Еңбекақы төлемінің аккордтық жүйесі

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 61 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

А. Байтұрсынов атындағы Қостанай мемлекеттік университет

«Қорғауға жіберілсін»

Кафедра меңерушісі

Н. Мукимбекова

20__ж.

Дипломдық жұмыс

Тақырыбы«Жасмин Трейд» ЖШС-нің кәсіорындағы еңбек ақы есебі: жағдайы және жетілдіру жолдары

Мамандығы 050508- Есеп және аудит

Орындаған: Атыгаева Д. Г.

Ғылыми жетекшісі Алимова Н. Ж.

аға оқытушы

Қостанай, 2010

Мазмұны

Кіріспе . . . 5

1. Қазіргі нарықтық қатынастарда еңбек ақының әлеуметтік-экономикалық мағынасы . . . 7

1. 1 Нарықтық экономикалық жағдайдағы еңбек ақының экономикалық мазмұны . . . 7

1. 2 Еңбек ақы төлеу нысандары мен жүйелері . . . 9

1. 3 Жұмыскерлердің жеке құрамын, жұмыс уақытын, өнім өндіруді

және еңбекақыны есептеуді құжаттық рәсімдеу . . . 21

2. «Жасмин Трейд» ЖШС-нің еңбек ақы есебі және талдауы . . . 33

2. 1 «Жасмин Трейд» ЖШС-нің экономикалық сипаттамасы . . . 33

2. 2 «Жасмин Трейд» ЖШС-нің еңбек ақы есебін ұйымдастыру . . . 35

2. 3 «Жасмин Трейд» ЖШС-нің еңбек ақы қорын тиімді пайдалануын талдау. . 40

3. Еңбек ақы есебін жетілдіру жолдары . . . 56

3. 1 Еңбек ақы есебін жетілдірудің негізгі бағыттары . . . 56

Қорытынды . . . 60

Қолданылған әдебиеттер тізімі . . . 62

Кіріспе

Нарықтық экономика жағдайында еңбекақы жұмыс күшінің тауар ретіндегі бағасы болып саналады да, еңбек нарығында жұмыс берушілер мен еңбеккерлердің мүдделерінің үйлестіруін қамтамасыз ету негізінде қалыптасады.

Кәсіпорын шаруашылық қызметін жасаудың процесінде қызметкерлерді жұмысқа қабылдап және жұмыстан шығарып отырады, яғни олардың сандары өзгереді, демек жұмыс басында әртүрлі ауыс- түйістер болып тұрады. Қызметкерлердің құрамдық өзгерісінің есебін кадрлар бөлімі (кадрлар жөніндегі инспектор немесе басшы осыған өкілеті етіп қойған басқа бір адам) жүргізеді, ол бүкіл субъетідегі және оның құрылымдық бөлімшелеріндегі қызметкрлердің санын және оның өзгеру себептері, жынысын, жас мөлшерін, категорияларын, кәсіптерін, қызмет орындарын, мамандықтарын, біліктілгін, жұмыс өтімін, білімін және басқа белгілерін есепке алады. Жұмыс беруші жұмысқа қабылдаған кезде (заңды немесе жеке тұлға, еңбеккер мен еңбек қатынасын қалыптастырды) еңбеккерлермен өзара тікелей жеке еңбек келісім- шарттарын жасайды.

Қазіргі кезде көп көңіл жұмыскерлермен және қызметкерлермен еңбек ақы бойынша есептесуге көп көңіл бөлінеді

Әрбір кәсіпорын қалыпты әрі жедел дамуы үшін, міндетті түрде қанша жұмысшылар бар екенің және оларға қандай мөлшерде еңбеақы төлейтінін анықтауы қажет. Сондықтан осы тақырып қазіргі кезде, әрі қашанда өзекті тақырыптар қатарында, осыған сәйкес дипломдық жұмыс тақырыбын таңдап алуыма негіз болып есептеледі.

Дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты - нарықтық экономика жағдайында кәсіпорындарда е ңбекақы жұмыс күшінің тауар ретіндегі бағасы болып саналады да, еңбек нарығында жұмыс берушілер мен еңбеккерлердің мүдделерінің үйлестіруін қамтамасыз ету негізінде қалыптасады сондықтан жұмыскерлердің еңбек ақысының негізгі нысандары мен жүйелерін, жұмыскерлердің жеке құрамын, жұмыс уақытын, өнім өндіруді және еңбекақыны есептеуді құжаттық рәсімдеу, еңбек ақы есебі және талдауын сонымен қатар жетілдіру жолдарын қарастыру өте маңызды.

Оған келесідей міндеттер жатады:

еңбекақы қорын және жұмыс уақытын пайдаланып жұмыс мөлшерінің орындалуын, еңбектің саны мен сапасын бағалау;
бастапқы құжаттарды уақтылы және дұрыс рәсімдеу, еңбекақы қорынан жалақыны ұстап қалу;
шаруашылық жүргізуші субъектінің әрбір жұмысшысына жалақыны уақтылы және дұрыс есептеу;
белгіленген мерзімде еңбекақы бойынша есеп айырысу;
жалақы бойынша шығынды өнімнің, жұмыстың, қызметтің өзіндік құнына дұрыс әрі уақытылы қосу керек. Осы аталған міндеттерден құрылады.
жұмыскерлердің еңбек ақысының негізгі нысандары мен жүйелерін, жұмыскерлердің жеке құрамын анықтайды

Дипломдық жұмысты жазу барысында, зерттеу объектісі болып «Жасмин Трейд» ЖШС және де барлық берілген мәліметтер оның есеп беруінен алынды.

1. Қазіргі нарықтық қатынастарда еңбек ақының әлеуметтік-экономикалық мағынасы

1. 1 Нарықтық экономикалық жағдайдағы еңбек ақының экономикалық мазмұны

Әрбір кәсіпорында шаруашылық, қызмет барысын жабдықтау, өндіру және сату деп алдыңғы тарауларда айтып өткен болсақ, осы өнім өндіру үшін қажеттілер еңбек заттары, еңбек құралдары, сондай- ақ жұмысшы күші екендгі белгілі. Тауарлық - материалдық қорлардың есебін қарастырғанда еңбек заттарының, негізгі құралдардың есебін қарастырғанда еңбек құралдарының есбі қалай жүргізілетіндігіе тоқталып өткен болатынбыз. Ал кез клген кәсіпорындар мен ұйымдардағы жұмыстарды орындап, қызметтерді атқарып жүрген адамдардың еңбегін дұрыс бағалап, олардың сіңірген еңбегіне қарай әділ еңбекақы төлеу қай кәсіпорынның болмасын күрделі мәселелерінің бірі. Міне, сондықтан да ұйымның міндеттемелерінің бірі болып табылатын қызметкерлер мен еңбекақы бойынша есеп айырысу тақырыбы өз алдына бөлек қарастырылады.

Еңбек пен еңбекақы есебінің негізгі міндеттерін былайша бөлген:

Өндірілетін өнімдер мен істелетін жұмысқа кеткен еңбек пен оған төленетін еңбекақы мөлшерін дұрыс анықтау.
Еңбек өнімділігінің өсімін бақылау.
Жұмсалған еңбектің саны мен сапасын бақылау.
Жұмысшылар мен қызметкерлерге еңбекақы төлеу үшін еңбекақы қорынан, қоғамдық тұтыну қорынан және тағы басқа қорлардан бөлінетін қаржыларды бақылау.
Жұмысшы және қызметкерлермен уақтылы дұрыс есеп айырысу.
Өндіріске жедел басшылық жасау үшін тиісті мәліметтер алу.

Еңбек және еңбекақы жайлы статистиалық және бухгалтерлік қорытынды есепті беру.

Радостовец В. К., еңбек жайлы есеп бруде көп салалы қызмет атқаратын кәсіпоынның жұмысшылры мен қызмткерлрннің негізгі қызмет атқартындар және негізгі емес қызмет атқаратындар деп екі топқа бөледі

Баймуханова С. Б, өнеркәсіп орындарында қызмет істеушілер мынадай екі топқа бөледі:

-өнеркәсіптің өндірістік жұмысшылары мен қызметкерлері.

-өнеркәсіптік ұйымның балансыдағы өндіріск жатпайтын ұйымдардың жұмысшы - қызметкерлері Ермолова В. Н, пікірінше еңбек есебінің маңызды элементі болып еңбектің күрделілігіне, жұмысшылар мен қызметкерлердің мамандық дәрежсіне қарай жұмыстың әр түріне кететін жұмыс уақытының мөлшерін анықтау болып саналады. Жұмыстың күрделілігіне қарай еңбекақының мөлшері тарифтік жүйеде қаралады.

Радостовец В. К, пікірінше жалпы жұмысшылар мен қызметкерлерге есептелетін еңбекақы негізгі және қосымша деп аталатын екі түрге бөлінеді.

Негізгі еңбекақы - жұмысшылар мен қызметкерлердің нақтылы жұмыста болған уақытына, яғни олардың істеген жұмысына, атқарған қызметіне төленеді. Негізгі еңбекақыға мына төмендегі аталғандар жатады:

Мерзімді және кесімді еңбекақы.
Сыйлықтар мен сыйақылар.
Үстеме сыйлықтар.

Қосымша еңбекақы- еңбек заңына сәйкес шарттарда қаралып белгіленген, жұмысшылар мен қызметкерлердің жұмыс істемеген, қызмет атқармаған уақытына төленетін төлемдер жатады.

Бұндай төлемдер қатарына:

Жұмысшылар мен қызметкерлердің еңбек демалысы үшін төленетін төлемдер.
Жұмысшылар мен қызметкерлердің мемлекеттік, қоғамдық жұмыстарды атқарғаны үшін төленетін төлемдер.
Жас сәбилі аналарға берілетін демалысқа, баланы тамақтандыру үшін берілетін үзілістерге төленетін төлемдер.
Жас өспірімдердің қысқартылған жұмыс уақытына төленетін төлемдер.
Жұмысшылар мен қызметкерлердің кінәсіз жұмыстың тоқтап қалған уақытына төленетін төлемдер.
Тегін көрсетілген немесе тегін берілетін қызметтер мен заттың құны.
Жоғарғы немесе арнаулы оқу орындарында және басқа да мамандығын көтеру курсына жіберілген уақытына байланысты жұмысшылар мен қызметкерлерге төленетін төлемдері.
Әскери жиындарға қатысқаны үшін, сондай- ақ демалыс немесе мейрам күндері кезекшілік атқаратын адамдарға төленетін төлемдер және тағы да басқалар жатады.

Кәсіпорындарда жұмысшылар мен қызметкерлерге жыл сайынғы берілетін демалысы немесе пайдаланбаған демалысына төленетін төлемдерді есептеу үшін орташа еңбекақыны есептегенде төлеу жүйелеріне қарамастан төленген төлемдердің мына түрлері алынады:

Негізгі еңбекақы және оған қосымша төленген үстемелер (демалыс күні істегені үшін қосымша төлем, мейрам күні істегені үшін қосымша төлем, мейрам күні істеген жұмысы үшін қосымша төлемі, өзінің қызметтеріне жатпайтын қызметті атқарғаны үшін төленетін төлемдерден басқа)
Кәсіпорындарда тұрақты қолданылатын сыйлық беруге сәйкес еңбекақы қорына және сондай- ақ материалдық сыйақы қорынан берілетін сыйақы.
Жыл бойы істеген жұмысының қорытындысы бойынша берілетін сыйақы, яғни он үшінші айлық (әр айға бөлініп қосылады) .
Қосымша еңбекақы (жұмыстан босатыларда берілетін жәрдемақы, әскери жиында болған уақытқа төленетін төлемдерден басқа) . Сейдахметова Ф. С, пікірінше осы күнгі қолданылып жүрген ережелерге сәйкес жұмысшылар мен қызметкерлердің еңбекақысыннан тек заңда қаралған ұсталымдарды ғана ұстап қалуға болады. Жұмысшылар мен қызметерлердің еңбекақысынан кәсіпорынның бухгалтериясы (есеп бөлімі) арқылы ұсталуға болатын (сомаларға) ұсталымдарға мыналар жатқызылады:
Жинақталатын зейнетақы қорына аударылатын сома (жұмысшылар мен қызметкерлерге есптелген еңбекақы сомасының 10%мөлшерінде) .
Табыс салығы (белгіленген заңдарға сәйкес) .
Заң, сот органдарының үкім қағасы бойынша ұсталатын ұсталымда (алимент, айыппұл және тағы да басқалар) .
Несиеге сатып алған тауарлары, заттар үшін жұмысшылар мен қызметкерлердің міндеттемесі бойынша белгіленген сомалар.
Әр түрлі жарналар (жұмысшылар мен қызметкерлердің жазбаша өтініші бойынша кәсіподақ комитетіне, ұйымдарға, партияларға, тағы басқаларға) төленетін төлемдер.
Дербестік сақтандру шартына сәйкес жұмысшылар мен қызметкерлердің жазбаша өтініші бойынша жеке басын, жанұя мүшелерін және мүлкін және тағы басқаларды сақтандыруға байланысты жарна аудару.
Жұмысшылар мен қызметкерлердің еңбек ақысы есебінен берілген аванс пен артық төленген төлемдер сомасы.
Жеке меншік үй салуына банкпен алынатын ұзақ мерзімді несиені өтеу үшін ұсталатын ұсталымдар.
Жұмысшылар мен қызметкерлердің жазбаша өтініші бойынша өзі жұмыс істейтін шауашылық субъектісінің қарамағындағы, яғни меншігіндегі үйде тұрғаны үшін пәтерақы мен тұрмыстық қызмет үшін төленетін төлемдер және сол шаруашылық субъектісінің қарамағындағы мектепке дейінгі балалар мекемсіне (балабақшаға) балаларының барғаны үшін төленетін төлемдер.
Ұйымға келтірілген зиянды өтеу үшін ұсталатын ұсталымдар.

Бұл айтылғандардан басқа жұмысшылар мен қызметкерлердің еңбек ақыларынан өздерінің жазбаша өтініштері бойынша жинақ кассаларына салатын салымдары және тағы да басқалар ұсталады. 16 жасқа толған әрбір азамат еңбек шартына отыруға құқылы. Ата - аналарының рұқсатымен жасы 15-ке толған тұлға жұмысқа қабылданады, ал кейбір ерекше жағдайларда ғана жасы 14-ке толған тұлға қабылданады. Келісімшарт мерзімі заң бойынша белгіленбейді. Оны еңбек шартына сәйкес қызметкер мен қызметке алушы бірге белгілейді. Егер еңбек шартында оның мерзімі көрстілмеген жағдайда, ол мерзімі шектеусіз мерзімге тағайындалады деп есептеледі.

1. 2 Еңбек ақы төлеу нысандары мен жүйелері

Жаңадан жұмысқа алынған қызметкерге жұмысқа алушы (заңды немесе жеке тұлға) және қызметкер (жеке тұлға) арасынд жек еңбе келісімшарты жасалу тиіс.

Жеке еңбек келісім шарты дегеніміз жұмысшымен жұмыс беруші арасында жазбаша жұмыс орны, келісімшрттың мерзімі, еңбек режжимі жағдайы, демалыс, еңбек ақы, екі жқтың материалдық жауапкершілігі бсқа д жұмыскерді әлеуметтік тұрмыстық қамтамасыздандыру сұрақтары бойынша келісім.

Әдетте, еңбекақы мөлшерін жұмыс беруші тағайндайды, ал жұмысшы немесе қызметкер екі жақты келісімге сәйкес белгілі мамандығы бойынша берілген жұмысты атқаруға міндеттенеді, ал жұмыс беруші басқа да төлем ақыларды уақытылы төлеп отруға міндеттенеді.

Жеке еңбек шарты мазмұны мен сипатын жұмыс берушінің қаржы жағдайы мен өндіріс алдындағы міндеттер мен оның салалық ерекшелігіне байланысты анықталады. Әйтсе де Қазақстан Республикасының еңбек туралы заныңдағы 7, 8 және 9- баптар міндетті түрде еңбек шартына енгізілуі тиіс.

16 жасқа толған әрбір азамат еңбек шартына отыруға құқылы. Ата- аналарының рұқсатымен жасы 15- ке толған тұлға жұмысқ қабылданады, ал кейбір ерекше жағдайларда ғана жасы 14-ке толған тұлға қабылданады. Келісімшарт мерзімі заң бойынша белгіленбейді. Оны еңбек шартына сәйкс қызметке мен қызметке алушы бірге белгілейді. Егер еңбек шартында оның мерзімі көрсетілмеген жағдайда, ол мерзімі шектеусіз мезімге тағайындалған деп есептеледі. Жеке еңбек шарты жасалғаннан соң жұмысқа қабылдағандығы жайлы жұмыс беруші бұйрық (өкім) шығаруы тиіс. Кадрлар бөлімі жұмысқа қабылдғандығы туралы бұйрық (өнім) негізінде жеке карточка толтырып, еңбек кітапшасыа жұмысқа қабылдағандығы туралы белгі жасайды. Еңбек кітапшасын жүргізу тәртібі Қазақстан Республикасының 15. 02, 2000 ж. №35-п « Еңбек кітапшасын жүргізу тәтібі жөнініде оны бекіту инструкциясы» туралы әлеуметтік қорғау және еңбек министрлігінің бұйрығы бойынша жүзеге асырылады. Жеке еңбек шартынан басқа жұмысқа алушы қызметкермен азаматтық-құқықтық келісімшартқа отыруға құқылы. Ондай келісімшарт жеке арнайы тапсырмаларды орындау үшін жасалады.

Азаматтық - құқықтық келісімшарттың жеке еңбек шартынан айырмашылығы орындаушы арнайы тапсырманы ұйымның ішкі еңбек тәртібіне тәуелсіз орындайды.

Қызметкер мен жұмыс беруші арасындағы еңбек және әлеуметтік қатынас ұйымдық шарт бойынша реттеледі.

Қызметкер бір бөлімнен (цехтан) екінші бөлімге ауысқан жағдайда, басқа жұмысқа ауысқандығы жөнінде маман бөлімінің қызметкері бір дана етіп бұйрық (өкім) толтырылады. Барлық қызметкерлер санаты жұмыс уақытының пайдалану есебін, жұмысшылар мен қызметкерлердің жұмыс уақты режімінің сақталуына бақылау жасау үшін, істелген жұмыс уақыты туралы ақпарат және еңбекақ есептеу үшін, жұмыс уақыты табелі жасалады. Табель оның құрылуына жауапты тұлғамен бір дана етіп, тиісті ресімделген соң бухгалтерияға беріледі. Табельде жұмысқа келмегендігінің себебі, толық емес жұмыс күн туралы, жұмыс уақытынан тыс істелінген жұмыс уақыты мен басқа да тиісті жағдайдан ауытқулар тиісті құжаттар негізінде көрсетіледі.

Табель нысаны қалуы бойынша, бірақ міндетті түрде жұмыс уақытының пайдалану есебі көрінетідей болуы тиіс. Шаруашылық қызметінің процесінде жұмысқа қабылдау және жұмыстан шығару нәтижесінде қызметкерлердің саны өзгреді, жұмысы бойынша ауысулар жүргізіледі. Адам құрамының есебін мамандар бөлімі жүгізеді. Ол жалпы кәсіпорын бойынша, оның құрылымдық бөлімшелері бойынша қызметкерлердің саны туралы және осы санның өзгерісінің себептері туралы және осы санның өзгерісінің себептері туралы; жынысы, жасы, санаты, лауазымы, мамандығы, жұмыс стажы, білімі және басқа белгілері бойынша қызметкерлер құрамы туралы деректер алуды қамтамасыз етеді. Адам құрамын есепке алу №Т-2 нысанындағы жеке карточка, ал ғылыми қызметкерлер үшін №Т-4 нысанындағы ғылыми қызметкерді есепке алу карточкасы қолданылады. Жұмысқа келген адамдар соңғы жұмыс орны туралы жазулар жазылған еңбек кітапшасын мамандар бөліміне көрсетуге тиісті. Жаңадан жұмысқа алынған қызметкерлерге еңбек кітапшасы толтырылады. Ол мамандар бөлімінде сақталады. Оған табельдік нөмір тағайындалып, есеп айырысу карточкасы беріледі.

Еңбеккердің еңбекақысы жұмсалған еңбек санымен және сапасымен анықталады. Еңбек өлшемі болып не жұмсалған еңбек уақыты, не шығарылған немесе өткізілген өнім (тауар) ессптеледі.

Еңбеккерлердің еңбекақысы келесі екі түрге бөлінеді: негізгі және қосымша.

Негізгі еңбекақы - бұл еңбеккердің еңбектерін тарифтік ставкалар (лауазымды кесімді жалақы) және нақты жұмыс істеген уақыты мен орындалған жұмыстардың саны мен сапасы үшін қойылған бағалар (бағалау) бойынша төлеу. Бұл еңбеккерлердің мамандырылғандығы (машықтығындағы) тұрақты айырмашылықтарды, олардың жұмыстарының қиындығы мен жауапкершіліктерінің деңгейлерін, еңбек жағдайлары мен өнімділігін ескеретін еңбекақы төлеудің біршама тұрақты бөлігі.

Қосымша еңбекақы - тұрақты болмайды және негізгі еңбекақыдан тыс әртүрлі төлемдер түрінде төленеді: қаржылық-шаруашылық қызметінің негізгі нәтижелері үшін сыйақылар; бір жолғы мадақтау; жыл соңында жұмыс нәтижелері бойынша сыйақы; мерзімнен тыс уақыттағы жұмыс үшін қосымша төлем; мамандықтарды қосарластырғаны үшін қосымша төлем; кәсіби шеберлік үшін үстеме; жұмыс істемеген уақыт үшін еңбек зандарымен қарастырылған барлық төлемдер (еңбек демалыстарын төлеу немесе пайдаланбаған демалыс үшін өтемақы төлеу) ; жұмыстан босатылғанда берілетін жәрдемақы; емізетін аналардың жұмысындағы үзілістерді төлеу; жас өспірімдердің жеңілдік сағаттарын төлеу; әскерге кетердегі берілетін жәрдемақы; мемлекеттік және қоғамдық міндетгерді орындауға кеткен жұмыс уақытын төлеу және т. б.

Негізгі және қосымша еңбекақылар оларды төлеуді қаржыландыру көздеріне, сметаның баптары мен ақша құжаттарының түрлеріне қарамастан еңбекті төлеу қорларына енгізіледі.

Еңбекті төлеу қорына келесі төлемдер енгізілмейді де, жеке есепке алынады: уақытша еңбекке жарамсыздық, екі қабат болу және туу, бала туғанға және жерлеуге беретін жәрдемақы; оқу орындарын бітіргеннен кейін жас мамандарға берілетін жәрдемақы; іссапар шығындарын төлеу; жұмыстан босатылғанда берілетін жәрдемақы; емізетін аналардың жұмысындағы үзілістерді төлеу; әскерге кетердегі берілетіи жәрдем; мемлскеттік және қоғамдық міндетгерді орындауға кеткен жұмыс уақытын төлеу; еңбеккердің басқа жерге ауыстырғанда және жібергенде төленетін тәуліктік және көтерме ақша беру; мүгедектік бойынша жәрдемақы және т. б.

Қазіргі кезде іс жүзінде еңбекке оның саны мен сапасы бойынша ақы төлеуді ұйымдастырудың екі негізгі нысаны пайдаланылады - мерзімді және кесімді.

Еңбекке мерзімді ақы төлеу - бұл еңбеккерге белгіленген тарифтік ставка бойынша немесе оның мамандандырылғанын есепке алып нақты жұмыс істеген уақыты үшін есептелген еңбекке ақы төлеу нысаны. Бұл нысан еңбекке жай мерзімді және мерзімді - сыйлық ақы төлеу жүйелері болып бөлінеді.

Жай мерзімді жүйе кезінде еңбеккерге еңбекақы оған берілген тарифтік ставка немесе нақты істеген уақыты үшін кесімді жалақы бойынша есептеледі. Еңбекке ақы төлеудің жай мерзімді жүйесі жұмыстың немесе шарттың белгілеген нақты сандық және сапалық көрсеткіштерді орындағаны үшін сыйлық берумен толықтырылғанда еңбекке мерзімді сыйлықақы төлеу жүйесі деп аталады. Бұл жүйе бойынша мекеменің жетекшілері, басқару аппараты мен қызмет көрсететін басқада қызметкер-лердің еңбегі төленеді, егер олардың еңбегін санмен өлшеу өте қиын немесе тіпті мүмкін болмаса.

Еңбекке кесімді ақы төлеу - бұл нақты орындалған жұмыстың көлемі мен оның әрбір бірлігіне (тонна, килограмм және т. б. ) белгіленген кесімді бағалау негізінде еңбекке ақы төлеу. Еңбекке ақы төлеудің бұл нысаны еңбеккерлердің өндірілетін өнімнің (тауар оралымының) көлемін көбейтуге үлкен ынталылығын тудырады, өйткені оның көлемінен еңбекақының мөлшері тікелей байланысты.

Еңбекке кесімді ақы төлеу нысаны келесі жүйелер түрінде қолданылады: тікелей кесімді, кесімді-сыйлық, кесімді-үдемелі (прогрессивті), жанама кесімді, аккордтық.

Тікелей кесімді жүйесі еңбекақы төлеуді өнімнің әрбір бірлігі бойынша бағасын қою (бағалау) арқылы белгілейді.

Кесімді-сыйлық жүйесі негізгі кесімді бағалау (баға қою) арқылы есептелген еңбекке ақы төлеуден басқа қосымша сыйақы алдын-ала белгілеген сандық және сапалық көрсеткіштер мсн шартгарды орындағаны және асыра орындағаны үшін сыйлық төлеуді қарастырады.

Кесімді-үдемелі (прогрессивті) еңбекке ақы толеу жүйесі еңбеккерлерге негізгі мөлшерлер (нормалар) шегінде өндірген өнім үшін дағдылы (тікелей кесімді) багалау бойынша еңбекке ақы төлеу, ал негізгі мөлшерден (нормадан) артық өндіргені үшін көтеріңкі (үдемелі, прогрессивті) баға қою бойынша еңбек ақы төлеуді қарастырады. Бұл жүйе шектелген мерзімге және өндірістің негізгі учаскесінде қолдануга болады.

Жанама кесімді еңбекке ақы төлеу негізінде қызмет көрсететін және қосалқы жұмыстармен (көлік кұралдарын жүргізушілер, жөндеушілер, жинақтаушылар және т. б. ) шұғылданатын еңбеккерлер үшін пайдаланылады. Олардың еңбекақыларының мөлшері олар қызмет көрсеткен еңбеккерлердің жұмысының нәтижесіне байланысты қойылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.