Дене тәрбиесі сабақтарының топтастырылуы
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ МӘДЕНИЕТ ЖӘНЕ
СПОРТ МИНИСТРЛІГІ
СПОРТ ЖӘНЕ ДЕНЕ ШЫНЫҚТЫРУ ІСТЕРІ КОМИТЕТІ
РЕСПУБЛИКАЛЫҚ СПОРТ КОЛЛЕДЖІ РМҚК
Курстық жұмыс
Тақырыбы: Сабақтың типтері, құрылымы. Дене тәрбиесі сабақтарының топтастырылуы
Орындаған: Әмірхан Д.Ж
Тексерген: Педагогика пәні оқытушысы
Курманбекова Б.К
Алматы, 2021ж
ЖОСПАР:
КІРІСПЕ 3
І ДЕНЕ ТӘРБИЕСІ САБАҚТАРЫНЫҢ ТОПТАСТЫРЫЛУЫ. 5
1.1 Сабақтың типтері, құрылымы 5
1.2 Дене шынықтыру сабағындағы мазмұнын үйрену 11
ІІ ДЕНЕ ШЫНЫҚТЫРУ ПӘНІНІҢ ТИПТЕРІ МЕН ҚҰРЫЛЫМЫ 15
2.1 Дене тәрбиесі жүйесінің құрылымы 15
2.2 Дене тәрбиесі жүйесінің негізгі бағыттары және даму қағидасы 22
ҚОРЫТЫНДЫ 28
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 29
КІРІСПЕ
Курстық жұмыстың жалпы сипаттамасы. Халықтық педагогикаға тән жалпы білім беру мекемесіндегі өнімді және өміршең сала-бұл ойын. Дене тәрбиесі-бұл адам денсаулығын сақтау және нығайту және дененің дұрыс дамуын қамтамасыз ету.
Дене тәрбиесінің мақсаты-салауатты өмір салтының негіздерін білу және сақтау, дене шынықтыру және спортпен өз бетінше айналысу дағдыларын қалыптастыру.
- денсаулықты нығайтуға және дене шынықтыруды дұрыс дамытуға ықпал ету;
- табиғи қозғалыс сапасын дамыту және жетілдіру;
- дене шынықтыруға және жүйелі сабақтарға деген тұрақты қызығушылық пен қажеттілікті тәрбиелеу;
- табиғат күшімен (күн, су, ауа)бала ағзасын шынықтыру
- ақыл-ой және физикалық жұмысқа қабілеттілікті жетілдіру;
- гитиендік дағдыларды қалыптастыру.
Дене тәрбиесінің мазмұны жас ұрпақтың дене шынықтырудың әртүрлі түрлеріне, әскери-көркемдік іс-шараларға қатысуын, адам ағзасының санасында, сезімінде, ерік-жігерінде үйлесімді дамуын қамтиды.
Қазіргі уақытта мектептің тұтас педагогикалық процесінде салауатты өмір салтын сақтау кеңінен насихатталады, Валеология сабақтары өткізіледі, төтенше жағдайларда өзін қалай ұстау керектігі туралы курстар оқылады, барлық мектептерде психологтар, медицина қызметкерлері жұмыс істейді. Психофизиологиялық жағдайы мен әлеуметтік деңгейін есепке алуды жақсарту және зерттеу бойынша жұмыс жүргізеді.
Эстетикалық тәрбие-бұл балалардың сұлулық заңдарына сәйкес өз өмірлерін құру дағдыларын қалыптастыру, атап айтқанда, әлеуметтік іс-әрекеттегі адамдармен қарым-қатынаста сұлулық идеалдарын негіздеу.
Курстық жұмыстың өзектілігі.
Балалар ойыны әлеуметтік құрылымның өзгеруіне, адамдар арасындағы әлеуметтік қатынастардың жаңаруына, өзгерістің мазмұны мен сипатына сәйкес келеді.
Курстық жұмыстың мақсаты:
1.дене тәрбиесі негізі мен әдісі сауықтыру жағдайында тек заңды негізге сүйену керек.
2.дене жүктемелері оқушылардың мүмкіншіліктеріне байланысты берілуі керек.
З.дәрігерлік педагогикалық бақылау мұғалімнің кез-келген оқу-тәрбие жұмысында болуы міндетті
4.Санитарлық-гигиеналық қалыпты, күнді, ауа мен суды пайдалану-барлығы әрбір дене жаттығулары кезінде қолданылуы кажет.
Зерттеу міндеттері:
1. дене тәрбиесі сабақтарының топтастырылуы.
2. ойындардың дамуын анықтай отырып, жаңа бағыт беру.
3.бірнеше заттарды қолдана отырып, жүзеге асыру.
Зерттеу нысаны: дене тәрбиесі ойындарының түрлері, білім беру, тәрбиелік мәні.
Курстық жұмыстың пәні- педагогика
Зерттеу әдістері: Ғылыми әдебиеттер, баспа материалдары, жаңа педагогикалық технологиялар, қорытындылар.
Курстық жұмыстың құрылымы: курстық жұмыстың көлемі кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
І ДЕНЕ ТӘРБИЕСІ САБАҚТАРЫНЫҢ ТОПТАСТЫРЫЛУЫ
Сабақтың типтері, құрылымы
Әрбір сабақ белгілі объективті элементтерден құрылады, біржағынан сан алуан түрлігімен, екінші жағынан уақыт аралығындағы өзара қарым-қатынаспен ерекшеленеді. Осыған байланысты сабақтың типологиясы (типтері) сан алуан.
Сабақтың құрылымы деп сабақтың әртүрлі варианттар элементтерінің өзара байланысы, оқыту процесінде қолдануы, оның мақсатты пәрменділігін қамтамасыз етеді.
Сонымен педагогтар мен оқушылардың қарым-қатынасын ұйымдастыру негізінде варианттардың тиімді сұрыпталу жиынтығы сабақтың элементтерінің бірлесіп әрекет етуі, белгіленген мақсатқа жеткізеді.
Педагогтың шеберлігі дидактикалық міндеттер мен сабақта педагагогикалық процеске қатысушылардың ұйымдастырушылық байланыс әрекетінде шешіледі.
Сабақтың типтері. Олардың түрлері сан алуан, сондықтан оны жіктеу қиын. Қазіргі дидактикада кездейсоқ емес, сабақты жіктеуге әртүрлі көзқарастар орын алған, дегенмен ортақ нышанды айқындамақшы.
М.И. Махмутовтың жіктеуі бойынша сабақтың типтері:
1. Аралас сабақ -- практикада алуан түрлі элементтері және өзара әрекеті арқылы кең тараған. Тек солай, үй жұмысын (сабақтың басында немесе кейін) оқушы-консультанттардың тексеруі мұғалімнің осы деректерге сүйеніп оқушылардың жіберген кемшіліктерін бақылау мақсатында қолданады. Әртүрлі жағдаяттық жағдайда оқу материалын игеру сапасын бекіту, тексеру, мұндай қатынас сабақтың тиімділігін арттырады.
2. Сабақта жаңа білімді игеру. Ілгеріде меңгерілген білімге сүйеніп, оқушыларды белсенді қатыстырып, жеке дара, бірлесіп, топ арқылы тапсырманы жедел орындау. Үнемі оқушылардың фронтальды жеке, ұжымдық танымдық іс-әрекетін бірлікте қарау. Мұғалім әртүрлі әдістермен жұмыс істейді: лекция, түсіндіру, эвристикалық әңгіме, бірлесіп, топта белгілі тапсырма бойынша экспериментті қою, жүргізу.
3. Сабақты бекіту және білімді жүйелеу, білік пен дағдыны қалыптастыру. Сабақтың мұндай типін жоспарлағанда алдымен қайталау және білімді жүйелеу.
4. Оқушылардың сабақта білімін тексеру және бағалау. Практикум, сынақ сабағы, тест арқылы тексеру, оқушылар алған білімдері негізінде, білімін қорытындылайды, бекітеді, дағды, біліктерін өзгермелі жағдаятта дамытады (мысалы, диффренциалды тапсырманы орындау).
Дене тәрбиесі жүйесі-өзара қарым-қатынастағы жеке дене тәрбиесі жүйесі және әртүрлі қоғамдық топ өкілдерінің ерекшеліктеріне қарай сипатталады (балалар дене тәрбиесі жүйесі, мектеп оқушылары дене тәрбиесі жүйесі т.б.) Балалар дене тәрбиесі жүйесі-әртүрлі жастағы топтардың денсаулығына жан-жақты бағытта қызмет жасайтын қоғамдық ұйым. Дене тәрбиесінің әр жуйесі дене тәрбиесіне тиянақты-тарихи түрін бейнелейтіндіктен қойылған мақсаттқа жету үшін осы немесе басқа ұйымдардан құралады. Жүйе айқын салалар құрылымымен олардың қызметі басқа да жүйелерінің қарым-қатынас ерекшеліктерімен айқындалады. Жүйенің ең басты қызметі -- адамдардың дене мәдениетін жоғары сатыға көтеру үшін барлық осыған тікелей қатысты құрылады.
Дене тәрбиесі,спорт ілімі мен әдістемесі жеке пән бола отырып жекелей ұғымдары бар. Олар бір-бірімен өте тығыз байланыста, мақсаттары оқу жүйесін жүйелеу, ағзаны шынықтыру, қоғамға дене сапалары жан-жақты тұлға дайындау.
Дене тәрбиесі - жеке тұлғаны жан-жақты және үйлесімді дамытуға, оның денсаулығын нығайтуға, еңбек ету мен әскери қызметті атқаруға даярлауға бағытталған қоғам мен жалпы мәдениетінің бір бөлігі.
Қызметі дене дамуын оңтайландыру, білімдік, ақыл-ой және қызметтің өзге де түрлерімен өзара бірге әрекет ету, таңдап алған мамандықты меңгеруге себепкер болу, тәрбиелік, жалпы мәдени, эстетикалық, адамгершілікті, әлеуметтік-экономикалық салауатты өмір салтын қалыптастыратын дене дайындығы.
Дене шынықтыру- дене жаттығуларын, табиғаттың сыртқы күштнерін (күн, ауа, су) пайдалана отырып ағзаны шынықтыру. Яғни мәдениеттің ажырамас бөлігі адамның дене бітімін дамыту, оның денсаулығын нығайту, рухани және материалдық құндылықтар жиынтығы болып табылатын әлеуметтік кызмет саласы.
Қызметі қозғалыс қажеттілігін канағаттандыру, фукнкционалды рахаттану, бос уақытты оңтайды пайдалану. қызметі төмендеген дене мүшелерін қалыпқа келтіру, жолы, яғни дене дамуына әсер етуші факторлар; тұқым қуалаушылық, өсксн орта, спорт түрі.
Дене дамуы - ағзаның табиғи морфофункционалдық ерекшеліктерін өзгерту жолы, яғни дене дамуына әсер етуші факторлар; тұқым қуалаушылық, өскен орта, спорт түрі.
Қызметі жеке тұлғаның даму ерекшелігі, айырмашылығы және әсер етуші факторлардың нәтижесінде дене мүшелерінің өзеріске ұшырау қалпы.
Дене тәрбиесінің мәдениеті-жалпы қоғам мәдениетінің бір бөлігі. Қоғамдағы адамдардың дене сапасының жан-жақты дайындығы мен өмірде әртүрлі жағдайда еңбек ету бағытында жасалатын күрделі жұмыстың бір түрі.
Қызметі білім беруді, ғылым мен әдебиетті, техникалық құрал тәсілдерін, әдістерін пайдаланып дене дайындығына жан-жақты жағдай жасау.
Спорт дегеніміз - түрлі жақтан арнайы мамандандырылған және алдағы істерде жарысу арқылы өз мүмкіндіктерін жоғары дәрежеде көрсете білуге жан дүниесін дайындауды дене тәрбиесі ойындарында пайдалануға құрылатын материалдық, әрі рухани байлық.
Яғни спорт дегеніміз - әрбір жеке тұлғаның тандаған спорт түрінен жоғарғы нәтижеге жеткізу саласы. Яғни жарыс әрекетінің, спортшыларды жарыстарға қатысуға даярлаудың ерекше нысаны болып табылатын дене шынықтырудың бір түрі.
Қызмет - спорттық әрекет. жарыстырушылык. интернационалдық. жүйкені реттейтін. комуникативтік. ақпараттық, жалпы мәдениеттік. денені жетілдіру, эвристикалық бейбітшілік кызметі. ойын-сауықтық іс-әрекет..
Бұқаралық спорт- тұрмыс пен еңбек қызметіне керек дене қасиеттері мен қозғалыс дағдыларын дамытып. жетілдіруге және бір қалыпта ұстауға көмектесетін, тұрғындардың әртүрлі әлеуметтік демографиялық тобының мұқтаждығын қанағаттаңдыратын спорт түрі болып табылады.
Жоғарғы жетістіктер спорты-жеке тұлғаның спорттағы мақсаты жоғарғы спорттық нәтижелерге қол жеткізуді рекорттар жасауды қамтамасыз ететін спорт саласы. Жоғарғы жетістікке жету жолы спартакияда, универсиада, чепионат және олимпиадалық ойындар.
Әуесқойлық спорт- азаматтардың дене тәрбиесінің жалпы жүйесіндегі өзінің спорт шеберлігін жетілдіруге және спорттың әр түрінде жоғарғы нәтижелерге жетуге мүмкіндік беретін сан қилы спорт қозғалысы.
Кәсіпқойлық спорт-спорттық ойын-сауық шараларын ұйымдастыру және оларға қатысуарқылы пайда табу болып саналатын спорттық кәсіпкерлік қызметтің бір түрі.
Дене тәрбиесінің барлық сабақтар бағытына қарай мынадай міндеттерді жүзеге асыруы тиіс. Олар: тәрбие, білім, сауықтыру.
а) Білім беру міндетінің мақсаты - оқушылардың білімін шыңдай түсу. Жаттығуларды ептілікпен және дағдымен орындату. Оларды өмірде қолдана алуға үйрету.
б) Сауықтыру міндеттерінің мақсаты - дене тәрбиесі жаттығуларының сабақ кезінде ағзаға сауықтыру әсерін тигізуіне тиімді жағдай жасау.
в) Тәрбиелеу міндеттерінің мақсаты - сабақ жүргізу жүйесінде оқушының адамгершілік қасиеттерін арттыру.
Дене тәрбиесі сабағында төмендегідей міндеттер жүзеге асырылуы керек.
Қойылған міндеттерді орындау жолдарын таңдау. Әдістемелік ұйымдастыру шараларын белгілеу. Мұнда мұғалім оқушылардың әрекеттерін тиімді ұйымдастыру түрлері мен әдістерін таңдайды. Олардың тұратын, отыратын орындарын қозғалыс жолдарын анықтайды Снарядтарды жинау жолдарын көрсетеді. Қимыл-қозғалыс дайындығын мұғалім мектеп бағдарламасында кездесетін барлық жаттығуларды көрсете алуы керек. Сондықтан да мұғалім сабақта үйренетін жаттығуды қайталап өз мүмкіншілігін әрдайым тексеріп отыруы қажет. Теориялық жәнс сөйлеу дайындығы мұғалім өтілетін сабақты жақсы білумен қатар-шешен сөйлей алуы да керек. (әңгімені дұрыс жүргізу, баяндау команда беру, таңдау жасау т.б.) Сабақты материалдық жағынан қамтамасыз ету. (керек құрал жабдықтарды дайындау және спорттық снарядтарды табу т.б.).
Дене тәрбиесі мен еңбек байланысының мақсаты.
Жеткіншектерді енбекке тәбиелеу дене тәрбиесі мақсаттарының бірі болып табылады. Дене тәрбиесі еңбекке ерікті түрде тәрбиелеудің негізін қалайды. Денені шынықтыру тұрақты дағды тәртібін, ерік-жігерді, қалыптасқан мінез-құлықты талап етеді. Еріншектікке жол бермейді. Өйткені, күнде таңертеңгі гимнастикалық, спорттық жаттығулармен айналысатын оқушының еңбекке деген ынтасы оянады. Еңбекке деген адамгершілік көзқарастарын қалыптастыруда дене тәрбиесі пәнінің мүмкіндіктері ете көп. Мысалы, Өзің үшін, өз мақсатың үшін еңбек еткенің жаксы. Ал өзгелер үшін еңбск етуге калай қарайсың? деген сұрақты қоя отырып, жаттығу жұмыстарын жүргізудің тәрбиелік маңызына назар аудару
Дене тәрбиесіндегі эстетикалық білімнің мақсаты.
Дене тәрбиесі сабағындағы эстетикалық тәрбиенің маңызы өте зор. Адамның жан дүниесі қандай сұлу, таза болса, дене мүшесі де сондай сымбатты болуы керек. Бұл ретте окушыларға берілген тапсырманы мәнерлеп түсіндіру, әдеп сақтауға үйрету, музыкалық сүйемелдеу кезінде әуенге сай үйлесімді қимылдауға дағдыландыру игі нәтижеге жеткізеді. Мысалы, әдетте жаттығу барысында жаксы, дұрыс емес деген сөздер жиі айтылады. Ал Жарайсың, міне қандай әдемі! деген жылы лебізді сирек естисің. Окушылардың қозғалыс қимылдарын орындау техникасына назар сала отырып, оның ынта-ықыласын сол жаттығулардың таза әрі үйлесімді, сұлу орындалуына аудара білген жөн. Жан сұлулығы мен тән сұлулығын кимыл-жаттығу кезіндегі іс-қимылдың әсемдігіне ұштастыруды басты мақсат етіп алу қажет. Ұстамдылық, қандай жағдайда да өз еркін билей алу, өзгелердің жүйкесіне кері әсер етпеу, кашанда көмекке дайын тұру, бәсекелесіне құрметпен карау, төзімділік сияқты ізгі касиеттер эстетикалық тәрбиелеудің нәтижесінде жүзеге асатын адамгершілік сипаттар болып табылады.
Спорт ілімі мен дене тәрбиесі ілімі мен әдістемесі қатар жургізіліп. сабақ құрылымы әртүрлі болғанымен қолданылатын жаттығу, ойын, жарыс түрлері бірдей болып келеді. Дене тәрбиесі пәнінде сабақ құрылымы 45 минуттан тұрса, спорт сабақтарында 90 минуттан тұрады. Құрылымы жағынан ұксас пәндер мектепке дейінгі дене тәрбиесі, мектеп дене тәрбиесі, орта жонс жоғарғы оқу орын дене тәрбиесі пәндерімен тығыз байланысты. Білім мен тәрбие беру мақсатында спорт медицина, спорт физиологиясы, спорт психологиясы, спорт педагогикасымен тығыз байланысты.
Дене тәрбиесі сабақтарының топтастырылуы. Сабақ - оқу -тәрбие процесінде дене тәрбиесі жұмысын ұйымдастырудың негізгі формасы бойынша тақырыбында кесте толтыру.
Дене тәрбиесі сабақтарының топтастырылуы туралы ұғым: мақсат қою, амал-тәсілдерін таңдау, тоқтамаға келу, орындау кезеңдері бойынша студенттің өзіне жеке жоспарын құру. Төменде берілген мәліметтерді қолдана аласыздар!
Дене дайындығы түрлері. Қоғамдағы адамзаттың тұлғасын шынықтыруда дене дайындығы 3-ке бөлінеді:
1. Жалпы дене дайындығы-негізгі бағыты денсаулықты күшейтіп мүмкіндігінше дағдылы қозғалыстарға ие болып, алдағы уақытта арнайы дайындыққа негіз болатын керекті қозғалыс сапаларын дамьпу. Қызметі дене жаттығулары, табиғаттың сыртқы күштері, гигиеналық факторларды пайдалана отырып, мектептегі және бұқаралық дене тәрбиесінің жұмысын үлкен табыстарға жеткізу.
2. Кәсіби-қолданбалы дене дайындығы-бұл адамды белгілі бір еңбек қызметі мен әскери қызметке дайындауға бағытталған дене тәрбиесінің әдістері мен құралдарының жиынтығы. Қызметі кәсіби-дене, әсксеи-қолданбалы, кәсіби еңбектің өнімділігін арттыру, экономикалық, білімдік-колданбалы дене жаттығуларымен айналысу жұмысын ұйымдастыру.
3. Спорттық дайындық - адамның өзі таңдап алған спорттың бір түрінен жоғарғы көрсеткіштеріне жетуіне бағытталады. Денедегі іш-құрылыс жұмысының қабілетін жоғарлату адамдардың спорттық дайыңдығын арттыру. Қьзметі мамандандырылған еңбекті арттыру жаттығу түрлерін игеру өте жоғарғы дәрежелі нәтижеге жету, спорттық дайындығын арттарып дағдыландыру.
Дене тәрбиесі сабақтарының топтастырылуы
Дене тәрбиесінің әлеуметтік жүйе және қоғамдық құбылыс есебінде дене тәрбиесі жүйесін, оның қалыптасуы мен дамуының негізгі заңдылықтарын, оның қызметі мен құрылымын танып, білудің қажеттілігі білім мен тәрбие талаптарына сәйкес өсіп келе жатқан ұрпақтың дене тәрбиесін қамтамасыз ету үшін керек. Дене тәрбиесі тек мектептегі дене шынықтыру сабағы ғана емес, ол сабақтан тыс, мектептен де тыс денсаулыққа байланысты шаралар жүйесі екенін ескерсек, қазіргі кезеңдегі білім беру орындарындағы дене тәрбиесінің жүйесі жастардың денсаулықтарын нығайтумен қоса, тұлға бойындағы биологиялық-психологиялық қажеттіліктердің жан-жақты жетілуіне, өмірге белсенді ұстаным мен ізгілікті қатынастарын дамытуды меңзейді.
Мұндай маңызды әдістеме ғылыми және оқу пәні ретінде жетекші рөл атқаратын, дене тәрбиесісаласындағы кәсіптік бағытта болашақ мұғалімдерді дайындауды жүзеге асыратын жоғары оқу орындарындағы оқыту жүйесіне тікелей байланысты. Қазіргі кезеңде жалпы орта мектептердегі оқу бағдарламаларын құрастыру бағыт-бағдары өзгерді. Алайда, бұлардың бәрінде мектеп оқушыларын қайда оқитындығы ескерілмейді, олардың меңгеруі тиіс негізгі дағдылар мен қабілеттер, оқу нормасын тапсыруға арналған шарттар көрсетілген.
Денені шынықтыру жаттығуларының орындалуы қозғалыс дайындығының деңгейі туралы мәлімет береді. Дегенмен, бұл бағдарламалар базалық, үлгілік сипатқа ие, сондықтан оларды әрбір педагог жергілікті жағдай мен салт-дәстүрлерге орай өзгертулер мен толықтырулар енгізіп, өзгерте алады. Дене тәрбиесі мәселелерін шығармашылық тұрғыда шешуге, өзгермелі өмір жағдайында инновациялық процестер мен жаңашыл бағыттарды дер кезінде меңгере отырып, тәжірибеге сын көзбен қарап, дене тәрбиесі міндеттерін жүзеге асыруға белсенді, салауаттылық пен дене мәдениетін меңгерген маман даярлаудың маңыздылығы артуда.
Дене тәрбиесін, жаңа технология мен озат тәжірибені ұлттық және жалпыадамзаттық құндылық қағидаларымен сабақтастыра зерттеу - бүгінгі күн талабынан туындап отырған педагогика ғылымының міндеттерінің бірі. Дене тәрбиесінің мәнін бүгінгі жаңа заман талабына сәйкес қарастыру - бұл адамды өзі өмір сүрген ортаның жемісі ғана емес, сол ортадағы дене мәдениеті, адамгершілік қарым-қатынасы әрекетімен көрінетін субъект деп танылуымен айқындалады.
Қорыта келгенде, жоғарыда сипатталған дене дайындығының құрылымы, кең мағынада дене тәрбиесінің тәсілі немесе дене тәрбиесінің өзі болып табылады.
1.2 Дене шынықтыру сабағындағы мазмұнын игеру
Дене шынықтыру сабақтары-бұл пәннің мазмұнын игеру процесінде оқушылардың оқу іс-әрекетін ұйымдастырудың негізгі формасы. Негізгі мектепте дене шынықтыру сабақтары үш түрге бөлінеді:
1 білім беру-танымдық бағыттағы сабақтар;
2 білім беру-оқыту бағытындағы сабақтар;
3 оқу-жаттығу бағытындағы сабақтар;
Бұл ретте өз міндеттері мен оқу материалының бағыты бойынша сабақтар кешенді (бірнеше педагогикалық міндеттерді шешумен) және мақсатты (бір педагогикалық міндетті басымдықпен шешумен) ретінде жоспарлануы мүмкін.
Білім беру және танымдық бағыттағы сабақтар студенттерге қажетті білім береді, тәуелсіз сабақтарды ұйымдастырудың тәсілдері мен ережелерімен таныстырады, оларды жоспарлау, жүргізу және бақылау дағдылары мен дағдыларына үйретеді. Бұл сабақтардың маңызды ерекшелігі-оқушылар дене шынықтыру оқулықтарын, түрлі дидактикалық материалдарды (мысалы, карталар) және мұғалімнің әдістемелік әзірлемелерін белсенді пайдаланады.
Білім беру және танымдық бағыттағы сабақтардың басқа да ерекшеліктері бар:
* сабақтың дайындық бөлігінің ұзақтығы қысқа (5-6 минутқа дейін), оған жаттығулардың бұрын үйренген тақырыптық кешендері (мысалы, икемділікті дамыту, қимылдарды үйлестіру, дұрыс дене бітімін қалыптастыру үшін), сондай-ақ жұмысқа қабілеттілікті, назар аудару, есте сақтау және ойлау процестерінің белсенділігін арттыруға ықпал ететін жалпы дамыту сипатындағы жаттығулар кіреді. Сабақтың осы бөлігіндегі оқу іс-әрекеті жаппай, оқу топтары бойынша, сондай-ақ жеке (немесе мектеп оқушыларының шағын тобымен)ұйымдастырылуы мүмкін.
* сабақтың негізгі бөлігінде сәйкесінше білім беру және мотор компоненттері бөлінеді. Білім беру компоненті балалардың оқу білімін түсінуді және дене шынықтыру іс-әрекетінің әдістерімен танысуды қамтиды. Оқу материалының көлеміне байланысты сабақтың осы бөлігінің ұзақтығы 3-тен 15 минутқа дейін болуы мүмкін.Мотор компонентіне моториканы оқыту және оқушылардың физикалық қасиеттерін дамыту кіреді. Сабақтың осы бөлігінің ұзақтығы білім беру компонентінде жоспарланған мәселелерді шешуге кететін уақытқа байланысты болады. Сабақтың негізгі бөлігінің білім беру және қозғалтқыш компоненттері арасында міндетті жылынуды (5-7 минутқа дейін) қосу керек, ол табиғаты бойынша қозғалтқыш компонентінің міндеттерімен байланысты болуы керек. Сонымен қатар, егер сабақ мақсатты Сабақтың түрі бойынша өткізілсе, онда негізгі бөліктің барлық оқу уақыты тиісті педагогикалық мәселені шешуге бөлінеді.
- сабақтың қорытынды бөлігінің ұзақтығы негізгі бөліктің ұзақтығына байланысты, бірақ 5-7 минуттан аспайды.
Білім беру және оқытуға бағытталған сабақтар негізінен "физикалық жетілдіру" бөлімінде (акробатика, жеңіл атлетика және т.б. негіздері бар гимнастика) практикалық материалды оқыту үшін қолданылады. Сол сабақтарда студенттер оқу білімдерін игереді, бірақ тек оқу пәніне қатысты (мысалы, жаттығулардың атаулары, оларды орындау техникасының сипаттамасы және т.б.). Негізгі мектепте сабақтың бұл түрі бірнеше педагогикалық мәселелерді шеше отырып, кешенді сабақ түрінде өткізіледі.
Осы сабақтарды жоспарлаудың ерекшеліктері:
- оқыту міндеттерін жоспарлау қозғалыс дағдысын кезең-кезеңмен қалыптастыру логикасында жүзеге асырылады: Бастауыш оқыту, тереңдетіп оқыту және бекіту, жетілдіру
- дене жаттығуларын дамытуды жоспарлау оқу міндеттерімен, ал жүктеме динамикасы оларды орындау барысында пайда болатын шаршаудың біртіндеп өсу заңдылықтарымен сәйкес келеді;
- физикалық қасиеттерді дамытуды жоспарлау оқыту міндеттерін белгілі бір реттілікпен шешкеннен кейін жүзеге асырылады: 1) икемділік, қозғалыстарды үйлестіру, жылдамдық; 2) күш (жылдамдық-күш және күш қабілетінің өзі); 3) төзімділік (жалпы және арнайы).
Оқу-жаттығу сабақтары физикалық қасиеттерді дамыту үшін қолданылады және мақсатты дене шынықтыру аясында өткізіледі. Негізгі мектепте мұндай сабақтар негізінен мақсатты сабақтар ретінде өткізіледі және спорттық жаттығулар принциптері негізінде жоспарланады:
Біріншіден, жалпы және арнайы дайындықтағы жаттығу жүктемесі көлемінің арақатынасын сақтай отырып;
Екіншіден, жүктеме көлемі мен қарқындылығын арттырудың жүйелік циклдік динамикасымен;
Үшіншіден, оқу сабақтарының тиісті циклінде нақты нәтижеге қол жеткізуге бағытталған.
Физикалық қасиеттерді мақсатты дамытумен қатар, бұл сабақтарда студенттерге тиісті білім беру, дене шынықтыру және физикалық қасиеттер, физикалық белсенділік және оның дене жүйелерінің дамуына әсері туралы түсінік қалыптастыру қажет. Сонымен қатар, оқу-жаттығу бағыты бар сабақтарда студенттер физикалық белсенділіктің мөлшері мен функционалды бағытын бақылау тәсілдеріне, сондай-ақ оқу тапсырмаларын орындау барысында оны реттеу тәсілдеріне оқытылады.
Мақсатты сабақтардың ерекшеліктері:
- сабақтың барлық негізгі бөлігінде дене жүктемесінің біртіндеп өсуін қамтамасыз ету;
- сабақтың салыстырмалы түрде ұзақ қорытынды бөлігін жоспарлау (7-9 мин дейін);
- негізгі жүктеме режимі ретінде дамытушы (пульс 160 уд.мин дейін) және жаттықтырушы (пульс 160 уд.мин жоғары) режимдерді пайдалану;
- оқушылардың жүрек жиырылу жиілігін және жеке көңіл-күйін бақылау негізінде өз бетінше орындайтын оқу тапсырмаларын жеке (сараланған) таңдауды қамтамасыз ету.
Жалпы алғанда, дене шынықтыру сабақтарының әр түрі білім беру бағытына ие және мүмкіндігінше оқушыларды өзіндік іс-әрекеттің әртүрлі формаларына белсенді түрде енгізуі керек (өзіндік жаттығулар мен оқу тапсырмалары). Сонымен қатар, студенттердің сабақтарда алған білімі мен дағдылары оларды орындау кезінде бекітілген үй сабақтарының жүйесіне қосылуы керек.
Қоғамның елеулі өзгерістерге түсуі, адамның мақсат-мұраттарына, тұрмыс-тіршілігі мен мінез-құлқына, сондай-ақ өзінің жеке басына да субъект ретінде өзгеріс енгізуде. Оның үстіне қоғамдағы салауаттылық, дене мәдениеті мен рухани құндылықтардың табиғаты, мәні, шығу тегі және атқаратын қызметтері туралы жан-жақты зерттеу, оқушылардың дене тәрбиесін салауаттылық дене мәдениеті мәселесімен байланыста қарастыру қажеттігі біздің тақырыбымыздың өзектілігін айқындай түседі.
Елімізде бәсекеге қабілетті білім - білім беру саласының ең басты міндеті болып отыр. Дамудың алдыңғы қатарындағы елдердің білім дәрежесімен теңесу - еліміздің біліми саясатының негізгі көздегені. Дамыған елу елдің қатарына енудің алғышарттарының бірі де осы сапалы да бәсекеге қабілетті білім. Сондықтан да еліміздегі мектептердегі білім берудің басты ұстанымдары мен міндеттері, әрекеттері, жолдары осы мақсатқа орай ұйымдастырылады.
Мақсатқа жетудің түрлі жолдары бар. Солардың бірі де бірегейі оқытудың жаңа технологияларын пайдалану. Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңының (Астана, 2000 жыл) 18-бабының 8-тармағында: Оқытудың жаңа технологияларын сынақтан өткізу, білім берудің жаңа мазмұнын енгізу үшін білім беру ұйымдарында эксперимент тәртібімен іске асырылатын білім беру бағдарламалары әзірлену мүмкіндігі, - атап көрсетілген . Осыған орай қазір еліміздегі көптеген мектептерде білім берудің жаңа жүйесі енгізіліп, әлемдік білім беру кеңістігіне бет алуда. Білімі мен ғылымы өз дәрежесінде дамыған елдер көш бастап, қашан да елдік дамудың кез келген саласында озық тұрары сөзсіз. Бізде осы көштен қалмаудың қамын жасап бағудамыз.
Жалпы орта мектептердегі Дене тәрбиесі пәнінің мақсаты әлі күнге дейін толықтыруды қажет етеді, осыған орай оның ғылыми негізделген бағыт-бағдарын жасау қажеттілігі туындайды. Осы бағыттағы ізденістердің тиімдісі дене тәрбиесі сабағында дәстүрлі емес оқыту құралдарын қолдануды зерттеу болып табылады.
Дене тәрбиесі өсіп келе жатқан жас ұрпаққа білім мен тәрбие беру саласының бір тармағы болып табылады және ол жеке тұлғаның жан-жақты дамуына, күшті де қуатты болып өсуіне, ұзақ уақыт шығармашылық еңбекке жарамды адамды қалыптастыруға, оны Отан сүйгіштікке дайындауға қызмет етеді.
Болашақ ұрпағымыздың денсаулығының мықтылығы, салауатты өмір сүруі мектеп мұғалімінің жеке басымен оның жоғары оқу орнындағы теориялық жеке тәжірибелік дайындығының дәрежесіне тікелей байланысты. Осыған орай оқушылардың дене тәрбиесі жүйесін жүзеге асыру жұмыстарын ұйымдастыруға болашақ мұғалімдерді даярлау ісін кәсіби дайындықтың ажырамас бөлігі ретінде қарастыру керек. Дене тәрбиесі және спорт мамандары күрделі әлеуметтік міндеттерді шешуге араласумен бірге оқушылардың психологиялық ерекшеліктеріне сай, оқу-тәрбие міндеттерін шешуде олардың рухани жетекшісі де болуы тиіс.
Оқушыларға дене шынықтыру сабақтарында жаңа технологияны пайдалану оқыту мен тәрбиелеудің жалпы заңдылықтарына бағынған. Сондықтан оны іске асыру барысында дене тәрбиесінің жас және жыныстық ерекшеліктерін ескере отырып, осы заңдылықтарды көрсететін жалпы педагогикалық ұстанымдарды басшылыққа алу қажет. Ол ұстанымдарға жататындар: жан- жақтылық, саналылық пен белсенділік, бірте-бірте жасалатын әрекет, қайталамалық, көрнекілік, жеке даралық.
Қорыта келгенде, дене шынықтыру пәнінің жеке тұлғаны тәрбиелеуде орны ерекше.
ІІ ДЕНЕ ШЫНЫҚТЫРУ ПӘНІНІҢ ТИПТЕРІ МЕН ҚҰРЫЛЫМЫ
2.1 Дене тәрбиесі жүйесінің құрылымы
Дене тәрбиесі жүйесі дегеніміз - әлеуметтік-экономикалық заң-құқықтық, ғылыми-әдістемелік нормативтік-бағдарламалық негіздердің жиынтығы және республика дене тәрбиесі мен спорт мәселелерін үйлестіріп, әрі басшылық етіп отыратын ұйымдар мен мекемелер. Дене тәрбиесі жүйесінің басты мақсаты - күш-қуаты мықты, жан-тәні сау, елімізді қорғауға әзір, шығармашылық жұмысқа құштар, жан-жақты дене тәрбиесі дайындығынан өткен адамдарды тәрбиелеу. Бұл мақсат төмендегідей жалпы міндеттерге негізделген:
1. Білім беру типтері - қимылдың ептілігі мен дағдысын меңгерту және дене тәрбиесі көлемінде арнайы білім беру.
2. Сауықтыру құрылымы - дене тәрбиесі жаттығуларының көмегімен денсаулықты нығайтады.
3. Тәрбиелік типтері - адамгершілік, дене қасиеттерін қалыптастыруға, өнегелі, көркемдік танымдарды үйренуге негізделген.
Дене тәрбиесінің бұрынғы жүйелеріне тарихи шолу
Біздің дәуірімізге дейінгі VI-V ғғ. Қазіргі Қазақстан жерінде тұрып, өмір сүрген біздің арғы ата-бабаларымыз - сақтардың кезінде өз заманына сай дене тәрбиесі жүйесі болған. Сақтардың дене тәрбиесі жүйесінің негізі әскери-жауынгерлік және жарыс-сайыс бағытында болды. Ашық аспан астында киіз үйлерде тұрып, негізгі кәсіптері мал өсіру болған сақтарға кенеттен келген жауларынан отбасын, елін, жерін қорғау үшін өте сезімтал, күшті, епті, төзімді, батыл болуы керек болды. Сондықтан да олар бала кездерінен атқа міну, садақ ату, күрес жаттығуларымен айналысқан. Сақтардың балалары 4-5 жастарынан атқа шауып, 7-8 жасынан ат үсті сайыс жаттығуларын үйреніп, меңгере бастаған. Он үш жаста отау иесі болатын боз балалар, ер қаруы бес қаруды еркін меңгерген. Сол кездердегі сақ жауынгерлерінің шабуыл жасайтын қарулары - айбалта, қылыш; соғатын қарулары - қалқан, сауыт, дулыға, тізелерін, аяқтарын қорғайтын қалқаншалар болған. Осы аты аталған қару-жарақаттарды соғыста пайдалану, оларды өте жетік меңгеру үшін сақ жауынгерлері өте көп жаттыққан. Садақ ату, найзамен, ақинақпен сұғу, қылышпен, айбалтамен шабу, шоқпармен соғу жаттығулары көп рет, әр түрлі жағдайларда қайталана орындалған. Жаудың қаруларынан жалтару, қалқанды тосу, сақтандыру жаттығулары жетілдірілген. Осы қаруды қолдану жаттығулары жерде, ат үстінде, атты тізгінін ұстап басқару кезінде орындалған. Соғыс жағдайына жақындатылған жағдайда шауып келе жатып қарулар қолдану, бірнеше адамдардан қорғану, шабуыл жасау жаттығулары сайыс түрінде орындалған.
Сол кездерде сақтармен қатар өз жерлерінде өмір сүріп жатқан гректердің спартандық, афиндық дене тәрбиесі жүйелері болғанын біз білеміз. Сол спартандық құрбылары секілді сақтардың да қыз-келіншектері де ерлермен бірдей дене тәрбиесі жаттығуларымен айналысқан, жаумен соғысқан. Сақ патшайымы Томирис пен оның құрған Шығыс амазонкалары әйелдер әскер бөлімі, Бабыл Византия патшасы Кирмен соғыстың шешуші кезеңіндегі жеңісте өте үлкен рөл атқарғаны тарихта белгілі.
II ғ. Шығыс Түркістанда пайда болып, біздің дәуірімізде Қазақстан жерінде қоныстанған ғұндардың дене тәрбиесі жүйесі сақтардың дене тәрбиесі жүйесіне ұқсас болған. Қылмыс жасап, тәртіп бұзған, ұрлық жасаған адамдардың беттері тілініп, жазаланған. Ғұндар ат үсті жаттығуларына өте жетік болған, шауып келе жатқан аттың үстінде ауысып, теріс отыру, тік тұру, жерге секіріп түсіп, қайта отыру, шауып келе жатып жерден қамшы алу, жамбы атып түсіру секілді жаттығуларды ғұндар өте жетік меңгерген. Осы кездегі Еуропа цирктеріндегі ат үсті жаттығуларын ғұн дене тәрбиесі жүйесінен алынған деген цирк өнерін зерттеушілердің дәлелдері бар.
Шыңғысхан құрған Мың қол империясы кезінде (XIII-XII) әскери - дене тәрбиесі жүйесі іске асырылды. Ол кезеңде әрбір ер адам, атымен, қару-жарағымен соғысқа аттануға дайын тұруы керек болды. Сол кезде Ерлердің үш ойыны дене тәрбиесі жүйесі болды. Ол - күрес, садақ ату және атқа шабу спорт түрлеріне негізделген болатын.
Әмір Темір билігі кезінде (XI ) жеке сайыс, шахмат (шатрантаж) өнерлері дамыды. Темірдің өзі де сайыс өнеріне жетік, дене қуаты жетілген, шахматты да жақсы ойнайтын адам болған.
XV ғ. бастап Қазақ хандығы кезеңінде дене тәрбиесі жүйесі ұлттық ойындарды және әскери-жауынгерлік өнерлерді жетілдіру сипатында болды. Сол кезеңде қазақ арасында батырлар, палуандар, шабандоздар, сал-серілер, ақындар қадірлі болды. Қазақтың ұлттық ойындары - ат бәйгесі, жорға жарыс, күрес дамыды. Ат үсті ойындары - көкпар, аударыспақ, күміс алу, қыз қуу, шауып келе жатып жамбы ату, ат үсті әр түрлі жаттығуларын орындау (ат үстінде тік тұра, теріс отыра, ат бауырынан өте, жерге түсе қайта шыға шабу) өнерлері дамыды. Жәрмеңкелерде, ас беруде, үйлену, сүндет т.б. той-жиындарда осы спорт түрлерінен жарыстар өткізіліп, жеңімпаздар марапатталып отырылды. Ол жеңімпаздар халық арасында аттары аталып, аңыз-әңгімелеріне арқау болып, ақындардың өлең-жырларында айтылып, өте жоғары сый-сияпатқа бөленді.
Қазақ хандығының дене тәрбиесі жаттығулары жүйесі тек қана жарыс сипатында ғана емес, күнделікті тіршіліктерінде де жетілдіріліп отырылды. Күнделікті атқа отыру барысында орындалатын әр түрлі ат үсті жаттығулары, күнделікті орындалатын бие байлау, бұғалық тастап құлын ұстау, жүгіріп малдарды жаю, мал қайыру, мал ұстау, аңға шығу, тауда, жазықта жүгіру, кешке ойналатын әр түрлі қазақтың ойындары (ақ сүйек, арқан тарту, алтыбақан тебу т.б. ойындар), қолдары босағанда күреспен айналысу, садақ ату, қару-жарақ түрлері жаттығуларын меңгеру жастарды шынықтырады, батырлыққа, батылдыққа тәрбиелейді, дене қасиеттерін жетілдіреді. Сол кездегі дене тәрбиесі жүйесінің өз заманына сай болғанының дәлелі қазақ халқының ұлан-байтақ жерді сақтап қалғаны, өздеріндей саны бар, тұрақты әскері бар, темірдей тәртібі бар, бір орталыққа бағынған жоңғар әскерін, жоңғар елін жеңуі.
XVIII-XIX ғғ. Ресей патшалығына қосылған кезеңдерде қазақ жеріндегі дене тәрбиесі орыс дене тәрбиесі арқылы түрленіп, күрделілене түсті. Ресей мемлекетінің дене тәрбиесінің негізін қалаған П.Ф. Лесгафт он алты Еуропа елдерін аралап, дүниежүзі дене тәрбиесі мен спорт жүйелерін орыс жеріне әкелсе, енді сол классикалық спорт түрлері, дене тәрбиесі жүйелері орыстар арқылы қазақ жеріне тарады.
XX ғ. Кеңес дәуірінің де өзіне тән ерекше социалистік дене тәрбиесі жүйесі болды. Оның бір ерекшелігі дене тәрбиесі және спорт түрлерімен айналысу тегін, коммерцияланбаған болды. Барлық спорттық құрылыстар, құрал-жабдықтар мемлекет қарауында, иелігінде жұмыс істеді. Жұмысшы, шаруа, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
СПОРТ МИНИСТРЛІГІ
СПОРТ ЖӘНЕ ДЕНЕ ШЫНЫҚТЫРУ ІСТЕРІ КОМИТЕТІ
РЕСПУБЛИКАЛЫҚ СПОРТ КОЛЛЕДЖІ РМҚК
Курстық жұмыс
Тақырыбы: Сабақтың типтері, құрылымы. Дене тәрбиесі сабақтарының топтастырылуы
Орындаған: Әмірхан Д.Ж
Тексерген: Педагогика пәні оқытушысы
Курманбекова Б.К
Алматы, 2021ж
ЖОСПАР:
КІРІСПЕ 3
І ДЕНЕ ТӘРБИЕСІ САБАҚТАРЫНЫҢ ТОПТАСТЫРЫЛУЫ. 5
1.1 Сабақтың типтері, құрылымы 5
1.2 Дене шынықтыру сабағындағы мазмұнын үйрену 11
ІІ ДЕНЕ ШЫНЫҚТЫРУ ПӘНІНІҢ ТИПТЕРІ МЕН ҚҰРЫЛЫМЫ 15
2.1 Дене тәрбиесі жүйесінің құрылымы 15
2.2 Дене тәрбиесі жүйесінің негізгі бағыттары және даму қағидасы 22
ҚОРЫТЫНДЫ 28
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 29
КІРІСПЕ
Курстық жұмыстың жалпы сипаттамасы. Халықтық педагогикаға тән жалпы білім беру мекемесіндегі өнімді және өміршең сала-бұл ойын. Дене тәрбиесі-бұл адам денсаулығын сақтау және нығайту және дененің дұрыс дамуын қамтамасыз ету.
Дене тәрбиесінің мақсаты-салауатты өмір салтының негіздерін білу және сақтау, дене шынықтыру және спортпен өз бетінше айналысу дағдыларын қалыптастыру.
- денсаулықты нығайтуға және дене шынықтыруды дұрыс дамытуға ықпал ету;
- табиғи қозғалыс сапасын дамыту және жетілдіру;
- дене шынықтыруға және жүйелі сабақтарға деген тұрақты қызығушылық пен қажеттілікті тәрбиелеу;
- табиғат күшімен (күн, су, ауа)бала ағзасын шынықтыру
- ақыл-ой және физикалық жұмысқа қабілеттілікті жетілдіру;
- гитиендік дағдыларды қалыптастыру.
Дене тәрбиесінің мазмұны жас ұрпақтың дене шынықтырудың әртүрлі түрлеріне, әскери-көркемдік іс-шараларға қатысуын, адам ағзасының санасында, сезімінде, ерік-жігерінде үйлесімді дамуын қамтиды.
Қазіргі уақытта мектептің тұтас педагогикалық процесінде салауатты өмір салтын сақтау кеңінен насихатталады, Валеология сабақтары өткізіледі, төтенше жағдайларда өзін қалай ұстау керектігі туралы курстар оқылады, барлық мектептерде психологтар, медицина қызметкерлері жұмыс істейді. Психофизиологиялық жағдайы мен әлеуметтік деңгейін есепке алуды жақсарту және зерттеу бойынша жұмыс жүргізеді.
Эстетикалық тәрбие-бұл балалардың сұлулық заңдарына сәйкес өз өмірлерін құру дағдыларын қалыптастыру, атап айтқанда, әлеуметтік іс-әрекеттегі адамдармен қарым-қатынаста сұлулық идеалдарын негіздеу.
Курстық жұмыстың өзектілігі.
Балалар ойыны әлеуметтік құрылымның өзгеруіне, адамдар арасындағы әлеуметтік қатынастардың жаңаруына, өзгерістің мазмұны мен сипатына сәйкес келеді.
Курстық жұмыстың мақсаты:
1.дене тәрбиесі негізі мен әдісі сауықтыру жағдайында тек заңды негізге сүйену керек.
2.дене жүктемелері оқушылардың мүмкіншіліктеріне байланысты берілуі керек.
З.дәрігерлік педагогикалық бақылау мұғалімнің кез-келген оқу-тәрбие жұмысында болуы міндетті
4.Санитарлық-гигиеналық қалыпты, күнді, ауа мен суды пайдалану-барлығы әрбір дене жаттығулары кезінде қолданылуы кажет.
Зерттеу міндеттері:
1. дене тәрбиесі сабақтарының топтастырылуы.
2. ойындардың дамуын анықтай отырып, жаңа бағыт беру.
3.бірнеше заттарды қолдана отырып, жүзеге асыру.
Зерттеу нысаны: дене тәрбиесі ойындарының түрлері, білім беру, тәрбиелік мәні.
Курстық жұмыстың пәні- педагогика
Зерттеу әдістері: Ғылыми әдебиеттер, баспа материалдары, жаңа педагогикалық технологиялар, қорытындылар.
Курстық жұмыстың құрылымы: курстық жұмыстың көлемі кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
І ДЕНЕ ТӘРБИЕСІ САБАҚТАРЫНЫҢ ТОПТАСТЫРЫЛУЫ
Сабақтың типтері, құрылымы
Әрбір сабақ белгілі объективті элементтерден құрылады, біржағынан сан алуан түрлігімен, екінші жағынан уақыт аралығындағы өзара қарым-қатынаспен ерекшеленеді. Осыған байланысты сабақтың типологиясы (типтері) сан алуан.
Сабақтың құрылымы деп сабақтың әртүрлі варианттар элементтерінің өзара байланысы, оқыту процесінде қолдануы, оның мақсатты пәрменділігін қамтамасыз етеді.
Сонымен педагогтар мен оқушылардың қарым-қатынасын ұйымдастыру негізінде варианттардың тиімді сұрыпталу жиынтығы сабақтың элементтерінің бірлесіп әрекет етуі, белгіленген мақсатқа жеткізеді.
Педагогтың шеберлігі дидактикалық міндеттер мен сабақта педагагогикалық процеске қатысушылардың ұйымдастырушылық байланыс әрекетінде шешіледі.
Сабақтың типтері. Олардың түрлері сан алуан, сондықтан оны жіктеу қиын. Қазіргі дидактикада кездейсоқ емес, сабақты жіктеуге әртүрлі көзқарастар орын алған, дегенмен ортақ нышанды айқындамақшы.
М.И. Махмутовтың жіктеуі бойынша сабақтың типтері:
1. Аралас сабақ -- практикада алуан түрлі элементтері және өзара әрекеті арқылы кең тараған. Тек солай, үй жұмысын (сабақтың басында немесе кейін) оқушы-консультанттардың тексеруі мұғалімнің осы деректерге сүйеніп оқушылардың жіберген кемшіліктерін бақылау мақсатында қолданады. Әртүрлі жағдаяттық жағдайда оқу материалын игеру сапасын бекіту, тексеру, мұндай қатынас сабақтың тиімділігін арттырады.
2. Сабақта жаңа білімді игеру. Ілгеріде меңгерілген білімге сүйеніп, оқушыларды белсенді қатыстырып, жеке дара, бірлесіп, топ арқылы тапсырманы жедел орындау. Үнемі оқушылардың фронтальды жеке, ұжымдық танымдық іс-әрекетін бірлікте қарау. Мұғалім әртүрлі әдістермен жұмыс істейді: лекция, түсіндіру, эвристикалық әңгіме, бірлесіп, топта белгілі тапсырма бойынша экспериментті қою, жүргізу.
3. Сабақты бекіту және білімді жүйелеу, білік пен дағдыны қалыптастыру. Сабақтың мұндай типін жоспарлағанда алдымен қайталау және білімді жүйелеу.
4. Оқушылардың сабақта білімін тексеру және бағалау. Практикум, сынақ сабағы, тест арқылы тексеру, оқушылар алған білімдері негізінде, білімін қорытындылайды, бекітеді, дағды, біліктерін өзгермелі жағдаятта дамытады (мысалы, диффренциалды тапсырманы орындау).
Дене тәрбиесі жүйесі-өзара қарым-қатынастағы жеке дене тәрбиесі жүйесі және әртүрлі қоғамдық топ өкілдерінің ерекшеліктеріне қарай сипатталады (балалар дене тәрбиесі жүйесі, мектеп оқушылары дене тәрбиесі жүйесі т.б.) Балалар дене тәрбиесі жүйесі-әртүрлі жастағы топтардың денсаулығына жан-жақты бағытта қызмет жасайтын қоғамдық ұйым. Дене тәрбиесінің әр жуйесі дене тәрбиесіне тиянақты-тарихи түрін бейнелейтіндіктен қойылған мақсаттқа жету үшін осы немесе басқа ұйымдардан құралады. Жүйе айқын салалар құрылымымен олардың қызметі басқа да жүйелерінің қарым-қатынас ерекшеліктерімен айқындалады. Жүйенің ең басты қызметі -- адамдардың дене мәдениетін жоғары сатыға көтеру үшін барлық осыған тікелей қатысты құрылады.
Дене тәрбиесі,спорт ілімі мен әдістемесі жеке пән бола отырып жекелей ұғымдары бар. Олар бір-бірімен өте тығыз байланыста, мақсаттары оқу жүйесін жүйелеу, ағзаны шынықтыру, қоғамға дене сапалары жан-жақты тұлға дайындау.
Дене тәрбиесі - жеке тұлғаны жан-жақты және үйлесімді дамытуға, оның денсаулығын нығайтуға, еңбек ету мен әскери қызметті атқаруға даярлауға бағытталған қоғам мен жалпы мәдениетінің бір бөлігі.
Қызметі дене дамуын оңтайландыру, білімдік, ақыл-ой және қызметтің өзге де түрлерімен өзара бірге әрекет ету, таңдап алған мамандықты меңгеруге себепкер болу, тәрбиелік, жалпы мәдени, эстетикалық, адамгершілікті, әлеуметтік-экономикалық салауатты өмір салтын қалыптастыратын дене дайындығы.
Дене шынықтыру- дене жаттығуларын, табиғаттың сыртқы күштнерін (күн, ауа, су) пайдалана отырып ағзаны шынықтыру. Яғни мәдениеттің ажырамас бөлігі адамның дене бітімін дамыту, оның денсаулығын нығайту, рухани және материалдық құндылықтар жиынтығы болып табылатын әлеуметтік кызмет саласы.
Қызметі қозғалыс қажеттілігін канағаттандыру, фукнкционалды рахаттану, бос уақытты оңтайды пайдалану. қызметі төмендеген дене мүшелерін қалыпқа келтіру, жолы, яғни дене дамуына әсер етуші факторлар; тұқым қуалаушылық, өсксн орта, спорт түрі.
Дене дамуы - ағзаның табиғи морфофункционалдық ерекшеліктерін өзгерту жолы, яғни дене дамуына әсер етуші факторлар; тұқым қуалаушылық, өскен орта, спорт түрі.
Қызметі жеке тұлғаның даму ерекшелігі, айырмашылығы және әсер етуші факторлардың нәтижесінде дене мүшелерінің өзеріске ұшырау қалпы.
Дене тәрбиесінің мәдениеті-жалпы қоғам мәдениетінің бір бөлігі. Қоғамдағы адамдардың дене сапасының жан-жақты дайындығы мен өмірде әртүрлі жағдайда еңбек ету бағытында жасалатын күрделі жұмыстың бір түрі.
Қызметі білім беруді, ғылым мен әдебиетті, техникалық құрал тәсілдерін, әдістерін пайдаланып дене дайындығына жан-жақты жағдай жасау.
Спорт дегеніміз - түрлі жақтан арнайы мамандандырылған және алдағы істерде жарысу арқылы өз мүмкіндіктерін жоғары дәрежеде көрсете білуге жан дүниесін дайындауды дене тәрбиесі ойындарында пайдалануға құрылатын материалдық, әрі рухани байлық.
Яғни спорт дегеніміз - әрбір жеке тұлғаның тандаған спорт түрінен жоғарғы нәтижеге жеткізу саласы. Яғни жарыс әрекетінің, спортшыларды жарыстарға қатысуға даярлаудың ерекше нысаны болып табылатын дене шынықтырудың бір түрі.
Қызмет - спорттық әрекет. жарыстырушылык. интернационалдық. жүйкені реттейтін. комуникативтік. ақпараттық, жалпы мәдениеттік. денені жетілдіру, эвристикалық бейбітшілік кызметі. ойын-сауықтық іс-әрекет..
Бұқаралық спорт- тұрмыс пен еңбек қызметіне керек дене қасиеттері мен қозғалыс дағдыларын дамытып. жетілдіруге және бір қалыпта ұстауға көмектесетін, тұрғындардың әртүрлі әлеуметтік демографиялық тобының мұқтаждығын қанағаттаңдыратын спорт түрі болып табылады.
Жоғарғы жетістіктер спорты-жеке тұлғаның спорттағы мақсаты жоғарғы спорттық нәтижелерге қол жеткізуді рекорттар жасауды қамтамасыз ететін спорт саласы. Жоғарғы жетістікке жету жолы спартакияда, универсиада, чепионат және олимпиадалық ойындар.
Әуесқойлық спорт- азаматтардың дене тәрбиесінің жалпы жүйесіндегі өзінің спорт шеберлігін жетілдіруге және спорттың әр түрінде жоғарғы нәтижелерге жетуге мүмкіндік беретін сан қилы спорт қозғалысы.
Кәсіпқойлық спорт-спорттық ойын-сауық шараларын ұйымдастыру және оларға қатысуарқылы пайда табу болып саналатын спорттық кәсіпкерлік қызметтің бір түрі.
Дене тәрбиесінің барлық сабақтар бағытына қарай мынадай міндеттерді жүзеге асыруы тиіс. Олар: тәрбие, білім, сауықтыру.
а) Білім беру міндетінің мақсаты - оқушылардың білімін шыңдай түсу. Жаттығуларды ептілікпен және дағдымен орындату. Оларды өмірде қолдана алуға үйрету.
б) Сауықтыру міндеттерінің мақсаты - дене тәрбиесі жаттығуларының сабақ кезінде ағзаға сауықтыру әсерін тигізуіне тиімді жағдай жасау.
в) Тәрбиелеу міндеттерінің мақсаты - сабақ жүргізу жүйесінде оқушының адамгершілік қасиеттерін арттыру.
Дене тәрбиесі сабағында төмендегідей міндеттер жүзеге асырылуы керек.
Қойылған міндеттерді орындау жолдарын таңдау. Әдістемелік ұйымдастыру шараларын белгілеу. Мұнда мұғалім оқушылардың әрекеттерін тиімді ұйымдастыру түрлері мен әдістерін таңдайды. Олардың тұратын, отыратын орындарын қозғалыс жолдарын анықтайды Снарядтарды жинау жолдарын көрсетеді. Қимыл-қозғалыс дайындығын мұғалім мектеп бағдарламасында кездесетін барлық жаттығуларды көрсете алуы керек. Сондықтан да мұғалім сабақта үйренетін жаттығуды қайталап өз мүмкіншілігін әрдайым тексеріп отыруы қажет. Теориялық жәнс сөйлеу дайындығы мұғалім өтілетін сабақты жақсы білумен қатар-шешен сөйлей алуы да керек. (әңгімені дұрыс жүргізу, баяндау команда беру, таңдау жасау т.б.) Сабақты материалдық жағынан қамтамасыз ету. (керек құрал жабдықтарды дайындау және спорттық снарядтарды табу т.б.).
Дене тәрбиесі мен еңбек байланысының мақсаты.
Жеткіншектерді енбекке тәбиелеу дене тәрбиесі мақсаттарының бірі болып табылады. Дене тәрбиесі еңбекке ерікті түрде тәрбиелеудің негізін қалайды. Денені шынықтыру тұрақты дағды тәртібін, ерік-жігерді, қалыптасқан мінез-құлықты талап етеді. Еріншектікке жол бермейді. Өйткені, күнде таңертеңгі гимнастикалық, спорттық жаттығулармен айналысатын оқушының еңбекке деген ынтасы оянады. Еңбекке деген адамгершілік көзқарастарын қалыптастыруда дене тәрбиесі пәнінің мүмкіндіктері ете көп. Мысалы, Өзің үшін, өз мақсатың үшін еңбек еткенің жаксы. Ал өзгелер үшін еңбск етуге калай қарайсың? деген сұрақты қоя отырып, жаттығу жұмыстарын жүргізудің тәрбиелік маңызына назар аудару
Дене тәрбиесіндегі эстетикалық білімнің мақсаты.
Дене тәрбиесі сабағындағы эстетикалық тәрбиенің маңызы өте зор. Адамның жан дүниесі қандай сұлу, таза болса, дене мүшесі де сондай сымбатты болуы керек. Бұл ретте окушыларға берілген тапсырманы мәнерлеп түсіндіру, әдеп сақтауға үйрету, музыкалық сүйемелдеу кезінде әуенге сай үйлесімді қимылдауға дағдыландыру игі нәтижеге жеткізеді. Мысалы, әдетте жаттығу барысында жаксы, дұрыс емес деген сөздер жиі айтылады. Ал Жарайсың, міне қандай әдемі! деген жылы лебізді сирек естисің. Окушылардың қозғалыс қимылдарын орындау техникасына назар сала отырып, оның ынта-ықыласын сол жаттығулардың таза әрі үйлесімді, сұлу орындалуына аудара білген жөн. Жан сұлулығы мен тән сұлулығын кимыл-жаттығу кезіндегі іс-қимылдың әсемдігіне ұштастыруды басты мақсат етіп алу қажет. Ұстамдылық, қандай жағдайда да өз еркін билей алу, өзгелердің жүйкесіне кері әсер етпеу, кашанда көмекке дайын тұру, бәсекелесіне құрметпен карау, төзімділік сияқты ізгі касиеттер эстетикалық тәрбиелеудің нәтижесінде жүзеге асатын адамгершілік сипаттар болып табылады.
Спорт ілімі мен дене тәрбиесі ілімі мен әдістемесі қатар жургізіліп. сабақ құрылымы әртүрлі болғанымен қолданылатын жаттығу, ойын, жарыс түрлері бірдей болып келеді. Дене тәрбиесі пәнінде сабақ құрылымы 45 минуттан тұрса, спорт сабақтарында 90 минуттан тұрады. Құрылымы жағынан ұксас пәндер мектепке дейінгі дене тәрбиесі, мектеп дене тәрбиесі, орта жонс жоғарғы оқу орын дене тәрбиесі пәндерімен тығыз байланысты. Білім мен тәрбие беру мақсатында спорт медицина, спорт физиологиясы, спорт психологиясы, спорт педагогикасымен тығыз байланысты.
Дене тәрбиесі сабақтарының топтастырылуы. Сабақ - оқу -тәрбие процесінде дене тәрбиесі жұмысын ұйымдастырудың негізгі формасы бойынша тақырыбында кесте толтыру.
Дене тәрбиесі сабақтарының топтастырылуы туралы ұғым: мақсат қою, амал-тәсілдерін таңдау, тоқтамаға келу, орындау кезеңдері бойынша студенттің өзіне жеке жоспарын құру. Төменде берілген мәліметтерді қолдана аласыздар!
Дене дайындығы түрлері. Қоғамдағы адамзаттың тұлғасын шынықтыруда дене дайындығы 3-ке бөлінеді:
1. Жалпы дене дайындығы-негізгі бағыты денсаулықты күшейтіп мүмкіндігінше дағдылы қозғалыстарға ие болып, алдағы уақытта арнайы дайындыққа негіз болатын керекті қозғалыс сапаларын дамьпу. Қызметі дене жаттығулары, табиғаттың сыртқы күштері, гигиеналық факторларды пайдалана отырып, мектептегі және бұқаралық дене тәрбиесінің жұмысын үлкен табыстарға жеткізу.
2. Кәсіби-қолданбалы дене дайындығы-бұл адамды белгілі бір еңбек қызметі мен әскери қызметке дайындауға бағытталған дене тәрбиесінің әдістері мен құралдарының жиынтығы. Қызметі кәсіби-дене, әсксеи-қолданбалы, кәсіби еңбектің өнімділігін арттыру, экономикалық, білімдік-колданбалы дене жаттығуларымен айналысу жұмысын ұйымдастыру.
3. Спорттық дайындық - адамның өзі таңдап алған спорттың бір түрінен жоғарғы көрсеткіштеріне жетуіне бағытталады. Денедегі іш-құрылыс жұмысының қабілетін жоғарлату адамдардың спорттық дайыңдығын арттыру. Қьзметі мамандандырылған еңбекті арттыру жаттығу түрлерін игеру өте жоғарғы дәрежелі нәтижеге жету, спорттық дайындығын арттарып дағдыландыру.
Дене тәрбиесі сабақтарының топтастырылуы
Дене тәрбиесінің әлеуметтік жүйе және қоғамдық құбылыс есебінде дене тәрбиесі жүйесін, оның қалыптасуы мен дамуының негізгі заңдылықтарын, оның қызметі мен құрылымын танып, білудің қажеттілігі білім мен тәрбие талаптарына сәйкес өсіп келе жатқан ұрпақтың дене тәрбиесін қамтамасыз ету үшін керек. Дене тәрбиесі тек мектептегі дене шынықтыру сабағы ғана емес, ол сабақтан тыс, мектептен де тыс денсаулыққа байланысты шаралар жүйесі екенін ескерсек, қазіргі кезеңдегі білім беру орындарындағы дене тәрбиесінің жүйесі жастардың денсаулықтарын нығайтумен қоса, тұлға бойындағы биологиялық-психологиялық қажеттіліктердің жан-жақты жетілуіне, өмірге белсенді ұстаным мен ізгілікті қатынастарын дамытуды меңзейді.
Мұндай маңызды әдістеме ғылыми және оқу пәні ретінде жетекші рөл атқаратын, дене тәрбиесісаласындағы кәсіптік бағытта болашақ мұғалімдерді дайындауды жүзеге асыратын жоғары оқу орындарындағы оқыту жүйесіне тікелей байланысты. Қазіргі кезеңде жалпы орта мектептердегі оқу бағдарламаларын құрастыру бағыт-бағдары өзгерді. Алайда, бұлардың бәрінде мектеп оқушыларын қайда оқитындығы ескерілмейді, олардың меңгеруі тиіс негізгі дағдылар мен қабілеттер, оқу нормасын тапсыруға арналған шарттар көрсетілген.
Денені шынықтыру жаттығуларының орындалуы қозғалыс дайындығының деңгейі туралы мәлімет береді. Дегенмен, бұл бағдарламалар базалық, үлгілік сипатқа ие, сондықтан оларды әрбір педагог жергілікті жағдай мен салт-дәстүрлерге орай өзгертулер мен толықтырулар енгізіп, өзгерте алады. Дене тәрбиесі мәселелерін шығармашылық тұрғыда шешуге, өзгермелі өмір жағдайында инновациялық процестер мен жаңашыл бағыттарды дер кезінде меңгере отырып, тәжірибеге сын көзбен қарап, дене тәрбиесі міндеттерін жүзеге асыруға белсенді, салауаттылық пен дене мәдениетін меңгерген маман даярлаудың маңыздылығы артуда.
Дене тәрбиесін, жаңа технология мен озат тәжірибені ұлттық және жалпыадамзаттық құндылық қағидаларымен сабақтастыра зерттеу - бүгінгі күн талабынан туындап отырған педагогика ғылымының міндеттерінің бірі. Дене тәрбиесінің мәнін бүгінгі жаңа заман талабына сәйкес қарастыру - бұл адамды өзі өмір сүрген ортаның жемісі ғана емес, сол ортадағы дене мәдениеті, адамгершілік қарым-қатынасы әрекетімен көрінетін субъект деп танылуымен айқындалады.
Қорыта келгенде, жоғарыда сипатталған дене дайындығының құрылымы, кең мағынада дене тәрбиесінің тәсілі немесе дене тәрбиесінің өзі болып табылады.
1.2 Дене шынықтыру сабағындағы мазмұнын игеру
Дене шынықтыру сабақтары-бұл пәннің мазмұнын игеру процесінде оқушылардың оқу іс-әрекетін ұйымдастырудың негізгі формасы. Негізгі мектепте дене шынықтыру сабақтары үш түрге бөлінеді:
1 білім беру-танымдық бағыттағы сабақтар;
2 білім беру-оқыту бағытындағы сабақтар;
3 оқу-жаттығу бағытындағы сабақтар;
Бұл ретте өз міндеттері мен оқу материалының бағыты бойынша сабақтар кешенді (бірнеше педагогикалық міндеттерді шешумен) және мақсатты (бір педагогикалық міндетті басымдықпен шешумен) ретінде жоспарлануы мүмкін.
Білім беру және танымдық бағыттағы сабақтар студенттерге қажетті білім береді, тәуелсіз сабақтарды ұйымдастырудың тәсілдері мен ережелерімен таныстырады, оларды жоспарлау, жүргізу және бақылау дағдылары мен дағдыларына үйретеді. Бұл сабақтардың маңызды ерекшелігі-оқушылар дене шынықтыру оқулықтарын, түрлі дидактикалық материалдарды (мысалы, карталар) және мұғалімнің әдістемелік әзірлемелерін белсенді пайдаланады.
Білім беру және танымдық бағыттағы сабақтардың басқа да ерекшеліктері бар:
* сабақтың дайындық бөлігінің ұзақтығы қысқа (5-6 минутқа дейін), оған жаттығулардың бұрын үйренген тақырыптық кешендері (мысалы, икемділікті дамыту, қимылдарды үйлестіру, дұрыс дене бітімін қалыптастыру үшін), сондай-ақ жұмысқа қабілеттілікті, назар аудару, есте сақтау және ойлау процестерінің белсенділігін арттыруға ықпал ететін жалпы дамыту сипатындағы жаттығулар кіреді. Сабақтың осы бөлігіндегі оқу іс-әрекеті жаппай, оқу топтары бойынша, сондай-ақ жеке (немесе мектеп оқушыларының шағын тобымен)ұйымдастырылуы мүмкін.
* сабақтың негізгі бөлігінде сәйкесінше білім беру және мотор компоненттері бөлінеді. Білім беру компоненті балалардың оқу білімін түсінуді және дене шынықтыру іс-әрекетінің әдістерімен танысуды қамтиды. Оқу материалының көлеміне байланысты сабақтың осы бөлігінің ұзақтығы 3-тен 15 минутқа дейін болуы мүмкін.Мотор компонентіне моториканы оқыту және оқушылардың физикалық қасиеттерін дамыту кіреді. Сабақтың осы бөлігінің ұзақтығы білім беру компонентінде жоспарланған мәселелерді шешуге кететін уақытқа байланысты болады. Сабақтың негізгі бөлігінің білім беру және қозғалтқыш компоненттері арасында міндетті жылынуды (5-7 минутқа дейін) қосу керек, ол табиғаты бойынша қозғалтқыш компонентінің міндеттерімен байланысты болуы керек. Сонымен қатар, егер сабақ мақсатты Сабақтың түрі бойынша өткізілсе, онда негізгі бөліктің барлық оқу уақыты тиісті педагогикалық мәселені шешуге бөлінеді.
- сабақтың қорытынды бөлігінің ұзақтығы негізгі бөліктің ұзақтығына байланысты, бірақ 5-7 минуттан аспайды.
Білім беру және оқытуға бағытталған сабақтар негізінен "физикалық жетілдіру" бөлімінде (акробатика, жеңіл атлетика және т.б. негіздері бар гимнастика) практикалық материалды оқыту үшін қолданылады. Сол сабақтарда студенттер оқу білімдерін игереді, бірақ тек оқу пәніне қатысты (мысалы, жаттығулардың атаулары, оларды орындау техникасының сипаттамасы және т.б.). Негізгі мектепте сабақтың бұл түрі бірнеше педагогикалық мәселелерді шеше отырып, кешенді сабақ түрінде өткізіледі.
Осы сабақтарды жоспарлаудың ерекшеліктері:
- оқыту міндеттерін жоспарлау қозғалыс дағдысын кезең-кезеңмен қалыптастыру логикасында жүзеге асырылады: Бастауыш оқыту, тереңдетіп оқыту және бекіту, жетілдіру
- дене жаттығуларын дамытуды жоспарлау оқу міндеттерімен, ал жүктеме динамикасы оларды орындау барысында пайда болатын шаршаудың біртіндеп өсу заңдылықтарымен сәйкес келеді;
- физикалық қасиеттерді дамытуды жоспарлау оқыту міндеттерін белгілі бір реттілікпен шешкеннен кейін жүзеге асырылады: 1) икемділік, қозғалыстарды үйлестіру, жылдамдық; 2) күш (жылдамдық-күш және күш қабілетінің өзі); 3) төзімділік (жалпы және арнайы).
Оқу-жаттығу сабақтары физикалық қасиеттерді дамыту үшін қолданылады және мақсатты дене шынықтыру аясында өткізіледі. Негізгі мектепте мұндай сабақтар негізінен мақсатты сабақтар ретінде өткізіледі және спорттық жаттығулар принциптері негізінде жоспарланады:
Біріншіден, жалпы және арнайы дайындықтағы жаттығу жүктемесі көлемінің арақатынасын сақтай отырып;
Екіншіден, жүктеме көлемі мен қарқындылығын арттырудың жүйелік циклдік динамикасымен;
Үшіншіден, оқу сабақтарының тиісті циклінде нақты нәтижеге қол жеткізуге бағытталған.
Физикалық қасиеттерді мақсатты дамытумен қатар, бұл сабақтарда студенттерге тиісті білім беру, дене шынықтыру және физикалық қасиеттер, физикалық белсенділік және оның дене жүйелерінің дамуына әсері туралы түсінік қалыптастыру қажет. Сонымен қатар, оқу-жаттығу бағыты бар сабақтарда студенттер физикалық белсенділіктің мөлшері мен функционалды бағытын бақылау тәсілдеріне, сондай-ақ оқу тапсырмаларын орындау барысында оны реттеу тәсілдеріне оқытылады.
Мақсатты сабақтардың ерекшеліктері:
- сабақтың барлық негізгі бөлігінде дене жүктемесінің біртіндеп өсуін қамтамасыз ету;
- сабақтың салыстырмалы түрде ұзақ қорытынды бөлігін жоспарлау (7-9 мин дейін);
- негізгі жүктеме режимі ретінде дамытушы (пульс 160 уд.мин дейін) және жаттықтырушы (пульс 160 уд.мин жоғары) режимдерді пайдалану;
- оқушылардың жүрек жиырылу жиілігін және жеке көңіл-күйін бақылау негізінде өз бетінше орындайтын оқу тапсырмаларын жеке (сараланған) таңдауды қамтамасыз ету.
Жалпы алғанда, дене шынықтыру сабақтарының әр түрі білім беру бағытына ие және мүмкіндігінше оқушыларды өзіндік іс-әрекеттің әртүрлі формаларына белсенді түрде енгізуі керек (өзіндік жаттығулар мен оқу тапсырмалары). Сонымен қатар, студенттердің сабақтарда алған білімі мен дағдылары оларды орындау кезінде бекітілген үй сабақтарының жүйесіне қосылуы керек.
Қоғамның елеулі өзгерістерге түсуі, адамның мақсат-мұраттарына, тұрмыс-тіршілігі мен мінез-құлқына, сондай-ақ өзінің жеке басына да субъект ретінде өзгеріс енгізуде. Оның үстіне қоғамдағы салауаттылық, дене мәдениеті мен рухани құндылықтардың табиғаты, мәні, шығу тегі және атқаратын қызметтері туралы жан-жақты зерттеу, оқушылардың дене тәрбиесін салауаттылық дене мәдениеті мәселесімен байланыста қарастыру қажеттігі біздің тақырыбымыздың өзектілігін айқындай түседі.
Елімізде бәсекеге қабілетті білім - білім беру саласының ең басты міндеті болып отыр. Дамудың алдыңғы қатарындағы елдердің білім дәрежесімен теңесу - еліміздің біліми саясатының негізгі көздегені. Дамыған елу елдің қатарына енудің алғышарттарының бірі де осы сапалы да бәсекеге қабілетті білім. Сондықтан да еліміздегі мектептердегі білім берудің басты ұстанымдары мен міндеттері, әрекеттері, жолдары осы мақсатқа орай ұйымдастырылады.
Мақсатқа жетудің түрлі жолдары бар. Солардың бірі де бірегейі оқытудың жаңа технологияларын пайдалану. Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңының (Астана, 2000 жыл) 18-бабының 8-тармағында: Оқытудың жаңа технологияларын сынақтан өткізу, білім берудің жаңа мазмұнын енгізу үшін білім беру ұйымдарында эксперимент тәртібімен іске асырылатын білім беру бағдарламалары әзірлену мүмкіндігі, - атап көрсетілген . Осыған орай қазір еліміздегі көптеген мектептерде білім берудің жаңа жүйесі енгізіліп, әлемдік білім беру кеңістігіне бет алуда. Білімі мен ғылымы өз дәрежесінде дамыған елдер көш бастап, қашан да елдік дамудың кез келген саласында озық тұрары сөзсіз. Бізде осы көштен қалмаудың қамын жасап бағудамыз.
Жалпы орта мектептердегі Дене тәрбиесі пәнінің мақсаты әлі күнге дейін толықтыруды қажет етеді, осыған орай оның ғылыми негізделген бағыт-бағдарын жасау қажеттілігі туындайды. Осы бағыттағы ізденістердің тиімдісі дене тәрбиесі сабағында дәстүрлі емес оқыту құралдарын қолдануды зерттеу болып табылады.
Дене тәрбиесі өсіп келе жатқан жас ұрпаққа білім мен тәрбие беру саласының бір тармағы болып табылады және ол жеке тұлғаның жан-жақты дамуына, күшті де қуатты болып өсуіне, ұзақ уақыт шығармашылық еңбекке жарамды адамды қалыптастыруға, оны Отан сүйгіштікке дайындауға қызмет етеді.
Болашақ ұрпағымыздың денсаулығының мықтылығы, салауатты өмір сүруі мектеп мұғалімінің жеке басымен оның жоғары оқу орнындағы теориялық жеке тәжірибелік дайындығының дәрежесіне тікелей байланысты. Осыған орай оқушылардың дене тәрбиесі жүйесін жүзеге асыру жұмыстарын ұйымдастыруға болашақ мұғалімдерді даярлау ісін кәсіби дайындықтың ажырамас бөлігі ретінде қарастыру керек. Дене тәрбиесі және спорт мамандары күрделі әлеуметтік міндеттерді шешуге араласумен бірге оқушылардың психологиялық ерекшеліктеріне сай, оқу-тәрбие міндеттерін шешуде олардың рухани жетекшісі де болуы тиіс.
Оқушыларға дене шынықтыру сабақтарында жаңа технологияны пайдалану оқыту мен тәрбиелеудің жалпы заңдылықтарына бағынған. Сондықтан оны іске асыру барысында дене тәрбиесінің жас және жыныстық ерекшеліктерін ескере отырып, осы заңдылықтарды көрсететін жалпы педагогикалық ұстанымдарды басшылыққа алу қажет. Ол ұстанымдарға жататындар: жан- жақтылық, саналылық пен белсенділік, бірте-бірте жасалатын әрекет, қайталамалық, көрнекілік, жеке даралық.
Қорыта келгенде, дене шынықтыру пәнінің жеке тұлғаны тәрбиелеуде орны ерекше.
ІІ ДЕНЕ ШЫНЫҚТЫРУ ПӘНІНІҢ ТИПТЕРІ МЕН ҚҰРЫЛЫМЫ
2.1 Дене тәрбиесі жүйесінің құрылымы
Дене тәрбиесі жүйесі дегеніміз - әлеуметтік-экономикалық заң-құқықтық, ғылыми-әдістемелік нормативтік-бағдарламалық негіздердің жиынтығы және республика дене тәрбиесі мен спорт мәселелерін үйлестіріп, әрі басшылық етіп отыратын ұйымдар мен мекемелер. Дене тәрбиесі жүйесінің басты мақсаты - күш-қуаты мықты, жан-тәні сау, елімізді қорғауға әзір, шығармашылық жұмысқа құштар, жан-жақты дене тәрбиесі дайындығынан өткен адамдарды тәрбиелеу. Бұл мақсат төмендегідей жалпы міндеттерге негізделген:
1. Білім беру типтері - қимылдың ептілігі мен дағдысын меңгерту және дене тәрбиесі көлемінде арнайы білім беру.
2. Сауықтыру құрылымы - дене тәрбиесі жаттығуларының көмегімен денсаулықты нығайтады.
3. Тәрбиелік типтері - адамгершілік, дене қасиеттерін қалыптастыруға, өнегелі, көркемдік танымдарды үйренуге негізделген.
Дене тәрбиесінің бұрынғы жүйелеріне тарихи шолу
Біздің дәуірімізге дейінгі VI-V ғғ. Қазіргі Қазақстан жерінде тұрып, өмір сүрген біздің арғы ата-бабаларымыз - сақтардың кезінде өз заманына сай дене тәрбиесі жүйесі болған. Сақтардың дене тәрбиесі жүйесінің негізі әскери-жауынгерлік және жарыс-сайыс бағытында болды. Ашық аспан астында киіз үйлерде тұрып, негізгі кәсіптері мал өсіру болған сақтарға кенеттен келген жауларынан отбасын, елін, жерін қорғау үшін өте сезімтал, күшті, епті, төзімді, батыл болуы керек болды. Сондықтан да олар бала кездерінен атқа міну, садақ ату, күрес жаттығуларымен айналысқан. Сақтардың балалары 4-5 жастарынан атқа шауып, 7-8 жасынан ат үсті сайыс жаттығуларын үйреніп, меңгере бастаған. Он үш жаста отау иесі болатын боз балалар, ер қаруы бес қаруды еркін меңгерген. Сол кездердегі сақ жауынгерлерінің шабуыл жасайтын қарулары - айбалта, қылыш; соғатын қарулары - қалқан, сауыт, дулыға, тізелерін, аяқтарын қорғайтын қалқаншалар болған. Осы аты аталған қару-жарақаттарды соғыста пайдалану, оларды өте жетік меңгеру үшін сақ жауынгерлері өте көп жаттыққан. Садақ ату, найзамен, ақинақпен сұғу, қылышпен, айбалтамен шабу, шоқпармен соғу жаттығулары көп рет, әр түрлі жағдайларда қайталана орындалған. Жаудың қаруларынан жалтару, қалқанды тосу, сақтандыру жаттығулары жетілдірілген. Осы қаруды қолдану жаттығулары жерде, ат үстінде, атты тізгінін ұстап басқару кезінде орындалған. Соғыс жағдайына жақындатылған жағдайда шауып келе жатып қарулар қолдану, бірнеше адамдардан қорғану, шабуыл жасау жаттығулары сайыс түрінде орындалған.
Сол кездерде сақтармен қатар өз жерлерінде өмір сүріп жатқан гректердің спартандық, афиндық дене тәрбиесі жүйелері болғанын біз білеміз. Сол спартандық құрбылары секілді сақтардың да қыз-келіншектері де ерлермен бірдей дене тәрбиесі жаттығуларымен айналысқан, жаумен соғысқан. Сақ патшайымы Томирис пен оның құрған Шығыс амазонкалары әйелдер әскер бөлімі, Бабыл Византия патшасы Кирмен соғыстың шешуші кезеңіндегі жеңісте өте үлкен рөл атқарғаны тарихта белгілі.
II ғ. Шығыс Түркістанда пайда болып, біздің дәуірімізде Қазақстан жерінде қоныстанған ғұндардың дене тәрбиесі жүйесі сақтардың дене тәрбиесі жүйесіне ұқсас болған. Қылмыс жасап, тәртіп бұзған, ұрлық жасаған адамдардың беттері тілініп, жазаланған. Ғұндар ат үсті жаттығуларына өте жетік болған, шауып келе жатқан аттың үстінде ауысып, теріс отыру, тік тұру, жерге секіріп түсіп, қайта отыру, шауып келе жатып жерден қамшы алу, жамбы атып түсіру секілді жаттығуларды ғұндар өте жетік меңгерген. Осы кездегі Еуропа цирктеріндегі ат үсті жаттығуларын ғұн дене тәрбиесі жүйесінен алынған деген цирк өнерін зерттеушілердің дәлелдері бар.
Шыңғысхан құрған Мың қол империясы кезінде (XIII-XII) әскери - дене тәрбиесі жүйесі іске асырылды. Ол кезеңде әрбір ер адам, атымен, қару-жарағымен соғысқа аттануға дайын тұруы керек болды. Сол кезде Ерлердің үш ойыны дене тәрбиесі жүйесі болды. Ол - күрес, садақ ату және атқа шабу спорт түрлеріне негізделген болатын.
Әмір Темір билігі кезінде (XI ) жеке сайыс, шахмат (шатрантаж) өнерлері дамыды. Темірдің өзі де сайыс өнеріне жетік, дене қуаты жетілген, шахматты да жақсы ойнайтын адам болған.
XV ғ. бастап Қазақ хандығы кезеңінде дене тәрбиесі жүйесі ұлттық ойындарды және әскери-жауынгерлік өнерлерді жетілдіру сипатында болды. Сол кезеңде қазақ арасында батырлар, палуандар, шабандоздар, сал-серілер, ақындар қадірлі болды. Қазақтың ұлттық ойындары - ат бәйгесі, жорға жарыс, күрес дамыды. Ат үсті ойындары - көкпар, аударыспақ, күміс алу, қыз қуу, шауып келе жатып жамбы ату, ат үсті әр түрлі жаттығуларын орындау (ат үстінде тік тұра, теріс отыра, ат бауырынан өте, жерге түсе қайта шыға шабу) өнерлері дамыды. Жәрмеңкелерде, ас беруде, үйлену, сүндет т.б. той-жиындарда осы спорт түрлерінен жарыстар өткізіліп, жеңімпаздар марапатталып отырылды. Ол жеңімпаздар халық арасында аттары аталып, аңыз-әңгімелеріне арқау болып, ақындардың өлең-жырларында айтылып, өте жоғары сый-сияпатқа бөленді.
Қазақ хандығының дене тәрбиесі жаттығулары жүйесі тек қана жарыс сипатында ғана емес, күнделікті тіршіліктерінде де жетілдіріліп отырылды. Күнделікті атқа отыру барысында орындалатын әр түрлі ат үсті жаттығулары, күнделікті орындалатын бие байлау, бұғалық тастап құлын ұстау, жүгіріп малдарды жаю, мал қайыру, мал ұстау, аңға шығу, тауда, жазықта жүгіру, кешке ойналатын әр түрлі қазақтың ойындары (ақ сүйек, арқан тарту, алтыбақан тебу т.б. ойындар), қолдары босағанда күреспен айналысу, садақ ату, қару-жарақ түрлері жаттығуларын меңгеру жастарды шынықтырады, батырлыққа, батылдыққа тәрбиелейді, дене қасиеттерін жетілдіреді. Сол кездегі дене тәрбиесі жүйесінің өз заманына сай болғанының дәлелі қазақ халқының ұлан-байтақ жерді сақтап қалғаны, өздеріндей саны бар, тұрақты әскері бар, темірдей тәртібі бар, бір орталыққа бағынған жоңғар әскерін, жоңғар елін жеңуі.
XVIII-XIX ғғ. Ресей патшалығына қосылған кезеңдерде қазақ жеріндегі дене тәрбиесі орыс дене тәрбиесі арқылы түрленіп, күрделілене түсті. Ресей мемлекетінің дене тәрбиесінің негізін қалаған П.Ф. Лесгафт он алты Еуропа елдерін аралап, дүниежүзі дене тәрбиесі мен спорт жүйелерін орыс жеріне әкелсе, енді сол классикалық спорт түрлері, дене тәрбиесі жүйелері орыстар арқылы қазақ жеріне тарады.
XX ғ. Кеңес дәуірінің де өзіне тән ерекше социалистік дене тәрбиесі жүйесі болды. Оның бір ерекшелігі дене тәрбиесі және спорт түрлерімен айналысу тегін, коммерцияланбаған болды. Барлық спорттық құрылыстар, құрал-жабдықтар мемлекет қарауында, иелігінде жұмыс істеді. Жұмысшы, шаруа, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz