Дене тәрбиесіне байланысты салт - дәстүрлер

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

Бөбек Ұлттық ғылыми-практикалық, білім беру және сауықтыру орталығы
Өзін-өзі тану Адамның үйлесімді дамуы гуманитарлық колледжі

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Пән: Педагогика
Тақырыбы: Қазақ салт-дәстүрлері арқылы оқушыларды имандылыққа тәрбиелеу
Орындаған: Қалдыби Маржан
Тобы: ҚБА - 403
Тексерген: Абдишова А.М
аты-жөні, тобы
Баға: ______
Қорғалған күні: _______ж

Алматы 2021
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1 Салт-дәстүрлер негізінде оқушыларды тәрбиелеудің психологиялық-педагогикалық мәселелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
0.1 Оқушыларға салт-дәстүрлер негізінде тәрбие берудің теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
0.2 Қазақ салт-дәстүрі негізінде оқушыларды адамгершілікке тәрбиелеудің мүмкіндіктері мен педагогикалық-психологиялық шарттары ... ... ... ... ... ...7
1 Қазақ салт-дәстүрлері арқылы оқушыларды имандылыққа тәрбиелеудің мазмұны,формасы және әдіс-тәсілдері ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
0.1 Қазақ салт-дәстүрлерінің материалдарын қолдану арқылы оқушыларға имандылық тәрбие берудің психологиялық ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ...15
0.2 Қазақ салт-дәстүрлері бойынша тәрбиелік іс-шаралар ұйымдастыру барысында оқушыларға тәрбие берудің бағдарламасы мен әдістемесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...19
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..21
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22

Кіріспе
Курстық жұмыстың өзектілігі: Қазақтың салт-дәстүрі бойынша студенттердің адамгершілік қасиеттерін қалыптастыру тәрбиелік тұрғыдан талданып, оқу-тәрбие үрдісіне енгізілсе, студенттердің адамгершілік қасиеттерін қалыптастырудың нәтижесі де арта түседі.
Оқу-тәрбие процесінің нәтижелі болуы салт-дәстүрге тікелей байланысты екені белгілі болғанымен, дәстүрдің үлгісін мекемелерде, теледидардан, газет беттерінде көрсету арқылы жастардың тәрбиесіне әсер ете аламыз. Ол практикалық қолдануда ерекшеленеді.
Зерттеудің мақсаты: Тақырып бойынша рухани-психологиялық, педагогикалық және ғылыми-әдістемелік әдебиеттерге теориялық талдау жасау, озық педагогикалық тәжірибелерді жинақтау, психологиялық эксперименттер, оқу-тәрбие үдерісін бақылау, студенттермен сұхбат, пікірталас, сауалнама, психологиялық бақылау, өңдеу және эксперимент нәтижелерін жалпылау.
Осы мақсаттарға жету үшін:
Оқушыларды салт-дәстүр негізінде тәрбиелеудің психологиялық-педагогикалық мәселелері. Бірінші бөлімде оқушыларды салт-дәстүр негізінде тәрбиелеудің теориялық негіздері, сонымен қатар қазақы салт-дәстүр негізінде оқушыларды адамгершілікке тәрбиелеудің мүмкіндіктері мен педагогикалық-психологиялық жағдайлары айқындалады.
Қазақтың салт-дәстүрі арқылы оқушыларды адамгершілікке тәрбиелеудің мазмұны, формалары мен әдістері деп аталатын екінші бөлімде қазақтың салт-дәстүрі, салт-дәстүрі материалдары арқылы оқушыларды адамгершілікке тәрбиелеудің психологиялық ерекшеліктері қарастырылады.
Оқушыларға қазақ дәстүрінде оқу іс-әрекетін ұйымдастырудың бағдарламасы мен әдістемесі қарастырылады.

1 Салт-дәстүрлер негізінде оқушыларды тәрбиелеудің психологиялық-педагогикалық мәселелері
1.Оқушыларға салт-дәстүрлер негізінде тәрбие берудің теориялық негіздері
Салт-дәстүр - әр халықтың, халықтың діні мен наным-сеніміне, тұрмыс-тіршілігіне, ұлттық тәртіп ерекшеліктеріне сәйкес ғасырлар бойы жинақталған өмірдің өзі жасаған әдет-ғұрыптардың жиынтығы; қоғамдағы және қоғамдағы мінез-құлық үлгілері. Күнделікті қолдануда ол бір мәдени топты екіншісінен ерекшелендіретін және оны бейресми түрде реттейтін әлеуметтік мінез-құлықты реттейтін қабылданған мінез-құлық кодексіне немесе терминге сілтеме жасайды. Ұлт үшін салт-дәстүр өмірдің, қоғамның заңдылығына және әдетте санаға, білімге, тәрбиеге, тұрмыс-тіршілікке, ел санасының рухани байлығы - өнеге тәжірибесіне негізделеді. Халық бұл талаптар мен ережелерді бұлжытпай орындап, оны менсінбеген, орындамағандар заң бойынша жазаланды. Ертеде қазақ қоғамында әдет-ғұрып, салт-дәстүр маңызды рөл атқарған. Мысалы, той, наурыз көже, қыз ұзату, қонақ, шашу, ақымақ отбасы әдет-ғұрыптары. Елімізде салт-дәстүрдің тәрбиелік, ұлттық маңызы зор. Дәстүр адамдардың атадан балаға беріліп, дамып келе жатқан тарихи, әлеуметтік, мәдени, кәсіптік, салт-дәстүрлік, мінез-құлық, тәрбиелік, рухани іс-әрекеттерін таниды. Дәстүр байлығы - мәдениет байлығы. Мысалы, ата-ананы, үлкенді сыйлау, байғаздық, аян, мақтау, сыйлық сұрау, құттықтау, ат тергеу, құрдас қалжың т.б. Қазақ халқы салт-дәстүрге бай халық. Әдет-ғұрып, әдет-ғұрып, ым-ишара, әдет-ғұрып, тыйымдар, әдет-ғұрыптар - осының бәрі осы дәстүрдің көрінісі .
Қоғамдағы саяси-әлеуметтік, экономикалық өзгерістер мектеп мұғалімдерінің тәрбиелік іс-әрекетіне жаңаша қарауды, яғни адамгершілік тәрбиесінің ғылыми-педагогикалық негіздерін өз қызметінде қолдануды талап етеді. Бала жүрегіне иман ұялатып, оның тиімділігін арттыратын ұстаздар қауымы. Жастайынан адамгершілік қасиеттерді бойына сіңірген баланың жамандыққа азғыратынын елестету қиын.
Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев 2050 бағдарламасында да жас ұрпақты ұлттық педагогика негізінде тәрбиелеуге ерекше көңіл бөлді. Елбасы Тарих толқынында атты кітабында: Біз адамдар санасында діншілдіктің өсуіне дайын болуымыз керек, бұл жерде қауіпті ештеңе жоқ. Жалпы, діннің өзі моральдық шындықтан басқа ештеңені үйретпейді. Бізге қауіп төндіретін жалғыз нәрсе - діни біліміміздің төмендігі.
Әрине, бүгінгі жастар болашақта бұл міндеттерді орындайды. Ендеше, бұл жастардың білім деңгейі, ата-анасынан алған тәрбиесі қандай деген сауал туындайды. Бұл сұраққа қанағаттанарлық жауап беру әлі қиын. Бұған қазіргі қоғамдағы қылмыс санының өсуі дәлел. Қазіргі қоғам өміріндегі терең өзгерістер ұлттық тәрбиенің, имандылықтың, имандылықтың бүкіл адамзат тәжірибесімен ұштасуына, қазақ мектебінің жаңа деңгейге көтерілуіне ықпал етуде. Діни білім мен рухани байлықтың көп қырлары бүгінгі мектептегі білім мен тәрбие мазмұнынан берік орын алуы тиіс.
Әр халықтың өзіне тән ерекшеліктері бар. Сондай ерекшеліктердің бірі - дәстүр. Салт-дәстүрін, әдет-ғұрпын ұмытқан халық тарихтан өз орнын таба алмайды.
Демек, сол тарихқа үңілсек, біздің қазақ халқы екі ғасырдан астам уақыт отаршылдық саясатта болды. Көптеген елдер жүздеген жылдар бойы отаршылдық езгіні басынан өткерсе де, тілімізге, салт-дәстүрімізге, мәдениетімізге бізден артық зиян келтірген ел жоқ.
Халқымыз ежелден ұрпақ тәрбиесін өнегелі, өнегелі, өнегелі, өнегелі деп санаған. Сондықтан ата-бабаларымыз балаларының қамын ойлап, болашағын ойлаған. Жеті жарғыдан бері ата-бабамыздың әдет-ғұрпы, салт-дәстүрі сан ұрпаққа теңдесі жоқ моральдық кодексіміз болып табылады. Оған дәлел - шетел ғалымдары мен ойшылдарының салт-дәстүрімізге ерекше мән беріп, зерттеп, тамсанғандығы .
Дәстүрлердің қызметін талдай отырып, олардың қоғам дамуындағы, рухани және материалдық өмірдегі рөлі адамның дүниетанымына әсер ететінін көреміз.
Ұлттық дәстүр белгілі бір халықтың адамгершілік қасиеттерін, мінез-құлқын, рухани және материалдық болмысын қалыптастыра алатыны түсініледі.
Иман ұғымына келер болсақ, Ислам энциклопедиясында: „Иман - сенім, мұсылман дінінің құрамдас бөлігі. Иман ұғымы - исламдағы ең қасиетті нанымдардың бірі." - деп анықтама береді.
Қазақстан ұлттық энциклопедиясында: „Имандылық" - адамның қоғамдағы, күнделікті өмірдегі іс-әрекеттерін белгілі-бір қалыпқа түсіретін ішкі рухани реттеуіш қадір-қасиет, адам бойындағы адамгершілік, ізгілік, кісілік белгісі. Дәстүрлі қазақ қоғамында адамның Имандылығына - мінез-құлық жүйесіндегі ерекшеліктеріне көп көңіл бөлінген .
„Иман" - арабша „сенім" деген мағынаны білдіреді.
„Иман" дегеніміз - иланған көңілмен ықтияр болушылық" делінген ислам дінінде. Иман дегеніміз - сенім. Имансыз сөзі - сенімі жоқ дегенді білдіріп, мұсылмандарда, соның ішінде біздің түбі бір, діні бір бауырлас халықтарымызда ар-ұяттан ада, азғын мағынасын береді. Шынында да, ешнәрсеге сенбейтін, яғни сиынбайтын, ешбір шарапаттылықты, ізгілікті мойындамайтын адамнан асқан азғын, қауіпті нәрсе бола ма.
Ал осы имандылық қасиеттерді жастардың бойына біз қазақ халқының салт-дәстүрлері негізінде сіңіруіміз керек.
Бүгінгі күнге дейін келіп жеткен қазақ салт-дәстүрлерінен өнегелік қасиеттер, ғұрпы, әдет, жөн, жоралғы т.б. қазақ халқының асқан даналығы мен ғажайып зердесі, ақыл-парасаты анық көрінеді.
Жас ұрпақты тәрбиелеуде таптырмас тәрбие құралы болып табылатын қазақ этнопедагогикасының ғылым ретінде қалыптасуы демократ ұстаздар Ш. Бұл мәселе бойынша алғашқы еңбектер жазған Уәлиханов, Ы.Алтынсарин, А.Құнанбаев. мәселе.
Ш. Бұл туралы Уәлиханұлы былай деп жазады: Дала ордасының тұрғыны - қазақ адамгершілігі мен ақыл-ой қабілеті жағынан отырықшы татар немесе түркі шаруаларынан әлдеқайда жоғары . Халық қазынасының көзінен сусындап өскен халқымыздың дана перзенті Абайдың еңбегі ізгілікке, имандылыққа, ізгілікке тәрбиелейді.
Олай болса, Абай шығармалары адамгершілік тәрбиесі саласында ерекше.
Дәстүр - ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып келе жатқан қоғамдық қатынастардың тарихи қалыптасқан түрі, қоғам мүшелерінің көпшілігіне ортақ әдет-ғұрыптардың ортақ жиынтығы.
Ритуал - ырым арқылы орындалатын әрекет. Бұл қоғамдық акцияда да көрініс тапты. Ал әдет-ғұрыптар мен ырымдар әдет-ғұрыптардың бір бөлігі болса, әдет-ғұрып, салт-дәстүрлер солардан бастау алады.
Біздің ойымызша, салт-дәстүрдің құрамдас бөлігі, салт-дәстүрі, ал дәстүр сұрыпталып, өмірден өтіп, өмірде орын алатын синтетикалық форма. Ал әдет-ғұрыпты әдет-ғұрыппен синоним деп қарау керек.
Салт-дәстүрлер, бір жағынан, халықтың тұрмыс-тіршілігімен байланысты этнографиялық құбылыс болса, екіншіден, тәрбиелік ғұрып.
Қазақтың салт-дәстүрінің құрылымына келсек. Әдет-ғұрыптар мен дәстүрлер ең маңызды бөлігі болып табылады. Атап айтқанда, ырымға: рәсім, ырым, сый-сияпат жатады. Олар: бала күтімі, құда түсу, қыз ұзату, түсік түсіру, жерлеу, ұлттық тағамдар, қонақжайлылық, көші-қон.

1.2. Қазақтың салт-дәстүрі негізінде оқушыларды адамгершілікке тәрбиелеудің мүмкіндіктері мен педагогикалық-психологиялық шарттары.
Қоғам дамуының қазіргі кезеңінде әлеуметтік, саяси және жаңа технологиялық өзгерістерге, жас ұрпақ тәрбиесіндегі өзгерістерге байланысты білім мен тәрбие жұмысын жаңа деңгейге көтеру қажеттігі туындап отырғаны белгілі. Осыған орай, бүгінгі таңда қоғамның ұлттық-мәдени дамуы өскелең ұрпақты өз халқының рухани қазынасымен, ұлттық тәрбиенің озық, өнегелі дәстүрлерімен таныстыруға, соның негізінде жеке тұлға болып қалыптасып, оның шығармашылық және шығармашылық қабілеттерін дамытуға бағытталған. мүмкіндіктер. рухани әлеует. Расында да, еліміздің болашағы, оның материалдық және рухани дамуы жас ұрпақтың білімі мен тәрбиесіне байланысты.
Әрбір жасөспірім күнделікті өмірде өзі сезініп, естіп, көріп жүрген заттардың, құбылыстардың, оқиғалардың қалыптасып, дамуында маңызды рөл атқарады. Ең бастысы - халық педагогикасы мен психологиясы.
Қазіргі кезде еліміздің жалпы білім беретін мектептеріндегі оқу-тәрбие жұмысының негізін халық педагогикасы мен психологиясы құрайды.
Бұл мәселелер халық психологиясы мен педагогикасында қарастырылады.
Тұтас бір халықты оқыту - тәрбие нормаларын жан жүйесі тұрғысынан бекіту - бүкіл адамзатқа ортақ халық психологиясының зерттеу пәні. Мұнда ұлттық салт-дәстүр, әдет-ғұрып, сана, әдет-ғұрып ғасырлар бойы жинақталып, жүйеленіп, ұрпақтан-ұрпаққа бірте-бірте беріліп отырады. Тәрбиенің түрлеріне, яғни белгілі бір этностың ішкі шығу тегіне, жалпы мінез-құлқына қатысты стереотиптер мен ұстанымдар бар. Халық психологиясы - психика мен мінез - құлықтың ұлттық мақсаты, қанға сіңген, өзгермейтін және тез жойылмайтын, ұзақ уақыттың жемісі. Халық психологиясы - адамдардың әлеуметтік және жеке тәжірибесінен, өмірлік пікірлерінен туындайтын қарапайым психологиялық білімдер жүйесі. Бұл адам мінез-құлқының көптеген аспектілерін қамтитын және белгілі бір этникалық топтың психикасы туралы маңызды ақпарат беретін білім жүйесі. Бірақ олар белгілі бір ғылыми жүйеге негізделмегендіктен, жеке адам психологиясы мен этностың аражігін ажырату орынсыз. Бұл ретте біз тек ғылыми психологияның деректеріне сүйенеміз. Халық психологиясының теориялық мәселелерін зерттеу этнографиямен қатар дамып келе жатқан этнопсихология саласында қарастырылады. Этнопсихология әрбір халықтың рухани қызметін (миф, фольклор, тіл, дәстүр, әдет-ғұрып, салт-дәстүр, ділі, діні, т.б.) адамдардың психологиясы мен санасын көрсететін негізгі өлшемдер ретінде қарастырады. Этнопсихология жеке ғылым ретінде 19 ғасырдың ортасында Ресейде, одан кейін Батыс Еуропа елдерінде (Лазарь, Штейнталь, Вундт, т.б.) пайда болды . Қазақстан жерінде бұл мәселеге ең көп араласқан Шоқан Уәлиханов болды. Оның шығармаларында ұлттық рух ұғымы жиі кездеседі. Ол халық психологиясы ұғымымен синоним болып табылады. Демек, ұлы ғалым еуропалық этнопсихологтардың еңбектерінен көбірек хабардар болғаны анық. Этнопсихологияның зерттейтін мәселелері (этностереотип, этноцентризм, ұлттық болмыс, ұлттық рух, ұлттық намыс, ұлттық сана, салт-дәстүр, әдет-ғұрып, т.б.) алуан түрлі.
Қазақ халқы: "Еңбек - адамның екінші анасы", "Ердің атын еңбек шығарар" - деген мақал-мәтелдері арқылы жастарды еңбек сүйгіштікке тәрбиелесе, "Жалқаудың жаны тәтті", "Еңбегі аздың өнбегі аз", "Еңбексіз өмір - сөнген көмір", - деген мақалдар арқылы халық еріншектіктің, жалқаулықтың адамды аздырып-тоздыратынына жастардың көзін жеткізуді мақсат етті.
Халық ұлдары мен қыздарын өнерпаздыққа баулу үшін, түрлі ойындарды ойлап шығарған. Мысалы, "Алтыбақан" ойыны. "Алтыбақан" ойыны кезінде жастар жиналып, өнер көрсету жарысын өткізеді. Мұндайда жұмбақ айтып, оны шеше білу, жаңылтпаштарды жаңылмай айту ескеріледі.
Өнерпаздық дәстүр көбінесе әулеттік дәстүр болып қалыптасады. Бір отбасындағы барлық адамдар өнерпаз болып, ол дәстүр ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып отырады.
"Қыз сыны", "Жігіт сұлтаны" сияқты сымбат пен өнер жарысында өнерпаздық дәстүрдің ұлттық мәйектері сараланып, өнер үшін баға беріледі. Қазақ қызы әрі сымбатты, әрі нұрлы, әрі еңбекқор, әрі өнерпаз болу керек. Қазақ жігіті жігіттің сұлтаны ретінде өнерден де, ептілік пен күштіліктен де, сымбаты мен сәні жағынан да елді елең еткізетін ерекше жан болуы қажет.
Өнерпаздық дәстүрі бойынша әркім бір ғана өнермен шектеліп қалмауға тиіс.
Ақыл-ой тәрбиесіне келер болсақ. Қазақтың халық психологиясы мен педагогикасы баланың пайымдауын қалыптастырып, ойлау жүйесін дамытып, үлгі-өнегелі іс-әрекеттерді үйретіп, кісілігін кемелдендіру арқылы ақыл-ой тәрбиесін іске асырады. Ол үшін халық мақал-мәтелдерді, өнегелі өсиет сөздерді, даналық уағыздарды, ешендік сөздерді пайдаланады.
Жастарға ақыл-ой тәрбиесін беруде, ой-санасын өрістетуде ауыз әдебиетінің айтыс жанры, оның ішінде әсіресе жұмбақ айтыс ерекше роль атқарған .
Ақыл - ерен еңбектің жемісі. Ақылды адам болу үшін көп үйреніп, көп білу керек. Білім мен ақыл егіз.
"Алтын шірімейді, ақыл ірімейді", "Ақыл - дария, алсаң да таусылмас" деп ақылды, есті адамдарды халық үлгі етіп көрсетіп отырған.
Дене тәрбиесіне байланысты салт-дәстүрлер. Қазақ халқының дене тәрбиесіне лайықталған дәстүрлері өте көп. Оларға: атқа отырғызу, күрес, ат жарыс, жаяу жарыс, көкпар, аударыспақ, найзаласу, жамбы ату жатады.
Аударыспақ - ер азаматтың атқа шауып, күш сынасудағы артықшылығын көрсететін халықтық ойын.
Найзаласу, жамбы ату - ер жігіттің күш-қуатын арттырып, ептілігі мен мергендігін қалыптастырады.
Қыз қуу - жігіттің жігерлілігін, батылдығын, атбегілік еңбегі мен өнерін сынайтын дәстүрлік ойын.
Ерлік салт-дәстүрлері. Ерлік - кісінің қайрат жігерінің, ақыл-ойының, ар-намысының ел қорғаудағы және еңбектегі жемісті де, жеңісті көрінісі.
Баланы ерлікке тәрбиелеуде халық ел игілігі болатын еңбекті,ел қорғайтын батырлықты мадақтап, жоғары бағалады .
Баланы ерлікке тәрбиелеудің сан алуан тәсілдерінің бірі - балалар сахнасында ерлік өнегесін, насихаттап көрсету.
Сонымен қатар оқушыларды ұлттық тәрбие, имандылық қасиеттерді бойына сіңіруге, жақсы мінез-құлыққа бой ұруға, жаман мінезден аулақ болуға және әркімнің өзінің мінезін тәрбиелеу жолдары туралы түсінік беру қажет.
Сонымен қорыта келгендегі біздің мақсатымыз халықтық психологиясы мен педагогикадағы тәрбиенің осы түрлерін дұрыс жүргізе отырып еліміздің болашағы жастарды жастайынан жан-жақты дамыған, рухани байлығы мол, моральдық жағынан жаны таза, дене сұлулығы үйлесімді, өнегелі, өнерлі, "сегіз қырлы, бір сырлы" абзал азамат етіп тәрбиелеу.
Оқушыларды рухани адамгершілікке, имандылыққа тәрбиелеу, болашағына жол сілтеу - бүгінгі қажетті, кезек күттірмес мәселе. Имандылық тәрбиесін беру білім берумен ғана шектелмейді. Баланың сезіміне әсер ету арқылы ішкі жан дүниесін ояту нәтижесінде оның рухани адамгершілік қасиеттері қалыптасады.
Қазіргі оқушыларды оқытуда олардың ішкі жан дүниесін, рухани дүниесін тану, дамыту, жетілдіруге байланысты бірқатар жұмыстар жүргізілуде. Балаға рухани-адамгершілік тәрбие беру міндеттерін халық дәстүрі мен рухани мәдениеті негізінде жүзеге асыру басты мақсат екені белгілі.
Қай заманда болмасын адамзат алдында тұрған ең басты міндет - өз ісін, өмірін жалғастыратын салауатты, саналы ұрпақ тәрбиелеу. Ұрпақ тәрбиесі - қоғамның болашағына қамқорлық. Қоғамның болашақ қожаларын жан-жақты, саналы, мәдениеті мен ғылымы озық азамат етіп тәрбиелеу - біздің парызымыз. Ал саналы, білімді, мәдениетті, іскер азамат тәрбиелеу адамзаттың ақыл-ойы мен мәдениетін дамытудағы барлық құнды дүниелерді игеру және оны бүгінгі ұрпақ санасына педагогикалық шеберлікпен біртіндеп сіңіру арқылы ғана жүзеге асады.
Ал, жастардың қабілетті азамат болып қалыптасуында халықтық дәстүрлердің рөлі орасан зор.
Басқа халықтар сияқты қазақ халқының да бала тәрбиесінде атам заманнан жинақтаған мол тәжірибесі бар. Аға ұрпақ жас ұрпақтың бойына ізеттілік, ізгілік, кішіпейілділік, инабаттылық, ұлтжандылық сияқты ең асыл қасиеттерді жас ұрпақтың бойына сіңіріп отырады. Адамның өмірге келген күннен бастап есейіп, қартайып, өмірден кеткенге дейінгі өмірі мен қызметі - салт-дәстүрде басты орын алатын, адамның дүниетанымын қалыптастыратын тәрбие мектебі. Ұрпағы өнегелі, өнерлі болып өссін деген ата-бабаларымыз күні бүгінге дейін олардың бойындағы асыл қасиеттердің барлығын жырда дәріптеген.
Ежелден асқақтап, қастерлеп келе жатқан ұлттық өнердің болмысын танып, болмысын танып, тарихтың рухани керуеніне өз бағасын бере отырып, бүгінгі және келешек ұрпаққа қамқорлық жасау - өскелең өмір талабы.
Өкінішке орай, ұзақ жылдар бойы ұлттық салт-дәстүрдің бұзылуы, ұлттың ана тілі мен мәдениетіне менсінбеушіліктің күшеюі, сондай-ақ колониялардағы қанішер, қарақшылар, тұтқындар мен жастардың басым бөлігі жастар болып, олар жоғары оқу орындарында оқиды. мектептер мен арнайы оқу орындары ең нашар болды. тиімсіздігіне байланысты ең оғаш көріністер.
Бұл тәрбиенің дәстүрмен тығыз байланысына бірінші болып К.Д.Ушинский назар аударған . Ол өз еңбектерінде тәрбиенің ұлттық сипаты мен білім берудегі адамгершілік мәселелеріне тоқтала отырып, Тәрбиенің қайнар көзі - халық педагогикасы деген тұжырымға келген. Бұл ойды қазақ жерінде ұстаз Ы.Алтынсарин жалғастырады . Бұл ұлттық тәрбиенің өзегі - ұлттық дәстүр, қазақтың қыз ұзату, бесікке салу салт-дәстүрін зерделеу екенін көрсетеді.
Салт-дәстүр халықтың белгілі бір әдет-ғұрыптарымен байланысты. Мысалы, бала тәрбиесіне байланысты: той, тұсаукесер, ат мінгізу; үйде отыруға байланысты: құда түсу, есік көрсету, ұрлық жасау, зат жасау, т.б. Қазақ халқында салт-дәстүр, әдет-ғұрып ежелден сақталған. Бұл өміршең ұлттық құрылым.
Бесік жырының тәрбиелік мәніне келсек. Халық әндерінің бесік жыры сәбиді жұбату ғана емес.
Ең алдымен бала тәрбиесіне сай бесік жырының әуезді әуені сәбидің сезіміне жағымды әсер етіп, көңіл-күйін көтереді.
Екіншіден, ана баласын болашақтың нұрын жүктегендей үмітпен, үмітпен жұбатады.
Үшіншіден, ата-анасы жаттаған музыканы жатқа білетін балалардың тілі дамып, осы сөздерден сабақ алады.
Бесік жырын мазмұнына қарай топтастыруға болады: шілдехана, бесік жыры, жұбату, тілек.
Ал адастырудың тәрбиелік мәніне келсек. Балаға тіл үйретіп, дүниетанымын дамыту үшін адамдар жаңылыстыратын сөздер ойлап тапты.
Жаңылтпаш сөздерді жаттап, жаттау арқылы баланың ана тіліне, сөз қадіріне деген құрмет сезімі қалыптасады, қиялы дамиды, білім алады.
Жаңылтпаш сөздер жас балалардың тілін жұмсарту үшін ғана емес, жаңылыстыратын дәлелдер келтіріп, үлкендердің тілін ұштау үшін де қолданылады.
Шілдехана рәсімінің этикеті өте маңызды. Шілде туған күнінен үш күнге дейін баланы қорғап, ананы қатар қуантатын көңіл көтеру рәсімі.
Жаңа туған нәрестенің сезімін әсем әуен, әуен, ана үні оятады.
Халық дәстүрінде шілдехана тойында арақ-шарап ішу - ұят, күнә, қылмыс.
Есім беру рәсімі әдетте шілдеханада өтеді. Ертеде ат қою рәсімін отбасындағы ең үлкен адам жасаған. Балаға ат қойғанда қазақтар атақты адамдардың атын қоюды жиі дәстүрге айналдырған. Мысалы, елін сүйген ерлерге ұқсау үшін ұлдарын: Алпамыс, Төлеген, Бауыржан, Тоқтар, қыздарды Мәншүк, Әлия деп атаса, таза махаббат пен сұлулықты сүйетіндерді Баян, Жібек, Ақтоты деп атайды. , Қарашаш.
Есім қолданылғанда жанға әсер ететін, әдептілікке бейімделетін қасиеттер есімнің мағынасына байланысты.
Бата мен тілектің тәрбиелік мәні. Бата - қазақ халқының алғашқы дінсіз қауымда қалыптасқан, адам баласына жақсылық ойлау, тілеу дәстүрі. Бата мен тілектің мағынасы бір, яғни бата - тілек, тілек - бата. Үйіңіз құтты болсын, Сапарыңыздан ләззат алыңыз және Жақсы ұйықтаңыз сияқты тілектер қысқа баталар болып табылады.
Адамзатқа жақсылық ойлаған абзал, жастарды бірлікке, инабаттылыққа, имандылыққа тәрбиелейді.
Бата түрлері өте көп, олардың негізгі мақсаты - жақсылық тілеу, адамды адамгершілікке тәрбиелеу.
Тілек - батаның "ұсыныс" түрі. Тілек айтушы өз тілегін ризашылықпен айтып, "Тәбетіңіз тартымды болсын", "тату-тәтті тұрыңдар" дейді.
Бата, тілек жақсылық ниетпен айтылып, жеке адамды адамгершілікке, имандылыққа тәрбиелейді, алға бастап арман биігіне көтереді, сенімділік пен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.