырылуы.
Бүгін әлем рухани - адамгершілік тәрбие мәселелеріне баса назар аударып отыр. Себебі технология қарыштап дамыған сайын , адамның ішкі рухани құндылықтары да одан кенжелеп қалмауы керек. Осы бағытта оқытудың тәрбиелік әлеуетін арттыру , оқушының адамгершілік - рухани қасиеттерін қалыптастыру - жаңа білім мазмұнының басты саласы болады.
Бүгінгі білім жүйесінің артықшылықтары бар болғанымен , бірақ кейбір қайталаулар тым көп ақпарат пен талап, білім мазмұндағы алшақтық - көкейтесті мәселелердің бірі. Жаңа білім мазмұны осы алшақтықты ескере отырып, білім беру деңгелері аралығында пән бойынша сабақтастықты ескеруге мүмкін беретін толық оқу курсы бойынша педагогикалық мақсат қоюға жұмылдыруды көздейді. Оқушы белсенді әрекетке түсе отырып, өзіндік тәжірибе, өмірлік тәжірибе жинақтайтын болады, бұл оқытудағы жүйелі - әрекеттік ұстанымды жүзеге асыруға мүмкіндік береді.
Білім мазмұнын жаңартудағы басты мақсат оқушыны жеке тұлға ретінде тәрбиелеу, оның негізін рухани - адамгершілік тәрбиеге бағыттау, баламен тең қарым- қатынас орнатып, оның көзқарастарын құрметтеу, оны өзіндік тұжырым жасауына мүмкін бере отырып, әлеуметтік дағдыларды еркін игеруін сол арқылы табысты да бақытты өмір сүруін қамтамасыз ету болып табылады.
Білім мазмұнын жаңарту жағдайындағы тағы бір өзгерістер бағалау жүйесіне қатысты. Дәстүрлі бағалау жүйесіндегі олқылықтарды ескере отырып бағалаудың жаңа жұйесі жасалынды. Дәстүрлі педагогикада қолданылатын салыстырмалы бағалау, мұғалім бағалауы толығымен жаңару үдерісін бастан өткереді. Ең бастысы , бағалаудың айқындылығы, әділдігі мен тепе-теңдігі , ашықтығы , ынталандырушы , түзетуші қағидаттарға негізделуі, түпкі мақсаты бағалаудың оқушының өзін - өзі дамытуына ықпал етуі болып табылады.
Негізгі өзгеріс - бағалаудың 2 түрінің болуына қалыптастырушы және жиынтық бағалау.
Қалыптастырушы бағалау дегеніміз оқушы мен мұғалім арасындағы кері байланысты қамтамасыз ететін және оқу үдерісін дер кезінде түзетуге мүмкіндік беретін бағалаудың түрі болып табылады. Ол келесі қағидаттарға негізделген:
Оқытудың бір бөлігі ( оқыту үшін бағалау);
Барлық оқу мақсаттары қамтылады ( оқу мақсаттары барлық сыныптарда пәндер бойынша оқу жоспарларында нақтылап белгіленген );
Бағалау белгіленбейді;
Оқу мақсаттарына жеткендігі бағалау өлшемдеріне сәйкес жүзеге асады;
Әр оқушының ілгерілеу туралы кері байланыс беріледі;
ҚБ нәтижелері оқыту сапасын , оқу бағдарламасын жақсарту үшін қолданылады.
Қалыптастырушы бағалау әр сабақ сайын жүргізіліп отырса, бағалаудың екінші түрі- жиынтық бағалау бөлімі, тоқсан және жыл бойынша жүргізіліп отырады. Жиынтық бағалау - белгілі бір оқу кезеңін (тоқсан, триместр, оқу жылы, орта білім деңгейі) , сондай-ақ оқу бағдарламаларындағы балл және баға қойылатын бөлімдер, ортақ тақырыптарды аяқтаған кезде жүргізілетін бағалаудың түрі. Қалыптастырушы және жиынтық бағалау педагогикалық жүйеде өлшемді бағалау деп аталады.
Білім мазмұнындағы жаңартулар мен өзгерістер бұл қазақстандықтарды алға қойған мақсаттарына жетудегі негізгі бағыты болып табылады. Бұл жүйеде педагогтің қызметіне үлкен жауапкершілік пн асқан табандылық қажет болады. Жарқын болашақтың , жасампаз істердің бастапқы негізі болып табылатын бұл өзгерістер қазақстандық серпінді дамытуға қосатын болады.
Баға - бағалау процесінің қорытындысы, бағалау бойынша іс әрекет немесе қызмет, кері байланыстың сапалы ақпараты.
Бағалау - оқушының оқу және танымдық қызметін бақылау, сонымен қатар білім беру сапасын жақсарту мақсатында оқушы туралы ақпараттарды жинақтау, жазу, тіркеу және интерпретациялау процесі.
1.2.Оқушылардың білім, білік, дағдыларын есепке алу және бағалау
Қадағалау оқушылардың білімін, іскерлігін анықтау, өлшеу және бағалау дегенді білдіреді.
Тексеру - бұл білімді, іскерлікті анықтау және өлшеу. Тексеру - қадағалаудың негізгі компоненті, оның негізгі дидактикалық функциясы мұғалім мен оқушылардың арасында кері байланысты қамтамасыз ету, оқу материалын меңгергендігі дәрежесі туралы объективті ақпаратты педагогтың алуы, біліміндегі кемшілікті және білмеушілікті дер кезінде анықтау болып табылады.
Қадағалауда бағалау процесс ретінде және баға қоюы нәтиже ретінде баршылық. Бағаның функциясы оқығандық деңгейді анықтаумен шектелмейді. Баға - оқуға ынталандырудың, оң мотивацияның, тұлғаға әсер етудің мұғалім қолындағы құрал. Объективті бағалаудың әсерімен оқушыда сәйкесті өзін-өзі бағалау, өз жетістіктеріне сын қатынас пайда болады. Оқытушылық қадағалаудың негізгі функциясы - қадағалаушылық-түзетушілік, бірақ ол сонымен бірге оқытушылық, дамытушылық, тәрбиелеушілік, ұмтылдырушы функцияларды да атқарады.
Бұл әдісте мынадай түрлерін айырады:
Ауызша қадағалау. Жеке және фронталдық сұрау арқылы жүзеге асырылады. Қадағалаудың қорытындысында тиісті баға қойылады.
Жазбаша қадағалау. Бақылау жұмысы, шығарма, диктант т.б. арқылы жүзеге асырылады.
Лабораториялық бақылау. Лабораториялық жабдықтарды, тәжірибені талап ететін жазбаша және графиктік жұмыстарды, эксперименталдық есептерді шешкенде бағалауда қолданады.
Машиналық бағдарламаланған қадағалау. Электрондық-есептеу техникасы, қадағалау бағдарламалары болғанда қолданылады. Қадағалаудың бұл түрі жоғары әділдікпен ерекшеленеді.
Тестілік қадағалау. Мұның негізінде тестілер жатыр.
Өзін-өзі қадағалау. Өзі жіберген қателерін тауып, түзетуге үйрету. Оқытушылық қадағалаудың бір тәсілі - оқушылардың дербес жұмысы. Мұнда мынадай дидактикалық мақсаттар шешіледі: білімді іздеп, оларды ұғыну, бекіту, іскерліктер мен дағдыларды қалыптастыру және дамыту білімді жалпылау және жүйелеу.
Дербес жұмыс сыныптық болуы мүмкін функциясы - тексерушілік және үйде орындалатын бекітетін, жалпылайтын, қадағалаушылық-түзетушілік функциясы.
Дербес жұмысты дұрыс және тез орындаудың шарттары: тапсырманы орындаудың алгоритмін жасау, тапсырманы қоюдың педагогикалық талапқа сай тәсілдері т.б.
Дербес жұмыстың бір түрі - оқушыларды жаңа материалмен оқулық бойынша таныстыру. Оқымастан бұрын мұғалім оқушыларға жұмыстың мақсатын, материалдың атын, жауап табуға тиісті тексерушілік сұрақтарды береді. Осылар бойынша оқушы белгісізді бөледі, бастыға назар аударады, іс-әрекеттің бірізділігін анықтайды, оларды қадағалайды.
2.Қадағалаудың ұстанымдары:
Объективтілігі: диагностикалық тестілердің, тапсырмалардың, сұрақтардың мазмұнының ғылыми негізделгендігі, педагогтың бүкіл оқушыларға әділетті, педагогикалық талапқа сай қатынасы, бағалаудың дұрыс өлшемдерін пайдалануы.
Жүйелілігі - диагностикалық қадағалауды дидактикалық процестің бүкіл кезеңінде қолданып отыруы.
Көрнекілігі жариялылығы - оқушыларды бірдей өлшемдермен ашық тексеруден өткізу, бағаларды жариялап, қойылу себептерін айтып отыру.
Білімді тексерудің кезеңдері:
1. Оқушылардың білімінің деңгейін алдын ала анықтау. Бұл жаңа оқу жылының басында, ортасында, жаңа бөлімді бастағанда жүргізіледі.
2. Ағымды тексеру. Оның функциясы - оқытушылық.
3. Қайта тексеру ағымды сияқты тақырыптық болуға тиісті.
4. Мерзімдік тексеру бүкіл бөлім немесе курстың мәнді тақырыбы бойынша жүргізіледі. Мерзімдік тексерудің функциясы - жүйелеу және жалпылау.
5. Қорытынды тексеру тоқсанның аяғында және оқу жылы аяқталғанда жүргізіледі.
Кешендік тексеру арнайы тексерудің түрі болады. Ол арқылы алған білімді практикалық міндеттерді қолдана білу іскерліктерін, дағдыларын тексереді.
Мұғалім оқушылардың білімін объективті және шындыққа сай бағалауға саналы түрде ұмтылуға тиіс. Оқушылар баға қоюдың өлшемдерін, не үшін, қалай қойылып жатқанын білуге тиісті. Ол үшін мұғалім ата-аналармен, оқушылармен арнайы әңгімелер өткізеді.
3.Оқығандықтың тестісі - оқыту мазмұнының белгілі бір бөліктерінің меңгергендік деңгейін анықтауға бағытталған тапсырмалардың жиынтығы.
Тестіні құруға қойылатын талаптар:
аз уақытқа есептеліну тестіні орындауға көп уақыт кетпеуі керек;
бірмәнділігі тестілік тапсырманы әрбіреуі өзінше түсінбеуі тиіс емес;
дұрыстығы көп мәнді жауап беретін жағдай болмау керек;
қысқалылығы қысқаша жауап беруді талап ету;
ақпараттығы бағалауды қамтамасыз етуі;
қолайлылығы тез нәтижесін анықтауға болатындығы;
стандарттығы кеңінен қолдануға келетіндігі.
Тестілердің классификациясы:
1. Ақыл-ой дамуының, жалпы ақыл-ой қабілетінің тестілері.
2. Іс-әрекеттің әр түрлі аясында арнайы қабілеттің тестісі.
3. Оқығандықтың, үлгірімнің, академиялық жетістіктің тестілері.
4. Тұлғаның жекелеген белгілерін еске сақтау, ойлау, мінез т.б.
анықтаудың тестілері.
5. Тәрбиеленгендік деңгейдің жалпы адамзаттық, адамгершілік,
әлеуметтік т.б. тестілері.
Оқығандықтың диагностикалық тестілердің маңызды өлшемдері: әрекеттігі (валидность), көрсеткішті болуы, сенімділігі дұрыстығы, сараланғандығы айырмашылығының көрінуі.
Тестінің әрекеттігі оқып жатқан білім, іскерлікті толық және жан-жақты тексеруде көрініс табады.
Тестінің әрекеттілігінің шарттары:
меңгерген білім аумағынды сұрақтарды анық және түсінікті қою;
статистикалық әдістердің дұрыс таңдалуы. 0,7-0,9 саны оқығандықтың тестінің жоғары әрекеттілігін көрсетеді. 0,45-0,55 корреляция коэффициентінде тестінің әрекеттілігі қанағаттанарлық деп есептелінеді, ал бұдан да төменгі мәндерде қанағатсыз болып саналады.
тестінің сенімділігі тестідегі тапсырмалардың көп болғанында жоғары болады.
Тестінің пәрменділігі. Тең жағдайда уақыт бірлігінде жауаптардың көп санын қамтамасыз ететін тестіні пәрменді тесті деп атайды.
Тестілік қадағалаудың материалдарын даярлаудың ережесі:
Оқушылар қателігін негіздей алмайтын жауаптарды тестіге енгізуге болмайды.
Дұрыс емес жауаптар ұқсас типичных қателердің негізінде жасалып, дұрыс сияқты болуға тиісті.
Дұрыс жауаптар барлық жауаптардың арасында кездейсоқтық жағдайда орналасуы қажет.
Сұрақтар оқулықта жазылғандағыға дәлме-дәл болмауы тиісті.
Бір сұрақтың жауаптары екінші сұрақтың жауаптарын шешуге көмектеспейтіндей болуы керек.
Сұрақтар әдейі бұрыс жолға түсіретіндей құрылмауы қажет.
Оқығандықтың тестісі дидактикалық процестің барлық кезеңдерінде қолданады. Олардың көмегімен білімдерді, іскерліктерді ағымдық, мерзімдік, қорытынды тексеруді жүргізуге болады.
1.3 Оқушы жетістігін бағалауда критериалды бағалаудың маңыздылығы
Қазіргі таңда еліміздегі білім беру жүйесінің ең басты міндеті- білім берудің ұлттық модуліне өту арқылы жас ұрпақтың білім деңгейін халықаралық дәрежеге жеткізу. Яғни, қазіргі білім беру концепциясының басты мақсаты: өзінің және қоғамның мүддесіне өзін-өзі белсенді етуге дайын, өзгермелі даму үстіндегі ортада өмір сүруге бейім, бәсекеге қабілетті және құзіретті, шығармашыл, білімді тұлғаны дамыту және қалыптастыру. Қоғамдағы өзекті мәселелердің бірі- өзгермелі әлеуметтік және экономикалық жағдайда өмір сүруге дайын ғана емес, шынайы өмірге белсене араласатын, әлеуметтік жауапкершілігі жоғары, ой-өрісі кең, білім деңгейі жоғары, сауатты, танымдық әрекетке қызығушылығы мол оқушы тәрбиелеу.
Бағалау - одан арғы білім алу туралы шешімді қабылдау мақсатымен оқытудың нәтижелерін жүйелі түрде жиынтықтауға бағытталған қызметті белгілеу үшін қолданылатын термин.
Осы бағалаудың өз сабағымда екі түрінде қолданамын, бірақ екі түрін қолданған кезде қандай әдісті алсамда міндетті түрде алдымен бағалаудың критерийін, яғни шәкілін құрастырамын.
Критериалды бағалау- бұл оқушылардың білім мазмұны мен мақсаттарына сай, оқу- танымдық құзіреттілігін қалыптастыруда нақты анықталған, ұжыммен қалыптастырылған, алдын- ала оқушылардың барлығына белгілі білім жетістіктерін бағалауға негізделген үдеріс.
Критериалды бағалауды енгізудің мақсаты: мектепте оқыту сапасын жоғарлату және мектеп оқушылардың білімін халықаралық стандартқа сәйкестендіру.
Критериалды бағалаудың міндеттері:
- Сабақтың әр бөліктеріндегі әр оқушының дайындық деңгейін анықтауға;
- Бағдарламаға сәйкес оқу мақсаттарын орындау қабілеті;
- Жеке оқушының даму жетістігін бақылауға;
- Оқушының білім алу барысындағы қателіктері мен олқылықтарын айқындауға;
- Әртүрлі жұмыс барысындағы алған өз бағасының әділдігіне көзін жеткізуге;
- Оқу бағдарламасының тиімділігін саралауға;
- Сабақ үдерісі мен білімнің меңгерілуі туралы оқушы мен мұғалім және ата-ана арасындағы кері байланысты қамтамасыз етуге
Критериалды бағалаудың басты ерекшелігі:
- Алдын ала ұсынылған бағалау шкаласы;
- Анық, айқындылығы;
- Бағаның әділдігі;
- Өзін бағалауға мүмкіндіктің берілуі.
Критериалды бағалау жүйесінің мүмкіндіктері:
- Оқу үрдісінің әрбір кезеңінде оқушының дайындық деңгейін анықтау;
- Оқу бағдарламасына сәйкес оқытудың мақсаты мен нәтижелерінің жетістіктерін оқушылардың өздерінің талдауы;
- Әрбір оқушының жеке даму траекториясын бақылау;
- Оқу бағдарламасын меңгерудегі олқылықтарды жою үшін оқушыларды ынталандыру;
- Оқу бағдарламасының тиімділігін бақылау;
- Оқу үрдісін ұйымдастырудың және оқу материалын меңгерудің ерекшеліктерін анықтау үшін мұғалім, оқушы және ата-ана арасында кері байланысты қамтамасыз ету.
Критериалды бағалау артықшылықтары:
- Оқушының жеке басы емес, тек қана жұмысы бағаланады;
- Оқушының жұмысын бағалау алдын - ала ұсынылған критерийлерге негізделеді. .
- Бағалау алгоритмі оқушыларға алдын-ала белгілі;
- Оқушы нақты не мақсатта жұмыс істеп отырғанын біледі;
- Оқушыға өзінің білімділік деңгейі анық көрініп тұрады;
- Критерий арқылы бағалау мұғалімнің оқушы деңгейін анық біліп отыруына мүмкіндік береді;
Оқу жылы
Пәндер
Қазақ тілі
Жараты-лыстану
Матема-тика
Дүниетану
Еңбекке баулу
2017-2018
1-жарты-жылдық
85%
88%
84%
90%
95%
1.4 Формативті бағалау әдістері.
Формативті бағалау әдістерінің басты ерекшелігі оқушылардың түсіну қабілетін бағалауда, сондай-ақ оқушылардың аналитикалық құралдар мен мысалдарды қолдануында танымдық прогресін анықтау. Мұндай бағалаудың қорытындыларын оқыту деңгейін жаксарту барысында қолдануға болады.
Формативті бағалау әдістерінбірнеше шартты қатарлар мен түрге жіктеуге болады.
Әдістердің бір түрі мұғалімнің сабақ түсіндіру және жаттығулар орындау барысында қолданылады.
Қолмен белгі беру әдісі. Оқытушы өзінің сабақ түсіндіріп жату процесін кез-келген уақытта тоқтатып, оқушылардан айтылып жатқан тақырыпты түсінгенін немесе түсінбегендерін сұрау. Бұл үшін ұстаз алдын-ала оқушыларға қолмен белгі көрсетулерді үйретеді.
Мен түсініп отырмын_____ және түсіндіре аламын. (қолдын бас бармағы жоғары бағытталады)
Мен әлі түсінбей отырмын_____(қолдын бас бармағы жанына қарай жантаяды)
Мен түсінгеніме сенімді емеспін_____(қолды бұлғау)
Оқытушы белгілерге қарап кейбір оқушыларға орнынан тұрып айтуын сұрайды.
Түсінбегендерден: Нақты не түсініксіз екендігін сұрайды.
Сөз нақты түсінгендеріне сенімсіз оқушыларға беріледі.
Сөз сабақты жақсы түсінгендерге беріледі. Олар нақты нені түсінді? соны оқытушы қадағалайды. Бірнеше жауап міндетті түрде тыңдалуы тиіс.
Тыңдалған жауаптардың қорытындыларына қарай ұстаз өткен тақырыпты қайталап, білімдерін бекіту немесе тақырыпты меңгертуді жалғастыра беру жайлы шешім қабылдайды. Егер оқушылар тақырыпты қайта түсінбегендей жағдайда болса, ұстаз тағы бір шағым тексеру жұмысын жүргізуі тиіс. Бұл жұмыс оқушылардың тақырыпты түсіну барысындағы өзгерістерді байқау үшін арнлған.
20 секунд әдісі. Ұстаз арнайы сұрақтар жасырады және ойлануға
20 секунд уақыт береді. Қолданылатын әдіс оқушылардың өз жауаптарын ой елегінен өткізіп, нақты жауап берулері үшін жасалынады. Бұл әдіс барысында сұрақ айтылып болған соң бірден алғашқы секундтардан кейін зерек 4- 6 оқушының жауабы тыңдалып, олардың тез ойлау қабілетін дамытады. Орта және жоғары сынып оқушыларына өз жауаптарын қағаз бетіне түсіртеді, себебі ауызша жауап берсе бір-бірінің ойын бөліп, бөгет жасаулары мүмкін.
Басқа да әдістер сияқты оқушылардың жауабын нақтылау үшін ұстаз Неге? Не себепті? Қалай?- деген сұрақтарды қояды. Ұстаз бұл сұрақтарды тек дұрыс жауап бермегендерге ғана емес, сонымен қатар дұрыс жауап бергендерге де қоюды естен шығармауы керек. Бұл оқушылардың білімі мен бағасын айқындай түсу үшін жасалынады.
Мысал:
Оқушы ауланған ұлуларды зерттеп, олардың тіршілігі жайлы презентация жасайды. Сонда оқушы келесі мәселеге баса назар аударады: Менің ойымша, дәл қазіргі уакытта аквариумда ұлулардың үш ұрпағы тіршілік етуде. Сол кезде ұстаз: Не себепті сен олай шештің? - деді. - Оқушы: Себебі, біз бұл ұлуларды аулағанда олардың өлшемдері үлкен және орташа болған, ал қазір аквариумда тек кішкентай ғана өлшемді ұлулар қалды. Бұдан мен аквариумда ұлулардың үш ұрпағы бар екен деген қорытындыға келдім. Яғни, нақтылау сұрақтарын қою арқылы ұстаз оқушының білімін анықтай түсті.
Формативті бағалаудың келесі бір әдістері бақылау, тест, үш минуттық эссе жазғызуға және жекеше тапсырмалар беруге байланысты болып келеді. Бұл жұмыстың мақсаты оқушылардың белгілі бір тақырып төңірегіндегі білім деңгейін тереңдете түсу.
Мысалы:
Ұстаз оқушыларға Үш минуттық эссе жазуларын ұсынады.Ұстаз төмендегі берілген тақырып бойынша сұрақтардың бірін жазып немесе оқып береді.
Сіздіңше бүгінгі оқып білгеніңіздің ішіндегі сіз үшін ең маңыздысы не болды?
Қай сұрақ есіңізде қалды?
Сіз үшін қиындық тудырған сұрақ?
Оқушылар жазбаларын жазып болған соң, мұғалім олардың қаншалықты тақырыпты меңгергенін білу мақсатында тексереді. Ал түсінбеген жерлерін қосымша есеп, әдіс, мысал арқылы қайталап түсіндіреді.
Сабақ соңында мұғалім қатысушыларға сұрақтарға жауап жазуын ұсынады:
Сіз үшін ең қиыны және ең түсініксізі не болды?
Қай жаттығуды орындау барысында сіз қиналдыңыз? Бұл неліктен деп ойлайсыз?
Мұғалім оқушылардың жауаптарын жинап алып олармен танысып, келесі сабаққа содан шыққан мәселелерді шешуге қарай ыңғайланады.
Мұғалім аралық тексеру жүргізу үшін қысқа тесттер дайындайды.
Бұл бақылауды бағалау уақыты сабақтың 3-5 минутын ғана алады. Бақылаудың негізгі талаптарын ескере отырып, оқушылар бірінің жұмысын бірі тексере алады. Келесі формативті бағалаудың әдістері ұстаз оқушының өз жұмысын жақсарту мақсатында қолданылады.
1.5. Топпен бірге жұмыс кезінде оқушылардың оқудағы жетістіктерін бағалау
Мұғалімдердің жиі қоятын сұрақтары:
Топтық жұмыс әдісімен оқушылардың жетістіктерін қалай бағалауға болады?
Топтық жұмыс әдісін бағалау формативті бағалауға қандай үлесін тигізеді?
Топпен бірге жұмыс жасау кезде қандайда бір істің атқарылуы маңызды емес, оның топпен қалай жасалғаны маңыздырақ. Бұл жағдайда жұмыстың нәтижесі ғана бағаланбайды, сонымен қатар жұмыс барысы да бағалануы тиіс, өйткені топта жұмыс істей білу оқушыны қалыптастырудағы өте маңызды құзіреттілік (компетенция). Бұл жағдайда формативті бағалау оқу процесінің бір бөлімі болып табылады, себебі топпен бірге жұмыс істеу арқылы оқушылар бір-бірімен ақылдасып, сұрақтар қойып олар өзара байланыс жасайды. Осы арада ұстаздың топтық жұмыс кезінде міндетті түрде бағалау керек еместігін есте ұстағаны жөн.
Топтық жұмысты бағалаудың бірнеше бағыттары бар.
ұстаздың әрбір топтың белсенділіктерін бағалауы;
ұстаздың белсенді қатысып отырған оқушыларды бағалауы;
өзін-өзі бағалау - топпен бірге жұмыс кезіндегі оқушылар мен
мұғалімнің байланысын бағалауы;
Топпен бірге жұмыс істеуді ұйымдастырғанда мұғалім төмендегі шарттармен таныстырып өтуі керек.
Топтық жұмыстың мақсаттарын хабарлау және оның оқытылатын тақырыпты оқыту әдісімен үйлесімділігі;
Тапсырмаларды бағалау кезіндегі сындарды анықтау;
Соңында кім бағалайтыны жайлы хабарлап алу; (мұғалімнің өзі; мұғалім мен оқушылар бірлесе отырып; тек қана оқушылардың өздері; арнайы әділқазылар)
Топтық жұмыстың уақыты мен өткізілу түрін анықтау;
Бағалаудың ұстанымдарын хабарлау;
Мұғалімнің топтық жұмысты бағалау кезінде топтағылардың әрқайсысына әр түрлі баға қоюы ұсынылмайды, себебі ол топтық жұмыстың белсенділігіне (концепциясына) кері әсерін тигізеді. Бірақ мұндай жағдайда да ұстаздың топтық жұмысқа қатысып отырған және мүлдем белсенділік танытпай отырған оқушылар жайлы айта кетуі жөн.
Топтық жұмыстың бағалануы.
Мұғалім бақылаудың бір түрін құрастырып оны қатысушылармен бірге талқылайды және мақұлдайды. Топтық жұмысты бағалауды қандайда бір уақыт көлемінде, яғни тоқсандықта, жартыжылдықта пайдаланған жөн.
Топтық жұмысты бағалау
Топ
№
Топтағы бірлестік (орналастыру және міндеттердің орындалуы)
Тәртібі (басқа топтардағыларға кедергі жасамау, берілген тапсырмадан ауытқымау, айғайламау)
Тапсырманың, тақырыптың, материалдың ашылуы
Топтың басқа мүшелерінің презентацияларын тыңдай білу, сұрақтар қою, толықтыру жасау.
Барлық ұпайы
І
+
+
+++
+
ІІ
+
+
ІІІ
+
-
++
+
ІV
-
-
+
++++
V
Мұғалім тапсырмаларды берген соң әрбір топ белсенділіктерін бақылап, кестені толтырып отырады. Оқушылар тапсырмаларды орындап жатқан кезде мұғалім кестедегі Топтық бірлестік пен Тәртібі деген қатарларды толтырады. Ал әр топ өз жұмыстарын баяндап жатқанда, келесі екі катарды толықтырып отырады. Осылайша процесс жалғаса береді. Ең соңында қорытындысын шығарып және нәтижелерді талқылайды. Бұл кезде ұстаз қатысушыларға төмендегідей сұрақтар қоюына болады.
Әр топтың жұмыстарының қандай жағымды жақтары болды?
Тапсырмаларды орындау барысында қандай кедергілер болды? Оларды қалай жеңуге болады?
Бірінші сұраққа жауап алу кезінде мұғалім қатысушылармен әрбір топтың жұмыстарындағы жетістіктерін айта кетіп ортақ нәтиже шығарады.
Ал екінші сұрақ оқушылардың зейінін пайда болған кедергілерге шоғырландырып, бірлесе шешуді қарастырады.
Топтық жұмыс орындағандағы нәтиже мұғалімнің қандайда бір шешім қабылдауына мүмкіншілік береді.
Егер де оң нәтижелер көрсетсе, онда мұғалім тақырыпты ары қарай жалғастыра береді;
Ал егер нәтижелер жоғары болмаған жағдайда, онда ол оқушыларға қосымша тапсырмалар, жаттығулар беріп, тағы да басқа әдістерді қолдана отырып, тақырыпты тереңірек түсіндіре түсуі қажет.
Оқушының жеке қабілетін бағалау.
а) топтық жұмыс кезінде мұғалім әр оқушының жетістіктерін жеке бағалауына мүмкіндік алады. Ол үшін ұстаз Топтық жұмыс істегенде жеке оқушының қабілетін бағалау үлгісін қолданады (№6 кесте). Мұғалім алдын-ала (сабаққа дейін) кімді бағалайтыны жайлы жоспарлап алады. (2-6 оқушы)
Топтық жұмыс орындағанда жеке оқушының қабілетін бағалау.
Кесте
Оқушылардың аты-жөні
Асан
Шынар
Бақыт
4.
5.
6.
Топта әрқайсысына міндеттерді үйлестіріп, өз міндеттерін атқарады.
+
+
+
Идеялар ұсынады
-
-
+
Топ ішіндегі талқылауға белсене қатысады. (ұсынған идеялар, мәліметтерді жетілдіріп, жалпылайды)
+
-
+
Топ қатысушыларына көмектеседі
+
++
Мұқият тыңдап, сұрақтар қояды
+
Талқылау жүргізе біледі (сыпайы түрде қарсылық көрсетіп, дау тудырған сұрақтарға дұрыс шешім беруге тырысты)
++
+
Топқа берілген тапсырмаға зейін қойып орындайды
+
Ортақ ұпай
Мұғалім топтардың тапсырмаларды қалай орындайтын қадағалап, әр оқушының қабілеттіліктерін зерттеп кестеге түртіп отырады. Жұмыстың қорытындысы бойынша оқушыларға бақылаудың қорытындысын жариялап, әрқайсысымен кері байланыс жасап өзіне белгілеп отырады.
б) Мұғалім оқушылардың бірін-бірі бағалау әдісін қолданып, жұмыстарының нәтижесін және оқушылардың қабілеттерін байқап оларды бағалайды. Ол үшін мұғалім қатысушыларға топтағы әріптестерінің жұмыстарын бағалауын сұрайды. Бұл жұмыстың барысында оқушыларға бағаның межелеріне (критерилеріне) назарын аударту қажет.
ІІ. БІЛІМ АЛУШЫЛАРДЫҢ БІЛІМІН ТЕКСЕРУ, БАҚЫЛАУ ЖӘНЕ БАҒАЛАУ ЖҮЙЕСІ
2.1 Білімді тексеру және бақылау түрлері, әдістері мен формалары
Оқыту процесінің міндетті компоненту соңғы кезеңі бакылау болып табылады (білім алу нәтижелерін тексеру).
Тексеру -- білім алу, даму және оку мақсаттарына жету деңгейін меңгеруде жетістіктер мен қиыншылықтарды анықтау үрдісі.
Бақылау -- жоспарланған нәтижені үлгі талаптармен және стандарттармен салыстыру операциясы.
Есепке алу -- тексеру және бақылау көрсеткіштерін бір жуйеге келтіру, сол арқылы оқушылардың білім алу және даму процесінің қарқынын көруге болады.
Бағалау -- сапалық және сандық талдаудан туратын білім алу нәтижелері мен барысы туралы пайымдау, мақсаты оқушылардың білім сапасын арттыруды ынталандыру болып табылады.
Баға қою - оку қызметінің, жетістіктер деңгейінің нәтижелерін ресми бекітілген шкала бойынша баллмен немесе дәрежемен анықтау.
Оқушылардың білімін, ептіліктері мен дағдыларын диагностикалау оқу үрдісінің маңызды құрылымдық компоненті болып табылады. Тексеру және бақылау жүйесіне әртүрлі бақылау тәсілдерін еңгізуге болады.
Ол үшін келесі шарттарды орындау кажет:
:: бақылаудың жеке түрі;
::оқыту жүйесінің барлық кезеңіндегі бакылаудың жүйелілігі, жиілігі;
::оқытушы, дамьпушы және тәрбиелеуші функцияларының орындалуын, қорытындыларына және оның өткізілуіне оқушылардың қызығушылығын арттыруды камтамасыз ететін әртүрлі бакылау формалары;
::жан-жақтылық: бакылау оку бағдарламасының барлық бөлімін қамтуы кажет, теориялық білімнің, зияткерлік және практикалык ептіліктері мен дағдыларын тексеруді камтамасыз етуі тиіс;
:: әділдік;
:: дифференциалды тәсіл;
:: осы сынып оқушыларының оқу әрекетін бақылайтын мүғалімдер талаптарының біртұтастығы.
Білімді бақылау және бағалау педагогтіқ үрдістің маңызды кұрамы болып табылады. Осыған байланысты, мұғалім өткізетін іс - шараларды мәнсіз түрде емес, жүйелі түрде өткізіп, әр кезде нәтижелерін талдай отырып және білім сапасына, іскерліістері мен дағдыларына уақытылы түрде түзетулер жасау үшін тиісті шараларды колдануы керек.
Бақылаудың мақсаты - кері байланысты қамтамасыз ету: окушыларға белгілі бір пән бойынша білім стандарттарына (міндетті минимум) сәйкес білімді игерту, оны түзету деңгейін анықтау.
Бакылау оқыту процесінің негізгі құрылымының бірі болып есептеледі. Оқушылардың білім сапасының нәтижесі бақылау кезеңдерінің дұрыс ұйымдастырылуына байланысты болады.
Бақылаудың қүрылымдары болып келесілер есептеледі:
Бакылау нәтижелерін тексеру (дұрыс немесе дұрыс емес) және олардың өлшемдері;
Бағалау - окушылардың әрекетіне байқау жүргізілетін ұйымдастыру процесі және үлгімен (эталон) салыстырып, нәтижесі ретінде бағасын қою.
Бақылау жүйесін құрастырудың негізгі қағидалары
Бакылау жүйесіне белгілі бір талаптар қойылады және оны құрастыру кезінде келесі негізгі қағидаларды сақтау керек:
Объективтілік - бақылауды ұйымдастыру үшін негізгі талабы және кағидасы болып табылады. Оқушылар бақылау жүйесін жылы көзкараспен қабылдауы керек. Сұрақтар, тапсырмалар, есептер және жобалар негізделуі керек, ал бағалау өлшемдері адекватты түрде оқушылардың жас ерекшеліктеріне және дайындықтарының деңгейлік талаптарына негізделуі керек.
Ашық технология - окушыларды бағалау бірыңғайлық өлшемдер бойынша жүзеге асырылады және олар негізді, әрбір окушыға алдын ала белгілі және түсінікті болуы керектігімен тұжырымдалады. Ашық технология бакылау жүиесінің құрылымдарын өзгертпей дамып отыруына жағдай жасайды. Жүйелілік өз жағынан бес түрлі айкындама арқылы қаралады: - бақылау үздіксіз болуы керек және оқытудың ең басынан бастап аяғына дейін жүзеге асырылады; - бақылау оку үрдісінің табиғи бөлімі болуы керек; - бакылау жүйесі сабақтастыққа ие болуы керек; - бақылаудың құралдары, әдістері, нысандары, бағалау тәсілдері және нәтижелердің интерпретациялары бірыңғай мақсаттылыққа бағынулары керек;
Бакылау әдістерінің сипаттамасы
Бақылау әдісін таңдауға ерекше көңіл бөлу керек, оны тиімсіз түрде пайдалану, көбінесе, мүғалімдердің еңбектерін еш етеді. Алдын ала жоспарланбаған нәтижелерді бағалау жүйесінің жұмысы, білім сапасына өзінің жағымсыз әсерін тигізеді.
Төменде көрсетілген жүйелі классификациям Л.П. Панкратова, Е.Н. Челак бейімделген, бірак, негізінен, Ю.К. Бабанскийдің Қазіргі кездегі жалпы білім беру мектептердегі окыту әдістері атты кітабында келтірілген дәстүрлі сызбаны пайдаланады. Бағалау әдісі бойынша және жетекші функцияны пайдалану әртүрлі ақпараттар көздерін талдау негізімен орындалған.
Бақылау орны бойынша оқыту кезеңінде:
бақылаудың алдын алу (кіретін) түрі әсіресе информатика үшін өзекті
болып табылады, себебі бір сыныпта әртүрлі деңгейлік дайындығы бар оқушылар болуы мүмкін. Әдепкі орнату күйі осы жағдайда келесі жағдайға әкеліп соғады: үйінде компьютері бар, сабаққа жақсы дайындалған оқушылар ең маңызды сәттерді жоғалтып, сабақ үстінде зерігіп отырса, ал, нашар дайындалған окушылар өз-өзіне сенімсіз болады. Кірістік бақылауы бастапқы деңгейлік дайындықты және дифференциялық тәсілді пайдалану мүмкіндігін анықтайды;
агымдық (жедел) бақылау оқушылардың оқу үрдісіндегі жеке
тараулар мен тақырыптар бойынша дәрежесі мен деңгейін анықтаиды, диагностикалық қызметті жүзеге асырады және әрбір оқушымен қатынастық байланысты орнатады. Жеделдік бақылауының тиімділігі оның объективтілігі мен тұрақтылығына тәуелді. Ағымдық бақылау оқытудың нәтижесін тексеру мен түзету енгізу кезінде маңызды рөл аткарады.;
корытынды бақылау (шығыстық) материалды меңгеру бойынша
сапасын анықтайды, оқушылардың дайындықтарының деңгейлері мен дәрежелерін бекітеді, яғни оқытудың нәтижесін қорытындылайды.
2.Бағалау тәсілі бойынша:
бағалық технологиясы бес балдық шкала бойынша баға қойылып, дәстүрлі болып табылады;
рейтингтік -- технологиясы бағдарламаның әртүрлі
(тақырыптарын) тарауларын меңгергендері үшін алған балдардың косылғыштарының қосындысына негізделген. Осыдан кейін өздерінің рейтингтері көтерілген соң, көптеген оқушылар бір тәртіптілікте болады. Оқушылардың әр тобының өзінің жеке дәреже алу мүмкіндігі бойынша да нұсқа болуы мүмкін. Осындай бағалау жүйесінде қосымша балл беру мүмкіндіктері болуы көзделген, осындай артықшылықтармен айрықша шығармашылық шешімдер және т.б. бастамалармен көзге түскен белсенді және талапкер оқушыларды мадақтау үшін пайдалануға болады. Рейтингтік шкала бойынша нәтижелер есептеліп, дәстүрлі бес балдық жүйесі арқылы бағалануы мүмкін;
- сапалық - технологиясы негізінен білімі мен іскерлігін сараптық
бағалау және бакылау әдісін бірлестіре отарып пайдаланады. Бағалау корытындысы және түжырымдама жасау аркылы сипаттама түрінде меңгерді- меңгермеді, ұғьш алды - ұға алмады, түсінді-түсінбеді, игерді - игере алмады сиякты негізгі сөздердің көмегімен ұсынылады. Осы мінездемелер оқушылардың топтарына колданылады және өздерінің көпшілік - азшылық, негізінде сияқты негізгі сөздерін пайдаланады, пайыздық мінездемелерге рұксат беріледі. Кей жағдайларда жеке окушыларға осы технология шеңберінде бес балдық жүйе бойынша бағалар қойылуы мүмкін.
3. Бақылауды уйымдастыру тәсілі бойынша:
- автоматты түрде (компьютер);
- өзаралық;
- мұғалімнің бақылауы;
- өздік бақылау.
4. Жетекші функциясы бойынша:
- диагностикалық бақылау -- білімнің, іскерліктің және дағдылардың
даму серпінін бақылауды, өз уакытында түзету енгізу үшін сабақтың материалдарын меңгеру жағдайы жөнінде мәліметтер алуға, қайталаудың тиімді ұйымдастырылуын, оку бағдарламасын (тақырыптық жоспарлауды) анықтауды, оқу үрдісін оңтайландыруды жүзеге асыруға мүмкіндік туғызады;
- ынталандыру ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Тақырыбы: Оқыту нәтижелерін тексеру мен бағалауды ұйымдастыру.
Орындаған:
Жетекшісі:
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3-5
І. ЖАҢАРТЫЛҒАН БІЛІМ МАЗМҰНЫ БОЙЫНША МЕКТЕП
ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ОҚУ ЖЕТІСТІКТЕРІН БАҒАЛАУДЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ
1.1.Оқыту мазмұнын жаңартудың басым бағыттары мен түбегейлі өзгерістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6-10
1.2.Білім беру мазмұнын жүйелі жаңарту жағдайындағы әдістемелік қызмет көрсетудің жаңа тәсілдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..1 1-14
1.3.Оқушы жетістігін бағалауда критериалды бағалаудың маңыздылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14-17
1.4.Формативті бағалау әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18-20
1.5. Топпен бірге жұмыс кезінде оқушылардың оқудағы жетістіктерін бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .20-25
ІІ. БІЛІМ АЛУШЫЛАРДЫҢ БІЛІМІН ТЕКСЕРУ, БАҚЫЛАУ ЖӘНЕ БАҒАЛАУ ЖҮЙЕСІ
2.1. Білімді тексеру және бақылау түрлері, әдістері мен формалары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26-42
2.2. Білімді бағалаудың критерийі ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..42-44
2.3 Компьютер арқылы оқушы білімін бақылауды ұйымдастыру
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..45-52
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 53-54
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... 55-56
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... 55-56
КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі: Егеменді елімізде болып жатқан түбірлі жаңарулар, ізгілендірілген қоғам құруға беталыс, туған тіліміздің мемлекеттік мәртебеге ие болуы мектеп, оның мұғалімі, жалпы білім беру жүйесіне де игі әсерін тигізіп, білім мазмұнын , оқыту әдісттемесін жетілдіру, бүкіл білім беру жүйесін қайта құру, ол үшін педагогикалық жаңаша ойлау , тың ізденістерге жол ашу сияқты көкейтесті мәселелерді алға тартты. Қазақ мектептері қандай болу керек? деген өзекті сұрақ та өз жауабын тосуда. Мектеп оқушыны бұрыңғыдай өз талабына ғана тәуелді ете оқытудан бас тартуы, бала қабілеті, сұранымына қарай ынтымақтастықпен жұмыс істеуі керек.
Қазақ халқы өз еркін өз қолына алып, өз болашағы болып табылатын болашақ жастарды білім мен тәрбие ісіне көңіл бөліп, өзіндік бағыт ұстап, жасампаздық жолға меңзейтін әдістер ұсынуда.
Заман көшіне ілесе отырып, жаңашыл бағытта жұмыс жүргізу - барша ұстаз алдында тұрған негізгі міндеттердің бірі. Осы міндеттерді жүзеге асыруда мектептің әдістемелік жұмысының алатын орны ерекше. Мектеп мұғалімдері арасында өтілетін түрлі әдістемелік отырыстар жаңаша түрде ұйымдастырып өткізуді дәстүрге айналдыру керек.
Көп жайларды зерттеп, көңілге түйіп, мәселелер төңірегінде іздену әр ұстаздың міндетіне айналды. Сондықтан ұстаздардың тәжірибесінде мынадай проблема тууы мүмкін: оқушылардың танымдық қабілеттерін, танымдық процестерін (есту,көру,қимыл және т.б.) дамытуда қолданып жүрген әдіс-тәсілдердің заман талабына сай болмауы мүмкін.
Еліміздің болашағы, көркейіп өркениетті елдер қатарына қосылуы бүгінгі ұрпақ бейнесінен көрінеді. Қазіргі білім беру саласындағы проблема - әлеуметтік педагогикалық және ұйымдастыру тұрғысынан, білім мазмұнына жаңалық енгізудің тиімді, жаңа әдістерін іздестіру, оларды жүзеге асыра алатын мұғалімдерді даярлау.
Бүгінгі мектепке оқушы ақпаратты өте көп біліп, меңгергенімен , оны қолдану , өз қажетіне жарату жағдайында қиындықтарға кездесетіні ешкімге де жасырын емес. Соңғы уақыттарда мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығы туралы жиі айтылып, әсіресе , тілдік дағдылары дамытудың өзекті мәселелері қарастырылып жүр. Бұл білімнің болғанымен , қолданылуының төмен деңгейде екенін көрсетеді. Сондықтан да білім мазмұнын жаңарту - уақыт күтпейтін талап.
Соған байланысты оқушылардың білім бағасына және сол білімді бақылау жүйесі жайлы құжат "Жалпы білім және кәсіптік бағдар беретін мектеп реформасының негізгі бағыттарында" бұл мәселеге жоғары мән беріледі. Құжатта былай делінген: "Оқушылар білімін бағалауда қандайда болмасын жалаң бүркемелеушілікке жол берілмеуін міндетті түрде қадағалау қажет".
Білім сапасының теориялық негізделген принциптерін жасау мәселесі және соған сай психологиялық тұрғыда оқушылардың білімін тексеру тәсілдері қазіргі танда ерекше қиын әрі күрделі болып отыр. Осы мәселені шешу жолдарын іздеу - біздің зерттеуіміздің негізгі мақсатын құрайды. Тәжірибелік әдістер мен оқушылардың білім сапасын бағалау критеррийлерінің соған сәйкес оқыту, меңгеру теориясымен байланысты талап ету мәселесі - педагогикалық психологияның негізін құраушы принцип болып табылады (Д.Б.Эльконин, Н.Ф. Талызина).
Қазақстандық психологтар С.М.Жақыпов, Ж.Ы. Намазбаева, Қ.Б.Жарықбаев, Х.Т.Шерьяздановалар еңбектері де осы оқыту процесінде басшылыққа алатын пікірлерді алға тартады.
Жалпы білім берудің Қазақстандық моделі негізі болуы үшін оқушылар санасына өз халқының тарихи тамырын, рухани және адамгершілік қағидаларын азаматтық және отан сүйгіштік идеяларын басқа халықтарға деген ізгі көзқарастарын сіңіру қажет.Қазіргі уақытта педагогика ғылымының бір ерекшелігі - баланың тұлғалық дамуына бағытталған жаңа оқыту технологияларын шығаруға ұмтылуы.
Зерттеу жұмысының мақсаты: Білім берудің негізгі мақсаты - білім мазмұнының жаңаруымен қатар, оқытудың әдіс тәсілдерімен әртүрлі құралдарын қолданудың тиімділігін арттыруды талап етеді. Осы мақсатты жүзеге асыруда ақпараттық технологияны пайдалану әдісі зор рөл атқарады. Мектеп пәндерін оқыту процесінде интерактивті тақтаны пайдалану мұғалім мен оқушы қарым-қатынасы жүйесін, олардың білімге деген қызығушылығының, ізденушілікке деген ынтасының, сезімінің өсуіне әсер етеді. Сондықтан білім берудегі барлық оңды өзгерістер педагогтың жаңаша ойлау тәсілімен, жаңа шығармашылық іс-әрекеттерімен, ізденушілігіне байланысты.
Зерттеу жұмысының міндеті:
Білім беру мазмұнын жаңғырту жағдайында әдіс-тәсілдерді енгізу және оқушылардың білімі мен біліктілігін қалыптастыру;
Оқушылардың танымдық қызығушылығын және білім сапасын арттыру;
дәстүрлі білім беруге қарағанда оқушылардың алған білімді жүйелеу;
Білім беру мазмұнын жаңғырту жағдайында мұғалімнің уақытын үнемдеу және оқытуда тиімді пайдалану.
Оқушыларының білімін жетілдіруде бағалаудың психологиялық ерекшеліктерін анықтау.
Білім нәтижесін тексеру мен бағалауды ұйымдастыру.
Зерттеу тақырыптың ғылымилығы: Білім мазмұнындағы жаңартулар мен өзгерістер бұл қазақстандықтарды алға қойған мақсаттарына жетудегі негізгі бағыты болып табылады. Бұл жүйеде педагогтің қызметіне үлкен жауапкершілік пн асқан табандылық қажет болады. Жарқын болашақтың , жасампаз істердің бастапқы негізі болып табылатын бұл өзгерістер қазақстандық серпінді дамытуға қосатын болады.
І. ЖАҢАРТЫЛҒАН БІЛІМ МАЗМҰНЫ БОЙЫНША МЕКТЕП
ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ОҚУ ЖЕТІСТІКТЕРІН БАҒАЛАУДЫҢ
ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ
1.1.Оқыту мазмұнын жаңартудың басым бағыттары мен
түбегейлі өзгерістері
Білім мазмұнын жаңартудың басым бағыттары, оның дәстүрлі жүйеден ерекшеліктері көрсетілген. Сол арқылы қоғамның назарын бұл өзгерістердің қажеттілігіне аударуға тырысады. Білім мазмұнын жаңарту тұлғаның жан - жақты дамуымен қатар оның өмірде табысты болуына жол ашатын педагогикалық жүйе ретінде қарастырылады.
Кілтті сөздер: білім мазмұны, функционалды білім , тілдік және коммуникативтік құзыреттілік, шиыршық тәріздес оқыту қағидаты, өлшемді бағалау , қалыптастырушы, жиынтық бағалау.
Бүгінгі білім беру мазмұнын жаңарту жағдайында оқыту жүйесі түбегейлі өзгерістерге ұшырайтын болды. Бұл өзгерістер уақыт талабынан келіп туындаған , жылдар бойы қалыптасқан жүйені қоғамның қарыштап даму талаптарына сәйкес бейімдейтін үдеріс болып табылады. Бүгінгі мектепке оқушы ақпаратты өте көп біліп, меңгергенімен , оны қолдану , өз қажетіне жарату жағдайында қиындықтарға кездесетіні ешкімге де жасырын емес. Соңғы уақыттарда мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығы туралы жиі айтылып, әсіресе , тілдік дағдылары дамытудың өзекті мәселелері қарастырылып жүр. Мектеп оқушылары өз сөздерін дәйектеп , дәлелді пікірлер айтуда, жинақтап, қорытында жасауда, қиындықтарға тап болып жатады. Тілдік кемшіліктермен қатар, орфографиялық, пунктуациялық қателерді де жиі жібереді. Мектеп мұғалімдері оқушылардың сауаттылығымен жылдар бойы жұмыс істегенімен , өкінішке орай сол қателер дағдыға айналып қалып қояды, түбегейлі жойылмайды. Бұл білімнің болғанымен , қолданылуының төмен деңгейде екенін көрсетеді. Сондықтан да білім мазмұнын жаңарту - уақыт күтпейтін талап.
Бүгінгі мектеп кең ауқымды дағдылардың негіздерін меңгерген оқушы тұлғасының үйлесімді қалыптасып дамуына қолайлы білім беру ортасын құруды мақсат етеді. Оқытуда дәстүрлі педагогикадағыдай көп ақпарат беріп, көп білгізу емес, оқушылардың тілдік және коммуникативтік құзыреттілігін дамыту алдыңғы қатарға шығады.
Жаңа бағдарламаның мақсаты коммуникативтік тәсілдер арқылы оқушының ұлттық және жаһандық мәдениеттің маңызы туралы түсінігін кеңейте отырып , білімін жан-жақты табысты үйретуді көздейді.
Білім мазмұнының жаңаруы бекітілген негізгі 3 құжат арқылы жүзеге асады.
Пән бойынша оқу бағдарламасы
Оқу жоспары
Өлшемді бағалау бойынша нұсқаулық.
Пән бойынша оқу бағдарламасы білім беру бағдарламасына тікелей бар құжат болып табылады. Онда пәнінің құрылымдық сипаттамасы, білім беру бағдарламасы үшін маңызы және оны сыныпта іске асырудың педагогикалық тәсілдері ұсынылған.
Пән бойынша оқу бағдарламасы 8 тараудан тұрады:
Пәннің маңыздылығы.
Бағдарламаның мақсаты.
Пәнді оқытуға қойылатын талаптар
Қолданылатын педагогикалық әдіс-тәсілдер.
АКТ қолдану құзыреттілігі
Оқушылардың коммуникативтік құзыреттілігін дамыту.
Оқу нәтижелерін бағалау.
Пән бойынша оқу бағдарламасында ерекше назар аударатын компонент - оқу мақсаттары.
Оқу мақсаты - соңғы нәтижені көрсететін тұжырым: мұғалім оқушыларға үйреткісі келетін негіз. Оқу мақсаттарының ерекшелігі - олардың сараланып берілетіні. Жалпы мақсаттар мен тілдік мақсаттардың жеке-жеке көрсетілуі.
Оқу жоспары - белгілі бір пән және сынып бойынша мұғалімдерге арнап әзірленетін құжат. Оқу жоспары белгілі бір пән аясында қамтылатын материалдардың барлығын қамтиды және онда бұл материалдарды қандай ретпен оқыту және оқуға болатыны ұсынылады. Оқу жоспарының ұзақ мерзімді, орта мерзімді , қысқа мерзімді түрлері бар.
Оқушыларды төрт дағдының барлығын белсенді түрде пайдалануға ынталандырады. Ол тиімді оқу арқылы жүзеге асырылады.
Тиімді оқу белсенді, бірлесіп оқу, оқудағы саралау, пәнаралық байланыстар , оқушылардың қажеттіліктеріне қарай әрекет ету, электронды оқыту және жаңа технологияларды пайдалану , оқу диалогтарын құру, модельдеуі қарастырады. Жаңарған білім беру мазмұнының бүгінгі білім беру мазмұнынан басты айырмашылықтары ретінде бірнеше аспектілерді жеке бөліп атауға болады. Басты ерекшелігі ең алдымен , пән мазмұнының спиральді қағидатпен берілуі. Бұл дегеніміз - оқушының белгілі бір дағдыны жүйелі түрде жеңілден күрделіге өту қағидатына сәйкес игеруі. Мәселен, грамматикалық нормаларды сақтау бойынша оқу мақсаттарын игеруде оқушы мұғалімнің көмегімен түбір және көмекші сөздерді ажырататын болса, келесі сыныпта негізгі түбірге жұрнақты жалғау арқылы туынды сөз жасап, түбірлес сөздердің мағынасын ажыратады, күрделі сөздердің ажырата алатын болады.
Спиральді (шиыршық) тәріздес оқу қағидаты дегеніміз -
Біріншіден , оқушы мектептегі оқу үдерісінің барлық кезеңінде тақырыпты немесе пәнді бірнеше рет қайталап оқиды; екіншіден , әрбір қайталап оқыған сайын тақырыптық немесе күрделілігі арта түседі; үшіншіден жаңа тақырыпты өту алдыңғы тақырыптармен тығыз байланысты және алдыңғы алынған ақпараттың мазмұны аясында қарастырылады.
Шиыршық тәріздес оқыту қағидатының негізгі басымдығы.
Оқушы пәнді қайталап оқыған сайын ақпарат бекітіліп отырады;
Шиыршық тәріздес оқыту қағидаты бойынша құрылған оқу бағдарламасы жеңіл идеялар анағұрлым күрделі идеяларға қисынды жолмен ауысуды жүзеге асыруға мүмкіндік береді;
Оқушыларға бұрын алған білімдерін курстың мақсатына жету үшін қолдану ұсынылады.
Екінші ерекшелігі - оқу мақсаттарының Блум таксономиясы бойынша берілуі. Яғни , оқушылар алдымен ойлаудың білу, түсіну, қолдану, кейін талдау, жинақтау, бағалау деңгейлерін игеретін болады.
Үшінші ерекшелігі - оқу үдерісінің ұзақ мерзімді , орта мерзімді және қысқа мерзімді жоспарлар арқылы ұйымдастырылуында . Дәстүрлі педагогика тілімен айтатын болсақ, бағдарлама, күнтізбелік, күнделікті сабақ жоспарлары арқылы сабақтың ұйымдастырылуы.
Бүгін әлем рухани - адамгершілік тәрбие мәселелеріне баса назар аударып отыр. Себебі технология қарыштап дамыған сайын , адамның ішкі рухани құндылықтары да одан кенжелеп қалмауы керек. Осы бағытта оқытудың тәрбиелік әлеуетін арттыру , оқушының адамгершілік - рухани қасиеттерін қалыптастыру - жаңа білім мазмұнының басты саласы болады.
Бүгінгі білім жүйесінің артықшылықтары бар болғанымен , бірақ кейбір қайталаулар тым көп ақпарат пен талап, білім мазмұндағы алшақтық - көкейтесті мәселелердің бірі. Жаңа білім мазмұны осы алшақтықты ескере отырып, білім беру деңгелері аралығында пән бойынша сабақтастықты ескеруге мүмкін беретін толық оқу курсы бойынша педагогикалық мақсат қоюға жұмылдыруды көздейді. Оқушы белсенді әрекетке түсе отырып, өзіндік тәжірибе, өмірлік тәжірибе жинақтайтын болады, бұл оқытудағы жүйелі - әрекеттік ұстанымды жүзеге асыруға мүмкіндік береді.
Білім мазмұнын жаңартудағы басты мақсат оқушыны жеке тұлға ретінде тәрбиелеу, оның негізін рухани - адамгершілік тәрбиеге бағыттау, баламен тең қарым- қатынас орнатып, оның көзқарастарын құрметтеу, оны өзіндік тұжырым жасауына мүмкін бере отырып, әлеуметтік дағдыларды еркін игеруін сол арқылы табысты да бақытты өмір сүруін қамтамасыз ету болып табылады.
Білім мазмұнын жаңарту жағдайындағы тағы бір өзгерістер бағалау жүйесіне қатысты. Дәстүрлі бағалау жүйесіндегі олқылықтарды ескере отырып бағалаудың жаңа жұйесі жасалынды. Дәстүрлі педагогикада қолданылатын салыстырмалы бағалау, мұғалім бағалауы толығымен жаңару үдерісін бастан өткереді. Ең бастысы , бағалаудың айқындылығы, әділдігі мен тепе-теңдігі , ашықтығы , ынталандырушы , түзетуші қағидаттарға негізделуі, түпкі мақсаты бағалаудың оқушының өзін - өзі дамытуына ықпал етуі болып табылады.
Негізгі өзгеріс - бағалаудың 2 түрінің болуына қалыптастырушы және жиынтық бағалау.
Қалыптастырушы бағалау дегеніміз оқушы мен мұғалім арасындағы кері байланысты қамтамасыз ететін және оқу үдерісін дер кезінде түзетуге мүмкіндік беретін бағалаудың түрі болып табылады. Ол келесі қағидаттарға негізделген:
Оқытудың бір бөлігі ( оқыту үшін бағалау);
Барлық оқу мақсаттары қамтылады ( оқу мақсаттары барлық сыныптарда пәндер бойынша оқу жоспарларында нақтылап белгіленген );
Бағалау белгіленбейді;
Оқу мақсаттарына жеткендігі бағалау өлшемдеріне сәйкес жүзеге асады;
Әр оқушының ілгерілеу туралы кері байланыс беріледі;
ҚБ нәтижелері оқыту сапасын , оқу бағдарламасын жақсарту үшін қолданылады.
Қалыптастырушы бағалау әр сабақ сайын жүргізіліп отырса, бағалаудың екінші түрі- жиынтық бағалау бөлімі, тоқсан және жыл бойынша жүргізіліп отырады. Жиынтық бағалау - белгілі бір оқу кезеңін (тоқсан, триместр, оқу жылы, орта білім деңгейі) , сондай-ақ оқу бағдарламаларындағы балл және баға қойылатын бөлімдер, ортақ тақырыптарды аяқтаған кезде жүргізілетін бағалаудың түрі. Қалыптастырушы және жиынтық бағалау педагогикалық жүйеде өлшемді бағалау деп аталады.
Білім мазмұнындағы жаңартулар мен өзгерістер бұл қазақстандықтарды алға қойған мақсаттарына жетудегі негізгі бағыты болып табылады. Бұл жүйеде педагогтің қызметіне үлкен жауапкершілік пн асқан табандылық қажет болады. Жарқын болашақтың , жасампаз істердің бастапқы негізі болып табылатын бұл өзгерістер қазақстандық серпінді дамытуға қосатын болады.
Баға - бағалау процесінің қорытындысы, бағалау бойынша іс әрекет немесе қызмет, кері байланыстың сапалы ақпараты.
Бағалау - оқушының оқу және танымдық қызметін бақылау, сонымен қатар білім беру сапасын жақсарту мақсатында оқушы туралы ақпараттарды жинақтау, жазу, тіркеу және интерпретациялау процесі.
1.2.Оқушылардың білім, білік, дағдыларын есепке алу және бағалау
Қадағалау оқушылардың білімін, іскерлігін анықтау, өлшеу және бағалау дегенді білдіреді.
Тексеру - бұл білімді, іскерлікті анықтау және өлшеу. Тексеру - қадағалаудың негізгі компоненті, оның негізгі дидактикалық функциясы мұғалім мен оқушылардың арасында кері байланысты қамтамасыз ету, оқу материалын меңгергендігі дәрежесі туралы объективті ақпаратты педагогтың алуы, біліміндегі кемшілікті және білмеушілікті дер кезінде анықтау болып табылады.
Қадағалауда бағалау процесс ретінде және баға қоюы нәтиже ретінде баршылық. Бағаның функциясы оқығандық деңгейді анықтаумен шектелмейді. Баға - оқуға ынталандырудың, оң мотивацияның, тұлғаға әсер етудің мұғалім қолындағы құрал. Объективті бағалаудың әсерімен оқушыда сәйкесті өзін-өзі бағалау, өз жетістіктеріне сын қатынас пайда болады. Оқытушылық қадағалаудың негізгі функциясы - қадағалаушылық-түзетушілік, бірақ ол сонымен бірге оқытушылық, дамытушылық, тәрбиелеушілік, ұмтылдырушы функцияларды да атқарады.
Бұл әдісте мынадай түрлерін айырады:
Ауызша қадағалау. Жеке және фронталдық сұрау арқылы жүзеге асырылады. Қадағалаудың қорытындысында тиісті баға қойылады.
Жазбаша қадағалау. Бақылау жұмысы, шығарма, диктант т.б. арқылы жүзеге асырылады.
Лабораториялық бақылау. Лабораториялық жабдықтарды, тәжірибені талап ететін жазбаша және графиктік жұмыстарды, эксперименталдық есептерді шешкенде бағалауда қолданады.
Машиналық бағдарламаланған қадағалау. Электрондық-есептеу техникасы, қадағалау бағдарламалары болғанда қолданылады. Қадағалаудың бұл түрі жоғары әділдікпен ерекшеленеді.
Тестілік қадағалау. Мұның негізінде тестілер жатыр.
Өзін-өзі қадағалау. Өзі жіберген қателерін тауып, түзетуге үйрету. Оқытушылық қадағалаудың бір тәсілі - оқушылардың дербес жұмысы. Мұнда мынадай дидактикалық мақсаттар шешіледі: білімді іздеп, оларды ұғыну, бекіту, іскерліктер мен дағдыларды қалыптастыру және дамыту білімді жалпылау және жүйелеу.
Дербес жұмыс сыныптық болуы мүмкін функциясы - тексерушілік және үйде орындалатын бекітетін, жалпылайтын, қадағалаушылық-түзетушілік функциясы.
Дербес жұмысты дұрыс және тез орындаудың шарттары: тапсырманы орындаудың алгоритмін жасау, тапсырманы қоюдың педагогикалық талапқа сай тәсілдері т.б.
Дербес жұмыстың бір түрі - оқушыларды жаңа материалмен оқулық бойынша таныстыру. Оқымастан бұрын мұғалім оқушыларға жұмыстың мақсатын, материалдың атын, жауап табуға тиісті тексерушілік сұрақтарды береді. Осылар бойынша оқушы белгісізді бөледі, бастыға назар аударады, іс-әрекеттің бірізділігін анықтайды, оларды қадағалайды.
2.Қадағалаудың ұстанымдары:
Объективтілігі: диагностикалық тестілердің, тапсырмалардың, сұрақтардың мазмұнының ғылыми негізделгендігі, педагогтың бүкіл оқушыларға әділетті, педагогикалық талапқа сай қатынасы, бағалаудың дұрыс өлшемдерін пайдалануы.
Жүйелілігі - диагностикалық қадағалауды дидактикалық процестің бүкіл кезеңінде қолданып отыруы.
Көрнекілігі жариялылығы - оқушыларды бірдей өлшемдермен ашық тексеруден өткізу, бағаларды жариялап, қойылу себептерін айтып отыру.
Білімді тексерудің кезеңдері:
1. Оқушылардың білімінің деңгейін алдын ала анықтау. Бұл жаңа оқу жылының басында, ортасында, жаңа бөлімді бастағанда жүргізіледі.
2. Ағымды тексеру. Оның функциясы - оқытушылық.
3. Қайта тексеру ағымды сияқты тақырыптық болуға тиісті.
4. Мерзімдік тексеру бүкіл бөлім немесе курстың мәнді тақырыбы бойынша жүргізіледі. Мерзімдік тексерудің функциясы - жүйелеу және жалпылау.
5. Қорытынды тексеру тоқсанның аяғында және оқу жылы аяқталғанда жүргізіледі.
Кешендік тексеру арнайы тексерудің түрі болады. Ол арқылы алған білімді практикалық міндеттерді қолдана білу іскерліктерін, дағдыларын тексереді.
Мұғалім оқушылардың білімін объективті және шындыққа сай бағалауға саналы түрде ұмтылуға тиіс. Оқушылар баға қоюдың өлшемдерін, не үшін, қалай қойылып жатқанын білуге тиісті. Ол үшін мұғалім ата-аналармен, оқушылармен арнайы әңгімелер өткізеді.
3.Оқығандықтың тестісі - оқыту мазмұнының белгілі бір бөліктерінің меңгергендік деңгейін анықтауға бағытталған тапсырмалардың жиынтығы.
Тестіні құруға қойылатын талаптар:
аз уақытқа есептеліну тестіні орындауға көп уақыт кетпеуі керек;
бірмәнділігі тестілік тапсырманы әрбіреуі өзінше түсінбеуі тиіс емес;
дұрыстығы көп мәнді жауап беретін жағдай болмау керек;
қысқалылығы қысқаша жауап беруді талап ету;
ақпараттығы бағалауды қамтамасыз етуі;
қолайлылығы тез нәтижесін анықтауға болатындығы;
стандарттығы кеңінен қолдануға келетіндігі.
Тестілердің классификациясы:
1. Ақыл-ой дамуының, жалпы ақыл-ой қабілетінің тестілері.
2. Іс-әрекеттің әр түрлі аясында арнайы қабілеттің тестісі.
3. Оқығандықтың, үлгірімнің, академиялық жетістіктің тестілері.
4. Тұлғаның жекелеген белгілерін еске сақтау, ойлау, мінез т.б.
анықтаудың тестілері.
5. Тәрбиеленгендік деңгейдің жалпы адамзаттық, адамгершілік,
әлеуметтік т.б. тестілері.
Оқығандықтың диагностикалық тестілердің маңызды өлшемдері: әрекеттігі (валидность), көрсеткішті болуы, сенімділігі дұрыстығы, сараланғандығы айырмашылығының көрінуі.
Тестінің әрекеттігі оқып жатқан білім, іскерлікті толық және жан-жақты тексеруде көрініс табады.
Тестінің әрекеттілігінің шарттары:
меңгерген білім аумағынды сұрақтарды анық және түсінікті қою;
статистикалық әдістердің дұрыс таңдалуы. 0,7-0,9 саны оқығандықтың тестінің жоғары әрекеттілігін көрсетеді. 0,45-0,55 корреляция коэффициентінде тестінің әрекеттілігі қанағаттанарлық деп есептелінеді, ал бұдан да төменгі мәндерде қанағатсыз болып саналады.
тестінің сенімділігі тестідегі тапсырмалардың көп болғанында жоғары болады.
Тестінің пәрменділігі. Тең жағдайда уақыт бірлігінде жауаптардың көп санын қамтамасыз ететін тестіні пәрменді тесті деп атайды.
Тестілік қадағалаудың материалдарын даярлаудың ережесі:
Оқушылар қателігін негіздей алмайтын жауаптарды тестіге енгізуге болмайды.
Дұрыс емес жауаптар ұқсас типичных қателердің негізінде жасалып, дұрыс сияқты болуға тиісті.
Дұрыс жауаптар барлық жауаптардың арасында кездейсоқтық жағдайда орналасуы қажет.
Сұрақтар оқулықта жазылғандағыға дәлме-дәл болмауы тиісті.
Бір сұрақтың жауаптары екінші сұрақтың жауаптарын шешуге көмектеспейтіндей болуы керек.
Сұрақтар әдейі бұрыс жолға түсіретіндей құрылмауы қажет.
Оқығандықтың тестісі дидактикалық процестің барлық кезеңдерінде қолданады. Олардың көмегімен білімдерді, іскерліктерді ағымдық, мерзімдік, қорытынды тексеруді жүргізуге болады.
1.3 Оқушы жетістігін бағалауда критериалды бағалаудың маңыздылығы
Қазіргі таңда еліміздегі білім беру жүйесінің ең басты міндеті- білім берудің ұлттық модуліне өту арқылы жас ұрпақтың білім деңгейін халықаралық дәрежеге жеткізу. Яғни, қазіргі білім беру концепциясының басты мақсаты: өзінің және қоғамның мүддесіне өзін-өзі белсенді етуге дайын, өзгермелі даму үстіндегі ортада өмір сүруге бейім, бәсекеге қабілетті және құзіретті, шығармашыл, білімді тұлғаны дамыту және қалыптастыру. Қоғамдағы өзекті мәселелердің бірі- өзгермелі әлеуметтік және экономикалық жағдайда өмір сүруге дайын ғана емес, шынайы өмірге белсене араласатын, әлеуметтік жауапкершілігі жоғары, ой-өрісі кең, білім деңгейі жоғары, сауатты, танымдық әрекетке қызығушылығы мол оқушы тәрбиелеу.
Бағалау - одан арғы білім алу туралы шешімді қабылдау мақсатымен оқытудың нәтижелерін жүйелі түрде жиынтықтауға бағытталған қызметті белгілеу үшін қолданылатын термин.
Осы бағалаудың өз сабағымда екі түрінде қолданамын, бірақ екі түрін қолданған кезде қандай әдісті алсамда міндетті түрде алдымен бағалаудың критерийін, яғни шәкілін құрастырамын.
Критериалды бағалау- бұл оқушылардың білім мазмұны мен мақсаттарына сай, оқу- танымдық құзіреттілігін қалыптастыруда нақты анықталған, ұжыммен қалыптастырылған, алдын- ала оқушылардың барлығына белгілі білім жетістіктерін бағалауға негізделген үдеріс.
Критериалды бағалауды енгізудің мақсаты: мектепте оқыту сапасын жоғарлату және мектеп оқушылардың білімін халықаралық стандартқа сәйкестендіру.
Критериалды бағалаудың міндеттері:
- Сабақтың әр бөліктеріндегі әр оқушының дайындық деңгейін анықтауға;
- Бағдарламаға сәйкес оқу мақсаттарын орындау қабілеті;
- Жеке оқушының даму жетістігін бақылауға;
- Оқушының білім алу барысындағы қателіктері мен олқылықтарын айқындауға;
- Әртүрлі жұмыс барысындағы алған өз бағасының әділдігіне көзін жеткізуге;
- Оқу бағдарламасының тиімділігін саралауға;
- Сабақ үдерісі мен білімнің меңгерілуі туралы оқушы мен мұғалім және ата-ана арасындағы кері байланысты қамтамасыз етуге
Критериалды бағалаудың басты ерекшелігі:
- Алдын ала ұсынылған бағалау шкаласы;
- Анық, айқындылығы;
- Бағаның әділдігі;
- Өзін бағалауға мүмкіндіктің берілуі.
Критериалды бағалау жүйесінің мүмкіндіктері:
- Оқу үрдісінің әрбір кезеңінде оқушының дайындық деңгейін анықтау;
- Оқу бағдарламасына сәйкес оқытудың мақсаты мен нәтижелерінің жетістіктерін оқушылардың өздерінің талдауы;
- Әрбір оқушының жеке даму траекториясын бақылау;
- Оқу бағдарламасын меңгерудегі олқылықтарды жою үшін оқушыларды ынталандыру;
- Оқу бағдарламасының тиімділігін бақылау;
- Оқу үрдісін ұйымдастырудың және оқу материалын меңгерудің ерекшеліктерін анықтау үшін мұғалім, оқушы және ата-ана арасында кері байланысты қамтамасыз ету.
Критериалды бағалау артықшылықтары:
- Оқушының жеке басы емес, тек қана жұмысы бағаланады;
- Оқушының жұмысын бағалау алдын - ала ұсынылған критерийлерге негізделеді. .
- Бағалау алгоритмі оқушыларға алдын-ала белгілі;
- Оқушы нақты не мақсатта жұмыс істеп отырғанын біледі;
- Оқушыға өзінің білімділік деңгейі анық көрініп тұрады;
- Критерий арқылы бағалау мұғалімнің оқушы деңгейін анық біліп отыруына мүмкіндік береді;
Оқу жылы
Пәндер
Қазақ тілі
Жараты-лыстану
Матема-тика
Дүниетану
Еңбекке баулу
2017-2018
1-жарты-жылдық
85%
88%
84%
90%
95%
1.4 Формативті бағалау әдістері.
Формативті бағалау әдістерінің басты ерекшелігі оқушылардың түсіну қабілетін бағалауда, сондай-ақ оқушылардың аналитикалық құралдар мен мысалдарды қолдануында танымдық прогресін анықтау. Мұндай бағалаудың қорытындыларын оқыту деңгейін жаксарту барысында қолдануға болады.
Формативті бағалау әдістерінбірнеше шартты қатарлар мен түрге жіктеуге болады.
Әдістердің бір түрі мұғалімнің сабақ түсіндіру және жаттығулар орындау барысында қолданылады.
Қолмен белгі беру әдісі. Оқытушы өзінің сабақ түсіндіріп жату процесін кез-келген уақытта тоқтатып, оқушылардан айтылып жатқан тақырыпты түсінгенін немесе түсінбегендерін сұрау. Бұл үшін ұстаз алдын-ала оқушыларға қолмен белгі көрсетулерді үйретеді.
Мен түсініп отырмын_____ және түсіндіре аламын. (қолдын бас бармағы жоғары бағытталады)
Мен әлі түсінбей отырмын_____(қолдын бас бармағы жанына қарай жантаяды)
Мен түсінгеніме сенімді емеспін_____(қолды бұлғау)
Оқытушы белгілерге қарап кейбір оқушыларға орнынан тұрып айтуын сұрайды.
Түсінбегендерден: Нақты не түсініксіз екендігін сұрайды.
Сөз нақты түсінгендеріне сенімсіз оқушыларға беріледі.
Сөз сабақты жақсы түсінгендерге беріледі. Олар нақты нені түсінді? соны оқытушы қадағалайды. Бірнеше жауап міндетті түрде тыңдалуы тиіс.
Тыңдалған жауаптардың қорытындыларына қарай ұстаз өткен тақырыпты қайталап, білімдерін бекіту немесе тақырыпты меңгертуді жалғастыра беру жайлы шешім қабылдайды. Егер оқушылар тақырыпты қайта түсінбегендей жағдайда болса, ұстаз тағы бір шағым тексеру жұмысын жүргізуі тиіс. Бұл жұмыс оқушылардың тақырыпты түсіну барысындағы өзгерістерді байқау үшін арнлған.
20 секунд әдісі. Ұстаз арнайы сұрақтар жасырады және ойлануға
20 секунд уақыт береді. Қолданылатын әдіс оқушылардың өз жауаптарын ой елегінен өткізіп, нақты жауап берулері үшін жасалынады. Бұл әдіс барысында сұрақ айтылып болған соң бірден алғашқы секундтардан кейін зерек 4- 6 оқушының жауабы тыңдалып, олардың тез ойлау қабілетін дамытады. Орта және жоғары сынып оқушыларына өз жауаптарын қағаз бетіне түсіртеді, себебі ауызша жауап берсе бір-бірінің ойын бөліп, бөгет жасаулары мүмкін.
Басқа да әдістер сияқты оқушылардың жауабын нақтылау үшін ұстаз Неге? Не себепті? Қалай?- деген сұрақтарды қояды. Ұстаз бұл сұрақтарды тек дұрыс жауап бермегендерге ғана емес, сонымен қатар дұрыс жауап бергендерге де қоюды естен шығармауы керек. Бұл оқушылардың білімі мен бағасын айқындай түсу үшін жасалынады.
Мысал:
Оқушы ауланған ұлуларды зерттеп, олардың тіршілігі жайлы презентация жасайды. Сонда оқушы келесі мәселеге баса назар аударады: Менің ойымша, дәл қазіргі уакытта аквариумда ұлулардың үш ұрпағы тіршілік етуде. Сол кезде ұстаз: Не себепті сен олай шештің? - деді. - Оқушы: Себебі, біз бұл ұлуларды аулағанда олардың өлшемдері үлкен және орташа болған, ал қазір аквариумда тек кішкентай ғана өлшемді ұлулар қалды. Бұдан мен аквариумда ұлулардың үш ұрпағы бар екен деген қорытындыға келдім. Яғни, нақтылау сұрақтарын қою арқылы ұстаз оқушының білімін анықтай түсті.
Формативті бағалаудың келесі бір әдістері бақылау, тест, үш минуттық эссе жазғызуға және жекеше тапсырмалар беруге байланысты болып келеді. Бұл жұмыстың мақсаты оқушылардың белгілі бір тақырып төңірегіндегі білім деңгейін тереңдете түсу.
Мысалы:
Ұстаз оқушыларға Үш минуттық эссе жазуларын ұсынады.Ұстаз төмендегі берілген тақырып бойынша сұрақтардың бірін жазып немесе оқып береді.
Сіздіңше бүгінгі оқып білгеніңіздің ішіндегі сіз үшін ең маңыздысы не болды?
Қай сұрақ есіңізде қалды?
Сіз үшін қиындық тудырған сұрақ?
Оқушылар жазбаларын жазып болған соң, мұғалім олардың қаншалықты тақырыпты меңгергенін білу мақсатында тексереді. Ал түсінбеген жерлерін қосымша есеп, әдіс, мысал арқылы қайталап түсіндіреді.
Сабақ соңында мұғалім қатысушыларға сұрақтарға жауап жазуын ұсынады:
Сіз үшін ең қиыны және ең түсініксізі не болды?
Қай жаттығуды орындау барысында сіз қиналдыңыз? Бұл неліктен деп ойлайсыз?
Мұғалім оқушылардың жауаптарын жинап алып олармен танысып, келесі сабаққа содан шыққан мәселелерді шешуге қарай ыңғайланады.
Мұғалім аралық тексеру жүргізу үшін қысқа тесттер дайындайды.
Бұл бақылауды бағалау уақыты сабақтың 3-5 минутын ғана алады. Бақылаудың негізгі талаптарын ескере отырып, оқушылар бірінің жұмысын бірі тексере алады. Келесі формативті бағалаудың әдістері ұстаз оқушының өз жұмысын жақсарту мақсатында қолданылады.
1.5. Топпен бірге жұмыс кезінде оқушылардың оқудағы жетістіктерін бағалау
Мұғалімдердің жиі қоятын сұрақтары:
Топтық жұмыс әдісімен оқушылардың жетістіктерін қалай бағалауға болады?
Топтық жұмыс әдісін бағалау формативті бағалауға қандай үлесін тигізеді?
Топпен бірге жұмыс жасау кезде қандайда бір істің атқарылуы маңызды емес, оның топпен қалай жасалғаны маңыздырақ. Бұл жағдайда жұмыстың нәтижесі ғана бағаланбайды, сонымен қатар жұмыс барысы да бағалануы тиіс, өйткені топта жұмыс істей білу оқушыны қалыптастырудағы өте маңызды құзіреттілік (компетенция). Бұл жағдайда формативті бағалау оқу процесінің бір бөлімі болып табылады, себебі топпен бірге жұмыс істеу арқылы оқушылар бір-бірімен ақылдасып, сұрақтар қойып олар өзара байланыс жасайды. Осы арада ұстаздың топтық жұмыс кезінде міндетті түрде бағалау керек еместігін есте ұстағаны жөн.
Топтық жұмысты бағалаудың бірнеше бағыттары бар.
ұстаздың әрбір топтың белсенділіктерін бағалауы;
ұстаздың белсенді қатысып отырған оқушыларды бағалауы;
өзін-өзі бағалау - топпен бірге жұмыс кезіндегі оқушылар мен
мұғалімнің байланысын бағалауы;
Топпен бірге жұмыс істеуді ұйымдастырғанда мұғалім төмендегі шарттармен таныстырып өтуі керек.
Топтық жұмыстың мақсаттарын хабарлау және оның оқытылатын тақырыпты оқыту әдісімен үйлесімділігі;
Тапсырмаларды бағалау кезіндегі сындарды анықтау;
Соңында кім бағалайтыны жайлы хабарлап алу; (мұғалімнің өзі; мұғалім мен оқушылар бірлесе отырып; тек қана оқушылардың өздері; арнайы әділқазылар)
Топтық жұмыстың уақыты мен өткізілу түрін анықтау;
Бағалаудың ұстанымдарын хабарлау;
Мұғалімнің топтық жұмысты бағалау кезінде топтағылардың әрқайсысына әр түрлі баға қоюы ұсынылмайды, себебі ол топтық жұмыстың белсенділігіне (концепциясына) кері әсерін тигізеді. Бірақ мұндай жағдайда да ұстаздың топтық жұмысқа қатысып отырған және мүлдем белсенділік танытпай отырған оқушылар жайлы айта кетуі жөн.
Топтық жұмыстың бағалануы.
Мұғалім бақылаудың бір түрін құрастырып оны қатысушылармен бірге талқылайды және мақұлдайды. Топтық жұмысты бағалауды қандайда бір уақыт көлемінде, яғни тоқсандықта, жартыжылдықта пайдаланған жөн.
Топтық жұмысты бағалау
Топ
№
Топтағы бірлестік (орналастыру және міндеттердің орындалуы)
Тәртібі (басқа топтардағыларға кедергі жасамау, берілген тапсырмадан ауытқымау, айғайламау)
Тапсырманың, тақырыптың, материалдың ашылуы
Топтың басқа мүшелерінің презентацияларын тыңдай білу, сұрақтар қою, толықтыру жасау.
Барлық ұпайы
І
+
+
+++
+
ІІ
+
+
ІІІ
+
-
++
+
ІV
-
-
+
++++
V
Мұғалім тапсырмаларды берген соң әрбір топ белсенділіктерін бақылап, кестені толтырып отырады. Оқушылар тапсырмаларды орындап жатқан кезде мұғалім кестедегі Топтық бірлестік пен Тәртібі деген қатарларды толтырады. Ал әр топ өз жұмыстарын баяндап жатқанда, келесі екі катарды толықтырып отырады. Осылайша процесс жалғаса береді. Ең соңында қорытындысын шығарып және нәтижелерді талқылайды. Бұл кезде ұстаз қатысушыларға төмендегідей сұрақтар қоюына болады.
Әр топтың жұмыстарының қандай жағымды жақтары болды?
Тапсырмаларды орындау барысында қандай кедергілер болды? Оларды қалай жеңуге болады?
Бірінші сұраққа жауап алу кезінде мұғалім қатысушылармен әрбір топтың жұмыстарындағы жетістіктерін айта кетіп ортақ нәтиже шығарады.
Ал екінші сұрақ оқушылардың зейінін пайда болған кедергілерге шоғырландырып, бірлесе шешуді қарастырады.
Топтық жұмыс орындағандағы нәтиже мұғалімнің қандайда бір шешім қабылдауына мүмкіншілік береді.
Егер де оң нәтижелер көрсетсе, онда мұғалім тақырыпты ары қарай жалғастыра береді;
Ал егер нәтижелер жоғары болмаған жағдайда, онда ол оқушыларға қосымша тапсырмалар, жаттығулар беріп, тағы да басқа әдістерді қолдана отырып, тақырыпты тереңірек түсіндіре түсуі қажет.
Оқушының жеке қабілетін бағалау.
а) топтық жұмыс кезінде мұғалім әр оқушының жетістіктерін жеке бағалауына мүмкіндік алады. Ол үшін ұстаз Топтық жұмыс істегенде жеке оқушының қабілетін бағалау үлгісін қолданады (№6 кесте). Мұғалім алдын-ала (сабаққа дейін) кімді бағалайтыны жайлы жоспарлап алады. (2-6 оқушы)
Топтық жұмыс орындағанда жеке оқушының қабілетін бағалау.
Кесте
Оқушылардың аты-жөні
Асан
Шынар
Бақыт
4.
5.
6.
Топта әрқайсысына міндеттерді үйлестіріп, өз міндеттерін атқарады.
+
+
+
Идеялар ұсынады
-
-
+
Топ ішіндегі талқылауға белсене қатысады. (ұсынған идеялар, мәліметтерді жетілдіріп, жалпылайды)
+
-
+
Топ қатысушыларына көмектеседі
+
++
Мұқият тыңдап, сұрақтар қояды
+
Талқылау жүргізе біледі (сыпайы түрде қарсылық көрсетіп, дау тудырған сұрақтарға дұрыс шешім беруге тырысты)
++
+
Топқа берілген тапсырмаға зейін қойып орындайды
+
Ортақ ұпай
Мұғалім топтардың тапсырмаларды қалай орындайтын қадағалап, әр оқушының қабілеттіліктерін зерттеп кестеге түртіп отырады. Жұмыстың қорытындысы бойынша оқушыларға бақылаудың қорытындысын жариялап, әрқайсысымен кері байланыс жасап өзіне белгілеп отырады.
б) Мұғалім оқушылардың бірін-бірі бағалау әдісін қолданып, жұмыстарының нәтижесін және оқушылардың қабілеттерін байқап оларды бағалайды. Ол үшін мұғалім қатысушыларға топтағы әріптестерінің жұмыстарын бағалауын сұрайды. Бұл жұмыстың барысында оқушыларға бағаның межелеріне (критерилеріне) назарын аударту қажет.
ІІ. БІЛІМ АЛУШЫЛАРДЫҢ БІЛІМІН ТЕКСЕРУ, БАҚЫЛАУ ЖӘНЕ БАҒАЛАУ ЖҮЙЕСІ
2.1 Білімді тексеру және бақылау түрлері, әдістері мен формалары
Оқыту процесінің міндетті компоненту соңғы кезеңі бакылау болып табылады (білім алу нәтижелерін тексеру).
Тексеру -- білім алу, даму және оку мақсаттарына жету деңгейін меңгеруде жетістіктер мен қиыншылықтарды анықтау үрдісі.
Бақылау -- жоспарланған нәтижені үлгі талаптармен және стандарттармен салыстыру операциясы.
Есепке алу -- тексеру және бақылау көрсеткіштерін бір жуйеге келтіру, сол арқылы оқушылардың білім алу және даму процесінің қарқынын көруге болады.
Бағалау -- сапалық және сандық талдаудан туратын білім алу нәтижелері мен барысы туралы пайымдау, мақсаты оқушылардың білім сапасын арттыруды ынталандыру болып табылады.
Баға қою - оку қызметінің, жетістіктер деңгейінің нәтижелерін ресми бекітілген шкала бойынша баллмен немесе дәрежемен анықтау.
Оқушылардың білімін, ептіліктері мен дағдыларын диагностикалау оқу үрдісінің маңызды құрылымдық компоненті болып табылады. Тексеру және бақылау жүйесіне әртүрлі бақылау тәсілдерін еңгізуге болады.
Ол үшін келесі шарттарды орындау кажет:
:: бақылаудың жеке түрі;
::оқыту жүйесінің барлық кезеңіндегі бакылаудың жүйелілігі, жиілігі;
::оқытушы, дамьпушы және тәрбиелеуші функцияларының орындалуын, қорытындыларына және оның өткізілуіне оқушылардың қызығушылығын арттыруды камтамасыз ететін әртүрлі бакылау формалары;
::жан-жақтылық: бакылау оку бағдарламасының барлық бөлімін қамтуы кажет, теориялық білімнің, зияткерлік және практикалык ептіліктері мен дағдыларын тексеруді камтамасыз етуі тиіс;
:: әділдік;
:: дифференциалды тәсіл;
:: осы сынып оқушыларының оқу әрекетін бақылайтын мүғалімдер талаптарының біртұтастығы.
Білімді бақылау және бағалау педагогтіқ үрдістің маңызды кұрамы болып табылады. Осыған байланысты, мұғалім өткізетін іс - шараларды мәнсіз түрде емес, жүйелі түрде өткізіп, әр кезде нәтижелерін талдай отырып және білім сапасына, іскерліістері мен дағдыларына уақытылы түрде түзетулер жасау үшін тиісті шараларды колдануы керек.
Бақылаудың мақсаты - кері байланысты қамтамасыз ету: окушыларға белгілі бір пән бойынша білім стандарттарына (міндетті минимум) сәйкес білімді игерту, оны түзету деңгейін анықтау.
Бакылау оқыту процесінің негізгі құрылымының бірі болып есептеледі. Оқушылардың білім сапасының нәтижесі бақылау кезеңдерінің дұрыс ұйымдастырылуына байланысты болады.
Бақылаудың қүрылымдары болып келесілер есептеледі:
Бакылау нәтижелерін тексеру (дұрыс немесе дұрыс емес) және олардың өлшемдері;
Бағалау - окушылардың әрекетіне байқау жүргізілетін ұйымдастыру процесі және үлгімен (эталон) салыстырып, нәтижесі ретінде бағасын қою.
Бақылау жүйесін құрастырудың негізгі қағидалары
Бакылау жүйесіне белгілі бір талаптар қойылады және оны құрастыру кезінде келесі негізгі қағидаларды сақтау керек:
Объективтілік - бақылауды ұйымдастыру үшін негізгі талабы және кағидасы болып табылады. Оқушылар бақылау жүйесін жылы көзкараспен қабылдауы керек. Сұрақтар, тапсырмалар, есептер және жобалар негізделуі керек, ал бағалау өлшемдері адекватты түрде оқушылардың жас ерекшеліктеріне және дайындықтарының деңгейлік талаптарына негізделуі керек.
Ашық технология - окушыларды бағалау бірыңғайлық өлшемдер бойынша жүзеге асырылады және олар негізді, әрбір окушыға алдын ала белгілі және түсінікті болуы керектігімен тұжырымдалады. Ашық технология бакылау жүиесінің құрылымдарын өзгертпей дамып отыруына жағдай жасайды. Жүйелілік өз жағынан бес түрлі айкындама арқылы қаралады: - бақылау үздіксіз болуы керек және оқытудың ең басынан бастап аяғына дейін жүзеге асырылады; - бақылау оку үрдісінің табиғи бөлімі болуы керек; - бакылау жүйесі сабақтастыққа ие болуы керек; - бақылаудың құралдары, әдістері, нысандары, бағалау тәсілдері және нәтижелердің интерпретациялары бірыңғай мақсаттылыққа бағынулары керек;
Бакылау әдістерінің сипаттамасы
Бақылау әдісін таңдауға ерекше көңіл бөлу керек, оны тиімсіз түрде пайдалану, көбінесе, мүғалімдердің еңбектерін еш етеді. Алдын ала жоспарланбаған нәтижелерді бағалау жүйесінің жұмысы, білім сапасына өзінің жағымсыз әсерін тигізеді.
Төменде көрсетілген жүйелі классификациям Л.П. Панкратова, Е.Н. Челак бейімделген, бірак, негізінен, Ю.К. Бабанскийдің Қазіргі кездегі жалпы білім беру мектептердегі окыту әдістері атты кітабында келтірілген дәстүрлі сызбаны пайдаланады. Бағалау әдісі бойынша және жетекші функцияны пайдалану әртүрлі ақпараттар көздерін талдау негізімен орындалған.
Бақылау орны бойынша оқыту кезеңінде:
бақылаудың алдын алу (кіретін) түрі әсіресе информатика үшін өзекті
болып табылады, себебі бір сыныпта әртүрлі деңгейлік дайындығы бар оқушылар болуы мүмкін. Әдепкі орнату күйі осы жағдайда келесі жағдайға әкеліп соғады: үйінде компьютері бар, сабаққа жақсы дайындалған оқушылар ең маңызды сәттерді жоғалтып, сабақ үстінде зерігіп отырса, ал, нашар дайындалған окушылар өз-өзіне сенімсіз болады. Кірістік бақылауы бастапқы деңгейлік дайындықты және дифференциялық тәсілді пайдалану мүмкіндігін анықтайды;
агымдық (жедел) бақылау оқушылардың оқу үрдісіндегі жеке
тараулар мен тақырыптар бойынша дәрежесі мен деңгейін анықтаиды, диагностикалық қызметті жүзеге асырады және әрбір оқушымен қатынастық байланысты орнатады. Жеделдік бақылауының тиімділігі оның объективтілігі мен тұрақтылығына тәуелді. Ағымдық бақылау оқытудың нәтижесін тексеру мен түзету енгізу кезінде маңызды рөл аткарады.;
корытынды бақылау (шығыстық) материалды меңгеру бойынша
сапасын анықтайды, оқушылардың дайындықтарының деңгейлері мен дәрежелерін бекітеді, яғни оқытудың нәтижесін қорытындылайды.
2.Бағалау тәсілі бойынша:
бағалық технологиясы бес балдық шкала бойынша баға қойылып, дәстүрлі болып табылады;
рейтингтік -- технологиясы бағдарламаның әртүрлі
(тақырыптарын) тарауларын меңгергендері үшін алған балдардың косылғыштарының қосындысына негізделген. Осыдан кейін өздерінің рейтингтері көтерілген соң, көптеген оқушылар бір тәртіптілікте болады. Оқушылардың әр тобының өзінің жеке дәреже алу мүмкіндігі бойынша да нұсқа болуы мүмкін. Осындай бағалау жүйесінде қосымша балл беру мүмкіндіктері болуы көзделген, осындай артықшылықтармен айрықша шығармашылық шешімдер және т.б. бастамалармен көзге түскен белсенді және талапкер оқушыларды мадақтау үшін пайдалануға болады. Рейтингтік шкала бойынша нәтижелер есептеліп, дәстүрлі бес балдық жүйесі арқылы бағалануы мүмкін;
- сапалық - технологиясы негізінен білімі мен іскерлігін сараптық
бағалау және бакылау әдісін бірлестіре отарып пайдаланады. Бағалау корытындысы және түжырымдама жасау аркылы сипаттама түрінде меңгерді- меңгермеді, ұғьш алды - ұға алмады, түсінді-түсінбеді, игерді - игере алмады сиякты негізгі сөздердің көмегімен ұсынылады. Осы мінездемелер оқушылардың топтарына колданылады және өздерінің көпшілік - азшылық, негізінде сияқты негізгі сөздерін пайдаланады, пайыздық мінездемелерге рұксат беріледі. Кей жағдайларда жеке окушыларға осы технология шеңберінде бес балдық жүйе бойынша бағалар қойылуы мүмкін.
3. Бақылауды уйымдастыру тәсілі бойынша:
- автоматты түрде (компьютер);
- өзаралық;
- мұғалімнің бақылауы;
- өздік бақылау.
4. Жетекші функциясы бойынша:
- диагностикалық бақылау -- білімнің, іскерліктің және дағдылардың
даму серпінін бақылауды, өз уакытында түзету енгізу үшін сабақтың материалдарын меңгеру жағдайы жөнінде мәліметтер алуға, қайталаудың тиімді ұйымдастырылуын, оку бағдарламасын (тақырыптық жоспарлауды) анықтауды, оқу үрдісін оңтайландыруды жүзеге асыруға мүмкіндік туғызады;
- ынталандыру ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz