Қара зере майы негізінде косметологиялық спрей алу
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМЖӘНЕ ҒЫЛЫММИНИСТРЛІГІ
С.Д. АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ
ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ КЕАҚ
ФАРМАЦИЯ МЕКТЕБІ
Фармацевтикалық технология кaфeдpacы
Фармацевтикалық технология кафедрасы отырысының хаттамасы №_____________________2022 ж
қорғауға жіберілді.
Фармацевтикалық технология кафедрасының меңгерушісі, фарм. ғ.д., проф. Устенова Г.О.
_________________________________ ____________2022 ж
ӘОЖ:615.262:582.675
БАЛТАБАЙ ҚҰРАЛАЙ ТАЛҒАТҚЫЗЫ
4 курс 18-010-01 топ студенті
ҚАРА ЗЕРЕ (NIGELLA SATIVA) СУБСТАНЦИЯСЫ НЕГІЗІНДЕ КОСМЕТОЛОГИЯЛЫҚ ҚҰРАЛДЫҢ ҚҰРАМЫ МЕН ТЕХНОЛОГИЯСЫН ЖАСАУ
5B074800 Фармацевтикалық өндіріс технологиясы мамандығы бойынша техника және технология бакалавр дәрежесін алу үшін дипломдық жұмысы
Дипломдық жұмыс жетекшісі: PhD доктор, доцент Тургумбаева Акнур Аманбековна ________________
Нормобақылаушы:
магистр, ассистент Тілеуберді Н.Н.________________
Алматы 2022
С.Ж. АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ КЕАҚ
5B074800 Фаpмацeвтикалық өндіpіс тeхнологиясы мамандығы
Студенттің дипломдық жұмысына
Балтабай Құралай Талғатқызына
1 Жұмыс тақыpыбы: Өсімдік субстанция негізінде косметологиялық құралдың құрамы мен технологиясын жасау.
Фаpмацeвтикалық тeхнология кафeдpасының отыpысында бeкітілді
2 Студeнттің аяқталған жұмысты тапсыpатын соңғы мepзімі __ ___маусым___ 2022 ж.
3 Жұмысқа бастапқы дepeктep
3.1 Нысана - Қара зере шикізатынан майлы экстрактын алу
3.2 Майлы экстракт негізінде спрей жасау және оны стандарттау
4 Дипломдық жұмыс мазмұны:
4.1 Кіpіспe
4.2 Әдeбиeттік шолу
4.3 Жоба тақыpыбы бойынша ғылыми-зepттeу жұмыстаpы (өнімнің фаpмацeвтикалық өндіpісі)
4.4 Тeхнологиялық үpдістің сипаттамасы
4.5 Тeхнологиялық үpдіс сызбасы
4.6 Аппаpатуpалық сызба (тeхнологиялық үpдісті автоматтандыpу)
4.7 Тeхнологиялық eсeптeулep (матepиалдық, энepгeтикалық, жылулық баланстаp)
4.8 Дайын өнім сапасын бақылау
4.9 Тeхника-экономикалық нeгіздeмe
4.10 Қоpшаған оpтаны қоpғау
4.11 Өндіріс қауіпсіздігі
4.12 Қоpытынды
4.13 Қолданылған әдебиеттер
5Гpафикалық матepиалдаp тізімі
5.1 Тeхнологиялық үpдіс сызбасы
5.2 Өндіpіс автоматизациясы мeн аппаpатуpалық сызба
6 Тапсыpманы алу мepзімі _____ _қараша_2021 ж.
Тапсырманы орындауға қабылдады: _______________ Балтабай Қ.Т.
Дипломдық жұмыс жетекшісі,
PhD доктор, доцент.: _______________ Тургумбаева А.А.
№
Дипломдық жұмыс кeзeңінің атауы
Дипломдық жұмыс кeзeңін оpындау мepзімі
Eскepтулep
1
Дипломдық жұмыстың тақырыбын бекіту
Қаpаша 2021ж.
2
Дипломдық жұмыстың мақсаттары,міндеттері,ғылыми жаңашылдығын негіздеу
Жeлтоқсан 2021ж.
3
Тәжірбиелік бөлім:
Өсімдік шикізатына шолу (black cumin)
Қаңтаp - науpыз 2022ж.
4
Қара зере (black cumin) өсімдігі негізінде майлы экстрактын алу
Қаңтаp - науpыз 2022ж.
5
Қара зере майлы экстракт негізінде спрейдің құрамын дайындау
Қаңтаp - науpыз 2022ж.
6
Майлы экстракт негізінде спрей жасалғаннан кейін стандарттау
Науpыз 2022ж.
7
Алынған спрейдің технико-экономикалық негіздемесін ұсыну
Сәуіp 2022ж.
8
Жұмысты peцeнзиялау
Мамыp 2022ж.
9
Дипломдық жұмысты МEК-ға өткізу
Маусым 2022ж.
КҮНТІЗБЕЛІК ЖОСПАР
Дипломдық жұмыстың жетекшісі_________________Тургумбае ва А.А.
РЕФЕРАТ
Дипломдық жұмыс 60 беттен, 17 кестеден, 17 суреттен, 58 әдеби дереккөзден және бірнеше қосымшадан тұрады.
Кілтті сөздер:Қара зере майы, субстанция, косметологиялық спрей,технологиялық процесс, аппаратуралық схема, дайын өнім
Зерттеу жұмысының мақсаты:Қара зере (NIGELLA SATIVA)субстанциясы негізінде косметологиялық құралдың құрамы мен технологиясын жасау.
Жүргізілген зерттеулер негізінде бетке арналған косметологиялық спрейдің құрамы және технологиясы әзірленді, қара зере майынан спрей алудың технологиялық жəне аппаратуралық сызбанұсқасы құрылды, бетке арналған спрейдің сапасы бағаланды, алынған спрейдің технико-экономикалық негіздемесі жасалынды.
МАЗМҰНЫ
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .
5
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
6
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
7
1
ӘДЕБИЕТТІК ШОЛУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
8
1.1
Косметологиялық спрейдің тарихы мен сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ..
8
1.2
Қара зере өсімдігіне жалпы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
13
1.3
Халықтық және дәстүрлі медицинада қара зере майының қолданылуы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
16
1.4
1.5
1.6
Қара зере майының химиялық құрамына сипаттама ... ... ... ... ... ... .. ...
Қара зере майы негізінде косметологиялық спрей алу ... ... ... ... ... ... .
Косметологиялық спрейді алудың құрамы мен оңтайлы шарттарын таңдау және оңтайлы құрамын анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
20
24
28
2
МАТЕРИАЛДАР МЕН ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ..
31
2.1
Зерттеу материалдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
31
2.2
Зерттеу әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
32
3
ТӘЖІРИБЕЛІК БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
34
3.1
Қазақстан Республикасының фармацевтикалық нарығындағы косметологиялық құралдарға жалпы шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
34
3.2
Косметологиялық спрей жасаудың технологиялық сызба- нұсқасы ...
37
3.3
Өндірістіңаппаратуралық сызбасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
44
3.4
Косметологиялық спрейдің сапа спецификациясы ... ... ... ... ... ... ... ..
45
4
ТЕХНИКА ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕМЕ ... ... ... ... ... ... .. ... ..
46
4.1
Материалдық есептеулер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
48
4.2
Энергетикалық баланс ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
49
5
ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ..
52
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
54
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ..
55
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
58
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
Осы дипломдық жобада төмендегі нормативтік құжаттардан сілтемелер қолданылды:
ГОСТ 7.32-2001 Система стандартов по информации, библиотечному и издательскому делу. Отчет о научно-исследовательской работе. Структура и правила оформления. - М.: Госстандарт России, 2008. - 20 с.;
ГОСТ 7.1-2003 Библиографическая запись. Общие требования и правила составления. - Москва: ИПК Изд-во стандартов, 2004. - 47 с.;
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 27 мамыр 2015 жылғы Тиісті фармацевтикалық практикаларды бекіту туралы №392 бұйрығы;
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 19 қараша 2009 жыл Дәрілік заттардың сапасы мен қауіпсіздігін бақылау жөніндегі нормативтік-техникалық құжатты жасау, келісу және сараптау ережесін бекіту туралы №754 бұйрығы;
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтауәлеуметтік даму министрінің министрінің16 сәуір 2015 жыл Дәрілік заттар мен медициналық бұйымдарды таңбалау қағидаларын бекіту туралы №227 бұйрығы.
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Фармакопеясы. 1 т, - Алматы: Жібек жолы баспа үйі, 2008.
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Фармакопеясы. 2 т, - Алматы: Жібек жолы баспа үйі,2009.
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
Осы дипломдық жобада келесі белгілеулер мен қысқартулар қолданылды
ДӨ
-
Дәрілік өсімдік
Дәрілік өсімдік
ДЗ
-
Дәрілік зат
Дәрілік зат
ДҚ
-
Дәрілік қалып
Дәрілік қалып
ДӨШ
-
Дәрілік өсімдік шикізат
Дәрілік өсімдік шикізат
ЖФҚ
-
Жалпы фармакопеялық құжат
Жауапкершілігі шектеулі серіктестігі
ӨТБ
-
Өндірістің технологиялық бөлімі
Қаптау, орау, белгілеу
ТЭН
-
ТЕХНИКА-ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕМЕ
Тағы басқа
МФ
-
Мемлекеттік фармакопея
Температура
НҚ
-
нормативті құжат
технологиялық үрдіс
ББЗ
-
Беттік белсенді заттар
Мемлекеттік фармакопея
ШРМ
-
Шекті рұқсат етілген мөлшері
ТЖ
-
Төтенше жағыдай
КІРІСПЕ
Дипломдық жұмыс қара зере (Nigēlla satīva) субстанциясы негізінде косметологиялық құралдың құрамы мен технологиясын жасауға арналған.
Жұмыстың өзектілігі
Қара зере майы көптеген ауруға ем дәрілік субстанция болып табылады, осы майдың негізінде косметологиялық құрал жасап шығуға бағытталған.Жалпы ТМД елдерінде қара зере майымен жасалған спрейлер саны салыстырмалы түрде өте аз. Спрейлердің артықшылығы қолданылуындағы ыңғайлылығы мен қарапайымдылығы, әрі көптеген дәрілік препаттарға таптырмас алмастырғыш болар еді.
Сонымен қатар, дәрілік құрамдарда да косметологиялық спрейлерді пайдаланудың маңыздылығы оларды қолдану арқылы аллергиялық реакциялар деңгейін төмендетуге, емдік әсерді жоғарылатуға мүмкіндік аламыз. Жалпы қара зере майы ауруды басатын, тыныштандыратын, бактерия жоятын, иммунитет көтеретін қасиеттерге ие болғандықтан медицинаға дәрілік құрал ретінде енгізуге мүмкіндік аламыз. Дәрілік заттар арасында биологиялық белсенді заттардың теңдестірілген кешенінің арқасында, мүмкін болатын жанама әсерлері аз болатын өсімдік тектес препараттар ерекше рөл атқарады. Қазақстан фармацевтикалық нарығында өсімдік шикізаты негізінде проктологиялық ауруларды емдеуге арналған дәрілік заттар атауларының тар спектрі ұсынылған. Сондықтан қара зере субстанциясы негізінде косметологиялық құралдың құрамы мен технологиясын жасау өзекті.
Жұмыстың мақсаты - қара зере субстанциясы негізінде косметологиялық құралдың құрамы мен технологиясын жасау.
Жұмыстың міндеттері:
1. Қара зере (Nigēlla satīva) субстанциясы негізінде косметологиялық құралдың құрамын құрастыру;
2. Технологиялық және аппаратуралық схемасын жасау;
3. Техника-экономикалық негіздеме жасау.
Зерттеу нысаны: қара зере (Nigēlla satīva) майы.
Зерттеу заты: косметологиялық спрей.
1 ӘДЕБИЕТТІК ШОЛУ
3.1 Косметологиялық спрейдің тарихы және сипаттамасы
Ең алғаш аэрозольдер Еуропада 30-шы жылдары пайда болды, ол кезде норвегиялық ғалым Э. Ротхейм пропан мен Бутанмен қоспадағы қысымдағы баллончиктерге бояуларды буып-түю тәсілін ашты .Келесі 1937 ж.т. Иддингс баллончиктерді толтыру үшін болды және төмен температуралық әдіс қолданылды. Хоккей осы жылы пропанда инсектицидтің аэрозольдік қаптамасын жасады. Бірақ бірнеше сынақтардан кейін бұл бағыттағы жұмыс тоқтатылды ,өйткені бұл қаптама осындай құраммен тұтанудың үлкен қаупін тудырды. [1]
Аэрозольдерді жасау, зерттеу, өндіру және қолдануға ерекше үлес қосқан ғалым Е.Г.Башур болды, басқа авторлармен бірге дайындау технологиясының аспектілерін, классификациясын: аэрозольдерді; аэрозольді қаптамалардың, бүріккіш клапандарының, қондырмалардың жұмыс істеу принциптерін, аэрозольді баллондардың әртүрлі конструкциясын және оларды толтыру әдістерін жасау,пайдалану жолдарын ұсынды [2].
Аэрозольдердің, аэразольді дәрілік форманың артықшылықтары мен кемшіліктері
аэрозольдерді қолдану ыңғайлы, эстетикалық, гигиеналық;
дозалау құрылғыларын пайдалану кезінде дәрі-дәрмектің нақты дозасы қамтамасыз етіледі;
дәрілік заттардың салыстырмалы түрде аз шығындарымен жылдам терапиялық әсерге әкеледі;
аэрозоль баллоны герметикалық жабық, бұл дәрілік препараттың сырттан ластануын болдырмайды;
аэрозоль баллоны препаратты кебуден, жарық пен ылғалдың әсерінен қорғайды;
барлық жарамдылық мерзімі ішінде аэрозольдер зарарсыздығын сақтайды;
Сурет 1 -Спрей құтылары
Аэрозольдердің кейбір кемшіліктері бар:
салыстырмалы түрде жоғары құны;
жоғары температураның соққысы немесе әсері кезінде баллонның жарылу мүмкіндігі;
манипуляциялар кезінде үй-жай ауасының дәрілік препараттармен және пропелленттермен ластануы.
Алайда, кемшіліктерге қарамастан, медициналық тәжірибеде аэрозольдерді қолдану прогрессивті болып саналады. [3, 4]
Спрейлер-бұл аэрозольдердің бір түрі. Дәрілік зат ретінде Спрей қазір медициналық практикада өте белсенді қолданыла бастады. Бұл белгілі бір параметрлері бар газ сұйықтығының ағынын құруды қамтамасыз ететін жоғары тиімді және сапалы микроспреерлердің (микро сорғылардың) дамуына байланысты. Спрей іс жүзінде жоғарғы тыныс жолдарының ауруларын емдеу үшін қолданылған аэрозольдерді алмастырады. Аэрозоль мен спрейдің негізгі негізгі айырмашылықтары: аэрозольде препараттың берілуі артық қысымға байланысты, ал шығару клапан арқылы жүреді. Бұл жоғары кинетикалық энергиясы бар бөлшектердің мөлшері 1 5 мкм болатын ұсақ дисперсті суспензия жасайды. Аэрозоль түріндегі препараттар негізінен төменгі тыныс жолдарының ауруларын емдеу үшін қолданылады. Пайдалану кезінде спрей препаратты беру есебінен жүргізіледі, оның механикалық экструзия поршеньмен микроқысым, бұл ретте қысым шишада жақын атмосфералық. Спрейдің бөлшектердің мөлшері аэрозольге қарағанда үлкен (10 50 мкм), олардың жылдамдығы төмен. Спрей түріндегі препараттар жергілікті, Сыртқы, интраназальды қолдану үшін қолданылады.[5]
Спрей-ерітінді, эмульсия немесе суспензия болып табылатын және жергілікті немесе жүйелік әсерді қамтамасыз етуге арналған сұйық дәрілік түр. Спрейдің дәрілік түр ретіндегі ерекшелігі дәрілік затты қаптамадан алу тәсілі болып табылады: дәстүрлі дәрілік түрлерден айырмашылығы компоненттерді алуға әртүрлі конструкциядағы микронасостардың көмегімен қол жеткізіледі, бұл ретте дәрілік зат ұсақ дисперсті бөлшектер түрінде шашыратылады
Спрейдің дәрілік түріне келесі қасиеттер тән:
+ спрей түріндегі дәрілік түрлер терапиялық әсердің басталуының салыстырмалы жылдамдығы;
+ дәрілік түрдің терапиялық әсерге препараттың аз дозасында ДЗ бөлшектерін диспергирлеу арқылы қол жеткізіледі;
+ мөлшерлеу клапандарын қолдану кезінде дәл мөлшерлеу қамтамасыз етіледі;
+ бөлшектердің кішкентай мөлшері олардың енуінің жоғары деңгейіне әкеледі;
+ теріге, шырышты қабықтарға немесе ингаляцияға қолдану, олардың жүйелі әсері кезінде пайда болуы мүмкін дәрілік заттардың жанама әсерін азайтуға мүмкіндік береді;
+ препараттың бүткіл қолданылу мерзімі ішінде құтының герметикалығы ластану қауіпі болмайды;
+ гигиеналық, ыңғайлы және жылдам қолдану әдісі;[6]
Спрей өндірісіне қысқаша шолу
Өндіріс орны жартылай автоматты және автоматты жабдықтарға негізделген. Автоматтық ленейка жабдығының негізгі бөліктері құю автоматы, микродозаторды кигізу және микродозатормен флаконды тығындау болып табылады. Құтыларды дайындау автоматтық режимде іске асады. Спрейдің құю және тығындау автоматы 13 - суретте көрсетілген.
Сурет2 - Спрейлерді құю және тығындау автоматы
* 1.Айналмалы үстел.
* 2.Конвейер.
* 3.Құтыларға арналған бұғаттағыш құрылғы.
* 4.Флакондардың бөлу датчигі.
* 5.Форсункалар блогы.
* 6.Мөлшерлеу құрылғысы.
* 7.Қақпақтарға арналған вибробункер.
* 8.Қақпақтарды кигізу сенсоры,датчигі.
* 9.Айналдыру торабы.
* 10.Кескіш.
* 11.Дайын өнім конвейері.
Автоматтың жұс жасау көрінісі мынадай түрде жұмыс істейді: стерилизациядан кейін құтылар 1.айналмалы үстелге, одан әрі айналмалы үстелден конвейерге беріледі.2.Конвейерде ақау болған жағдайда құлыптау құрылғысы қарастырылған. 3. Конвейерден шишалар айналмалы позициялау құрылғысына түседі, орналасу құрылғысында шишалардың болуын бақылау сенсормен яғни датчигімен жүзеге асырылады. 4. Бұдан әрі Құтылар форсункалар блогына жылжиды. 5.Мөлшерлеу ұүрылғысы арқылы. 6 субстанцияларды құтыларға құю жүргізіледі, содан кейін 7 вибробункері бойынша микродозаторларды құтыларға беру жүргізіледі. Әрі қарай, манипулятор арқылы микродозаторларды кию жүзеге асырылады. Қақпақтарды кию сапасын бақылауды сенсор орындайды, 8. Осыдан кейін микродозаторды орау түйінімен орайды, 10. шишалар оралғаннан кейін бөлгішке түседі, 11. оларды дайын өнімнің конвейеріне орнатады.
Айта кету керек, спрей құю және жабу машинасы ламинардың астындағы "таза аймақта" орналасқан, ол өндірілген препараттың түріне байланысты А немесе В класының тазалығын қамтамасыз етеді. Бұдан әрі дайын құтылар транспортер бойынша этикеткалар жапсырылатын және картон ыдысқа оралатын орама аймағына (D) шығарылады.
Айта кету керек, спрей құю және жабу машинасы ламинардың астындағы "таза аймақта" орналасқан, ол өндірілген препараттың түріне байланысты А немесе В класының тазалығын қамтамасыз етеді. Бұдан әрі дайын Құтылар транспортер бойынша этикеткалар жапсырылатын және картон ыдысқа оралатын орама аймағына (D) шығарылады.
Спрей өндіру цехында бірнеше ДЗ - тар өндіру жылдамдығын арттыру мақсатымен екі технологиялық линия жасалды: аз сериялы және көп сериялы. Сонымен қатар бұл цехта түгел автомвтты технологиялық линия жасалған. Ол үлкен сериялы ДЗ - тармен және ауқымды көлемді өндіруді қамтамасыз етеді. Мұндай аппараттық көріністің анық артықшылықтары бар. Бұл жағдайды спрей ДҚ - ғы ДЗ - н көп мөлшерде шығаруға болады (автоматтық линияда), сонымен қатар тұрақты шығару технологиясы қамтамасыз етеді. Бұл GMP стандартына сай ДЗ - ң керекті шарты болып табылады. Осыған параллель жартылай автоматтық технологиясында басқа типті жаңа спрей түрін жасауға мүмкіндік береді.
Сурет3 - Спрей өндіру цехында жабдықты орналастыру схемасы
1. Субстанцияларды дайындауға арналған реактор;
2. Құрғақ компоненттерді өлшеуге арналған ламинарлық бокс;
3. Тазартылған және дайын субстанциялардағы суды сақтауға арналған сыйымдылықтар;
4. Су дайындау қондырғысы
5. Беру шлюздері
6. Тот баспайтын болаттан жасалған үстелдер
7. Беру үстелдері
8. Құтыларды жуу қондырғысы
9. Өтпелі үлгідегі стерилизатор
10. Қосарланған ламинарлық бокс
11. Микродозаторларды толтыру және тығындау желісі
12. Таңбалау машинасы
13. Бақылау үстелі
14. Картон машинасы
15. Жылу орау машинасы
16. Парогенератор
17. Конвейерлік бөлімдер
3.2 Қара зере өсімдігіне жалпы түсінік
Таза сүннет сахих хадисінде айтылған қара зере (латын) тұқымдасына жататын 25-ке жуық өсімдік түрінің бірі болып табылады және оны қарапайым адамдар ботаниктер мен мамандар Қара зере (Рим кориандры) немесе Нигелла Сатива деп атайды. Бұл барлық емшілердің сүйікті түрі Nigella Sativa, Қара зере - көптеген аурулар мен ауруларға арналған панацеялық дәрі [1, 9-13].
Чернушка тұқымдас өсімдіктердің барлық басқа түрлері, олардың арасында Nigella Damascena (Chernushka Damascena немесе танымал Жасыл шөптегі қызметші) түрін атап өткім келеді, оны көптеген адамдар қара зеремен шатастырады. Нағыз қара зере (Нигелла Сатива) сияқты өсімдіктерді барлық ауруларға емдейді. Қазіргі заманғы қара зере майларын өндірушілердің көпшілігі өздерінің білімдерінің аздығы мен ұқыпсыздығына байланысты дайын өнімдерінің қаптамасына қара зере өсімдігінің нағыз гүлдерінің орнына қателесіп, Nigella Damascena түріндегі әдемі ашық көк гүлдерді салған. Айта кету керек, Чернушка Дамаск тұқымдары сияқты, олардан алынған май жағымды құлпынай хош иісін береді, тұқымдарды да, оның майын да нағыз қара зеремен шатастыруға болмайды. Табиғатта Nigella Damascena түрін Солтүстік Африка елдерінде Ливиядан Мароккоға дейін, сондай-ақ Кіші Азияда, оңтүстік және оңтүстік-шығыс Еуропа елдерінде кездестіруге болады. Еуропада Чернушка Дамаск бақшалар мен алдыңғы бақтарда белсенді түрде өсіріледі, сәндік асыл өсімдік ретінде гүлдену кезінде әдемі сыртқы түрі мен тәтті хош иісіне байланысты ол туралы романтикалық өлеңдер де жазылған[2, 8-12].
Чернушканың тағы бір кең таралған түрін дәмдеуіштер сатушылар нағыз қара зеремен жиі шатастырады, бұл Кавказда, Солтүстік Африканың араб елдерінде және Оңтүстік және Орталық Еуропаның көптеген елдерінде өсетін Чернушка өрісі немесе Нигелла Арвенсис. Nigella Damascena және Nigella Arvensis түрлерінен, сондай-ақ Nigella Sativa түрінің нағыз қара зереден негізгі тағамдық және эфир майлары алынады, олардың тұқымдары етке арналған дәмдеуіштердің құрамына қосылады, балық және диеталық тағамдар, нан пісіруде және кондитерлік өнімдер, сусындар жасауда қолданылады, консервіленген. Бірақ кең ауқымды аурулар мен ауруларды емдеу үшін тек Қара зере (Нигелла Сатива) қолданылуы мүмкін, тек сол ғана біздің мұсылмандық және исламдық панацея - басқа емес, барлық ауруларға ем. Чернушка тұқымдасының түрлері, біздің қарсыластарымыз интернеттің кеңдігінде өмір сүретін профандық тирандардың санына қарамастан, керісінше талап етеді [3, 3-21].
Қара зере (лат.Nigella sativa) - сарғалдақтар тұқымдасына жататын, көп бұтақтанған әрі тік, сабағының биіктігі 30-60 см болатын біржылдық өсімдік. Жапырақтары көп жағдайда майда екі-үш мәрте қауырсын тектес бөлінген, саусақ тәріздес түрлері өті аз, селдір кезекпен орналасқан. Жоғарғы жапырақтары гүлдердің астына орналасқан және олардың үстінде жамылғы тәріздес болып көтеріліп тұрады. Гүлдері бөлек-бөлек, қос жынысты, ақ, көгілдір немесе сары түсті жапырақшалы гүл тостағаншалы, диаметрі 4 см-ге дейін жететін ірі гүлдер болып келеді. Түкті түрлерінде гүлдері 2-4 қатармен орналасқан. Гүл жапырақшалары тәтті шірнелерге айналған. Өсімдіктің өзі ұзын сабақты, басы көкнәр тәрізді. Өсімдік тұқымынан нигедаздың липолитикалық әсері бар ферментті препарат алынды, оның химиялық заттары майларды белсенді түрде ыдыратады. Препарат панкреатит, гастрит, энтероколит, созылмалы гепатит және ас қорыту жүйесінің басқа аурулары үшін көрсетілген. Ортасында жемісі - иісі мен дәмі өткір қара түсті дәндері (тұқымдары) орналасады. Жемісі қабысқан немесе қабарған ортақ қорапша түзетін бес жапырақшадан тұрады. Бұл өсімдіктің жас дәндері пайдалы. [4,7-9].
Сурет 4 - Қара зере (Nigella sativa) өсімдігінің сығындысы
Тұқымдарының түсі қара түсті, бұжырлы, үш өткір қырлы, жұмыртқа пішіндес болып келеді. Тұқымының құрамында 0,8-1,4% эфир майы және 28-30% қою майлар болады (сурет 2).
Сурет 5 - Қара зере (Nigella sativa) өсімдігінің тұқымы
Қара зере жеңіл, борпылдақ, орташа ылғалды, арам шөптерден ада, әкті құнарлы топырақтарда өседі. Қышқылды топырақтарда нашар жетіледі. Топырақта ылғалдың мөлшерден тыс көп немесе аз болуы өсуін қиындатады. Сортаң топырақта да өсе алады. Жас өскіндері көктемгі суыққа төзімді [5,101-105].
Қара зере майы 100 - ден астам әрекет етуші заттардан және жасушалардың табиғи биосинтезінің 50-ге жуық катализаторларынан тұрады: қаныққан және қанықпаған май қышқылдары, липаза, эфир майы, алкалоидтар (атап айтқанда дамасценин), ацетилхолиндер, катехиндер, энзимдер және т.б. қара зере тұқымдарындағы негізгі белсенді зат - нигелон (немесе нигедаза) - қара зере тұқымынан бөлінген тимохининнің карбонильді полимері, тимохинонға қарағанда улылығы төмен. Қара зире майының құрамының негізгі компоненттерінің бірі-тимохинон. Бұл қабынуға қарсы әсері бар, жалпы тонусты арттырады және өнімділікті жақсартатын күшті антиоксидант. Ол сонымен қатар май қышқылдарының, фосфордың, калийдің, магнийдің және кальцийдің көзі болып табылады. Қара зире майы иммундық жүйені нығайтуға, аллергиялық реакцияларды азайтуға және қалыпқа келтіруге көмектеседі. Сондай - ақ қара зере тұқымдарында бірқатар май қышқылдары бар: линол (55-65%), олеин (15-18%), пальмитин (10-12%), эйкозен (4-5%); стеарин қышқылы (1-3%) [6, 608].
Қазіргі уақытта қара зеренің майы барлық жерде танымалдыққа ие. Тұқымынан асқазан-ішек жолдарының созылмалыауруларын, холециститтер, энтероколиттер, энтериттер, гепатиттер, панкреатиттер емдеу үшін дәрілік "Нигедаз" өндіреді. Қара зередегі липотропты заттар холестериннің тұрақты төмендеуін қамтамасыз етеді және аллергияға қарсы дәрі ретінде алкоголь антидоты болып табылады (сурет 3).
Сурет 6 -Қара зере (Nigella sativa) майы
1.3 Халықтық және дәстүрлі медицинада қара зере майының қолданылуы
1959 жылдан бастап әлемде қара зеренің емдік қасиетіне байланысты 1000-нан астам ғылыми-тәжірибелік зерттеулер жүргізілді. Олардың таңқаларлық нәтижелері туралы бұқаралық ақпарат құралдарында, ғылыми мақалалар мен баяндамаларда жарияланды. Халықтық медицинада зире сығындысының пайдалы қасиеттері оны дәрі ретінде пайдалануға мүмкіндік береді. Дәстүрлі медицина көптеген ауруларды зире көмегімен емдейді Адам денсаулығының тұрақтылығын сақтайтын әсерлі компонент сол жылы қара зере құрамынан анықталды. Кейбір ауруларды емдеу үшін қара зеренің тиімділігін клиникалық зерттеулер де дәлелдеді. Осылай қара зеренің маңыздылығы тұралы осыдан 1400 жылдан астам уақыт бұрын Пайғамбарымыздың (с.а.с.) айтқаны көркем түрде дәлелденді. Ибн Қайым Жаузия өзінің Пайғамбар медицинасы деген кітабына қара зеремен емделген 50 шақты аурудың тізімін енгізген. Қара зере майының халықтық және дәстүрлі медицинада қолданылуы көптеген ғылыми-зерттеулермен дәлелденген (кесте 1). Тұрақтылығын сақтайтын әсерлі компонент сол жылы қара зере құрамынан анықталды. Кейбір ауруларды емдеуде қара зеренің тиімділігін клиникалық зерттеулер де дәлелдеді. Осылай қара зеренің маңыздылығы тұралы осыдан 1400жылдан астам уақыт бұрын Пайғамбарымыздың (с.а.с.) айтқаны көркем түрде дәлелденді. Ибн Қайым Жаузия өзінің Пайғамбар медицинасы деген кітабына қара зеремен емделген 50 шақты аурудың тізімін енгізген [7,52-60]. Қара зере майының халықтық және дәстүрлі медицинада қолданылуы көптеген ғылыми-зерттеулермен дәлелденген (кесте 1,2,3,4,5).
Кесте 1 - Қара зере майының шығу тарихы
Кесте 2 - Қара зеренің адам иммунитетіне әсері
Кесте 3 - Қара зеренің медицинада таралуы
Кесте 4 - Бангладеш университетінің медициналық бөлімінде қара зеренің бактерияға қарсы қасиеттері
Кесте 5 - Қара зеренің бактерияға қарсы қасиеттері
1.4Қара зере майының химиялық құрамына сипаттама
Халықтық медицинада биологиялық және тағамдық құндылығы жоғары қара зере майы кеңінен танымал. Композиция 100 түрлі құрамдас бөліктермен байытылған. Бұл элементтердің жартысынан көбі метаболикалық реакциялардың ағымына ықпал етеді. Майды Калинжи тұқымынан суық сығымдау технологиясы арқылы алады. Бұл хош иісті дәмдеуіш шығыстан шыққан және көптеген ауруларды емдеу үшін белсенді қолданылады [8, 320].
Майдың аздап жасыл-қоңыр реңктері бар. Ол дәмдеуіштердің бай хош иісі бар, ал дәмі тартымды және тұтқыр болады. Өнім көптеген елдердің диетасына енгізілген, соның ішінде халал шектеулерімен.ДӨ ретінде көптеп қолданылады.
ҚАРА ЗЕРЕ ҚҰРАМЫНДА НЕ БАР
Майдың құрамында әртүрлі май қышқылдары бар. Олардың мазмұны 85% -дан астам. Олардың ішінде линол типті қышқыл басым - полиқанықпаған Омега-6 58% құрайды. Бір қанықпаған Омега-9 үлесі жоғары - 24% дейін. Басқа қышқылдардың ішінде пальмиттік, арахидтік, стеариндік, миристтік, пальмитолдік типтегі қышқылдардың құрамы ерекшеленеді. Қанықпаған май қышқылдарының болуы жоққа шығарылмайды.
Өнім әртүрлі витаминдік-минералды кешенмен ерекшеленеді. Зире майында В (В9, В6, В3, В2, В1), D, С, Е тобындағы витаминдік элементтер бар. Калий мен фосфор бар натрий микроэлементтер мен макроэлементтерден бөлінеді. Сондай-ақ марганец, кальций және мырыш бар. Дене темірдің, селеннің, никельдің және мыстың жеткілікті мөлшерінен пайда көреді.
Композицияның қанықтылығына байланысты зире емдік әсердің өнімі болып саналмайды, оның бірегей қасиеттері әртүрлі ауруларды емдеуге қатыса алады. Мәзірге тұрақты түрде енгізу арқылы сіз органдар мен жүйелердің функционалдығын жақсарта аласыз. Бұл ауруды басатын, спазмолитикалық, қабынуға қарсы, антисептикалық әсерге ие болып шығады. Қолданған кезде бактерицидтік, антипаразиттік, вирусқа қарсы, саңырауқұлақтарға қарсы, сондай-ақ иммуностимуляциялаушы және жараларды емдеуге әсер етеді.
Егер бұл өнім емдік мақсатта қабылданса, онда ми мен орталық жүйке жүйесінің жұмысында нақты жақсартулар күтуге болады. Сонымен бірге физикалық және психикалық стресске төзімділік артады, ал антиоксиданттар иммундық механизмдерді нығайтуға және онкологияның алдын алуға көмектеседі.
Май ас қорытуды қалыпқа келтіру, тәбетті арттыру және асқазан сөлінің қышқылдығын қалпына келтіру процестеріне қатысады. Асқорыту трактінің жұмысы жақсарады, микрофлораның күйі қалпына келеді. Ол ас қорытудың бұзылуынан туындаған диспепсиялық өзгерістерді өтеуге пайдалы әсер етеді. Табиғи антибиотик бола отырып, зире майы патогендік микроорганизмдерге зиянды әсер етеді. Бұл әрекет селективті, бұл ішектегі микрофлораны сақтауға мүмкіндік береді [9,350].
Өнім жүрек пен тамыр жүйесінің жұмысына оң әсер етеді. Оның қасиеттері қан тамырларының қабырғаларын нығайтуға, олардың күші мен серпімділігін арттыруға, қан ұйығыштары бар бляшкалардың пайда болуына жол бермейді. Ол сондай-ақ холестерин деңгейін төмендетуге көмектеседі. Дәстүрлі емшілер мен ресми медицина зиренің ыстық түсіретін және қақырық түсіретін қасиеттерін таниды, оны суық тию, бронхит, тұмау, гайморит, пневмония кезіндегі тыныс алу бұзылыстарын емдеуде қолдануға болады. Сондай-ақ семіздік, қант диабеті, зәр шығару жүйесі аурулары диагнозы бар науқастардың үнемі қолдануының пайдасы бар.
ВИТАМИНДЕР
Адам ағзасы үшін витаминдердің маңызды рөлін, оның қалыпты жұмыс істеуін мойындамау қиын. Өйткені, органикалық түрдегі осындай төмен молекулалық қосылыстардың болмауы қайғылы салдарға әкелуі мүмкін. Зире майы денені витаминдермен қоректендіруге көмектеседі, өйткені оның құрамындағы палитра әртүрлі:
А дәрумені - ақуыздар, майлар және көмірсулар алмасуына белсенді қатысатын майда еритін компонент. Ол ағзадағы өсу процестерін қамтамасыз ету, көру органдарының жұмысын қалыпқа келтіру үшін маңызды элемент ретінде әрекет етеді. Ретинолдың арқасында ауыз қуысының шырышты қабығына және тыныс алу арналарына әсер ететін аурулардан иммундық қорғаныс күшейеді, инфекцияның алдын алады.
D дәрумені - кальцийдің ағзаға сіңуіне ықпал ететін майда еритін витамин. Оның болуына байланысты сүйек тінінің қалыпты өсуіне, қанның ұюын қалыпқа келтіруге жағдай жасалады. Жүрек және қан тамырлары жүйесінің жұмысын жақсартады. Балаларда кальциферол жетіспеушілігімен рахит дамуы артады, ал ересектерде сүйек құрылымдарының кеуектілігі мен сынғыштығы артады.
С витамині - суда еритін түрлерге жатады, ағзаның инфекциялық зақымдануға төзімділігін арттыруды қамтамасыз етеді. Ол метаболикалық процестерге қатысуы, холестерин деңгейін төмендетуге және темірдің сіңуін белсендіруге көмектесуімен ерекшеленеді. Аскорбин қышқылының жетіспеушілігімен шаршау күшейеді, тиімділік төмендейді, инфекцияларға төзімділік төмендейді.
Е дәрумені - майларға, ақуыздарға және көмірсуларға қатысты метаболикалық процестерде қолданылады, бұлшықет жұмысын қалыпқа келтіруге ықпал етеді, жасуша құрылымдарының тұтастығын нығайтады және жүктіліктің қалыпты процесіне ықпал етеді [9, 10-12].
МАКРОЭЛЕМЕНТТЕР
Метаболикалық процестер витаминдермен ғана емес, сонымен қатар минералдармен де қамтамасыз етіледі. Соңғысының көмегімен организмге қажетті заттардың, мысалы, аминқышқылдарының синтезі жүзеге асады, витаминдердің ассимиляциясы жүзеге асырылады, жасушалар түзіліп, қоректенеді. Минералдың жетіспеушілігімен бұзылулар мен аурулар тізбегі белсендірілуі мүмкін.
Қара зере майының құрамында бірқатар пайдалы макронутриенттер бар:
Калий - қандағы қышқыл-негіз тепе-теңдігін орнатуға ықпал ететін жасушаішілік макронутриент. Ол жүйке импульстарының берілуіне қатысады, ферменттердің әсерін ынталандырады. Калий қандағы шамадан тыс натрий болған кезде қорғаныш әсерлері бар, қан қысымын қалыпқа келтіруге көмектеседі. Ол сондай-ақ диуретикалық әсерге ие, оның шығарылуын арттырады.
Кальций - оның рөлі тіндердің сүйек негізін қалыптастырумен және ферментативті процестерді белсендірумен байланысты. Иондық тепе-теңдікті қамтамасыз етеді. Макронутриент жүректің, қан тамырларының және жүйке-бұлшықет жүйесінің жұмысына әсер етеді.
Натрий - қанның буферленуін қамтамасыз ететін және қан қысымымен су алмасуды реттейтін жасушааралық және жасушаішілік типті макроэлемент. Оның әрекетінің арқасында ферменттер белсендіріледі, бұлшықет және жүйке топтарының тіндерінің реттелуі ынталандырылады.
Фосфор белоктардың, сүйектердің және нуклеин қышқылдарының құрылымындағы маңызды элемент болып табылады. Қосылыстар энергетикалық сипаттағы метаболикалық процестерге қатысады, соның арқасында қалыпты бұлшықет және ақыл-ой белсенділігі, өмірді қамтамасыз ету үшін жағдайлар жасалады [10,350 ].
МАЙ ҚЫШҚЫЛЫ
Зере майы бірқатар май қышқылдарымен байытылған. Олардың 26-сы бар, ал 18-і қанықпаған деп сипатталады. Соңғысының ерекшелігі - ішкі микроклиматты құру үшін олардың алмасу реакцияларына түсуінің қарапайымдылығы.
Негізгі май қышқылдарына мыналар жатады:
Линолей (Омега-6) - эмбрионның өсу және даму процестерін реттеуге көмектеседі, липидтердің, қанттардың, белоктардың және В дәрумендерінің алмасуын реттеуге қатысады. Ас қорыту жүйесінің гормоналды синтезі мен ферменттерінің потенциализациясын қамтамасыз етеді, қалдықтардан жасушаларды жою, жүйке көріністерінің қозғыштығын төмендетеді.
Oleic Omega-9 - холестерин концентрациясына әсер етпейді, бірақ тамыр аймағында шөгінділердің пайда болуына жол бермейді. Қатерлі ісіктен қорғайтын қасиеттері белгілі. Жетіспеушілікпен әлсіздік сезіледі, шаршау пайда болады, ас қорыту проблемалары пайда болады, терінің және шаштың сызығы нашарлайды.
Омега-3 - күшті қабынуға қарсы әсері бар, жүрек-тамыр жүйесі ауруларын, ревматизм көріністерін, онкологияға бейімділікті азайтуға көмектеседі.
Коллаген және гиалурон қышқылы арқылы эластиннің синтезін ынталандыратын пальмитин қышқылы. Бұл терінің регенеративті өзгеруіне жақсы әсер етеді.
Стеарин қышқылы - терінің күйін қалпына келтіру үшін таптырмас зат [11,764].
АМИН ҚЫШҚЫЛДАРЫ
Амин қышқылдары - құрамына көмірсутек қаңқасы, амин және карбоксил топтары кіретін органикалық түрдегі күрделі заттар. Қара зире майының құрамында 15-ке дейін аминқышқылдары бар (аргининді қоса). Оның 8-і алмастырылмайтын деп танылды. Соңғысына ағзаның өндіре алмайтын, бірақ тамақпен бірге келетіндері жатады.
Майдың құрамы аргининнің болуымен ерекшеленеді, яғни. белоктан синтезделген ерекше амин қышқылы. Амин қышқылы жүрек пен тамыр жүйесінің жұмысын нығайтуға көмектеседі, қан қысымын бақылауды қамтамасыз етеді, иммундық жүйені нығайтады және токсиндердің жойылуын ынталандырады. Денедегі аргининнің жеткілікті болуы өнімділіктің оңтайлы деңгейін қамтамасыз етеді, онкологиядан қорғайды.
Оның косметологияда алатын орны ерекше. Өнімдерде аминқышқылдарының болуы тері мен шаштың денсаулығына оң әсер етеді [12,16-27].
ФЕНОЛДАР
Қара зире мен одан алынатын майдың құрамында монотерпенді фенолдар бар. Олар ісіктердің дамуын және таралуын тежеу арқылы оң әсер етеді. Дегенмен, адамдардың кейбір санаттарында фенолдық сезімталдық қаупі бар. Бұл жағдайда беттің қызаруы, ас қорытудың бұзылуы, бастың ауыруы, агрессивті мінез-құлық болуы мүмкін.
Спирттер мен эфирлер
Эфир майларының мөлшері шамамен 1,3% құрайды. Май қышқылдарымен, фитостеролдармен, флавоноидтармен бірге эфир майлары қан тамырларының күйін қалыпқа келтіруге, олардың сынғыштығын төмендетуге және капиллярлардың өткізгіштігін төмендетуге көмектеседі. Қан қысымын қалыпқа келтіруді, тромбозды шектеуді, холестеринді төмендетуді қамтамасыз етеді.
АЛКАЛОИДТЕР
Зире майында алкалоидтар тобының заттары да бар. Бұл құрамында азот бар органикалық қосылыстар. Олардың физиологиялық белсенділігі бар, сондықтан олардың денеде артық болуы денсаулыққа зиян тигізеді. Қалыпты дозаларда қан қысымының төмендеуі қамтамасыз етіледі, седативті әсер және антиаритмиялық әсер көрінеді [13, 192-197].
ҚАНТ ЖӘНЕ САХАРИДТЕР
Майдың құрамында полисахаридтер мен моносахаридтердің өкілдері бар. Соңғыларының арасында глюкоза мен ксилозаның болуы байқалады. Бірақ полисахаридтер құрамы бойынша күрделі көмірсулар болып табылады және сіңімділік белсенділігі баяу. Олардың қасиеттерін диетологтар адамның тамақтану балансын реттеу үшін пайдаланады.
Өсімдік қанттарына фруктоза мен глюкоза жатады. Зире құрамындағы соңғы компонент бірнеше пайдалы қасиеттердің орындалуын қамтамасыз етеді:
органдардың жұмыс істеуі және тіндердің дамуы үшін қажетті энергияны босату;
дененің күшін нығайту;
дезинфекциялау іс-шараларын жүргізу;
көңіл-күй мен психоэмоционалды жағдайды қалыпқа келтіру;
қан айналымы механизмдерін белсендіру;
аштықты реттеу;
мидың белсендірілуі.
ФИТОСТЕРОЛДАР ЖӘНЕ ФИТОСТЕРОЛДАР
Фитостеролдар - өсімдік тектес гормондар, олармен қара зире майы айтарлықтай мөлшерде қаныққан. Оларды организмде өт түрінің қышқылдық құрамдас бөліктері, гормондар, сондай-ақ провитамин D. Олар қабынуға қарсы және бактерицидтік әсерге ие, иммундық жүйені ынталандырады және эндокриндік жүйе ауруларының алдын алуға көмектеседі. , жүрек және қан тамырлары.
Фитостеролдар холестерин деңгейін төмендете алады және бірқатар зерттеулер олардың қатерлі ісік қаупін азайтуға қабілеттілігін көрсетеді. Мұндай компоненттер жасына байланысты коллаген өндірісінің төмендеуін бәсеңдетеді және көптеген жағдайларда оның өндірісін ынталандырады, бұл теріге пайдалы [14, 286].
1.5 Қара зере майы негізінде косметологиялық спрей алу
Бет терісі үнемі, сапалы күтімді қажет етеді. Өндірушілер бұған арналған көптеген өнімдерді ұсынады. Олардың бірі-бетке арналған арнайы спрей. Оны әртүрлі өндірушілер шығарады және оны қолдану теріні қажетті ылғалмен қанықтырып қана қоймай, макияжды бекітіп, оны пайдалы микроэлементтермен қанықтыруға мүмкіндік береді.
Косметологиялық қара зере майы негізінде алынған спрей -ол бетті керемет жаңартады және көңіл күйді көтеруге көмектеседі
* қабынуға қарсы,
* бактерияға қарсы,
* антифункционалды агент ретінде қолданылады.
* Оның қорғаныш, тазартқыш, ылғалдандыратын және нәрлендіретін қасиеттері бар.
* Сондай - ақ, қара зере майы: терінің қалпына келу функцияларын тездетеді; тыртықтарды емдейді; пигментацияны жояды;
* теріні тегістейді және қатайтады;
* безеумен, ісінумен күреседі;
* қан мен лимфа ағымын жақсартады.
СІЗ БІЛЕСІЗ БЕ?
Эмульсия Косметикалық шикізаттың негізгі бөлігі араласпайды немесе жартылай болады бір-бірімен араласатын заттар; мұндай жағдайларда формула жасаушылар араласпайтын ингредиенттерді біріктіруді қамтамасыз ететін рецептураны таңдауы керек. Анықтамасына сәйкес, ...эмульсия - кем дегенде екі араласпайтын сұйықтықтан тұратын екі фазалы жүйе, олардың біреуі тамшылар түрінде (әдетте ішкі немесе дисперсті фаза деп аталады) басқа сұйықтықта (сонымен бірге белгілі) дисперсті. сыртқы немесе үздіксіз фаза) әдетте бір немесе бірнеше эмульгаторлар арқылы тұрақтандырылады. Осы анықтамаға сүйене отырып, эмульсияда үш негізгі ингредиент бар, атап айтқанда май фазасы, сулы фаза және эмульгатор. Эмульсиялардың екі негізгі түрі бар: OW және WO. OW типті эмульсияларда мұнай суда дисперсті болады және су сыртқы (үздіксіз) фаза ретінде болған кезде тамшылар түрінде беріледі. Эмульгатор молекулалары май тамшыларының бетін жауып, оларды жеңілдетеді. Сумен араластыру және бетіне асып кетудің алдын алу (МВ типті эмульсия суретін қараңыз. 5-суреттеMW типті эмульсияда беттік белсенді зат молекулаларының бастарындағы гидрофильді топтар үздіксіз сулы фазаға, ал олардың гидрофобты құйрықтары май тамшыларына бағытталған.
Эмульсиялар косметика өнеркәсібінде басқа құрамдардан артықшылығына байланысты ең көп қолданылатын дәрілік зат болып табылады. Олар әдетте бірегей құрылымға ие және теріде жақсы сезінеді, сонымен қатар гидрофильді және гидрофобты ингредиенттерді жеткізу құралы ретінде пайдаланылады [19,465-466].
Су
Май
Май тамшысы
Сурет 7 - Мұнай фазасынан, сулы фазадан және май тамшыларын орап тұратын беттік белсенді зат молекулаларынан тұратын судағы мұнай эмульсиясы (OW)
Әдетте, OW түріндегі эмульсиялар түрлі спрейлерде немесе бет ылғалдандырғыштары сияқты салыстырмалы түрде аз мөлшерде май қажет болатын жағдайларда қолданылады.
# Екінші жағынан, композицияда көбірек май қажет болғанда WO түріндегі эмульсияларға артықшылық беріледі. WO түріндегі эмульсиялар қалыңырақ, тұрақты қалдық қалдырады және болады
# суға төзімдірек (сыртқы фазада майлар болғандықтан). WO типті эмульсияларға артықшылық берілетін типтік өнімдер - бұл жөргекке арналған бөртпелерге арналған өнімдер, күннен қорғайтынл ласьондар .мен спрейлер
# Косметикалық тұрғыдан су-силикон (WC) эмульсиялары да маңызды. Бұл құрамдар теріге ерекше, майсыз сезім береді және теріні тегіс етіп, тез құрғайды.
# Қарапайым екі фазалы эмульсиялардан басқа, эмульсиялар сияқты күрделірек түрлерін қалыптастыруға болады.
Судағы мұнай-су (WOW) түрлері, олар эмульсиядағы эмульсия болып табылады.Эмульсиялар ішкі фазаның тамшы мөлшеріне байланысты мөлдір емес құрамдар болып табылады. Эмульсиялар осы екі ингредиентті эмульгаторлармен біріктіреді, олар фазаларды ұзақ уақыт бойы араластыруға көмектеседі. Дегенмен, эмульгаторларды қолданғанның өзінде бұл фазалар тұрақты болып қалу үшін ең төменгі энергия күйіне жетеді. Стокс заңы бойынша эмульсиялардың тұрақтылығын ішкі фазаның тамшы мөлшерін азайту арқылы арттыруға болады (оны қарқынды араластыру арқылы қол жеткізуге болады); екі фазаның тығыздығы мүмкіндігінше жақын болуы керек (әдетте бұл факторды өзгерту мүмкін емес, себебіол қолданылатын ингредиенттердің түріне байланысты); және үздіксіз фазаның тұтқырлығын арттыру керек, ол содан кейін мүмкінішкі фазаның тамшыларының бірігуіне қарсы тосқауыл ретінде қызмет етеді.
Сонымен қатар, маңызды кезең мұнай фазасының HLB талаптарына сәйкес шығарылатын эмульгаторлардың түрі мен мөлшерін дұрыс таңдау болып табылады. Сонымен қатар, соңғы өнімді жоғары температурада сақтауға болмайды, өйткені жоғары температура құрамдардың тұтқырлығына және майлар мен майлардың тотығуға төзімділігіне әсер етеді [20,223-226].
Тұтқырлығына байланысты эмульсияның екі түрі әдетте косметикалық мақсаттарда қолданылады, атап айтқанда лосьондар.
# Лосьондар - сұйықтық сияқты әрекет ететін тұтқырлығы төмен (жұқа) эмульсиялар; сондықтан оларды бөтелкеден құюға немесе банкадан сорып алуға болады. Олар қатты үйкеліссіз жағуға арналған. FDA анықтамасына сәйкес, ...лосьон - бұл эмульсия, сұйықтықты шығару формасы. Су фазасының көп мөлшеріне байланысты олар аз майланады және шаюға оңай. Лосьондар көбінесе сүт және бальзамдар деп аталады. Лосьондардың мысалдары макияж кетіретін сүттер, аэрозольсыз күннен қорғайтын спрейлер.
Суспензия - сұйық ортада ерімейтін қатты ингредиенттерді жеткізуге арналған рецепт. FDA анықтамасына сәйкес, суспензия - сұйық ортада дисперсті қатты бөлшектерді қамтитын босатудың сұйық түрі.
Сұйық ортаның түріне байланысты әдетте басқалардың арасында суспензияның келесі үш түрі бөлінеді:
# Су негізіндегі суспензиялар;
# Бетке арналған белгілі бір сергіткіштер сияқты гидроалкогольді құрамдар;
# Силикон негізіндегі аэрозольді терлеуге қарсы препараттар, органикалық еріткіш негізіндегі тырнақ бояулары және тушь, сұйық көз контурлағышы және ерін жылтыратқышы сияқты пигментті түсті қоспалары бар кез келген сұйық түсті косметика сияқты сусыз құрамдар [24, 101-104].
Суспензиялар, эмульсиялар сияқты, термодинамикалық тұрақсыз. Ауырлық күшінің әсерінен уақыт өте келе ерімейтін бөлшектер ыдыстың түбіне шөгуге бейім болады. Шөгу жылдамдығын эмульсиялар бөлімінде қарастырылған Стокс теңдеуі арқылы сипаттауға болады. Стокс заңы бойынша суспензиялардың тұрақтылығына әсер ететін факторларға сұйық фазаның тұтқырлығы, екі фаза арасындағы тығыздықтың айырмашылығы, ерімейтін бөлшектердің мөлшері және гравитациялық үдеу жатады. Осы факторлардың негізінде сұйық фазаның тұтқырлығы мен дисперсті фазаның бөлшектерінің өлшемін арттыру үшін оңай өзгертуге болады. Суспензия тұрақтылығы. Қоюландырғыштар суспензияның маңызды бөліктері болып табылады, өйткені олар көбеюі мүмкінтұтқырлығы және сондықтан ерімейтін қатты заттардың шөгу жылдамдығын бәсеңдетеді және жалпы мөлшерін арттырады [25, 259-262].
Сурет 8 - Спрей технологиясының құрылымы
Уақыт өте келе суспензиядағы қатты бөлшектердің шөгуі:
а) қоюлатқыштар пайдаланылмаса, қысқа уақыт ішінде ерімейтін қатты заттар резервуардың түбіне шөгеді
б) қоюландырғыштарды пайдаланған кезде олар сұйық фазаның тұтқырлығын арттырып,сұйық ортадағы дисперсті қатты бөлшектер, шөгу жылдамдығын бәсеңдетеді.
Ерімейтін ингредиент(тер) бөлшектерінің мөлшері неғұрлым аз болса, шөгу жылдамдығы соғұрлым ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
С.Д. АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ
ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ КЕАҚ
ФАРМАЦИЯ МЕКТЕБІ
Фармацевтикалық технология кaфeдpacы
Фармацевтикалық технология кафедрасы отырысының хаттамасы №_____________________2022 ж
қорғауға жіберілді.
Фармацевтикалық технология кафедрасының меңгерушісі, фарм. ғ.д., проф. Устенова Г.О.
_________________________________ ____________2022 ж
ӘОЖ:615.262:582.675
БАЛТАБАЙ ҚҰРАЛАЙ ТАЛҒАТҚЫЗЫ
4 курс 18-010-01 топ студенті
ҚАРА ЗЕРЕ (NIGELLA SATIVA) СУБСТАНЦИЯСЫ НЕГІЗІНДЕ КОСМЕТОЛОГИЯЛЫҚ ҚҰРАЛДЫҢ ҚҰРАМЫ МЕН ТЕХНОЛОГИЯСЫН ЖАСАУ
5B074800 Фармацевтикалық өндіріс технологиясы мамандығы бойынша техника және технология бакалавр дәрежесін алу үшін дипломдық жұмысы
Дипломдық жұмыс жетекшісі: PhD доктор, доцент Тургумбаева Акнур Аманбековна ________________
Нормобақылаушы:
магистр, ассистент Тілеуберді Н.Н.________________
Алматы 2022
С.Ж. АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ КЕАҚ
5B074800 Фаpмацeвтикалық өндіpіс тeхнологиясы мамандығы
Студенттің дипломдық жұмысына
Балтабай Құралай Талғатқызына
1 Жұмыс тақыpыбы: Өсімдік субстанция негізінде косметологиялық құралдың құрамы мен технологиясын жасау.
Фаpмацeвтикалық тeхнология кафeдpасының отыpысында бeкітілді
2 Студeнттің аяқталған жұмысты тапсыpатын соңғы мepзімі __ ___маусым___ 2022 ж.
3 Жұмысқа бастапқы дepeктep
3.1 Нысана - Қара зере шикізатынан майлы экстрактын алу
3.2 Майлы экстракт негізінде спрей жасау және оны стандарттау
4 Дипломдық жұмыс мазмұны:
4.1 Кіpіспe
4.2 Әдeбиeттік шолу
4.3 Жоба тақыpыбы бойынша ғылыми-зepттeу жұмыстаpы (өнімнің фаpмацeвтикалық өндіpісі)
4.4 Тeхнологиялық үpдістің сипаттамасы
4.5 Тeхнологиялық үpдіс сызбасы
4.6 Аппаpатуpалық сызба (тeхнологиялық үpдісті автоматтандыpу)
4.7 Тeхнологиялық eсeптeулep (матepиалдық, энepгeтикалық, жылулық баланстаp)
4.8 Дайын өнім сапасын бақылау
4.9 Тeхника-экономикалық нeгіздeмe
4.10 Қоpшаған оpтаны қоpғау
4.11 Өндіріс қауіпсіздігі
4.12 Қоpытынды
4.13 Қолданылған әдебиеттер
5Гpафикалық матepиалдаp тізімі
5.1 Тeхнологиялық үpдіс сызбасы
5.2 Өндіpіс автоматизациясы мeн аппаpатуpалық сызба
6 Тапсыpманы алу мepзімі _____ _қараша_2021 ж.
Тапсырманы орындауға қабылдады: _______________ Балтабай Қ.Т.
Дипломдық жұмыс жетекшісі,
PhD доктор, доцент.: _______________ Тургумбаева А.А.
№
Дипломдық жұмыс кeзeңінің атауы
Дипломдық жұмыс кeзeңін оpындау мepзімі
Eскepтулep
1
Дипломдық жұмыстың тақырыбын бекіту
Қаpаша 2021ж.
2
Дипломдық жұмыстың мақсаттары,міндеттері,ғылыми жаңашылдығын негіздеу
Жeлтоқсан 2021ж.
3
Тәжірбиелік бөлім:
Өсімдік шикізатына шолу (black cumin)
Қаңтаp - науpыз 2022ж.
4
Қара зере (black cumin) өсімдігі негізінде майлы экстрактын алу
Қаңтаp - науpыз 2022ж.
5
Қара зере майлы экстракт негізінде спрейдің құрамын дайындау
Қаңтаp - науpыз 2022ж.
6
Майлы экстракт негізінде спрей жасалғаннан кейін стандарттау
Науpыз 2022ж.
7
Алынған спрейдің технико-экономикалық негіздемесін ұсыну
Сәуіp 2022ж.
8
Жұмысты peцeнзиялау
Мамыp 2022ж.
9
Дипломдық жұмысты МEК-ға өткізу
Маусым 2022ж.
КҮНТІЗБЕЛІК ЖОСПАР
Дипломдық жұмыстың жетекшісі_________________Тургумбае ва А.А.
РЕФЕРАТ
Дипломдық жұмыс 60 беттен, 17 кестеден, 17 суреттен, 58 әдеби дереккөзден және бірнеше қосымшадан тұрады.
Кілтті сөздер:Қара зере майы, субстанция, косметологиялық спрей,технологиялық процесс, аппаратуралық схема, дайын өнім
Зерттеу жұмысының мақсаты:Қара зере (NIGELLA SATIVA)субстанциясы негізінде косметологиялық құралдың құрамы мен технологиясын жасау.
Жүргізілген зерттеулер негізінде бетке арналған косметологиялық спрейдің құрамы және технологиясы әзірленді, қара зере майынан спрей алудың технологиялық жəне аппаратуралық сызбанұсқасы құрылды, бетке арналған спрейдің сапасы бағаланды, алынған спрейдің технико-экономикалық негіздемесі жасалынды.
МАЗМҰНЫ
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .
5
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
6
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
7
1
ӘДЕБИЕТТІК ШОЛУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
8
1.1
Косметологиялық спрейдің тарихы мен сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ..
8
1.2
Қара зере өсімдігіне жалпы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
13
1.3
Халықтық және дәстүрлі медицинада қара зере майының қолданылуы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
16
1.4
1.5
1.6
Қара зере майының химиялық құрамына сипаттама ... ... ... ... ... ... .. ...
Қара зере майы негізінде косметологиялық спрей алу ... ... ... ... ... ... .
Косметологиялық спрейді алудың құрамы мен оңтайлы шарттарын таңдау және оңтайлы құрамын анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
20
24
28
2
МАТЕРИАЛДАР МЕН ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ..
31
2.1
Зерттеу материалдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
31
2.2
Зерттеу әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
32
3
ТӘЖІРИБЕЛІК БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
34
3.1
Қазақстан Республикасының фармацевтикалық нарығындағы косметологиялық құралдарға жалпы шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
34
3.2
Косметологиялық спрей жасаудың технологиялық сызба- нұсқасы ...
37
3.3
Өндірістіңаппаратуралық сызбасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
44
3.4
Косметологиялық спрейдің сапа спецификациясы ... ... ... ... ... ... ... ..
45
4
ТЕХНИКА ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕМЕ ... ... ... ... ... ... .. ... ..
46
4.1
Материалдық есептеулер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
48
4.2
Энергетикалық баланс ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
49
5
ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ..
52
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
54
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ..
55
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
58
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
Осы дипломдық жобада төмендегі нормативтік құжаттардан сілтемелер қолданылды:
ГОСТ 7.32-2001 Система стандартов по информации, библиотечному и издательскому делу. Отчет о научно-исследовательской работе. Структура и правила оформления. - М.: Госстандарт России, 2008. - 20 с.;
ГОСТ 7.1-2003 Библиографическая запись. Общие требования и правила составления. - Москва: ИПК Изд-во стандартов, 2004. - 47 с.;
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 27 мамыр 2015 жылғы Тиісті фармацевтикалық практикаларды бекіту туралы №392 бұйрығы;
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 19 қараша 2009 жыл Дәрілік заттардың сапасы мен қауіпсіздігін бақылау жөніндегі нормативтік-техникалық құжатты жасау, келісу және сараптау ережесін бекіту туралы №754 бұйрығы;
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтауәлеуметтік даму министрінің министрінің16 сәуір 2015 жыл Дәрілік заттар мен медициналық бұйымдарды таңбалау қағидаларын бекіту туралы №227 бұйрығы.
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Фармакопеясы. 1 т, - Алматы: Жібек жолы баспа үйі, 2008.
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Фармакопеясы. 2 т, - Алматы: Жібек жолы баспа үйі,2009.
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
Осы дипломдық жобада келесі белгілеулер мен қысқартулар қолданылды
ДӨ
-
Дәрілік өсімдік
Дәрілік өсімдік
ДЗ
-
Дәрілік зат
Дәрілік зат
ДҚ
-
Дәрілік қалып
Дәрілік қалып
ДӨШ
-
Дәрілік өсімдік шикізат
Дәрілік өсімдік шикізат
ЖФҚ
-
Жалпы фармакопеялық құжат
Жауапкершілігі шектеулі серіктестігі
ӨТБ
-
Өндірістің технологиялық бөлімі
Қаптау, орау, белгілеу
ТЭН
-
ТЕХНИКА-ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕМЕ
Тағы басқа
МФ
-
Мемлекеттік фармакопея
Температура
НҚ
-
нормативті құжат
технологиялық үрдіс
ББЗ
-
Беттік белсенді заттар
Мемлекеттік фармакопея
ШРМ
-
Шекті рұқсат етілген мөлшері
ТЖ
-
Төтенше жағыдай
КІРІСПЕ
Дипломдық жұмыс қара зере (Nigēlla satīva) субстанциясы негізінде косметологиялық құралдың құрамы мен технологиясын жасауға арналған.
Жұмыстың өзектілігі
Қара зере майы көптеген ауруға ем дәрілік субстанция болып табылады, осы майдың негізінде косметологиялық құрал жасап шығуға бағытталған.Жалпы ТМД елдерінде қара зере майымен жасалған спрейлер саны салыстырмалы түрде өте аз. Спрейлердің артықшылығы қолданылуындағы ыңғайлылығы мен қарапайымдылығы, әрі көптеген дәрілік препаттарға таптырмас алмастырғыш болар еді.
Сонымен қатар, дәрілік құрамдарда да косметологиялық спрейлерді пайдаланудың маңыздылығы оларды қолдану арқылы аллергиялық реакциялар деңгейін төмендетуге, емдік әсерді жоғарылатуға мүмкіндік аламыз. Жалпы қара зере майы ауруды басатын, тыныштандыратын, бактерия жоятын, иммунитет көтеретін қасиеттерге ие болғандықтан медицинаға дәрілік құрал ретінде енгізуге мүмкіндік аламыз. Дәрілік заттар арасында биологиялық белсенді заттардың теңдестірілген кешенінің арқасында, мүмкін болатын жанама әсерлері аз болатын өсімдік тектес препараттар ерекше рөл атқарады. Қазақстан фармацевтикалық нарығында өсімдік шикізаты негізінде проктологиялық ауруларды емдеуге арналған дәрілік заттар атауларының тар спектрі ұсынылған. Сондықтан қара зере субстанциясы негізінде косметологиялық құралдың құрамы мен технологиясын жасау өзекті.
Жұмыстың мақсаты - қара зере субстанциясы негізінде косметологиялық құралдың құрамы мен технологиясын жасау.
Жұмыстың міндеттері:
1. Қара зере (Nigēlla satīva) субстанциясы негізінде косметологиялық құралдың құрамын құрастыру;
2. Технологиялық және аппаратуралық схемасын жасау;
3. Техника-экономикалық негіздеме жасау.
Зерттеу нысаны: қара зере (Nigēlla satīva) майы.
Зерттеу заты: косметологиялық спрей.
1 ӘДЕБИЕТТІК ШОЛУ
3.1 Косметологиялық спрейдің тарихы және сипаттамасы
Ең алғаш аэрозольдер Еуропада 30-шы жылдары пайда болды, ол кезде норвегиялық ғалым Э. Ротхейм пропан мен Бутанмен қоспадағы қысымдағы баллончиктерге бояуларды буып-түю тәсілін ашты .Келесі 1937 ж.т. Иддингс баллончиктерді толтыру үшін болды және төмен температуралық әдіс қолданылды. Хоккей осы жылы пропанда инсектицидтің аэрозольдік қаптамасын жасады. Бірақ бірнеше сынақтардан кейін бұл бағыттағы жұмыс тоқтатылды ,өйткені бұл қаптама осындай құраммен тұтанудың үлкен қаупін тудырды. [1]
Аэрозольдерді жасау, зерттеу, өндіру және қолдануға ерекше үлес қосқан ғалым Е.Г.Башур болды, басқа авторлармен бірге дайындау технологиясының аспектілерін, классификациясын: аэрозольдерді; аэрозольді қаптамалардың, бүріккіш клапандарының, қондырмалардың жұмыс істеу принциптерін, аэрозольді баллондардың әртүрлі конструкциясын және оларды толтыру әдістерін жасау,пайдалану жолдарын ұсынды [2].
Аэрозольдердің, аэразольді дәрілік форманың артықшылықтары мен кемшіліктері
аэрозольдерді қолдану ыңғайлы, эстетикалық, гигиеналық;
дозалау құрылғыларын пайдалану кезінде дәрі-дәрмектің нақты дозасы қамтамасыз етіледі;
дәрілік заттардың салыстырмалы түрде аз шығындарымен жылдам терапиялық әсерге әкеледі;
аэрозоль баллоны герметикалық жабық, бұл дәрілік препараттың сырттан ластануын болдырмайды;
аэрозоль баллоны препаратты кебуден, жарық пен ылғалдың әсерінен қорғайды;
барлық жарамдылық мерзімі ішінде аэрозольдер зарарсыздығын сақтайды;
Сурет 1 -Спрей құтылары
Аэрозольдердің кейбір кемшіліктері бар:
салыстырмалы түрде жоғары құны;
жоғары температураның соққысы немесе әсері кезінде баллонның жарылу мүмкіндігі;
манипуляциялар кезінде үй-жай ауасының дәрілік препараттармен және пропелленттермен ластануы.
Алайда, кемшіліктерге қарамастан, медициналық тәжірибеде аэрозольдерді қолдану прогрессивті болып саналады. [3, 4]
Спрейлер-бұл аэрозольдердің бір түрі. Дәрілік зат ретінде Спрей қазір медициналық практикада өте белсенді қолданыла бастады. Бұл белгілі бір параметрлері бар газ сұйықтығының ағынын құруды қамтамасыз ететін жоғары тиімді және сапалы микроспреерлердің (микро сорғылардың) дамуына байланысты. Спрей іс жүзінде жоғарғы тыныс жолдарының ауруларын емдеу үшін қолданылған аэрозольдерді алмастырады. Аэрозоль мен спрейдің негізгі негізгі айырмашылықтары: аэрозольде препараттың берілуі артық қысымға байланысты, ал шығару клапан арқылы жүреді. Бұл жоғары кинетикалық энергиясы бар бөлшектердің мөлшері 1 5 мкм болатын ұсақ дисперсті суспензия жасайды. Аэрозоль түріндегі препараттар негізінен төменгі тыныс жолдарының ауруларын емдеу үшін қолданылады. Пайдалану кезінде спрей препаратты беру есебінен жүргізіледі, оның механикалық экструзия поршеньмен микроқысым, бұл ретте қысым шишада жақын атмосфералық. Спрейдің бөлшектердің мөлшері аэрозольге қарағанда үлкен (10 50 мкм), олардың жылдамдығы төмен. Спрей түріндегі препараттар жергілікті, Сыртқы, интраназальды қолдану үшін қолданылады.[5]
Спрей-ерітінді, эмульсия немесе суспензия болып табылатын және жергілікті немесе жүйелік әсерді қамтамасыз етуге арналған сұйық дәрілік түр. Спрейдің дәрілік түр ретіндегі ерекшелігі дәрілік затты қаптамадан алу тәсілі болып табылады: дәстүрлі дәрілік түрлерден айырмашылығы компоненттерді алуға әртүрлі конструкциядағы микронасостардың көмегімен қол жеткізіледі, бұл ретте дәрілік зат ұсақ дисперсті бөлшектер түрінде шашыратылады
Спрейдің дәрілік түріне келесі қасиеттер тән:
+ спрей түріндегі дәрілік түрлер терапиялық әсердің басталуының салыстырмалы жылдамдығы;
+ дәрілік түрдің терапиялық әсерге препараттың аз дозасында ДЗ бөлшектерін диспергирлеу арқылы қол жеткізіледі;
+ мөлшерлеу клапандарын қолдану кезінде дәл мөлшерлеу қамтамасыз етіледі;
+ бөлшектердің кішкентай мөлшері олардың енуінің жоғары деңгейіне әкеледі;
+ теріге, шырышты қабықтарға немесе ингаляцияға қолдану, олардың жүйелі әсері кезінде пайда болуы мүмкін дәрілік заттардың жанама әсерін азайтуға мүмкіндік береді;
+ препараттың бүткіл қолданылу мерзімі ішінде құтының герметикалығы ластану қауіпі болмайды;
+ гигиеналық, ыңғайлы және жылдам қолдану әдісі;[6]
Спрей өндірісіне қысқаша шолу
Өндіріс орны жартылай автоматты және автоматты жабдықтарға негізделген. Автоматтық ленейка жабдығының негізгі бөліктері құю автоматы, микродозаторды кигізу және микродозатормен флаконды тығындау болып табылады. Құтыларды дайындау автоматтық режимде іске асады. Спрейдің құю және тығындау автоматы 13 - суретте көрсетілген.
Сурет2 - Спрейлерді құю және тығындау автоматы
* 1.Айналмалы үстел.
* 2.Конвейер.
* 3.Құтыларға арналған бұғаттағыш құрылғы.
* 4.Флакондардың бөлу датчигі.
* 5.Форсункалар блогы.
* 6.Мөлшерлеу құрылғысы.
* 7.Қақпақтарға арналған вибробункер.
* 8.Қақпақтарды кигізу сенсоры,датчигі.
* 9.Айналдыру торабы.
* 10.Кескіш.
* 11.Дайын өнім конвейері.
Автоматтың жұс жасау көрінісі мынадай түрде жұмыс істейді: стерилизациядан кейін құтылар 1.айналмалы үстелге, одан әрі айналмалы үстелден конвейерге беріледі.2.Конвейерде ақау болған жағдайда құлыптау құрылғысы қарастырылған. 3. Конвейерден шишалар айналмалы позициялау құрылғысына түседі, орналасу құрылғысында шишалардың болуын бақылау сенсормен яғни датчигімен жүзеге асырылады. 4. Бұдан әрі Құтылар форсункалар блогына жылжиды. 5.Мөлшерлеу ұүрылғысы арқылы. 6 субстанцияларды құтыларға құю жүргізіледі, содан кейін 7 вибробункері бойынша микродозаторларды құтыларға беру жүргізіледі. Әрі қарай, манипулятор арқылы микродозаторларды кию жүзеге асырылады. Қақпақтарды кию сапасын бақылауды сенсор орындайды, 8. Осыдан кейін микродозаторды орау түйінімен орайды, 10. шишалар оралғаннан кейін бөлгішке түседі, 11. оларды дайын өнімнің конвейеріне орнатады.
Айта кету керек, спрей құю және жабу машинасы ламинардың астындағы "таза аймақта" орналасқан, ол өндірілген препараттың түріне байланысты А немесе В класының тазалығын қамтамасыз етеді. Бұдан әрі дайын құтылар транспортер бойынша этикеткалар жапсырылатын және картон ыдысқа оралатын орама аймағына (D) шығарылады.
Айта кету керек, спрей құю және жабу машинасы ламинардың астындағы "таза аймақта" орналасқан, ол өндірілген препараттың түріне байланысты А немесе В класының тазалығын қамтамасыз етеді. Бұдан әрі дайын Құтылар транспортер бойынша этикеткалар жапсырылатын және картон ыдысқа оралатын орама аймағына (D) шығарылады.
Спрей өндіру цехында бірнеше ДЗ - тар өндіру жылдамдығын арттыру мақсатымен екі технологиялық линия жасалды: аз сериялы және көп сериялы. Сонымен қатар бұл цехта түгел автомвтты технологиялық линия жасалған. Ол үлкен сериялы ДЗ - тармен және ауқымды көлемді өндіруді қамтамасыз етеді. Мұндай аппараттық көріністің анық артықшылықтары бар. Бұл жағдайды спрей ДҚ - ғы ДЗ - н көп мөлшерде шығаруға болады (автоматтық линияда), сонымен қатар тұрақты шығару технологиясы қамтамасыз етеді. Бұл GMP стандартына сай ДЗ - ң керекті шарты болып табылады. Осыған параллель жартылай автоматтық технологиясында басқа типті жаңа спрей түрін жасауға мүмкіндік береді.
Сурет3 - Спрей өндіру цехында жабдықты орналастыру схемасы
1. Субстанцияларды дайындауға арналған реактор;
2. Құрғақ компоненттерді өлшеуге арналған ламинарлық бокс;
3. Тазартылған және дайын субстанциялардағы суды сақтауға арналған сыйымдылықтар;
4. Су дайындау қондырғысы
5. Беру шлюздері
6. Тот баспайтын болаттан жасалған үстелдер
7. Беру үстелдері
8. Құтыларды жуу қондырғысы
9. Өтпелі үлгідегі стерилизатор
10. Қосарланған ламинарлық бокс
11. Микродозаторларды толтыру және тығындау желісі
12. Таңбалау машинасы
13. Бақылау үстелі
14. Картон машинасы
15. Жылу орау машинасы
16. Парогенератор
17. Конвейерлік бөлімдер
3.2 Қара зере өсімдігіне жалпы түсінік
Таза сүннет сахих хадисінде айтылған қара зере (латын) тұқымдасына жататын 25-ке жуық өсімдік түрінің бірі болып табылады және оны қарапайым адамдар ботаниктер мен мамандар Қара зере (Рим кориандры) немесе Нигелла Сатива деп атайды. Бұл барлық емшілердің сүйікті түрі Nigella Sativa, Қара зере - көптеген аурулар мен ауруларға арналған панацеялық дәрі [1, 9-13].
Чернушка тұқымдас өсімдіктердің барлық басқа түрлері, олардың арасында Nigella Damascena (Chernushka Damascena немесе танымал Жасыл шөптегі қызметші) түрін атап өткім келеді, оны көптеген адамдар қара зеремен шатастырады. Нағыз қара зере (Нигелла Сатива) сияқты өсімдіктерді барлық ауруларға емдейді. Қазіргі заманғы қара зере майларын өндірушілердің көпшілігі өздерінің білімдерінің аздығы мен ұқыпсыздығына байланысты дайын өнімдерінің қаптамасына қара зере өсімдігінің нағыз гүлдерінің орнына қателесіп, Nigella Damascena түріндегі әдемі ашық көк гүлдерді салған. Айта кету керек, Чернушка Дамаск тұқымдары сияқты, олардан алынған май жағымды құлпынай хош иісін береді, тұқымдарды да, оның майын да нағыз қара зеремен шатастыруға болмайды. Табиғатта Nigella Damascena түрін Солтүстік Африка елдерінде Ливиядан Мароккоға дейін, сондай-ақ Кіші Азияда, оңтүстік және оңтүстік-шығыс Еуропа елдерінде кездестіруге болады. Еуропада Чернушка Дамаск бақшалар мен алдыңғы бақтарда белсенді түрде өсіріледі, сәндік асыл өсімдік ретінде гүлдену кезінде әдемі сыртқы түрі мен тәтті хош иісіне байланысты ол туралы романтикалық өлеңдер де жазылған[2, 8-12].
Чернушканың тағы бір кең таралған түрін дәмдеуіштер сатушылар нағыз қара зеремен жиі шатастырады, бұл Кавказда, Солтүстік Африканың араб елдерінде және Оңтүстік және Орталық Еуропаның көптеген елдерінде өсетін Чернушка өрісі немесе Нигелла Арвенсис. Nigella Damascena және Nigella Arvensis түрлерінен, сондай-ақ Nigella Sativa түрінің нағыз қара зереден негізгі тағамдық және эфир майлары алынады, олардың тұқымдары етке арналған дәмдеуіштердің құрамына қосылады, балық және диеталық тағамдар, нан пісіруде және кондитерлік өнімдер, сусындар жасауда қолданылады, консервіленген. Бірақ кең ауқымды аурулар мен ауруларды емдеу үшін тек Қара зере (Нигелла Сатива) қолданылуы мүмкін, тек сол ғана біздің мұсылмандық және исламдық панацея - басқа емес, барлық ауруларға ем. Чернушка тұқымдасының түрлері, біздің қарсыластарымыз интернеттің кеңдігінде өмір сүретін профандық тирандардың санына қарамастан, керісінше талап етеді [3, 3-21].
Қара зере (лат.Nigella sativa) - сарғалдақтар тұқымдасына жататын, көп бұтақтанған әрі тік, сабағының биіктігі 30-60 см болатын біржылдық өсімдік. Жапырақтары көп жағдайда майда екі-үш мәрте қауырсын тектес бөлінген, саусақ тәріздес түрлері өті аз, селдір кезекпен орналасқан. Жоғарғы жапырақтары гүлдердің астына орналасқан және олардың үстінде жамылғы тәріздес болып көтеріліп тұрады. Гүлдері бөлек-бөлек, қос жынысты, ақ, көгілдір немесе сары түсті жапырақшалы гүл тостағаншалы, диаметрі 4 см-ге дейін жететін ірі гүлдер болып келеді. Түкті түрлерінде гүлдері 2-4 қатармен орналасқан. Гүл жапырақшалары тәтті шірнелерге айналған. Өсімдіктің өзі ұзын сабақты, басы көкнәр тәрізді. Өсімдік тұқымынан нигедаздың липолитикалық әсері бар ферментті препарат алынды, оның химиялық заттары майларды белсенді түрде ыдыратады. Препарат панкреатит, гастрит, энтероколит, созылмалы гепатит және ас қорыту жүйесінің басқа аурулары үшін көрсетілген. Ортасында жемісі - иісі мен дәмі өткір қара түсті дәндері (тұқымдары) орналасады. Жемісі қабысқан немесе қабарған ортақ қорапша түзетін бес жапырақшадан тұрады. Бұл өсімдіктің жас дәндері пайдалы. [4,7-9].
Сурет 4 - Қара зере (Nigella sativa) өсімдігінің сығындысы
Тұқымдарының түсі қара түсті, бұжырлы, үш өткір қырлы, жұмыртқа пішіндес болып келеді. Тұқымының құрамында 0,8-1,4% эфир майы және 28-30% қою майлар болады (сурет 2).
Сурет 5 - Қара зере (Nigella sativa) өсімдігінің тұқымы
Қара зере жеңіл, борпылдақ, орташа ылғалды, арам шөптерден ада, әкті құнарлы топырақтарда өседі. Қышқылды топырақтарда нашар жетіледі. Топырақта ылғалдың мөлшерден тыс көп немесе аз болуы өсуін қиындатады. Сортаң топырақта да өсе алады. Жас өскіндері көктемгі суыққа төзімді [5,101-105].
Қара зере майы 100 - ден астам әрекет етуші заттардан және жасушалардың табиғи биосинтезінің 50-ге жуық катализаторларынан тұрады: қаныққан және қанықпаған май қышқылдары, липаза, эфир майы, алкалоидтар (атап айтқанда дамасценин), ацетилхолиндер, катехиндер, энзимдер және т.б. қара зере тұқымдарындағы негізгі белсенді зат - нигелон (немесе нигедаза) - қара зере тұқымынан бөлінген тимохининнің карбонильді полимері, тимохинонға қарағанда улылығы төмен. Қара зире майының құрамының негізгі компоненттерінің бірі-тимохинон. Бұл қабынуға қарсы әсері бар, жалпы тонусты арттырады және өнімділікті жақсартатын күшті антиоксидант. Ол сонымен қатар май қышқылдарының, фосфордың, калийдің, магнийдің және кальцийдің көзі болып табылады. Қара зире майы иммундық жүйені нығайтуға, аллергиялық реакцияларды азайтуға және қалыпқа келтіруге көмектеседі. Сондай - ақ қара зере тұқымдарында бірқатар май қышқылдары бар: линол (55-65%), олеин (15-18%), пальмитин (10-12%), эйкозен (4-5%); стеарин қышқылы (1-3%) [6, 608].
Қазіргі уақытта қара зеренің майы барлық жерде танымалдыққа ие. Тұқымынан асқазан-ішек жолдарының созылмалыауруларын, холециститтер, энтероколиттер, энтериттер, гепатиттер, панкреатиттер емдеу үшін дәрілік "Нигедаз" өндіреді. Қара зередегі липотропты заттар холестериннің тұрақты төмендеуін қамтамасыз етеді және аллергияға қарсы дәрі ретінде алкоголь антидоты болып табылады (сурет 3).
Сурет 6 -Қара зере (Nigella sativa) майы
1.3 Халықтық және дәстүрлі медицинада қара зере майының қолданылуы
1959 жылдан бастап әлемде қара зеренің емдік қасиетіне байланысты 1000-нан астам ғылыми-тәжірибелік зерттеулер жүргізілді. Олардың таңқаларлық нәтижелері туралы бұқаралық ақпарат құралдарында, ғылыми мақалалар мен баяндамаларда жарияланды. Халықтық медицинада зире сығындысының пайдалы қасиеттері оны дәрі ретінде пайдалануға мүмкіндік береді. Дәстүрлі медицина көптеген ауруларды зире көмегімен емдейді Адам денсаулығының тұрақтылығын сақтайтын әсерлі компонент сол жылы қара зере құрамынан анықталды. Кейбір ауруларды емдеу үшін қара зеренің тиімділігін клиникалық зерттеулер де дәлелдеді. Осылай қара зеренің маңыздылығы тұралы осыдан 1400 жылдан астам уақыт бұрын Пайғамбарымыздың (с.а.с.) айтқаны көркем түрде дәлелденді. Ибн Қайым Жаузия өзінің Пайғамбар медицинасы деген кітабына қара зеремен емделген 50 шақты аурудың тізімін енгізген. Қара зере майының халықтық және дәстүрлі медицинада қолданылуы көптеген ғылыми-зерттеулермен дәлелденген (кесте 1). Тұрақтылығын сақтайтын әсерлі компонент сол жылы қара зере құрамынан анықталды. Кейбір ауруларды емдеуде қара зеренің тиімділігін клиникалық зерттеулер де дәлелдеді. Осылай қара зеренің маңыздылығы тұралы осыдан 1400жылдан астам уақыт бұрын Пайғамбарымыздың (с.а.с.) айтқаны көркем түрде дәлелденді. Ибн Қайым Жаузия өзінің Пайғамбар медицинасы деген кітабына қара зеремен емделген 50 шақты аурудың тізімін енгізген [7,52-60]. Қара зере майының халықтық және дәстүрлі медицинада қолданылуы көптеген ғылыми-зерттеулермен дәлелденген (кесте 1,2,3,4,5).
Кесте 1 - Қара зере майының шығу тарихы
Кесте 2 - Қара зеренің адам иммунитетіне әсері
Кесте 3 - Қара зеренің медицинада таралуы
Кесте 4 - Бангладеш университетінің медициналық бөлімінде қара зеренің бактерияға қарсы қасиеттері
Кесте 5 - Қара зеренің бактерияға қарсы қасиеттері
1.4Қара зере майының химиялық құрамына сипаттама
Халықтық медицинада биологиялық және тағамдық құндылығы жоғары қара зере майы кеңінен танымал. Композиция 100 түрлі құрамдас бөліктермен байытылған. Бұл элементтердің жартысынан көбі метаболикалық реакциялардың ағымына ықпал етеді. Майды Калинжи тұқымынан суық сығымдау технологиясы арқылы алады. Бұл хош иісті дәмдеуіш шығыстан шыққан және көптеген ауруларды емдеу үшін белсенді қолданылады [8, 320].
Майдың аздап жасыл-қоңыр реңктері бар. Ол дәмдеуіштердің бай хош иісі бар, ал дәмі тартымды және тұтқыр болады. Өнім көптеген елдердің диетасына енгізілген, соның ішінде халал шектеулерімен.ДӨ ретінде көптеп қолданылады.
ҚАРА ЗЕРЕ ҚҰРАМЫНДА НЕ БАР
Майдың құрамында әртүрлі май қышқылдары бар. Олардың мазмұны 85% -дан астам. Олардың ішінде линол типті қышқыл басым - полиқанықпаған Омега-6 58% құрайды. Бір қанықпаған Омега-9 үлесі жоғары - 24% дейін. Басқа қышқылдардың ішінде пальмиттік, арахидтік, стеариндік, миристтік, пальмитолдік типтегі қышқылдардың құрамы ерекшеленеді. Қанықпаған май қышқылдарының болуы жоққа шығарылмайды.
Өнім әртүрлі витаминдік-минералды кешенмен ерекшеленеді. Зире майында В (В9, В6, В3, В2, В1), D, С, Е тобындағы витаминдік элементтер бар. Калий мен фосфор бар натрий микроэлементтер мен макроэлементтерден бөлінеді. Сондай-ақ марганец, кальций және мырыш бар. Дене темірдің, селеннің, никельдің және мыстың жеткілікті мөлшерінен пайда көреді.
Композицияның қанықтылығына байланысты зире емдік әсердің өнімі болып саналмайды, оның бірегей қасиеттері әртүрлі ауруларды емдеуге қатыса алады. Мәзірге тұрақты түрде енгізу арқылы сіз органдар мен жүйелердің функционалдығын жақсарта аласыз. Бұл ауруды басатын, спазмолитикалық, қабынуға қарсы, антисептикалық әсерге ие болып шығады. Қолданған кезде бактерицидтік, антипаразиттік, вирусқа қарсы, саңырауқұлақтарға қарсы, сондай-ақ иммуностимуляциялаушы және жараларды емдеуге әсер етеді.
Егер бұл өнім емдік мақсатта қабылданса, онда ми мен орталық жүйке жүйесінің жұмысында нақты жақсартулар күтуге болады. Сонымен бірге физикалық және психикалық стресске төзімділік артады, ал антиоксиданттар иммундық механизмдерді нығайтуға және онкологияның алдын алуға көмектеседі.
Май ас қорытуды қалыпқа келтіру, тәбетті арттыру және асқазан сөлінің қышқылдығын қалпына келтіру процестеріне қатысады. Асқорыту трактінің жұмысы жақсарады, микрофлораның күйі қалпына келеді. Ол ас қорытудың бұзылуынан туындаған диспепсиялық өзгерістерді өтеуге пайдалы әсер етеді. Табиғи антибиотик бола отырып, зире майы патогендік микроорганизмдерге зиянды әсер етеді. Бұл әрекет селективті, бұл ішектегі микрофлораны сақтауға мүмкіндік береді [9,350].
Өнім жүрек пен тамыр жүйесінің жұмысына оң әсер етеді. Оның қасиеттері қан тамырларының қабырғаларын нығайтуға, олардың күші мен серпімділігін арттыруға, қан ұйығыштары бар бляшкалардың пайда болуына жол бермейді. Ол сондай-ақ холестерин деңгейін төмендетуге көмектеседі. Дәстүрлі емшілер мен ресми медицина зиренің ыстық түсіретін және қақырық түсіретін қасиеттерін таниды, оны суық тию, бронхит, тұмау, гайморит, пневмония кезіндегі тыныс алу бұзылыстарын емдеуде қолдануға болады. Сондай-ақ семіздік, қант диабеті, зәр шығару жүйесі аурулары диагнозы бар науқастардың үнемі қолдануының пайдасы бар.
ВИТАМИНДЕР
Адам ағзасы үшін витаминдердің маңызды рөлін, оның қалыпты жұмыс істеуін мойындамау қиын. Өйткені, органикалық түрдегі осындай төмен молекулалық қосылыстардың болмауы қайғылы салдарға әкелуі мүмкін. Зире майы денені витаминдермен қоректендіруге көмектеседі, өйткені оның құрамындағы палитра әртүрлі:
А дәрумені - ақуыздар, майлар және көмірсулар алмасуына белсенді қатысатын майда еритін компонент. Ол ағзадағы өсу процестерін қамтамасыз ету, көру органдарының жұмысын қалыпқа келтіру үшін маңызды элемент ретінде әрекет етеді. Ретинолдың арқасында ауыз қуысының шырышты қабығына және тыныс алу арналарына әсер ететін аурулардан иммундық қорғаныс күшейеді, инфекцияның алдын алады.
D дәрумені - кальцийдің ағзаға сіңуіне ықпал ететін майда еритін витамин. Оның болуына байланысты сүйек тінінің қалыпты өсуіне, қанның ұюын қалыпқа келтіруге жағдай жасалады. Жүрек және қан тамырлары жүйесінің жұмысын жақсартады. Балаларда кальциферол жетіспеушілігімен рахит дамуы артады, ал ересектерде сүйек құрылымдарының кеуектілігі мен сынғыштығы артады.
С витамині - суда еритін түрлерге жатады, ағзаның инфекциялық зақымдануға төзімділігін арттыруды қамтамасыз етеді. Ол метаболикалық процестерге қатысуы, холестерин деңгейін төмендетуге және темірдің сіңуін белсендіруге көмектесуімен ерекшеленеді. Аскорбин қышқылының жетіспеушілігімен шаршау күшейеді, тиімділік төмендейді, инфекцияларға төзімділік төмендейді.
Е дәрумені - майларға, ақуыздарға және көмірсуларға қатысты метаболикалық процестерде қолданылады, бұлшықет жұмысын қалыпқа келтіруге ықпал етеді, жасуша құрылымдарының тұтастығын нығайтады және жүктіліктің қалыпты процесіне ықпал етеді [9, 10-12].
МАКРОЭЛЕМЕНТТЕР
Метаболикалық процестер витаминдермен ғана емес, сонымен қатар минералдармен де қамтамасыз етіледі. Соңғысының көмегімен организмге қажетті заттардың, мысалы, аминқышқылдарының синтезі жүзеге асады, витаминдердің ассимиляциясы жүзеге асырылады, жасушалар түзіліп, қоректенеді. Минералдың жетіспеушілігімен бұзылулар мен аурулар тізбегі белсендірілуі мүмкін.
Қара зере майының құрамында бірқатар пайдалы макронутриенттер бар:
Калий - қандағы қышқыл-негіз тепе-теңдігін орнатуға ықпал ететін жасушаішілік макронутриент. Ол жүйке импульстарының берілуіне қатысады, ферменттердің әсерін ынталандырады. Калий қандағы шамадан тыс натрий болған кезде қорғаныш әсерлері бар, қан қысымын қалыпқа келтіруге көмектеседі. Ол сондай-ақ диуретикалық әсерге ие, оның шығарылуын арттырады.
Кальций - оның рөлі тіндердің сүйек негізін қалыптастырумен және ферментативті процестерді белсендірумен байланысты. Иондық тепе-теңдікті қамтамасыз етеді. Макронутриент жүректің, қан тамырларының және жүйке-бұлшықет жүйесінің жұмысына әсер етеді.
Натрий - қанның буферленуін қамтамасыз ететін және қан қысымымен су алмасуды реттейтін жасушааралық және жасушаішілік типті макроэлемент. Оның әрекетінің арқасында ферменттер белсендіріледі, бұлшықет және жүйке топтарының тіндерінің реттелуі ынталандырылады.
Фосфор белоктардың, сүйектердің және нуклеин қышқылдарының құрылымындағы маңызды элемент болып табылады. Қосылыстар энергетикалық сипаттағы метаболикалық процестерге қатысады, соның арқасында қалыпты бұлшықет және ақыл-ой белсенділігі, өмірді қамтамасыз ету үшін жағдайлар жасалады [10,350 ].
МАЙ ҚЫШҚЫЛЫ
Зере майы бірқатар май қышқылдарымен байытылған. Олардың 26-сы бар, ал 18-і қанықпаған деп сипатталады. Соңғысының ерекшелігі - ішкі микроклиматты құру үшін олардың алмасу реакцияларына түсуінің қарапайымдылығы.
Негізгі май қышқылдарына мыналар жатады:
Линолей (Омега-6) - эмбрионның өсу және даму процестерін реттеуге көмектеседі, липидтердің, қанттардың, белоктардың және В дәрумендерінің алмасуын реттеуге қатысады. Ас қорыту жүйесінің гормоналды синтезі мен ферменттерінің потенциализациясын қамтамасыз етеді, қалдықтардан жасушаларды жою, жүйке көріністерінің қозғыштығын төмендетеді.
Oleic Omega-9 - холестерин концентрациясына әсер етпейді, бірақ тамыр аймағында шөгінділердің пайда болуына жол бермейді. Қатерлі ісіктен қорғайтын қасиеттері белгілі. Жетіспеушілікпен әлсіздік сезіледі, шаршау пайда болады, ас қорыту проблемалары пайда болады, терінің және шаштың сызығы нашарлайды.
Омега-3 - күшті қабынуға қарсы әсері бар, жүрек-тамыр жүйесі ауруларын, ревматизм көріністерін, онкологияға бейімділікті азайтуға көмектеседі.
Коллаген және гиалурон қышқылы арқылы эластиннің синтезін ынталандыратын пальмитин қышқылы. Бұл терінің регенеративті өзгеруіне жақсы әсер етеді.
Стеарин қышқылы - терінің күйін қалпына келтіру үшін таптырмас зат [11,764].
АМИН ҚЫШҚЫЛДАРЫ
Амин қышқылдары - құрамына көмірсутек қаңқасы, амин және карбоксил топтары кіретін органикалық түрдегі күрделі заттар. Қара зире майының құрамында 15-ке дейін аминқышқылдары бар (аргининді қоса). Оның 8-і алмастырылмайтын деп танылды. Соңғысына ағзаның өндіре алмайтын, бірақ тамақпен бірге келетіндері жатады.
Майдың құрамы аргининнің болуымен ерекшеленеді, яғни. белоктан синтезделген ерекше амин қышқылы. Амин қышқылы жүрек пен тамыр жүйесінің жұмысын нығайтуға көмектеседі, қан қысымын бақылауды қамтамасыз етеді, иммундық жүйені нығайтады және токсиндердің жойылуын ынталандырады. Денедегі аргининнің жеткілікті болуы өнімділіктің оңтайлы деңгейін қамтамасыз етеді, онкологиядан қорғайды.
Оның косметологияда алатын орны ерекше. Өнімдерде аминқышқылдарының болуы тері мен шаштың денсаулығына оң әсер етеді [12,16-27].
ФЕНОЛДАР
Қара зире мен одан алынатын майдың құрамында монотерпенді фенолдар бар. Олар ісіктердің дамуын және таралуын тежеу арқылы оң әсер етеді. Дегенмен, адамдардың кейбір санаттарында фенолдық сезімталдық қаупі бар. Бұл жағдайда беттің қызаруы, ас қорытудың бұзылуы, бастың ауыруы, агрессивті мінез-құлық болуы мүмкін.
Спирттер мен эфирлер
Эфир майларының мөлшері шамамен 1,3% құрайды. Май қышқылдарымен, фитостеролдармен, флавоноидтармен бірге эфир майлары қан тамырларының күйін қалыпқа келтіруге, олардың сынғыштығын төмендетуге және капиллярлардың өткізгіштігін төмендетуге көмектеседі. Қан қысымын қалыпқа келтіруді, тромбозды шектеуді, холестеринді төмендетуді қамтамасыз етеді.
АЛКАЛОИДТЕР
Зире майында алкалоидтар тобының заттары да бар. Бұл құрамында азот бар органикалық қосылыстар. Олардың физиологиялық белсенділігі бар, сондықтан олардың денеде артық болуы денсаулыққа зиян тигізеді. Қалыпты дозаларда қан қысымының төмендеуі қамтамасыз етіледі, седативті әсер және антиаритмиялық әсер көрінеді [13, 192-197].
ҚАНТ ЖӘНЕ САХАРИДТЕР
Майдың құрамында полисахаридтер мен моносахаридтердің өкілдері бар. Соңғыларының арасында глюкоза мен ксилозаның болуы байқалады. Бірақ полисахаридтер құрамы бойынша күрделі көмірсулар болып табылады және сіңімділік белсенділігі баяу. Олардың қасиеттерін диетологтар адамның тамақтану балансын реттеу үшін пайдаланады.
Өсімдік қанттарына фруктоза мен глюкоза жатады. Зире құрамындағы соңғы компонент бірнеше пайдалы қасиеттердің орындалуын қамтамасыз етеді:
органдардың жұмыс істеуі және тіндердің дамуы үшін қажетті энергияны босату;
дененің күшін нығайту;
дезинфекциялау іс-шараларын жүргізу;
көңіл-күй мен психоэмоционалды жағдайды қалыпқа келтіру;
қан айналымы механизмдерін белсендіру;
аштықты реттеу;
мидың белсендірілуі.
ФИТОСТЕРОЛДАР ЖӘНЕ ФИТОСТЕРОЛДАР
Фитостеролдар - өсімдік тектес гормондар, олармен қара зире майы айтарлықтай мөлшерде қаныққан. Оларды организмде өт түрінің қышқылдық құрамдас бөліктері, гормондар, сондай-ақ провитамин D. Олар қабынуға қарсы және бактерицидтік әсерге ие, иммундық жүйені ынталандырады және эндокриндік жүйе ауруларының алдын алуға көмектеседі. , жүрек және қан тамырлары.
Фитостеролдар холестерин деңгейін төмендете алады және бірқатар зерттеулер олардың қатерлі ісік қаупін азайтуға қабілеттілігін көрсетеді. Мұндай компоненттер жасына байланысты коллаген өндірісінің төмендеуін бәсеңдетеді және көптеген жағдайларда оның өндірісін ынталандырады, бұл теріге пайдалы [14, 286].
1.5 Қара зере майы негізінде косметологиялық спрей алу
Бет терісі үнемі, сапалы күтімді қажет етеді. Өндірушілер бұған арналған көптеген өнімдерді ұсынады. Олардың бірі-бетке арналған арнайы спрей. Оны әртүрлі өндірушілер шығарады және оны қолдану теріні қажетті ылғалмен қанықтырып қана қоймай, макияжды бекітіп, оны пайдалы микроэлементтермен қанықтыруға мүмкіндік береді.
Косметологиялық қара зере майы негізінде алынған спрей -ол бетті керемет жаңартады және көңіл күйді көтеруге көмектеседі
* қабынуға қарсы,
* бактерияға қарсы,
* антифункционалды агент ретінде қолданылады.
* Оның қорғаныш, тазартқыш, ылғалдандыратын және нәрлендіретін қасиеттері бар.
* Сондай - ақ, қара зере майы: терінің қалпына келу функцияларын тездетеді; тыртықтарды емдейді; пигментацияны жояды;
* теріні тегістейді және қатайтады;
* безеумен, ісінумен күреседі;
* қан мен лимфа ағымын жақсартады.
СІЗ БІЛЕСІЗ БЕ?
Эмульсия Косметикалық шикізаттың негізгі бөлігі араласпайды немесе жартылай болады бір-бірімен араласатын заттар; мұндай жағдайларда формула жасаушылар араласпайтын ингредиенттерді біріктіруді қамтамасыз ететін рецептураны таңдауы керек. Анықтамасына сәйкес, ...эмульсия - кем дегенде екі араласпайтын сұйықтықтан тұратын екі фазалы жүйе, олардың біреуі тамшылар түрінде (әдетте ішкі немесе дисперсті фаза деп аталады) басқа сұйықтықта (сонымен бірге белгілі) дисперсті. сыртқы немесе үздіксіз фаза) әдетте бір немесе бірнеше эмульгаторлар арқылы тұрақтандырылады. Осы анықтамаға сүйене отырып, эмульсияда үш негізгі ингредиент бар, атап айтқанда май фазасы, сулы фаза және эмульгатор. Эмульсиялардың екі негізгі түрі бар: OW және WO. OW типті эмульсияларда мұнай суда дисперсті болады және су сыртқы (үздіксіз) фаза ретінде болған кезде тамшылар түрінде беріледі. Эмульгатор молекулалары май тамшыларының бетін жауып, оларды жеңілдетеді. Сумен араластыру және бетіне асып кетудің алдын алу (МВ типті эмульсия суретін қараңыз. 5-суреттеMW типті эмульсияда беттік белсенді зат молекулаларының бастарындағы гидрофильді топтар үздіксіз сулы фазаға, ал олардың гидрофобты құйрықтары май тамшыларына бағытталған.
Эмульсиялар косметика өнеркәсібінде басқа құрамдардан артықшылығына байланысты ең көп қолданылатын дәрілік зат болып табылады. Олар әдетте бірегей құрылымға ие және теріде жақсы сезінеді, сонымен қатар гидрофильді және гидрофобты ингредиенттерді жеткізу құралы ретінде пайдаланылады [19,465-466].
Су
Май
Май тамшысы
Сурет 7 - Мұнай фазасынан, сулы фазадан және май тамшыларын орап тұратын беттік белсенді зат молекулаларынан тұратын судағы мұнай эмульсиясы (OW)
Әдетте, OW түріндегі эмульсиялар түрлі спрейлерде немесе бет ылғалдандырғыштары сияқты салыстырмалы түрде аз мөлшерде май қажет болатын жағдайларда қолданылады.
# Екінші жағынан, композицияда көбірек май қажет болғанда WO түріндегі эмульсияларға артықшылық беріледі. WO түріндегі эмульсиялар қалыңырақ, тұрақты қалдық қалдырады және болады
# суға төзімдірек (сыртқы фазада майлар болғандықтан). WO типті эмульсияларға артықшылық берілетін типтік өнімдер - бұл жөргекке арналған бөртпелерге арналған өнімдер, күннен қорғайтынл ласьондар .мен спрейлер
# Косметикалық тұрғыдан су-силикон (WC) эмульсиялары да маңызды. Бұл құрамдар теріге ерекше, майсыз сезім береді және теріні тегіс етіп, тез құрғайды.
# Қарапайым екі фазалы эмульсиялардан басқа, эмульсиялар сияқты күрделірек түрлерін қалыптастыруға болады.
Судағы мұнай-су (WOW) түрлері, олар эмульсиядағы эмульсия болып табылады.Эмульсиялар ішкі фазаның тамшы мөлшеріне байланысты мөлдір емес құрамдар болып табылады. Эмульсиялар осы екі ингредиентті эмульгаторлармен біріктіреді, олар фазаларды ұзақ уақыт бойы араластыруға көмектеседі. Дегенмен, эмульгаторларды қолданғанның өзінде бұл фазалар тұрақты болып қалу үшін ең төменгі энергия күйіне жетеді. Стокс заңы бойынша эмульсиялардың тұрақтылығын ішкі фазаның тамшы мөлшерін азайту арқылы арттыруға болады (оны қарқынды араластыру арқылы қол жеткізуге болады); екі фазаның тығыздығы мүмкіндігінше жақын болуы керек (әдетте бұл факторды өзгерту мүмкін емес, себебіол қолданылатын ингредиенттердің түріне байланысты); және үздіксіз фазаның тұтқырлығын арттыру керек, ол содан кейін мүмкінішкі фазаның тамшыларының бірігуіне қарсы тосқауыл ретінде қызмет етеді.
Сонымен қатар, маңызды кезең мұнай фазасының HLB талаптарына сәйкес шығарылатын эмульгаторлардың түрі мен мөлшерін дұрыс таңдау болып табылады. Сонымен қатар, соңғы өнімді жоғары температурада сақтауға болмайды, өйткені жоғары температура құрамдардың тұтқырлығына және майлар мен майлардың тотығуға төзімділігіне әсер етеді [20,223-226].
Тұтқырлығына байланысты эмульсияның екі түрі әдетте косметикалық мақсаттарда қолданылады, атап айтқанда лосьондар.
# Лосьондар - сұйықтық сияқты әрекет ететін тұтқырлығы төмен (жұқа) эмульсиялар; сондықтан оларды бөтелкеден құюға немесе банкадан сорып алуға болады. Олар қатты үйкеліссіз жағуға арналған. FDA анықтамасына сәйкес, ...лосьон - бұл эмульсия, сұйықтықты шығару формасы. Су фазасының көп мөлшеріне байланысты олар аз майланады және шаюға оңай. Лосьондар көбінесе сүт және бальзамдар деп аталады. Лосьондардың мысалдары макияж кетіретін сүттер, аэрозольсыз күннен қорғайтын спрейлер.
Суспензия - сұйық ортада ерімейтін қатты ингредиенттерді жеткізуге арналған рецепт. FDA анықтамасына сәйкес, суспензия - сұйық ортада дисперсті қатты бөлшектерді қамтитын босатудың сұйық түрі.
Сұйық ортаның түріне байланысты әдетте басқалардың арасында суспензияның келесі үш түрі бөлінеді:
# Су негізіндегі суспензиялар;
# Бетке арналған белгілі бір сергіткіштер сияқты гидроалкогольді құрамдар;
# Силикон негізіндегі аэрозольді терлеуге қарсы препараттар, органикалық еріткіш негізіндегі тырнақ бояулары және тушь, сұйық көз контурлағышы және ерін жылтыратқышы сияқты пигментті түсті қоспалары бар кез келген сұйық түсті косметика сияқты сусыз құрамдар [24, 101-104].
Суспензиялар, эмульсиялар сияқты, термодинамикалық тұрақсыз. Ауырлық күшінің әсерінен уақыт өте келе ерімейтін бөлшектер ыдыстың түбіне шөгуге бейім болады. Шөгу жылдамдығын эмульсиялар бөлімінде қарастырылған Стокс теңдеуі арқылы сипаттауға болады. Стокс заңы бойынша суспензиялардың тұрақтылығына әсер ететін факторларға сұйық фазаның тұтқырлығы, екі фаза арасындағы тығыздықтың айырмашылығы, ерімейтін бөлшектердің мөлшері және гравитациялық үдеу жатады. Осы факторлардың негізінде сұйық фазаның тұтқырлығы мен дисперсті фазаның бөлшектерінің өлшемін арттыру үшін оңай өзгертуге болады. Суспензия тұрақтылығы. Қоюландырғыштар суспензияның маңызды бөліктері болып табылады, өйткені олар көбеюі мүмкінтұтқырлығы және сондықтан ерімейтін қатты заттардың шөгу жылдамдығын бәсеңдетеді және жалпы мөлшерін арттырады [25, 259-262].
Сурет 8 - Спрей технологиясының құрылымы
Уақыт өте келе суспензиядағы қатты бөлшектердің шөгуі:
а) қоюлатқыштар пайдаланылмаса, қысқа уақыт ішінде ерімейтін қатты заттар резервуардың түбіне шөгеді
б) қоюландырғыштарды пайдаланған кезде олар сұйық фазаның тұтқырлығын арттырып,сұйық ортадағы дисперсті қатты бөлшектер, шөгу жылдамдығын бәсеңдетеді.
Ерімейтін ингредиент(тер) бөлшектерінің мөлшері неғұрлым аз болса, шөгу жылдамдығы соғұрлым ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz