Ағылшын тілінде оқыту құралдары

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ТҮРКІСТАН ОБЛЫСЫ АДАМИ ӘЛЕУЕТТІ ДАМЫТУ БАСҚАРМАСЫ
ТҮРКІСТАН ЖОҒАРЫ КӨПСАЛАЛЫ, ҚОЛ ӨНЕР КОЛЛЕДЖІ МКҚК

Курстық жұмыс

Пәні: Шет тілін оқыту әдістемесі
Тақырыбы: Ағылшын тілінде дыбыстардың дұрыс айтылуын қалыптастыруда оқыту құралдарын пайдалану
Мамандығы: 0105000 Бастауыш білім беру

Тобы: БШ 18-9-2
Орындаған: Зайнитдинова Н.
Жетекшісі: Оспанова Р.А.

Курстық жұмыс қорғауға жіберілсін:
Қазақ, орыс, ағылшын тілі және әдебиеті пәндік
комиссиясының төрағасы:________ Сапарбай А.М.

2021-2022 оқу жыл
Мазмұны

Кіріспе 3
1.Мектепте шет тілінің фонетикасын үйрету әдісі 5
1.1 Ағылшын тілін үйрету әдіс тәсілдері 5
1.2 Ойын элементтері арқылы оқушылардың ағылшын тілінде сөйлеу дағдысын және сөздік қорын дамыту 19
2. Ағылшын тілінде дыбыстардың дұрыс айтылуын қалыптастыру да оқыту құралдарын пайдаланудың әдістемесі 22
2.1 Шетел тілінде дұрыс дыбыстау, сөйлеу дағдыларын қалыптастыру 22
2.2 Ағылшын тілін оқытуда ауызекі сөйлеудің рөлі 23
Қорытынды 28
Әдебиеттер тізімі 30

Кіріспе
Зерттеу өзектілігі. Шетел тілінің айтылуын үйреткенде сол тілдегі дыбыстардың ерекшеліктеріне, жергілкті диалектіге де көңіл аудару керек, себебі ағылшын тілінде дыбыстық ерекшеліктер және Англиядағы диалектің өзі бірнеше түрге бөлінеді. Ал қазақ тілінде дыбыстық ерекшеліктер болғанменде олар айқын көрінбейді, ал жергілікті диалектінің адамдардың бірін бірі түсінуне қиыншылық әкелмейді. Қазақ тілінде дыбыстық ерекшеліктерінің өте аз болу себебі қазақ халқы көшпенді өмір сүрген, сондықтан халықтың барлығы бір тілде, бір тілдік бірліктерді және дыбыстарды қолданған.
Ал, қазақ тілінде оқитын оқушыларға ағылшын тіліндегі айтылуды үйреткенде біраз қиыншылықтармен кездесеміз. Ол қиыншылықтар ағылшын тіліндегі кейбір дыбыстардың туған тілдегі дыбыстардан қатты айырмашылығы болуынан.
Құрылымдық лингвистика мен лингводидактиканың өкілдері Л.Ельмсиев, Л.Блумфилд, Ч.Фриз, Р.Ладо өз жұмыстарында былай деп танытқан: ...Шетел тілінің айтылуын дыбыстарға еліктету жаттығуларымен үйрету керек.
Л. Блумфилдтің айтуы бойынша шетел тілінің айтылуын шетел тілі мен туған тілдегі дыбыстарды талдау және салыстыру арқылы үйрету керек десе, Ч. Фриздің айтуынша сөздердегі бір ғана дыбысты өзгертіп бір-біріне қарама-қарсы қойып салыстыра үйрету керек деген, мәселен: nais-naiz, pleis-pleiz. Ч.Фриз алдымен дыбыстардың артикуляциясын суреттеп, еліктеу әдісімен жаттықтыру керек деген.
Тілді үйренуші ағылшын тілінде сөйлегенде кейбір дыбыстарды айтқанда өз тіліндегі дыбыстармен ауыстырып айтуға үйір болады.
Лингвистикалық негізде ағылшын тілінің айтылуын үйрету екі бөлімнен тұрады. Олар: физиологиялық фонетика және фонология.
Физиологиялық фонетика дыбыстардың құрылуын және тіл арқылы айтылуын зерттейді және түсіндіреді.
Фонология, ол тілдің фонетикалық қатарындағы компоненттердің атқаратын рөлін зерттейді және түсіндіреді.
Фонология - функционалды фонетика. Ол үш функцияны қарастырады:
1. Конститутивтік (құрастырушы)
2. Дистинктивтік (айырмашылықты білдіретін)
3. Рекогнитивтік (тану)
Конститутивтік функция, ол қандай да сөйлем тіпті ол бір буынды сөзден тұрса да, ол дыбыстардан құралады. Мысалы: I [ai]- мен, бұл сөз белгілі бір буыннан тұрады, бір екпін бар және белгілі бір тонмен (төменгі немесе жоғарғы) айтылады. Дыбысты немесе сөздің құрамындағы дыбысты айтқанда сөйлеуші немесе дауыстап оқып отырған адам бұл сөзді немесе фразаны басқа дыбыстардан тұратын сөздерден шектетіп айтады.
Рекогнитивтік жаттығулар дыбыстарды және олардың тәртібін ажырату қабілеттерін дамыту үшін арналған. Есту қабілеттерін дамыту үшін мұғалім ауызша естіп тану әдістерін қолдануы керек. Мұғалім бірнеше сөздерді айтады, ал оқушылар жаңа дыбысты естігенде қолдарын көтереді.
Зерттеу жұмысының болжамы: егер, мұғалім оқушыларының дыбыстарды ажырата алатынын білсе, немесе мұғалім екі сөзді айтады да олардың қайсысы етістік екенін оқушылар ажырата алатынындығын білу үшін, олардан етістікті естігенде қолдарын көтеруін сұрайды.
Курстық жұмыстың мақсаты - ағылшын тілінің қазіргі кездегі фонетикасын оқытуды үйрету.
Курстық жұмыстың міндеттері:
- фонетика пәні мен объектісін, бұл пәннің басқа қоғамдық ғылымдарда алатын орнын;
- жалпы және жеке фонетика жайлы, тарихи және сипаттама фонетика жайлы, салыстырмалы және қолданбалы фонетика және оның дыбыс айтылуына үйрету барысында алатын рөлі жайлы;
- шетел тіліндегі дыбысталудығы жаңа бағыттардың дамуын;
- тілдің дыбыстық құрылымдарын зерттеу әдістерін;
- фонология ұғымы жайлы негізгі түсініктемелер және фонологиялық мектептер жайлы;
- артикуляциялық база ерекшеліктері және олардың басқа тілді айтуға үйретумен байланысы жөнінде;
- сөйлеу интонациясы ұғымы және оның компоненттері мен қызметтері жайлы анықтау;
Зерттеу обьектісі: ағылшын тілінің қазіргі кездегі фонетикасын оқытуды үйрету.
Зерттеу пәні: ағылшын тілі
Зерттеу жұмысының методологиялық және теориялық негіздері: Балаларға қол жетімді деңгейде шет тілінде сәтті қарым - қатынас жасау шарттарының бірі-шет тілін оқыту мазмұнының маңызды құрамдас бөлігі болып табылатын сапалы қалыптасқан лексикалық дағдылар.
Курстық жұмыстың зерттеу әдәстері: Курстық жұмысты жазу барысында сипаттама, жинақтау, тұжырымдау, жүйелілік әдістері пайдаланылды.
Курстық жұмыстың құрылымы: жұмыс кіріспе, 2 тарау, қорытынды бөлімдерінен және қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1.Мектепте шет тілінің фонетикасын үйрету әдісі
1.1 Ағылшын тілін оқыту құралдары
Оқыту құралдарына оқу-тәрбиелеу процесін ұйымдастыру мен өткізу үшін көмек ретінде қолданылатын техникалық және техникалық емес құрал - жабдықтар, заттар жатады.
Мұғалім әрбір құралды қайда, қашан , қалай қолдануы және қандай нәтиже жетуге болатынын білгенде ғана құралдың пайдалы қолданылуына қол жеткізе алады.
Оқыту құралдарын топқа бөлу. Орта мектепте қолданылатын оқыту құралдарын мынадай топқа бөлуге болады:
1. Пайдаланылуына байланысты негізгі және қосымша
2. Оқушыға немесе мұғалімге арналған
3. Ақпаратты қабылдау түріне байланысы есту, көру, көріп есту
4. Техниканы пайдаланылуына байланысты техникалық және техникалық емес
негізгі оқыту құралына оқу-әдістемелік кешені: оқулық,мұғалімге арналған оқулық жатады. Бірақ, оқулық пен мұғалім кітабын пайдаланылғанда техникалық оқыту құралдары өте қажет.
Мысалы, 2 және 3 сыныпқа арналған оқу-әдістемелік кешенінде оқулықпен бірге дыбыстық жазба да бар.
Ал 4 және 5-сыныпқа арналған грамматиканы пайдалану ағылшын тілінің дыбысталуының айтылу дағдыларын үйретіп тыңдау және оқуды дамытады. Қосымша оқыту құралдарына компьютерлер мен бейне материалдар жатады.
Сонымен қатар, ағылшын тілі кабинетіндегі барлық құралдар қосымша құрал болып есептеледі.
2-сыныптадағы негізгі құралдарға-бағдарлама, мұғалім кітабы, оқулық, дыбыстық жазбалар, дидактикалық карточкалар жатады.
4-сыныпта- бағдарлама, мұғалім кітабы, оқулық, пластинкалар жинағы, көрнекілік жинағы, көрнекілік құралдар: суреттер, грамматикалық таблицалар, диафильмдер, кинофрагменттер, лингафондық практикум жатады.
5-сыныпта - бағдарлама, мұғалім кітабы, оқулық, пластинка,, көрнекіліктер жатады.
Қосымша құралдарға осы оқу-әдістемелік кешеніне кірмеген, міндетті емес құралдар : транспаранттар, кодоматериалдар, диафильмдер, тарату материалдары, ойыншықтар , т.б.заттар жатады.
1.Бағдарлама - бұл мұалімнің белгілі бір сыныпта жұмыс жүргізу үшін қолданылатын мемлекеттік құжаты. Мұғалім бағдарламаның түсініктемесін ұқыпты оқып,оқытудың мақсаты, мазмұнын біліп алу керек. Мысалы, 1985 жылғы түсініктемеде оқыту ауызша түрде жүргізіледі деген.
Бағдарламада оқушылардың сыныпта өзіндік жұмыс жүргізуін, олардың сыныпта тыс жұмытарына көңіл бөлінеді. Егер бағдарламада тіді оқыту бағыты өзгерсе, онда оқыту әдістемесі де згеруі тиіс.
Түсініктемеден кейін бағдарламаның өзі беріледі, онда оқытудың тақырыптары(үлгі) және оқытудың түрлеріне қойылатын талаптар көрсетіледі.
2. Екінші маңызды құрал - мұғалімге арналған кітап. Бұл оқу-әдістемелік кешенінің мазмұнын беретін құрал. Жұмысқа кіріспес бұрын, мұғалім сабақ жүргізуге қажетті қағидаларды анықтап білуге тиіс. Сабақтың мақсаты мен мазмұнын анықтағаннан кейін, қандай құралман жұмыс жасайтындығын анықтакп алады. Құралдардың керегін таңадап, болмаса өз бетімен әзірлеуі тиіс. Содан кейін мқғалім кітаптың түгел мазм ұнымен түгел танысыуы керек. Онда әр тоқсандағы жоспар құрады. Мұғалімдік кітапты әр ұстаз әр түрлі жүргізеді. Мысалы, кейбіреулер бұл кітапты пайдаланбайды, сабақ жоспарын өздігінше құрады. Басқалары кітапты қолданғанда өзгертулер енгізеді. Бұл дұрыс емес. Немесе кітапты қолданып бәрін кітаптағыдай әзірлейді де, белгілі бір сабақтың ерекшеліктерін ескермейді. Бұл да толық дұрыс емес.
Кітапты қолданудың ең дұрыс түрі - оны толықтырып, сынып оқушыларының ерекшелігі мен қабілетін ескеріп, жоспар жасау. Оны тәртіппен кітап толықтырылса, оқытудың негізгі құралдары таңдалады.
3. Оқулық - ағылшын тілін оқытудың негізгі құралы. Ол белгілі бір сыныпқа арналған оқу-әдістемелік кешенінің жүйесін қалыптастырады.
Мысалы, 4 немесе 2 - сыныпқа арналған оқулықта оның ауызша оқуға негізделгені көрсетілген. 4-сынып оқулығының бірінші бөлімі ауызша кіріспе бөлім суреттерімен берілген. Ал 2- сыныпта тапсырмалары бар суреттермен берілген және қосымша дыбыстық жазбалары бар.
Оқулықтың негізгі бөлігі бөлімдерден (Units) тұрады. әр сабақтың құрылымы сөйлеуге үйретуді қалыптастыру жолдарын көрсетеді. Мысалы, 2-сынып оқулығындағы әр Units-тің бірінші бөлігі ауызша сөйлеуге арналған (Look and say), екінші бөлігі оқуғ (Read), үшінші бөлігі жазуғ (Write), ал төртінші бөлігі үй тапсырмасына (Home work) арналған.
Мұғалім оқушыны кітаппен таныстыруы керек: белгілерді түсіндіріп, сөздікпен жұмыс істеуді үйрету. Оқушы кітабын жақсы пайдалана білсе, ағылшын тілін өзіндік оқуға мүмкіндік болады.
4.Оқуға арналған кітап ағылшын тілін оқуға үйренуге арналған құрал. Үйге тапсырмалар беру өте қажет. Қосымша мәтіндерді оқу тәжірибелік, тәрбиелік, ағартушылық, дамытушылық бағыттарымен берілген. Оқу мәтіндерінің ерекшеліктері оқуға қызықтырады, сол үшін оқудың тұрақтылығын және оны бақылауды сақтау керек. Мәтіндердің әдістемелік ерекшеліктері бар., олардың соңында тапсырмалар мен сұрақтар беріледі.
5. Дыбыстық жазба (таспа). Шет тілін оқытуда дыбыстық жазбаның орны ерекше. Ол оқу құрамына кіреді және елтанушылық, лексикалық мәтіндер арқылы немесе әртүрлі диалогтар түрінде беріледі.

Ағылшын тілінде оқыту құралдары
Оқыту құралдары
Оқушыларға арналған
Мұғалімге арналған
1.Оқытудың негізгі құралдары
1. Оқулық
2.Оқуға арналған кітап
3.Оқытуды тыңдау-көру құралдары - сурет жинағы,диафильм,аппликация,диапозит ив,кинофрагмент,
үн таспа,лингофондық практикум,дыбысты үй тапсырмасы
(2-3сыныптар),үлестірмелі материал(2,3-сыныптар)
1.Бағдарлама
2.Оқулық
2. Оқытудың көмекші құралдары

Кодоскоп. Ойыншықтар,суреттер, карточкалар,сөздіктер, оқушыға арналған көмекші кітаптар
Әдістемелік әдебиеті: Шет тілі орта мектеп
журналы
Латын әліпбиінде орыс әліпбиімен бірдей ортақ әріптер көп, мысалы, А, С с, Е е, В, К, М, Р р, О о, Х х, ағылшын тілін енді үйрене бастағандар үшін тіптен жаңа әріптер: F f , h, L l, G, S, W, V, Z, J. Оқушыларға олар көп әріптерді жаза алатынын көрсету қажет. Өкінішке орай, графикаға үйрену тәжірибесінде, ережеге сәйкес, ыңғайластырылған әдістеме жоқ. Оқушыны әрбір әріпті жазуға үйретеді және графикалық тұрғыдан қарағанда ол әріп жаңа ма жоқ па оған қарамастан, одан жаңа әріптің бір-екі жолын үйде жазып келуді талап етеді. Осының нәтижесінде, оқушыда ағылшын әліпбиіндегі әріптерді жазуға ыңғайластырылған әдістеме дағдыланбайды. Ал осындай әдістеме қажет болып табылады.
Графиканы меңгерудегі ыңғайластырылған әдістеме пәнаралық байланыстарды (орыс тілі- ағылшын) қалыптастыруға мүмкіндік береді және оқушыға ең аз дегенде, оның әріптерді біліп жаза алатынын айтып, ағылшын тілін үйренуге деген оң икемін жасау керек.Бұл кезде балалар әріпті айтпай, тек оның нөмірін атау керек. Балаларға осындай тапсырма ұнайды, олардың қолдарынан келеді, оны орындау алдыңғы тәжірибемен қамтамасыз етіледі.
Сонымен қатар ол балаларды проблемалы жағдайда қалдырады: оны шешімін табу үшін ағылшын тілі білімін қолдану.
Ыңғайластырылған әдістеме шынында да жаңа әріптерді, мысалы: J, R, G, L, N, S, W, V жазуды меңгеру үшін оқушылардың жігерін жұмылдыруға мүмкіндік береді.
Орфографияны меңгеру кезінде оқушылар егер сөздер ереже бойынша жазылса, ережеге сүйене білуі тиіс. Бұл ережелер оқу кезінде оқушыларға түйіндік сөздер ретінде беріледі.
Балалар меңгеруге тиіс басқа тәсіл, бұл жазылуы бойынша ортақ ағылшын сөздерінің бірігуі, мысалы: lightright сияқты, brightright сияқтынемесеbrought, thought,bought және тағы сол сияқты, дыбысталуы бірдей, бірақ мағынасына байланысты ажыратылатын, яғни жазылған сөздің мағынасымен анықталатын сөздерді көбейту. Бастапқы кезеңде бұндай сөздерге: two - too, write - right, I - eye, see - sea жатқызылады.
Ана тілде тұрмыста қолданылатын, ағылшын тіліндегі сөздерді жазу кезінде оқушыларды орыс тіліндегі алынған дағдыларды пайдалануды үйретуқажет.
Мысалы, sport, port, doctor, farmer, student, radio, lamp, hospital және басқалары; графикалық белгілерге, сөздерге деген олардың жітілігін жетілдіру, алған білімдерінің орыс тілінен ағылшын тіліне тасымал қабілеттілігін дамыту, осының арқасында ағылшын тілін меңгеруді жеңілдету. Орфографикалық қиын сөздерді кездестіргенде, ал олар көрсетілген бойынша көп, есте сақтауды жеңілдететін арнайы тәсілдер бірталай пайдаланылуы тиіс. Сондай тәсілдердің бірі - сөздерді әріп бойынша оқу. Дыбыстық нұсқада білім жақсы болса да, графикалық нұсқаны есте сақтауда көмегі тимейтіндігі белгілі, керісінше болуы мүмкін, ол екеуінің арасында қарама-қайшылық болуы ықтимал (know - no). Сөзді әріп бойынша оқуәрбір әріп оқылып және буынға біріккенде, есте сақтауға көмектеседі, мысалы, language lan-gu-age сияқты, beautiful beau-ti-ful сияқты, daughter dau-ghter сияқты.Сөзді осы тәрізді есте сақтау орфографияны игеруге де, сонымен қатар оны оқыған кезде тануға көмектеседі. Оқу үшін сөздің графикалық нұсқасын ойында сақтау талап етіледі, ал бұл нұсқа өзге емес, сөздің әріптік құрамы: сөздің ұзындығын анықтайтын әріптер саны және олардың орналасу жүйелігі болып табылады. Мысалы: Wednesday деген ағылшын тіліндегі сөзде үш буын (Wed-nes-day) , ал айтылуында [`wenzdı] - екі буын болады. Айтқандай, балалар орыс тіліндегі орфографияны (лестница, солнце, синего, смеяться - хотя так не произносят бірақ айтылуы басқа болады) меңгеру кезінде де пайдаланады. [1]
Сөйлеуге оқытудың табыстылығын анықтайтын факторлар
Сөйлеуге оқытудың тасбыстылығы оқушылардың жеке жас ерекшеліктеріне (оларда оқу себептерінің, назары мен қызығушылығының, ауызша қарым-қатыныстың стратегиясын пайдалану икемінің болуы, бастапқы сөз тәжірибесіне сүйену және т.б.), мәтіннің лингвистикалық және дискурсивтік сипатына, соңында оқу жағдайына (оқудың техникалық құралдарыныңболуы,жағдай мен проблемалы жаттығулармен қамтамасыз ету, сабақты жұптық-топтық ұйымдастыруға және басқалары) байланысты.
Оқудың орта кезеңіндегі оқушылардың жеке-жас ерекшеліктеріорта жас үшін (5-7 сыныптар)әртүрлі формадағы көрінетін есею элементтері тән, дербестікке ұмтылып, көмектен бас тарту, жұмыстың орындалуын бақылауда қанағаттанбауы байқалады. Ересектерде ақылдың даму өзгерістері болады. Ол логикалық сипатқа ие болады. Материалды меңгеру мен сөз икемін дамытуда мақсаттық бақылауға зор мән беріледі, ең бастысын табуға талпыну, еске сақтау мен еске түсіруді жеңілдететін демеу пунктерін айқындау.[2]
Бұл жастағы оқушылар жоғары қарым-қатынаспен ерекшеленеді, осы арқылы топтық және коммуникативтік ойындар өткізу кезінде жұптық қарым-қатынасты ұйымдастыру кезінде оң әсерін береді.
Бұл жастағы топ әлемнің бейнесін ғана салып қоймайды, білгені мен көргенінің барлығына жеке қатынас тудырады. Оның ақыл-ой қызметінде ойды, пайымдауға бейімділікті, сезімді, әсерді, белгілі бір тілдік және мәдени қауымдастыққа жататын өзін тұлға ретінде сезінетін сезімді, талдайтын селективтлік (таңдау, іріктеу) үйлеседі. Аталған топтағы оқушылардың қызығушылықтары ең тұрақты сипатқа ие болады. Дәл осы жастан бастап профессионалдық бағыт пайда болады, ол жоғары сыныптарда біржолата анықталады.
Сөйлеуге оқытудың мақсаттары: сөйлеуге оқытудың негізгі мақсаты оқушылардың әртүрлі әлеуметтік детермирленген (анықталған)жағдайларда ауызша сөз қарым-қатынасын жасау қабілетін жүзеге асыру болып табылады.
Кез келген типтегі мектепті бітірген оқушылардың міндеті:
а) тікелей байланыс жағдайында қарым-қатынас жасау, яғни сала аясында, тақырыбы мен ахуалы, белгілі бір типтегі мектептерге қарастырылған бағдарлама бойынша өз серігінің (партнер) (соның ішінде зерттейтін тілдің тасымалдаушысының) айтылған пікірін түсіну және жауап беру
б) өзі туралы, қоршаған орта туралы айту, естігені мен оқығаны жайында немесе алынған ақпаратқа деген қатынасын білдіріп пікір айту
Тілді меңгеруге деңгейлік сипат тән, сондықтан әртүрлі мектеп оқушыларында сөйлеу шеберліктері мүлтіксіздік дәрежесі, бекемдік қалыптасуы, салаларды, тақырыптар мен қарым-қатынас жағдайларын қамтуға байланымты ерекшеленеді. Мысалы, базалық курсты бітірген шәкірттер күндегі болып тұратын жағдайларда қарым-қатынас жасау керек. Шәкірттер өз сөздерінде коммуникацияны бұзбайтын қателіктер жіберіледі [3]
Оқудың орта кезеңі (5-7 сыныптар)
Тақырып сипаты: диалог-сұрау, диалог - бұйрық, диалог - ақпаратпен алмасу. Монолог - сипаттама, мәлімдеме, баяндама, мінездеме
Сөз шеберлігі:
* Коммуникативтік мүддеге сәйкес ақпарат сұрау немесе хабарлау
* Логикалық және дәйекті түрде пікір айту
* Көзқарасын жеке ойын дәлелдеу
* Айтылғанды нақтылау толықтыру
* Әртүрлі коммуникативтік мүддені білдіру
* Кең түрде мәлімдеме құру
* Әңгімені басқа тақырыпқа ауыстыру
* Эмоциялық- экспрессивтік құралдарды және басқаларын қолдану
* Стратегиялық (құзыретті) шеберлік
* Ым мен ишараны қолдану
* Әңгімелесуші адамнан көмек сұрау
* Көрінетін көрнекілік құралдарына сүйену
Тыңдап үйренудің қысқаша психологиялық сипаты - ойлық-мимикалық қиын рецептивті қызметі болып табылады, ол қабылдауға, түсінуге және ауызша жеткізетін ақпаратты белсенді жазуға байланысты болады. Аудирование яғни тыңдау үйретуге арнап жүргізілген біршама зерртеулерге және құрамына фоножазбалар, диа- және кинофильмдер, сондай-ақ басқа техникалық құралдар кіретін орта мектептердегі оқыту комплекстеріне қарамастан, ауызша қарым-қатынастың аталған формасы әзірге әлі де жеткілікті дамымаған болып есептеледі, бұл екі себепке байланысты: бірінші себеп тыңдау осы күнге дейін сөйлеудің жанама азығы деп қарастырылады, осыған сәйкес сабақтарда дәлме-дәлдіктен тым алшақ эпизодтар мен жағдайларда қолданылады. Екінші себеп - мұғалімдердің психологиялық және лингвистикалық қиын тыңдауға қарағанда, қабылдау деңгейі мен оларды анықтау тәсілдерінен нашар хабардар болуы. Байланыс (контактық) және қашықтық (дистанттық) тыңдау болып бөлінеді. Контактық тыңдаған кезде ол шын мәнісінде ауызша интерактивтік қатынастың құрамдас бөлігі болып табылады, қашықтан, тікелей емес тыңдау (мысалы, радио, теледидар, фоножазбалар және басқалары) бұл ауызша қарым-қатынастың өз ерекшеліктері бар дербескоммуникацияның формасы болып табылады.
Тілдік қабілет деп аталатын бірқатар шетелдік жұмыстардыңарнаулы зеррттеулерінде шет тілін табысты оқудыңнегізгі бір шартына сөзді есту жатады [4] . Ауызша хабарламаларды қабылдау кезінде, ең алдымен, пікір айтудың коммуникативтік жоспары танылады, дауыс ырғағы негізгі бір құрылым белгісі болып табылады, осы арқылы сөйлемнің коммуникативтік типтері: хабарлы, сұрақ, лепті, бұйрықажыратылады [5] Шетелдік тілдерге үйрену кезінде сөз бен музыкалық бейімнің арасындағы корелляциялық байланысы анықталған зерттеулердің маңызы зор. Атап айтқанда, музыкалық бейім (сөздік бейім тәрізді) 9 жасқа дейін біршама қарқынды дамитыны анықталды. Қыздар балаларға қарағанда бір-бір жарым жасқа озады, дегенмен әрі қарай 11-12 жаста бұл айырмашылық теңеледі. Осы зерттеулердің қорытындасына қарап, шет тілдік мұғалімдер мен ән-күй мүғалімдері, әсіресе бастауыш сыныптарда оқудың орта кезеңінде тығыз өзара әрекет етулері тиіс.
Тыңдап оқуға сөздің паралингвистикалық элементтерін жатқызуға болады, олардың көмегімен шамамен ақпараттың 60 % беріледі. Әдетте бұл құралдарды үш топқа классификациялайды: а) акустикалық элементтер (одағай, ритм, дауыстың төмендеуі, жоғарылауы, үзілістер және т.б.) б) көзбен шолу (ым, ишара, сөйлеушілердің тұрысы және т.б.) в) тактильдік (қол алысу, иығын көтеру, итеру, ұстап қалу және т.б.). Соңғы екі топты Дж.Фаст көрнекті түрде body language деп атады.
Табысты болжауға риторикалық стратегияның кідіріс тәрізді элементі септігін тигізуі қажет. Оларды қайталау, кейбір фразаларды қайта құрастыру, үнсіздікті толтыру арқылы басқа ұстанымда жеке жағдайларды сипаттау есебінен жасауға болады. Мысалы: -Well, let me see...; Well now...; Right; Indeed? What next?
Болжауды дамыту тек қана оқушылардың тілдік дайындығына ғана емес, өмірлік тәжірибесіне, ана тілінде қалыптасқан ебі мен дағдысын шет тіліне көшіру икеміне байланысты болады. Осындай қасиеттерге ең алдымен зеректік және ұғымталдық, тыңдай білу және ауызша коммуникацияның (логикалық екпін, риторикалық сұрақтар, байланыстыратын сипаттағы фразалар және басқалары) алуан белгілеріне тез жауап беру, бір ой операциясынан келесіне ауыса білу, қарым-қатынас тақырыбына бірден қатысып кету және т.б. Оқушылар аудированиесінің табыстылығы, ең алдымен, қандайда-бір жаңа нәрсені білу қажеттігіне байланысты, болашақ мамандығын таңдаумен байланыстыруға, хабарлама тақырыбына қызығушылығының болуына, оқуға деген сананың объективті қажеттілігіне, сыныпта айқын ұстанымын (екпінді немесе озат оқушы) сақтау және т.б.
Тыңдап оқудың мақсаты жаңа бағдарламаларда мақсатты талаптар мазмұнын түсіну деңгейіне, естіген мәтінді қабылдаудың сапалық типі мен сипатына бағдар береді.
а) Қарым-қатынастың әртүрлі жағдайларында, соның ішінде таныс емес тілдік құралдар болғанда да сөйлесушінің пікірін түсіну.
б) әртүрлі дәрежедегі және мазмұны терең мағыналы оқулық пен дәлме-дәл мәтіндерді түсіну. Аудио мәтінді түсіну деңгейі коммуникативтік тапсырмаға сәйкес, аудио мәтін типі мен оны қабылдау жағдайларымен анықталады.
Жалпы білім беру мектебінің бастапқы кезеңін бітіруде оқушылар оқу және дәлме-дәл (өлең, тақпақтар) текстерді көрнекілік пен паралингвистикалық құралдарға сүйеніп, негізгі мазмұнын түсінуі қажет.
Мәтіндер оқушылардың тілдік дайындығына, олардың қызығушылығы мен қажеттілігіне сәйкес келуі керек.
Мәтін типтері: мұғалімнің жеке оқушыларға және сыныпқа толығымен назар аударуы, балалар өлеңі, тақпақтар, ертегілер, санамақ, әңгімелер, қысқа диалогтар, мультфильмдер.
Тыңдап үйренудің мақсат ретінде негізгі құралы аудио мәтін болып табылады.
Аудированиеге үйренудің әдістемесінің орталық буыны болып табылатын аудио мәтіндер естілген сөздің, дәлме-дәл аяқталған фрагменттердің ұтымды іріктелуі болып келеді. Аудио мәтінде ойдың аяқталуы, ой құрылымының толықтығы, композициялық ресімделуі болады.
Аудио мәтінге қойылатын негізгі талаптардың бірі дәлме-дәлдігі, яғни тілдің оқымыстылары тасымалдайтын мәтіндер болуы тиіс. Оқушылар өз мұғалімдерінің сөзі мен акцентінен басқа, тіл тасымалдаушыларының сөзін- тілдік нормасының эталондарын естуге мүмкіндік алулары қажет [6] Оқушылардыңдәлме-дәл естуге неғұрлым табысты дағдылануын қамтамасыз ету үшін оқу процесі кезінде сонымен бірге жартылай дәлме-дәл (дәлме-дәл, бірақ оқулық аудио мәтіндерін қысқарту арқылы бейімделген, тіл тасымалдаушылары айқын дауыс мәнерімен қалыпты жағдайда жақылған) және жалған дәлме-дәлдік (жартылай дәлме-дәл, арнайы студияда жөнделген, сыртқы шудан жекеленген) аудио мәтіндер қолданылады. Аудио мәтіннің соңғы екі категориясы, өңдеуге қарамастан, ондағы барлық ақпаратты сақтай отырырып,тыңдау және есте сақтау үшін біршама қолайлы болып келеді, бұл оқуға қарқынды және ұтымды септігін тигізеді [7]
Тыңдауға үйрету үшін жаттығулар жүйесі.
Аудированиеге үйрету кезінде басқа түрлеріне тәрізді жаттығулардың екі типі қолданылады: дайындық және тілдік .
Дайындық жаттығуларының мқсаты - мәтінді тыңдауға дейін лингвистикалық және психологиялық сипаттағы қиындықтарды алып тастау, бұл аудиторға өз назарын мазмұнды қабылдауп топтауға мүмкіндік береді. Дайындық жаттығулары 2 топқа бөлінеді: 1. Лингвистикалық сипаттағы қиындықтарды алып тастауға бағытталған жаттығулар; 2. Психологиялық сипаттағы қиындықтардан арылуға арналған жаттығулар.
Тілдік жаттығулар қалыпты тілдік қарым-қатынасқа жақындайтын жағдайларда тілдік хабарламаны қабылдау икемін шынықтыруға септігін тигізеді.
Дайындық жаттығулары.
1). Сөзді естіп уйренуге арналған жаттығулар:
1. Сөздің бірнеше жұбын есту және қайталау:
Law - low; saw - so;
2. Сөздерді тыңдау (мысалы: beg,sat,pen,head), үш сөзден тұратын графикалық кілтте әрбіреуін табыңыздар: big - beg - bag; sit - set - sat; pin - pen - pan; hid - head - had.
3. Ұқсас естілетін сөздерді анықтаңыздар, оларды санмен белгілеңіздер: : sort - pot - part - port (1,2,4)
4. Сөйлем жұптарын тыңдаңыздар, карточкаға егер сөйлемдер бірдей болса + қойыңыздар, әртүрлі болса - қойыңыздар;
2) Мүмкін болатын болжауды үйрететін жаттығулар:
1. Сын есім қатарын (етістік) тыңдаңыздар, олармен жиі қолданылатын зат есімдерді атаңыздар.
2. Сіздерге белгілі элменттерден құралған сөздерді естіп аударыңыздар Thankful, thankless (thank).
3. Тілдік штамптер қатарын тыңдаңыздар, олар қолданылатын жағдайларды (ана тілде және шет тілде) атаңыздар.
4. Мәтінді күйтабақтан (оқытушының талап етуімен) тыңдаңыздар, осы мәтіннің графикалық нұсқасындағы бос орынды толтырыңыздар және т.б.
3) Қысқа уақыттық және логикалық сөзді есте сақтауды дамыту үшін жаттығулар:
1. Оқшауланған сөздер қатарын табыңыздар, осы тақырыпқа жататын сөздерді толтырыңыздар.
2. -3 қысқа фразаларды тыңдаңыздар, оны бір сөйлемге біріктіріңіздер.
3. Диктордың (мұғалімнің) соңынан 10 және одан артық сөздердерден тұратын фразаларды тыңдаңыздар.
4. Фразаны тыңдап, мағынасына байланысты және т.б. тағы біреуін қосыңыздар.[8]

Шет тілін ерте үйрену - баланың туғаннан бастап мектепке барғанына дейінгі интуитивтік-тәжірибелік тәсілдің негізі болып табылады.
Мектепке дейінгі жас - шет тілін үйренуді бастау үшін ең тиімді жас: осы жастағы балалар тіл құбылыстарына ерекше зеректерімен ерекшеленеді, өздерінің сөйлеу тәжірибелерінің мағынасына, тілдің құпияларына қызығушылық пайда болады. Олар өткен мәліметтерді жеңіл және тез есте сақтайды.
Шет тілін ерте жаста үйренудің тағы бір себебі бар. Бала кішкентай болса, оның ана тіліндегі сөз қоры аз болады. Бірақ оның сөйлеу қажеттіліктері аз болады: кішкентай баланың қатынас аясы үлкен балаға қарағанда аз, оған әлі де коммуникативті тәсілдерді шешу қажет емес. Шет тілін игере отырып, бала ана тілі мен шет тілі арасындағы мүмкіндіктердің осындай үлкен ажырағанды сезінбейді және үлкенірек жастағы балаларға қарағанда оның табыс сезімі өте тереңірек болады.
Кішкентай балаларды оқыту - оқушылар мен үлкендерді оқытуға қарағанда, басқа әдістемелік тәсілді талап ететін оңай жұмыс емес. Егер үлкен адам шет тілін игерсе, басқаларды оқыта алатыны дәлел емес. Балалар әдістемелі қажетсіз сабақтармен оқығанда, шет тілін көпке дейін жек көріп кетуі мүмкін және өзінің мүмкіндіктерін жоғалтып алуы мүмкін.
Ойын - ұйымдастыру тәртібі мен сабақ өткізудің әдістемесі болып саналады. Сол арқылы балалар белгілі бір ағылшын лексикасының қорын жинақтайды, көптеген тақпақтар, әндер мен санауларды жаттайды. Осындай сабақтарды өткізу тәртәбә сөйлеу дағдысы мен тіл икемділіктерін меңгергенде қолайлы жағдай тудырады. Ойын әрекетіне мүмкіндікті шет тілінде сөйлеу мотивациясын қамтамасыз етуге жағдай туғызады, кәдімгі пікірлерді саналы және қазақты қылады. Шет тілін оқытудағы ойын - оқу әрекетіне қарсыласпайды, оның органикалық байланысы бар.
Мектепке дейінгі жастағы балаларды шет тілін оқытуда коммуникативті компетенция негізінің бірте-бірте дамуы болады. Ағылшын тілін ерте жастан игеру осындай аспектілерді құрайды:
Оқытушының соңынан ағылшын сөздерін фонетикалық көзкарас жағынан дұрыс қайталай білуі, яғни тыңдау назарының, фонетикалық есту мен дұрыс сөйлеудің кезеңдік құрылуы;
Ағылшын сөздігін меңгеруі, қорытындылауы және белмендірілуі;
Күрделі емес грамматикалық құрылымдардың белгілі бір санын меңгеруі.
Білім әрекетінің әдістемесән өткізу лингвистикалық мүмкіндіктердің жас және индивидуалды, ерекшеліктерімен байланысты болуы керек және олардың дамуына бағытталуы керек.
Шет тілінің білім әрекеті баланыңжалпы дамуы, оның сенсорлы, физикалық, интеллектуалдық тәрбиесімен тығыз байланысты болуын мұғаліммен ойланып тиянақталған болуы керек.
Шет тілінде сөйлеу бағытталған және мақсатталған болуы керек.
Осындай мотивацияны құрудың түрі ойын болып табылады.
Ойын әдістемесінің негізінде елестеткен жағдайды жасау және сол немесе басқа тілдің мұғалімі болып табылады.
Оқыту ойындары жағдайлы, жарысты, ритмо-музыкалық және көркемдік болып бөлінеді.
Жағдайлы ойындарға рольдік ойындар жатады, белгілі бір жағдайға байланысты бейнелеу.
Рольдік ойын - бұл балалар белгілі бір рольде, әр түрлі өмір жағдайларын ойнайды, мысалы, сатушы-сатып алушы, дәрігер-науқас, актер және оның жанкүйері және т.б.
Олар кезегінде, балалар типтік және стандартты диалогты колданғанда, әр түрлі модельдер түрінің өзгеруі және қолдануын талап ететін тағы да сол сияқты жағдайларға және импровизациялық ойындарға бөлінеді.
Стандартты диалогтар, мысалы:
Show me (маған көрсетші) - мұғалімнің бір нәрсені атап айтқанда, бала сол нәрсе бейнеленген карточканы көрсетуі тиіс.
What's this? Мұғалім сөздерді көрсетеді, балалар сөздерді атайды.
What's missing? (не жоғалып кетті?)
What's doesn't belong? (не артық?)
Сиқырлы айна - мақсаты: баланың зейінін дамыту. Айнаға балалар жануарларын маскаларын киіп алып жақындайды. Сиқырлы айнада бірнеше жануарлар көрінеді. Балалардың міндеті - кімді және қанша көлемде көріп тұрғандарын айту болып табылады. Мысалы: I see a dog. I see five dogs.
Жарысты ойындарға лексика мен грамматиканы меңгеру үшін көптеген ойындар жатады.
Кім көп сөздерді біледі, сол жеңіске жетеді.
Оған кроссвордтар, аукциондар, лингвистикалық тапсырмалары бар ойындар, топтардың орындалуы. Кроссвордтар түрлі тақырыптарда болуы мүмкін: жануарлар, жемістер, көкөністер, жиһаздар, ойыншықтар және т.б. Топтар әр түрлі болады. Сабақтарда балалар Simon says ойынын ойнай алады. Мақсаты - танымдық қызығушылықтарын дамыту. Балалар мұғалімнің айтқан іс-әрекеттерін орындау. Мысалы: Hands up! Sit down! Jump! Run! және т.б. Ойынды өткізу барысында әр түрлі лексикалық материалдар қолданылады.
Ритмо-музыкалық ойындар - сөйлеудің фонетикалық және ритмомелодиялық хоровод сияқты дәстүрлі ойындар, әндер және билер. Мысалы: "Nuts and May", "What's your name?", "I like my friends", :Head, shoulders, knees and toes" және т.б.
Көркем және шығармашылық ойындар - балаға ойын арқылы көркем-шығармашылық жол арқылы әрекеттің бір түрі. Оларды былай бөлуге болады:
1.Драматизациялар (яғни, кішкентай спектакльдерді ағылшын тілінде қою) Ертегі мейрамы - Мысалы: Орманда Қызыл телпек көбелектермен және қасқырмен кездеседі және диалог құрылады: (Hello! I'm Red Riding Hood. I'm going to my granny. She lives in the rest in the house) және т.б.
2.Бейнелеу ойындарға графикалық диктант, суреттерді бояу және т.б. жатады. Суреттерді бояу - тыныштандыратын, кей кезде мағыналы, бірақ өте көп таралған сабақ. Мысалы, дайын суретті көрсетуге болады. Бала контурмен айналысқанша, мұғалім сөздерді көп рет қайталайды, суреттің бөлшектерін айтады. Осылай біз баланың өзінің істеген жұмысын жаңа тілде айтылуының негізін қалаймыз.
Графикалық диктант - мысалы, балаларға сабақта не? Қандай түсті? Болу керектігі айтылады, балалар бояйды, сосын мұғалімнің айтқан суретімен өзінің салған суретін салыстырады.
3. Сөздік-шығармашылық (кішкентай ертегілерді құру, рифманы келтіру), мысалы:
- алды-артына және үстінен - астына
Таңертең пастамен тазалаймын ... (teeth - тістер) және т.б.
Ойынды сабаққа енгізуге ойлап таңдағанда, келесі ережелерді сақтау керек:
Ойынға кірісер алдында келесі сұрақтарға жауап беріңіз: ойынның мақсаты қандай, бала неге үйренуі тиіс? Қандай сөйлеу әрекетін ол орындау керек? Сондай пікірді бала құра алады ма, қосымша қиыншылықтар жоқ па?
Осы сұрақтарға жауап берерде өзіңізді бала деп елестетіп, осындай модель бойынша қандай пікір туатынын ойлап тауып көріңіз
Бала осы жағдайды тез қабылдау үшін, оған осы жағдайды қалай суреттеуін табыңыз.
Баламен өзіңіз сүйсіне ойнаңыз!
Тағы да шет тілін меңгерудің ең кең таралған тәсілі ақпараттық және коммуникативті әдістерді қолдану болып табылады. Олар: мультимедиялық құралдар, компьютер, аудио және т.б.
Ағылшын тілін игерудегі аудиоертегілер
Баланың сөз қоры көбейгенде, білім әрекетін ағылшын тілінде аудиоертегілер арқылы түрлендіруге болады.
Аудиоертегілерді былай бөлуге болады:
Алдымен кішкентай ағылшын әңгімелері жарайды. Мысалы, балалармен осындай ертегілерді тыңдауға болады Three little kittens, Three little Pigs, Too Many Daves.
Көрнекі материалмен құрылған аудиоертегілер. Аудиоертегілер қосылғаннан бастап балалар мұғаліммен бірге суреттерге қарап қайталайды. Ағылшын аудиоертегілерді қызықтырақ қылу үшін ертегітерапия тәсілін қолдануға болады, яғни ертегіні бейнелеп салу. Тыңдау кезіндегі сурет салу ақпараттың орындалуы мен қабылдап алуына көмектесетін процесс. Сурет салу барысында баланың естігенімен ассоциативті байланыстары пайда болады.
Ағылшын тілін игерудегі видеобейнелер
Видеобейненің мақсаты - ағылшын тілін мектепке дейінгі және одан кіші жастағы балаларды коммуникативті оқыту тәсілін қолдана отырып оқыту болып табылады. Ақпараттық материал балаға білімді және қызықты болып келеді.
Балалар ағылшын тілін қоршаған ортаны тану және ойнау арқылы оқиды.
Балалар мультфильмдерді жақсы көреді және оларды көп рет өарайды. Сондықтан ағылшын тіліндегі мультфильмдер балаларды шет тілін үйретудегі көптеген міндеттерді шешеді. Фонетика- лингвистика ғылымының тіл дыбыстарын зерттейтін бөлімі. Шет тілін үйренуді оның дыбыстык жүйесін үйренуден бастайды. Дыбыстарды дұрыс айту ойды дұрыс жеткізе білуге, дұрыс түсіне білуге кызмет етеді. Өзге тілді үйренгенде оның дыбыстық жүйесін ана тілінің дыбыстық жүйесімен салыстырамыз. Мысалы, қазақ тілінде ағылшын тіліндегі сияқты дыбыстардың қыска, ұзақ түрлері болмайды. Ағылшын тілінде сөздің соңындағы ұяң дауыссыз дыбыстардың айтылуы да сөздің мағынасын өзгертеді. Мысалы: соt, [кᴐt] - балалар кереуеті, соd [кᴐd] -нәлім деген үғымдарды беретін сөздерде соңғы дауыссыз дыбыстар өзгеремеуі керек. Орыс тіліндегі сияқты қатаң айтылса сөздің мағынасы өзгереді. Мысалы: кот, код орыс тілінде бірдей айтылады: [кот]. Дыбыстар белгілі бір қалыптағы дыбыс мүшелерінің жұмысы нәтижесінде пайда болады. Дыбысты айтудағы дыбыс мүшелерінің орны мен қозғалысы оның артикуляциясы (articulation), әуенінің өзгеруі интонация (іntonation) деп аталады. Сөзді дыбыстық жүйенің белгілері арқылы жазуды транскрипция (transcription) деп атайды. Транскрипциялық белгілер, әдетте, квадрат жақшаға жазылады.
Әр тілде дыбыстау мүшелерінің ерекше құрылымы мен қозғалыстары болады, сондай-ақ әр тілдің тек өзіне тән тыныстық режимі мен кернеуі де болады. Жоғарыда айтылған қасиеттер тілдің артикуляциялық базасы деп аталады (articulatory basis of the language). Кез келген тіл ауызша сөйлеуден басталады. Барлық тілдердің негізі - дыбыс. Сөздер сол дыбыстардан құралады. Сөзді түсіну үшін әуелі оны тыңдау керек. Сөзді дұрыс айта білу үйренушінің осы сөзді дұрыс тыңдай білуімен тығыз байланысты. Тілді үйретудің мақсаттарының бірі - үйренушіні сөзді және таныс ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.