Қаржылық жағдайды талдаудың негіздері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 224 бет
Таңдаулыға:

Джаншанло Р. Е.

Байдаулетов М.

Ақтөреева Э. Ә.

ҚАРЖЫЛЫҚ ТАЛДАУ

Оқу құралы

Алматы

2017

Джаншанло Р. Е., Байдаулетов М., Ақтөреева Э. Ә.

Қаржылық талдау: Оқу құралы. -

Оқу құралында қаржылық талдаудың әртүрлі аспектілері ашып көрсетілген. Қаржылық талдау, ақша ағындары, іскерлік белсенділік, ұйымның қаржылық нәтижелері және инвестициялық қызметтеріне қатысты сұрақтары егжей-тегжейлі қаралған. Қаржылық талдау әдістері қазіргі заманның ақпараттар базасының ерекшеліктерін ескере отырып нақты мысалдарда көрсетілген. Тарауларының соңында бақылау сұрақтары және тестері келтірілген.

Оқу құралы бақалаврларға, магистрларға, PhD доктаранттарына және экономикалық жоғары оқу орындарының оқытушыларына, ұйымның қаржы -аналитикалық қызметінің жұмыскерлеріне арналған.

Сынпікір берушілері:

Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ Экономика және бизнес жоғары мектебінің Ғылыми кеңесінде ұсынылған

( __ 2017 ж. №___)

МАЗМҰНЫ

АЛҒЫСӨЗ

1. ҚАРЖЫЛЫҚ ТАЛДАУДЫҢ НЕГІЗДЕРІ . . .

1. 1. Қаржылық талдаудың мәні және мағнасы . . .

1. 2. Қаржылық талдаудың мақсаты, міндеті және түрлері . . .

1. 3. Қаржылық талдаудың әдістері жәнетәсілдері . . .

1. 4. Қаржылық талдаудың ақпараттық базасы . . .

Бақылау сұрақтары . . .

Тестері . . .

2. ҰЙЫМНЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ

2. 1. Қаржылық жағдайды талдаудың негіздері . . .

2. 2. Қаржылық жағдайды жалпы бағалау . . .

2. 3. Өтімлілікті және төлем қбылкттілікті талдау . . .

2. 4. қаржылық тұрақтылықты және несе қаблеттілікті талдау . . .

2. 5. Күйреуді және ұйымның құнын бағалауды талдау . . .

Бақылау сұрақтары . . .

Тестері . . .

3. ҰЙЫМНЫҢ ІСКЕРЛІК БЕЛСЕНДІЛІГІН ТАЛДАУ

3. 1. Іскерлік белсенділікті талдаудың мәні және міндеті . . .

3. 2. Іскерлік белсенділікті бағалау көрсеткіштері . . .

3. 3. Іскерлік белсенділік көрсеткіштерінің динамикасын талдау . . .

3. 4. Іскерлік белсенділік көрсеткіштерін факторлық талдау . . .

Бақылау сұрақтары . . .

Тестері . . .

4. ҰЙЫМНЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТІН ТАЛДАУ

4. 1 Инвестициялар және инвестициялық қызмет . . .

4. 2. Инвестициялық талдаудың мақсаты, міндеті және рөлі . . .

4. 3. Инвестицияның тиімділігін бағалаудың статикалық әдістері. .

4. 4. Инвестицияның тиімділігін бағалаудың динамикалық әдістері

Бақылау сұрақтары . . .

Тестері . . .

5. ҰЙЫМНЫҢ АҚША АҒЫНЫН ТАЛДАУ

5. 1. Ақша ағындарын талдаудың негіздері . . .

5. 2. Ақша ағындарын бағалаудың әдістері . . .

5. 3. Ақша ағындарының абсолюттік көрсеткіштерін талдау . . .

5. 4. Ақша ағындарын бағалаудың динамикалық әдістері . . .

5. 5. Ақша ағындарын интегралдық талдау . . .

Бақылау сұрақтары . . .

Тестері . . .

6. ҰЙЫМНЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ НӘТИЖЕСІН ТАЛДАУ

6. 1Ұйымның қаржылық нәтижесін талдаудың мақсаты және міндеті

6. 2. Қаржылық нәтижесінің динамикасын және құрамын талдау . .

6. 3. Пайданың көрсеткіштерін факторлық талдау . . .

6. 4. Рентабелділіктің көрсеткіштерін факторлық талдау . . .

Бақылау сұрақтары . . .

Тестері . . .

ГЛАССАРИЙ . . .

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . .

Алғы сөз

Кез-келген объектіні басқару, оның қазіргі жағдайы туралы, осы күнге алып келген кезеңдерде қалай дамығандығы және тұрақталуы туралы білімді қажет етеді. Объектінің өткен кезеңдегі қызметі туралы, оның қызметі мен дамуының қалыптасқан үрдісі туралы шынайы және толық ақпарат алғаннан кейін ғана объектінің болашақтағы кезеңге даму бағдарламаларын және бизнес-жоспарларды, сенімді басқару шешімдерін әзірлеуге болады. Айтылған жағдайлар ұйымның рөліне, масштабына, қызмет түріне, меншік нысанына қарамастан барлығына байланысты.

Нарықтық экономика қаржылық талдаудың ең бірінші микродеңгейде дамуын талап етеді, яғни жеке ұйымдар деңгейінде, себебі ұйымдар (меншіктің кез-келген нысанында) нарықтық экономиканың негізін құрайды.

Заманауи қаржылық талдау қаржы-шаруашылық қызметті дәстүрлі талдаудан белгілі айырмашылықтары бар. Біріншіден, бұл сыртқы ортаның ұйым қызметіне әсерінің өсуімен байланысты. Сонымен қатар, шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржылық жағдайының инфляциялық үрдіске, контрагент (жабдықтаушылар мен сатып алушылар) сенімділігіне, функционалдандырудың ұйымдық-құқықтық нысанының қиындауына тәуелділігі артқан. Нәтижесінде заманауи қаржылық талдаудың құралдары бұл әсерлерді есептеуге мүмкіндік беретін жаңа әдістер мен тәсілдер есебінен кеңеюде.

Ағымдағы уақытта қаржылық талдаудың өзектілігінің арқасында ұйымның қаржылық қызметінің талдауын жүргізудің көптеген әртүрлі әдістері бар, сонымен қатар бұндай әдістердің дамуы тоқтатылмады, жалпылай алсақ бұл әдістер жиі жетілдіріліп отырады, бұл бұндай талдаудың қорытынды нәтижесіне оң септігін тигізеді.

Көп жағдайда қаржылық талдаудың әдістері менеджмент ұйымның ағымдағы жағдайын бағалауға, дұрыс басқару шешімдерін қабылдауға, ұйымның қаржылық жағдайын басқару үшін қажетті стратегиялық шешімдерді жетілдіру үшін мүмкіндік туғызуға бағытталған. Сонымен қатар, ұйымның қаржылық қызметін талдау әдістерін таза күйінде аналитиктермен қолданылмайтындығын атап айту керек, ұйымның қаржылық жағдайының талдауын жүргізудің нақты қорытынды нәтижені алу бағытында толық кешенді әдістер қолданылады. Бұл барлық қаржылық талдау әдістерінің оң және теріс жақтарының бар болуымен байланысты, нәтижесінде аналитик ұйымның қаржылық қызметінің кешенді талдауын қолдануға тура келеді, себебі бұл жағдайда бір әдістің кемшіліктері келесі әдістің артықшылығымен бейтараптандырылады, нәтижесінде бұндай біріктірілген тәсіл жақсы нәтижелерді береді.

Қаржылық талдау ұйымның ағымдағы талдауға мүмкіндіктер берумен қатар қажетті ұйымның дамуының перспективасын анықтайтын стратегиялық шешімді қолданудың алғышарты болып табылады. Қаржылық талдаудың қорытындысы болып ұйымның жағдайын, мүлігін, баланс активтері мен пассивтерін, капитал айналымдылығының жылдамдығын, қолданылатын құралдардың табыстылығын бағалау болып табылады.

Жалпылай айтқанда, қаржылық талдау қаржылық менеджменттің негізгі элементі болып табылады және ұйымның ағымдағы қаржылық жағдайын бағалайды.

Ұйымның қаржылық есептілігінің көрсеткіштерінің өзгеру динамикасын зерттеуге негізделген. Ұйымның қаржылық жағдайын талдаудың соңғы мақсаты болып соңғы бірнеше жыл ішіндегі ұйымның қаржы-шаруашылық қызметінің нақты көрінісін алу болып табылады, сонымен қатар оған әсер еткен негізгі факторларды анықтау. Бұндай ұйымның дамуының нақты көрінісі ұйымның менеджменті ұйымның болашақтағы қызметіне қатысты кешенді басқару шешімдерін қабылдай алады (ұйымдастыру, санкция, бейінінін өзгерту және т. б. )

Қаржылық талдаудың негіздеріҚаржылық талдаудың мәні мен мағнасы

Қаржылық талдау объективті және субъективті факторлардың әсерінен пайда болатын ұйымның қаржылық жағдайы мен оның қаржылық нәтижелерін зерттеумен байланысты белгілі бір білім жүйесі болып табылады. Қаржылық талдау сыртқы және ішкі болып жіктеледі.

Сыртқы қаржылық талдауды салық органдары, банктер, статистикалық органдар, жоғары тұрған ұйымдар, жабдықтаушылар, сатып алушылар, инвесторлар, акционерлер, аудиторлық фирмалар және т. б. жүргізеді. Сыртқы қаржылық талдаудың негізгі міндеті ұйымның қаржылық жағдайын, оның төлем қабілеттілігін және өтімділігін бағалау болып табылады. Ұйымның ішінде бухгалтерия, қаржылық бөлім, жоспарлау бөлімі, басқа функционалды бөлімдер арқылы жүргізіледі.

Ішкі қаржылық талдау сыртқы қаржылық талдауға қарағанда көбірек міндеттер спектрын атқарады. Ішкі талдау жарғылық және қарыз капиталының қолдану тиімділігін, табыс рентабельділігі көрсеткіштерін зерттейді, ұйымның қаржылық жағдайының тұрақталуының соңғы өсу резервін анықтайды. Ішкі қаржылық талдау ұйымның қызметінің қаржылық көрсеткіштерін жақсартуға әсер ететін тиімді басқару шешімдерін анықтауға және енгізуге бағытталған.

Қаржылық талдау қаржылық менеджменттің құрамдас бөлігі болып табылады. Қаржылық талдау әдістерін білмей, капиталды басқару, қаржылық тәуекелділіктерді төмендету бойынша шешім қабылдау мүмкін емес. Көбінесе ұйымның қаржылық есептілігін пайдаланушылардың барлығы қаржылық талдау нәтижелерін өздерінің қызығушылығын оңтайландыру үшін шешім қабылдауға қолданылады (сурет 1) .

Баланс

Ұзақ мерзімді

қаржылық

шешімдерИнвестициялық

капитал қайтарымдылығының

таладау және

тәуекелділікті

бағалау

Қысқа мерзімді

қаржылық

шешімдер

Активтерді Пассивтерді

басқару басқару

Сурет 1. Қаржылық талдау логикасы және оның басқару шешімдерін жүзеге асырумен және қабылдаумен өзара байланысы

Қаржылық талдаудың негізгі міндеттері болып табылады:

Ұйымның қаржылық жағдайын объективті бағалау;
Қол жеткізілген қаржылық жағдайдың себептері мен факторларын анықтау;
Қаржы саласында қабалданатын басқару шешімдерінің негізделуі және дайындалуы;
Барлық қаржы-шаруашылық қызметтің тиімділігін арттыру және қаржылық жағдайды жақсарту резервтерін жұмылдыру(мобилизациялау ) және анықтау.

Жүргізілген талдаудың нәтижесінде баламалы шешім қабылдау мүмкіндігі анықталады және олардың жүзеге асыру пәнін бағалау жасалынады.

Қаржылық талдау келесідей пайдаланушылар топтарына қажет:

Ұйым менеджерлеріне. Ұйымның қаржылық жағдайын білмейшаруашылық шешімдерді қабылдау және ұйымды басқару мүмкін емес. Менеджерлер үшін келесілер маңызды болып табылады: шаруашылық қызметінде қолданылатын ресурстар және алынған қаржылық нәтижесі бойынша өздері қабылдаған шешімдердің тиімділігін бағалау.
Жеке меншіктер, сонымен бірге акционерлер. Оларға өздерінің ұйымға салған қаржыларының қайтарымдылығы қандай болатындығы, ұйымның табыстылығы мен рентабельділігі, сонымен қатар экономикалық тәуекелдіктері мен өздерінің капиталын жоғалтып алу мүмкіндігінің деңгейін білу маңызды.
Кредиторлар мен инвесторлар. Оларды берілген қарыздарды қайтару мүмкіндігі, сонымен қатар ұйымның инвестицтялық бағдарламаны жүзеге асыру мүмкіндігі қызықтырады.
Жабдықтаушылар. Олар үшін жеткізілген тауар үшін төлемді бағалау маңызды.
Сатып алушылар мен тапсырыс берушілер. Олар қалыптасқан іскерлік байланыстардың сенімділігін дәлелдейтін және олардың болашақтағы даму перспективасын анықтайтын ақпараттарға қызығады.
Салық органдары. Олар қаржылық есептілік мәліметтерін дәрменсіздік (банкроттық) туралы заңында қарастырылатын барлық деңгейдегі бюджет алдындағы ақшалай міндеттемелердің орындалмағандығымен байланысты қарыз алушыны банкрот деп қабылдау бойынша арбитраждық сотта өтінішпен жүгіну кезінде өздерінің құқықтарын жүзеге асыру үшін қолданылады.

Бұлардың барлығы қаржылық талдауды жүргізудің қажеттілігі мен маңыздылығын, басқару процесінде және экономикалық өзара қарым-қатынаста оның рөлін анықтайды. Қаржылық талдау дамушы бәсекелестік жағдайында, салық заңдарындағы жиі өзгерістерде, ұлттық ақша курсының өзгерісітерінде және созылмалы инфляция кезінде ерекше маңызды.

Қаржылық талдаудың негізгі ерекшеліктеріне келесілер жатады:

Ұйымның қаржылық және мүліктік жағдайының жалпы сипаттамасын қамтамасыз етеді.
Бағалау артықшылығы: төлем қабілеттілігі, қаржылық тұрақтылық және рентабельділік.
Жалпыға қол жетімді ақпаратты незіздеу.
Тактикалық және стратегиялық мағынадағы шешімдерді ақпараттық қамтамасыз ету.
Кез-келген қолданушылар үшін талдау нәтижелерінің қол жетімділігі.
Шот-аналитикалық процедуралардың мазмұны мен құрамын бірегейлендіру мүмкіндігі.
Белгілер жүйесінде ақшалай өлшемдегі доминантты сипаттау мүмкіндігі.
Шынайлық деңгейінің жоғарлығы және талдау қорытындысының түрленуі (шынайлық шегіндегі жарияланатын есептілік мәліметтері) Қаржылық талдаудың мақсаты, міндеті және түрлері

Қаржылық талдаудың мақсаты - қаржылық қызметтегі уақытысында жетіспеушіліктерді анықтау мен жою және ұйымның қаржылық жағдайын және оның төлем қабілеттілігін жақсарту резервтерін табу.

Қаржылық талдаудың міндеттер болып келесілер табылады:

Ұйым қызметінің рентабельділігін, қаржылық тұрақтылығын, өтімділігін анықтау.
Ұйымның мүліктік жағдайын бағалау;
Нарықтағы шаруашылық жүргізуші субъектінің жағдайын анықтау және оның бәсекеге қабілеттілігін сандық өлшеу.
Жоспарлы қаржылық шаралардың, бағдарламалардың, жоспарлардың және т. б. орындалу деңгейін бағалау.
Анықталған жетіспеушіліктерді жою үшін және қаржылық ресурстардың қайтарымдылығын жоғарылату үшін құрастырылған шараларды бағалау.

Қаржылық талдаудың мазмұндық жағы келесідей элементтерден (процедуралардан) тұрады:

Талдаудың нақты міндеттерін қою және айқындау;
Себеп-салдарлы байланысты қалыптастыру;
Оларды бағалау әдістері мен көрсеткіштерін анықтау;
Қызметтің нәтижесіне әсер ететін факторларды анықтау және бағалау, мәнді факторларды іріктеу;
Теріс факторлардың әсерін жою жолдарын қалыптастыру және оң әсер ететін факторларды ынталандыру.

Қаржылық талдаудың пәні қаржыны басқару саласында ұйымның жеке бөлімшелерінің арасындағы қарым-қатынас болып табылады, сондай-ақ ұйымның сыртқы ұйымдармен қаржылық қатынастары.

Қаржылық талдаудың объектісі ұйымның қаржы-шаруашылық қызметі болып табылады, сонымен қатар, келесідей өзгерумен байланысты процестер:

Ұйымның ресурстық базасы (жарғылық және қарыз капиталы) ;
Ұйым активтері (қысқа және ұзақ мерзімді) ;
Ұйым табыстары мен шығыстары;
Ұйымның ақша ағымдары және т. б.

Тәжірибелік жұмыста сыртқы және ішкі қаржылық талдау қолданылады.

Сыртқы қаржылық талдау ұйым үшін бөтен тұлға болып табылатын аналитик жүргізеді және сол үшін ішкі ақпараттық базаға қол жеткізе алмайды. Сыртқы талдау азырақ егжей-тегжейлі және көбірек нысандандырылған.

Талдау жүргізу кезінде негізгі акцент салыстыру әдістеріне жасалады, себебі қаржылық талдаудың сыртқы пайдаланушылары жиі таңдау жағдайында болады - қай зерттеліп жатқан ұйыммен қарым-қатынас орнату немесе қарым-қатынасты жалғастыру және қандай нысанда оны неғұрлым мақсаттырақ жасау.

Сыртқы қаржылық талдаудың сипатты ерекшеліктері келесідей:

Талдау субъектісінің жан-жақтылығы - ұйымның қызметі туралы ақпаратты пайдаланушылар;
Талдау субъектілерінің қызығушылығы мен мақсаттарының әртүрлілігі;
Типтік әдістердің, есеп және есептілік стандарттарының қолданылуы;
Ұйымның сыртқы, жарияланатын есептілігін ғана талдауға бейімделу;
Ұйымның жұмысы туралы ақпаратты қолданушылар үшін талдау нәтижелерінің максималды ашықтығы.

Ұйым серіктестері сыртқы қаржылық талдауды келесідей бағыттар бойынша жүргізеді:

Ұйымның қаржылық жағдайын жалпы бағалау;
Қаржылық тұрақтылықты, балан өтімділігін және төлем қабілеттілікті талдау;
Активтерді, меншік және қарыз капиталын тиімді пайдалануды талдау;
Абсолютті табыс көрсеткіштерін зерттеу;
Салыстырмалы табыс көрсеткіштерін талдау және т. б.

Ішкі қаржылық талдау ұйым қызметкерімен жүргізіледі. Бұндай талдаудың ақпараттық базасы анағұрлым кеңірек және ұйым ішінде айналатын және басқару шешімін қабылдау үшін маңызды ақпаратты енгізеді. Ішкі қаржылық талдау, сыртқы талдауды толықтыра отырып, ұйымның қалыптасқан қаржылық жағдайының себептерін, қысқа және ұзақ мерзімді активтердің қолдану тиімділігін, ұйым қызметінің көрсеткіштерінің өзара байланысын тереңірек зерттейді.

Талдау барысында ұйымның қаржылық жағдайында болып жатқан өзгерістер себептеріне және бұл жағдайды жақсарту бағытындағы шешімдерді іздестіруге көбірек көңіл бөлінеді. Бұл ретте, алдыға қойылған мақсатқа стандартты әдістер немесе басқа әдістерді қолдану арқылы жету маңызды емес.

Сыртқы талдауға қарағанда, ішкі қаржылық талдау ұйымды толық талдаумен ғана шектемейді, көп жағдайда ұйымның жеке бөлімшелері және бағыттары, сондай-ақ өнім түрлері бойынша талдаудан тұрады.

1 - кестеде қаржылық талдаудың екі тәсілі салыстырылып көрсетілген.

Кесте 1 - Сыртқы және ішкі қаржылық талдаудың сипаттамасы

Көрсеткіштер

Сыртқы талдау

Ішкі талдау

Көрсеткіштер: Мақсаты

Сыртқы талдау: Қаржылық жағдайды талдау (іріктеу мәселесі)

Ішкі талдау: Қаржылық жағдайды жақсарту

Көрсеткіштер: Бастапқы деректер

Сыртқы талдау: Жарияланатын (стандартты) қаржылық есептілік

Ішкі талдау: Қойылған міндетті шешуге қажетті кез-келген ақпарат

Көрсеткіштер: Әдістер

Сыртқы талдау: Стандартты

Ішкі талдау: Қойылған міндетті шешуге сәйкес келетін кез-келген ақпарат

Көрсеткіштер: Акцент

Сыртқы талдау: Басқа ұйымдармен салыстыру

Ішкі талдау: Себеп-салдарлы байланыстарды анықтау

Көрсеткіштер: Зерттеу объектісі

Сыртқы талдау: Толық ұйым

Ішкі талдау: Ұйым, оның құрамдас бөлімдері, қызмет бағыты, өнім түрлері

Қаржылық талдаудың әдістері мен әдістемелері

Ұйымның қаржылық талдауын жүргізу үшін экономикалық талдаудың барлық түрлері мен бағыттарына тән белгілі бір әдістер мен құралдар қолданылады.

Экономикалық талдау әдісінің астарында даму барысындағы шаруашылық процестерді және олардың өзара байланысын зерттеудің жүйелі кешенді тәсілі түсіндіріледі.

Жүйелі тәсіл талдау кезінде талдау объектісін өзара байланысты элементер (құрауыштар) жүйесі ретінде қарастырады, олардың объект жағдайына және оның қызметінің нәтижесіне әсерін зерттейді.

Жүйелі тәсілдің негізгі құрамдас бөлігі кешенділік болып табылады, ол алынған объект қызметінің талдауының нәтижесін оның барлық аспектілерінің (жақтарының) өзара байланысының салдары және оған әсер ететін факторлардың жиынтығы ретінде қарастырылатындығын білдіреді.

Қаржылық талдау әдістерінің өзіндік ерекшеліктері болып келесілер табылады:

Ұйымның қаржылық қызметін жан-жақты сипаттайтын аналитикалық көрсеткіштер жүйесін қолдану;
Бұл көрсеткіштердің өзгеру себептерін зерттеу;
Олардың арасындағы себеп-салдарлы байланысты өлшеу және анықтау.

Қаржылық талдаудың негізгі және жиі қолданылатын әдістеріне келесілер жатады: абсолютті, қатысты және орташа шама әдісі; салыстыру әдісі; топтастыпу әдісі; тізбекті қойылым әдісі.

Абсолютті көрсеткіштер зерттелетін процестің көлемін (мөлшерін), санын сипаттайды. Оларда әрқашан белгілі-бір өлшеу бірлігі болады: натуралды, шартты-натуралды, ақшалай.

Қатысты көрсеткіштер абсолютті (немесе басқа қатысты) көрсеткіштердің қатынасын көрсетеді, яғни бір көрсеткіштің сандық бірлігінің басқа көрсеткіштің бір бірлігіне қанша келетіндігін көрсетеді.

Орташа шама арнайы статистикалық көрсеткіш болып табылады, мәліметтерді жинақтау үшін қолданылады.

Салыстыру әдісі - талдаудың логикалық әдісі. Бұл ұйымның, бағыныңқы ұйымдардың, бөлімшелердің, цехтардың жеке көрсеткіштері бойынша ішкі шаруашылық салыстыру және сонымен қатар берілген ұйым көрсеткіштерін орта саладағы және орташа жалпы эконмикалық мәліметтермен бәсекелес ұйым көрсеткіштерімен шаруашылықаралық салыстыру.

Топтастыру әдісі, көрсеткіштер топтастырылып және кестеде жинақтаған кезде. Бұл аналитикалық есептеулерді жүргізу үшін, жеке құбылыстардың даму тенденциясын және олардың өзара байланысын, көрсеткіштердің өзгеруіне әсер ететін факторларды анықтауға мүмкіндік береді.

Тізбекті қойылым әдісі факторлардың жалпы кешенде олардың жиынтық қаржылық нәтиже деңгейіне әсерінің мөлшерін есептеу үшін қолданылады. Тізбекті қойылым әдісінің маңыздылығы дәйекті түрде әр есепті көрсеткішті базисті деп өзгертіліп, ал қалған көрсеткіштер тұрақты болып қарастырылады. Бұндай өзгертулер жиынтық қаржылық көрсеткішке әсер ететін әр фактордың деңгейін анықтауға мүмкіндік береді.

Экономикалық талдау тәжірибесі қаржылық есептілікті талдаудың негізгі әдістерін жасап шығарып қойды. Олардың ішінде негізгі 5 әдісті бөліп қарастыруға болады:

Тігінен талдау - қаржылық есептілікті қатысты көрсеткіштер ретінде көрсету. Бұндай көрініс әр есептілік бабының жалпы қорытындыдағы үлес салмағын көруге мүмкіндік береді.

Тігінен талдаудың екі негізгі сипатын бөліп көрсетеді:

Қатысты көрсеткіштерге ауысу ұйымның салалық ерекшелігін және басқа сипаттарды есепке ала отырып салыстырмалы талдау жүргізуге мүмкіндік береді;
Қатысты көрсеткіштер қаржылық есептіліктің абсолютті көрсеткіштерін бұрмалайтын және сол арқылы динамикада оларды салыстыруды қиындататын теріс әсер ететін инфляциялық процестерді тегістейді;

Көлденең талдау - есепті кезең ішінде қаржылық есептілік көрсеткіштерінің өсу (төмендеу) темпін бағалайды. Ол қарастырылатын кезең ішінде ұйымның әр топ құралы және олардың қалыптасу көзі бойынша өсу (немесе төмендеу) темпін бағалауға көмектеседі;
Трендтік талдау - перспективті талдаудың бөлімі, қаржылық болжамды басқару үшін қажет. Тренд - бұл даму жолы. Тренд уақыттық қатарды талдау негізінде келесідей анықталады: ұйымның негізгі көрсеткіштерінің мүмкін болатын даму графигі салынады, өсудің орташажылдық қарқыны анықталып және көрсеткіштің болжамдық мағынасы есептеледі. Бұл қаржылық болжаудың ең қарапайым әдісі болып табылады. Уақыттық қатарды талдау келесі міндеттерді шешуге мүмкіндік береді:

Уақыттық қатардың құрылымын анықтау, трендті қосқанда - параметрлардың орташа деңгейінің қалыпты өзгеруі, сонымен қатар кездейсоқ ауытқуы;
Процестер арасында өзара байланысты себеп-салдарларды зерттеу;
Уақыттық қатардың математикалық моделін құрастыру.
Трендтік талдау трендтің математикалық моделі құрастырылған уақытша қатардың орташа мағынасының өзгерісін зерттеу үшін және осыған негізделе отырып қатардың болашақтағы мағынасын болжауға арналған.

Қаржылық коэффициенттерді талдау олардың мағынасын базистік шамамен салыстырудан тұрады, сонымен қатар олардың динамикасын есепті кезеңде және бірнеше жыл ішінде зерттеуден тұрады. Базистік шама ретінде берілген ұйымның өткен қаржылық жағдайдың қолайлы кезеңіне жататын уақыт қатары бойынша орташаландырылған көрсеткіштері қолданылады. Сонымен қатар, салыстыру үшін база ретінде теориялық негізделген немесе эксперт жолы арқылы алынған білім қолданылады;
Факторлық талдау - факторлардың нәтижелі көрсеткіштер мәніне әсер етуінің өлшемі және кешенді және жүйелі зерттеу әдісі. Факторлық талдаудың келесідей түрлерін бөліп көрсетеді:

Тікелей (дедуктивті) және кері (индуктивті) ;
Бір сатылы және көп сатылы;
Статикалық және динамикалық;
Кеңістіктік және уақыттық;
Ретроспективті және перспективті.

Факторлық талдаудың негізгі кезеңдері болып келесілер табылады:

Зерттелетін нәтижелі көрсеткіштерді анықтайтын факторларды іріктеу.
Жүйелі тәсіл мүмкіндігін қамтамасыз ету мақсатында оларды жүйелендіру және жіктеу.
Нәтижелі көрсеткіш пен факторлар арасындағы тәуекелдік нысанын анықтау.
Нәтижелі көрсеткіш пен факторлар арасындағы өзара байланысты модельдеу.
Факторлардың нәтижелі көрсеткіш мәнінің өзгеруіне әсерін есептеу және олардың әрқайсысының рөлін анықтау.
Факторлы модельмен жұмыс.

Факторлы жүйені құрастыру дегеніміз зерттелетін құбылысты алгебралық сома түрінде көрсету, бұл құбылыс мәніне әсер ететін және олармен функционалды тәуекелдікте болатын жеке немесе бірнеше факторлардың әсері.

Қаржылық талдау негізгі көрсеткіштер арасындағы байланысты құрылымдауға және теңестіруге мүмкіндік беретін бірнеше модельдеу типтері арқылы жүргізіледі. Модельдеудің негізгі үш типін бөліп көрсетуге болады: дескриптивті, предикативті және нормативті.

Дескриптивті модель ұйымның қаржылық жағдайын бағалауда негіз болып табылады. Оларға жатады: есепті баланс жүйесін құрастыру, әртүрлі аналитикалық бөлімдерде қаржылық есептілікті ұсыну, есептілікті тігінен және көлденең талдау, аналитикалық коэффициенттер жүйесі, есептілікке аналитикалық ескертпелер.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.