Этникааралық толеранттылық және қоғамдық келісімнің саяси типологиясы



Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 66 бет
Таңдаулыға:   
Пән: Н.Ә.Назарбаевтың ұлтаралық келісімінің Қазақстандық моделі
Құрастырушылар: саяси ғылымдарының докторы, профессор Симтиков Ж.Қ. тарих ғылымдарының докторы, профессор Кан Г.В.
Дәріс 1 Н.Ә.Назарбаевтың ұлтаралық келісімінің Қазақстандық моделі пән ретінде
1. Н.Ә.Назарбаевтың ұлтаралық келісімінің Қазақстандық моделі пәні, мақсаты мен міндеттері
2. Толеранттылық, келісім түсініктері, категориясы, ұғымы.

1. Этникааралық толеранттылық және қоғамдық келісімнің Қазақстандық моделі пәні, мақсаты мен міндеттері
Егеменді елімізде болып жатқан әлеуметтік, экономикалық, саяси өзгерістер жалпы білім беру жүйесіне игі әсерін тигізіп,соның нәтижесінде Қазақстанның ертеңгі тізгінін ұстауға қабілетті, жан-жақты, парасатты, ақылды, білімді, саналы ұрпақ тәрбиелеу көзделіп отыр. Тәуелсіз Қазақстан жерінде өсіп өнген қоғам жастары туған жерін, елін, Отанын құрметтей білуге міндетті. Ұрпақ тәрбиесі-Қазақстанда жүріп жатқан реформалар мен ғылыми-техникалық дамудың алғы шарттарының бірі. Сонтықтан да Этникааралық толеранттылық және қоғамдық келісімнің Қазақстандық моделі пәні қоғамда қалыптасқан төзімділікпен қоғамдық келісімнің дамуын жетілдіре отырып қарастыруды көздейді. Әлемдік тәжірибеде мойындалған бір ақиқат бар. Ол - елдің тыныштығы, бірлігінің нығаюы сол халықтың бейнесін танытады. Сол бейнені қалыптастырудың бастауы - елдік сана мен мемлекеттік сапаны қалыптастыру, барды баянды ету.
Толеранттылық туралы Декларация 1995 жылы ЮНЕСКО-ның конференциясында бекітілді.Содан бері 16 қараша дүнижүзілік толеранттылық күні болып аталып келді.
Декларацияда төзімділік (толеранттылық) біздің әлеміміздің аса бай көптүрлі мәдениетіне, өз-өзін таныту формаларына және адамның жеке даралығын көрсету әдістеріне құрметпен қарау, қабылдау және дұрыс түсіну мағынасында көрсетілді. Декларацияға сәйкес, адамдар табиғатынан сыртқы келбеттерімен, беделімен, сөйлеу мәдениетімен, тәртібімен, құндылықтарымен ерекшеленеді және бейбітшілікте өмір сүру, өзінің даралығын сақтап қалу құқығына ие. Ал толеранттылық (лат. tolerantia -- төзімділік, көнбістік) -- басқа ойға, көзқарасқа, наным-сенімге, іс-әрекетке, әдет-ғұрыпқа, сезім-күйге, идеяларға төзімділік, жұмсақтық көрсете білу қасиеті. Толеранттылық -- қоғамның жалпы және саяси мәдениетінің деңгейі.Ол латын тілінде - шыдамдылық , өзге көзкарастарға , мінез -құлықтарға, әдеттерге төзімділік таныту, қолайсыз әсерлердің ықпалын бастан өткізе алушылық деген мағынаны білдіредіФранцуз тілінде - басқаға оң қарым-қатынас Орыс тілінде -төзімділік, шыдамдылық.Араб тілінде -сабырлылық, шыдамдылылық, рақымшылдық.Қытай тілінде -өзгелермен көркем қарым - қатынас.Ағылшын тілінде - шыдамды деген мағыналарды білдіреді. Қарапайым түсінікпен қарасақ, басқа саяси көзқарастағы адамдардың пікіріне шыдамдылық көрсету, олардың ой- пікірін сыйлау,ғылыми мектептер мен сан алуан көзқарастағы теорияларға, басқа пікірлерге төзімділік таныту,ашусыз, қысымсыз басқара білу біліктілігі, білім алушылардың түрлі мінез - құлықтық ерекшеліктеріне шыдамдылық таныта білу, олардың кемшіліктері мен қателіктерін түсіну, кешіре білу.Толеранттылық - бұл жергілікті халықтың басқа ұлт өкілдеріне және басқа діндегі адамдарға түсіністікпен қарап, оларды қудаламауының белгісі. Жалпы толеранттылық өркениетті қоғамға тән құбылыс. Мұндай қасиет тұтас ұлттың басына бір күнде орнай салмайтыны белгілі. Бұл - халықтың сана-сезімінің, дәстүрінің, рухани байлығының кемелденгенінің айқын көрінісі. Осы тұрғыдан алып қарасақ, Қазақстандағы қоғамдық қарым-қатынастардың белгілі бір дәрежеге көтерілгенін байқаймыз.
Елімізде ұлтаралық татулықтың салтанат құруы - біз мемлекеттің негізін құрайтын қазақ халқының саяси мәдениетінің биік деңгейге көтерілгенінің белгісі. Біле білсек, толеранттылық - үлкен құндылық. Толеранттылыққа қарама - қарсы қайшылықтардың (интолеранттық) адамзат тарихының барлық кезеңінде де болғаны рас. Интолеранттық тұлға - шыдамсыз, үрейлі адам, кінәні өзінен емес, басқа адамнан іздейді. Сондай адамдардың өмірде жиі кездесуі қоғамда түрлі проблемаларды тудыруға ықпал етеді. Соның салдарынан түрлі соғыс, діни қудалаушылықтар мен идеологиялық қақтығыстар, ажырасулар,тастанды балалар, жасөспірімдер арасында суицидтар туындайтыны дәлелдеуді қажет етпейтіні шындық. Сондықтан да адамдар арасындағы өзара түсіністікті іздеу, қайырымдылыққа және жақыныңа көмектесуге шақыру өте маңызды.
Этникааралық толеранттылық бағытында тәрбие беруді мынадай мақсат , міндеттерді әске асырады:
-тұлғааралық үйлесім;
-ұжымның бірлігі мен беріктігі;
-этникалық, жеке адамдар арасындағы қарама-қарсы көзқарастардың азаюы;
-дау-дамайдың бәсеңдеуі;
-тәуелсіз сананың дамуы;
-әр адам топпен бірлесе жұмыс атқаруға дайын болуын қалыптастырады.
2. Толеранттылық, келісім түсініктері, категориясы, ұғымы.
Негізінен төзімділік, яғни толеранттылық (лат. tolerantia -- шыдам, төзім) терминіне шет тілдері сөздігінде бір нәрсеге, біреуге төзімділік, төзу, шыдау деген түсініктеме беріледі.
Төзімділік ұғымы алғаш рет 1953 жылы медицина саласында пайда болған. ХХ ғ. 80-ші жылдардың аяғында саяси термин ретінде ресімделген, ол толеранттылық ұғымының синонимі болып табылады.Аталған ұғымды талдау нәтижесінде әлемдегі мәдениеттердің түрлі әралуандылығын қабылдау мен түсіну мағынасындағы құрметтеу ұғымы, адам даралығын білдіру әдістері мен өз өзін білдіру нысандары төзімділік ұғымының басты мағынасы мен негізі болып табылатындығы анықталды.
Төзімділік ұғымының мәні қазақ тілінде өте терең; ол шыдамдылық, байсалдылық, кісілік, ізгілік, келісімді табу деген мағыналарды білдіреді. Төзімділікке, яғни толеранттылыққа қарсы интолеранттылық деген үғым бар; ол адам, әлеуметтік топтар, мемлекеттерге байланысты ымырасыздық, шыдамсыздық, тағатсызық, кейістілік, менмендік, оспадарлық, парықсыздық деген мағыналар пайдалынылады. Толерантты парасаттың үлгісі қазақ билерінде кеп кездескен. Мысалы, Қазыбек бидің қалмақ ханы Қоңтайшыға айтқан біз қазақ деген мал баққан елміз -- деп басталып, достығымызды сақтай білген елміз, дәм-тұзды ақтай білген елміз, асқақтаған хан болса, хан ордасын таптай білген елміз деген сөздер өзара сыйластыққа шақырады.
Төзімділік, толеранттылық, келісім тарихтың мәңгілік сыйы емес, себебі күнделікті дамудан туып отыратын қайшылықтар біржола шешілмейді, күніге, ай сайын, жылдар бойы, үздіксіз, барлық адамға шынайы жана шырлықпен, түсінік жүмыстарын жүргізе отырып, шешімді табуды талап етеді.
Төзімділіктің шарты плюрализм, яғни түрлі ойлар мен пікірлердің бар болуы. Жалпы алғанда, толеранттылықтың негізі - өзінің басқаға, бөтенге қатынасын бақылау болып табылады. Бұл күнделікті кездесетін, тұрмыстық деңгейден бастап кәсіби қарым-қатынас жасауға дейінгі аралықты қамтитын мәселе болып саналады. Төзімділіктің негізінде плюрализмнің бар болуына құрмет көрсету орын алады, осыған байланысты төзімділік ұғымы демок ратия қағидаттарының бірі ретінде танылады. Төзімділік ұғымы алғашында әлеуметтік ой саласында философиялық категория ретінде пайда болып, қатынас ретінде түсіндірілетін. ХХ ғ. бастап ол тәжірибе - саяси қызмет, технология ретінде көрініс табады, осыған байланысты ол жеке дара саяси ұғым ретінде танылады.
Төзімділіктің негізгі ережелері мен қағидаттары БҰҰ мен Біріккен Ұлттардың білім, ғылым мен мәдениет мәселелері жөніндегі ұйымының UNESCO - ның құжаттарында әзірленген, ал оның онан әрі талдау ғылыми және ғылыми және ғылыми - танымалды ақпарат көздерінде жүзеге асырыл ған. Аталған құжаттарды төменде атап өтілетін үш топқа бөлуге болады.
Біріншіден, төзімділіктің негіздері түсіндірілетін жарияланымдар (саяси мәдениет, адамның құқықтары мен бостандықтары, өзара түсінушілік, тілектестік және т.б.), оның дүниетанымды негіздері мен саяси басымдылық тарын анықтау, нормативтік -- құқықтық базаны дамыту, мәдени - білім беру бағдарламасын әзірлеу мен жүзеге асыру, ағартушылық және насихаттаушы лық акцияларды жүргізу жөніндегі іс -- әрекеттер орын алады;
-- жалпы адамдық құндылықтарды, төзімділік мәдениетінің қайнар көздерін анықтау арқылы төзімділікті тұжырымдамалық негіздеу мақсатын көздейтін мақалалар;
-- зерттеу тақырыбына сәйкес келетін немесе зерттеу тақырыбына ұқсас тақырыптар бойынша жазылған кандидаттық және докторлық диссерта циялар. Негізінен төзімділік мәселесіне қатысты зерттеулер өте аз. Қазақстандық саясаттанушылық ғылымның дамуына Г.О.Насимованың докторлық диссертациясы елеулі үлес қосқан, алайда ол жанжалды пара дигма шеңберінде жазылған, еңбекте төзімділік мәселесіне қатысты деректер аз.
Екіншіден, төзімділік мәселесінің кез келген аспектілері бар: діни, тарихи, философиялық, мәдениеттанушылық, педагогикалық, психологиялық, сасат танушылық, құқықтық, әлеуметтанушылық және т.б., олардың әзірлеушілік деңгейлері де әртүрлі. Төзімділік мәселесі саясаттанушылық шеңберінде өте аз зерттелген.
Төзімділік мәселесі теориялары шынайы классикалық теориялар болып табылатын Ағарту дәуірінде өмір сүрген ойшылдардың еңбектерінде зерт телген. Төзімділік ХVІІ - ХVІІІ ғасырлардың Дж. Локк, Ф.М.А.Вольтер, Ж.Ж.Руссо, И.Кант сынды ұлы либералды ойшылардың азаматтық қоғамның негізгі құндылықтарының бірі ретінде қарастырылған. ХІХ ғ. Дж.Ст.Милль төзімділік идеясын еркіндіктің басты шарты ретінде қарастырады, М.Вебер дінге еріктілік идеяларын қорғайды. ХХ ғасырдың 70-ші жылдары бейтарап либерализмнің теорияшылы Дж. Роулс төзімділікті әлеуметтік әділдіктің негізі ретінде қарастырады. Барлық атап өтілген еңбектерде төзімділік идеясы ой еркіндігі мен ар - намыс еркіндігі қағидаларының шиеленісуі ретінде қарастырылады, алайда онымен қоса соғыс пен бейбітшілік мәселесі мен де ұштастырыла бастады. А.А.Алиев, М.С.Стецкевич, В.М.Золотухин, В.В.Шалин, Б.Г.Капустин және т.б. діни төзімділік туралы ойлардың қалып тасу мен дамуының талдауына арналған монографиялық еңбектер мен жеке леген мақалалар жазған.
Саяси төзімділік жеке феномен ретінде оның саяси жүйеде қызмет етуі саяси тәртіпге (режимге) байланысты болғандықтан зерттелмеген. Саяси төзімділіктің талдауы азаматтық қоғам теорияларының ережелеріне негіз деледі (қазақстандық ғалымдардан төзімділік туралы Р.К.Қадыржанов, К.Г.Габдуллина, К. Ж. Нұғыманова жазған).
Әдеби көздерді талдау қазіргі заманға сай ғылыми әдебиетте негізінен саяси төзімділіктік тек белгілі бір тұстары мен көріністерінің зерттеулері қана кездесетіндігін көрсетті. Төзімділіктің анықтамалары саясаттанушылық энциклопедиялық сөздіктерде кездеседі, төзімділік мәселесінің кейбір аспек тілері ұжымдық монографияларда кездеседі. Қазақстандық саяси ғылымда саяси төзімділік теориясына арналған теориялық -- әдіснамалық жұмыстар мүлде жоқ деуге де болады.
Қазіргі заманға сәйкес келетін демократиялық әлеуметтік - саяси ахуал жанжалды парадигмадан негізінде төзімділік қаланған парадигмаға көшуді талап етеді.
Төзімділік терминін саралау барысында ғалымдар арасында елеулі қайшылықтар туындайды. Біраз жағдайда оны тікелей төзімділік сөзімен байланыстырады. Қазақ тілінде төзім сөзі шыдам, сабыр, тағат мағынасында да қолданылады. Яғни, төзімді болу -- басқаға, оның ісіне, құбылыстарға шексіз төзу, шыдау ұғымын білдіреді.
Төзімділік қазіргі ғылымда әр түрлі аспектілерде қарастырылады: әлеуметтік, діни, саяси, жыныстық, этникалық, т.б. Осылардың ішінен біздің зерттеу пәнімізге байланысты этникалық толеранттылықты жеке бөліп қарастырайық. Этникалық толеранттылықтың философиялық негізі - басқаның, өзі нен айырмашылығы бардың өмір сүру фактісінің өзі болып табылады. Ал оның түпкі мәніне жету үшін ең алдымен этникалық түсінігіне тоқталып өткен жөн. Этнос терминін қарастырғанда көпшілік авторлар Ю.В.Бромлейдің анықтамасын негізге алады. Оның айтуынша этнос - бұл белгілі аумақта тарихи қалыптасқан, салыстырмалы түрде тұрақты тіл, мәдениет және психикалық ерекшеліктерге, сол сияқты өзіндік атауында көрінетін өзінің бірлігі мен өзгелерден ерекшелігін (өзіндік сана) түсінетін адамдардың тұрақты жиынтығы. Этнос табиғатын түсіндіруге арналған басқа да тұжырымдар көптеп жасалды. Л.Н.Гумилев этносты ең алдымен табиғи құбылыс ретінде қарастырды. Оның түсінігінде этнос - бұл өзін басқа өзі сияқты ұжымдарға қарсы қоятын (біз - біз емес), ерекше ішкі құрылымға және мінез-құлық стереотипіне ие адамдар ұжымы (динамикалық жүйе). Этномәдени білім беру мәселесін зерттеу барысында Ж.Ж.Наурызбай этнос ұғымын тайпадан жоғары қауым, ұлт ұғымдарын жалпылаушы термин ретінде қолданады. Сонымен, этникалық сөзінің мәні адамның белгілі бір этнос мүшесі ретінде сол этносқа тиістілігін, сәйкестілігін сезінуі деген қорытынды жасауға болады. Осы тұрғыдан алып қарағанда этникалық толеранттылық басқа ұлт өкілдерінің сыртқы түрін, ойлау жүйесін, өзіндік ұлттық, мәдени ерекшеліктерін, іс-әрекетін қабылдай алу қабілеті ретінде көрінеді. Әрине, оның шегі өзара сыйластық, ынтымақтастық деңгейінде болуы тиіс.

Дәріс 2
Халықаралық және аймақтық қауіпсіздік, этника аралық қарым - қатынас әлемдік тәртіп контекстінде-
1.Ұлтаралық қарым - қатынастың әлемдік даму тарихы
2.Қазіргі әлемдегі этникааралық және қоғамдық келісім мәселесінің ғылыми зерттелуі.
3.Қазақстандағы ұлттық, конфессиялық және мәдени көптүрлілігі

1. Ұлтаралық қарым - қатынастың әлемдік даму тарихы
Бұл тақырыпта жиі кездесетін, мағына жағынан жақын үш ұғым бар. Олар -- сыртқы саясат, халықаралық саясат, халықаралық қатынастар. Сондықтан алдымен соларға түсініктеме беріп алайық, Жалпы, бұл ұғымдар саясаттануда жете зерттелмеген. Бірақ олардың арасында айтарлықтай айырма бар.
Сыртқы саясатқа жеке мемлекеттердің дүниежүзілік дәрежеде жүрген іс-әрекеттері жатады. Халықаралық саясатқа мемлекеттік не топтық мүддслерді жүзеге асыруға бағытталған мемлекеттер, жеке адамдар және т.б. арасындағы қоғамдык қатынастар кіреді Халықаралық қатынастар деп халықтар, мемлекеттер, мемлекеттік жүйелер арасындағы дүниежүзілік деңгейде жүргізілген саяси, экономикалық, құқықгық, дипломатиялық, әскери, мәдени байланыстар және оларды іске асырушы әлеуметтікметтік, экономикалық, саяси күштер мен ұйыдардың өзара қатынастарының жиьштығын айтады.
Бұл айырмашылықтар, біріншіден, халықаралық қатынастарға қатысушылардың, оларды іске асырушылардың (субъектілердің) көбеюіне байланысты. Мысалы, сыртқы саясатты жеке мемлекеттер жүргізеді. Ал халықаралық саясатқа мемлекеттік ұйымдар мен қатар саяси партиялар мен қозғалыстар, әлеуметгік топтар мен жеке адамдар жөне т.б. мемлекетгік емес ұйымдар қатысуы мүмкін. Екіншіден, халыкаралық қатынастарда сыртқы және халыкаралық саясаттардың негізгі, түпкі бастамасы, принциптері қаланады. Бұл бағыт, бағдарламалар сыртқы және ха-лықаралык саясаттар арқылы нақтыланады және жүзеге асырылады.
Қазіргі кезде әлемдік саясатты жүргізуде қоғамдық-саяси ұйымдар мен қозғалыстардың белсенділігі артып келе жатыр дедік. Бірақ халықаралық қатынастарда негізгі рөлді мемлекет атқарады. Себебі, ол белгілі бір әлеуметгік топтың немесе саяси ұйымның емес, жалпы коғамның мүддесін корғайды. Сондық-тан оған басқа елдермен сыртқы саясатты жүргізгенде келісім-шартгар жасау, соғыс ашу және т.б. заңды түрде іске асыруға өкілдіктер беріледі.
Мемлекеттердің халықаралық қатынастарындағы жағдайы, ондағы орны көптеген себептерге байланысты Солардың ішінде ең бастысы -- мемлекеттер күшінің арақатынасы, арасалмағы. Ғасырлар бойы мемлекеттің күші оның әскери қуатында деп саналады. Сондықтан мемлекеттер жан-жақты қаруланып, көрші елдерді жаулап алуға тырысты. Елдің әскери қуаты қазір де жоғары бағаланады. Дегенмен, соңғы кезде экономикалық артықшылықты, байлықты ұлғайтуды басқа елдердің қазына-сын зорлықпен жаулап алу арқылы жасауға болмайтындығы анықталды. Өйткені қаңдай артта калған ел болмасын қазір ха-лықтардьщ сана-сезімі өскен, ез басын біреудің құлдығына бере қоймайды. Оның үстіне қазіргі қару-жарақ негізінен қай елде болмасын бар, ал болмаса, оны қайткен күңде де қолына тусіріп, өз елін қорғау үшін толығымен пайдалануға тырысады.Мұндай жағдайда басқа жерді басып алып, билеп-төстеу өте қымбатқа түседі ,және қандай бай елді болсын айтарлықтай әлсіретуі мүмкін. Буған мысал ретінде АҚШ-тың Вьетнамдағы, бұрынғы Кеңестер Одағының Ауғанстандағы соғыстарын келтірсек те жеткілікті.
2. Қазіргі әлемдегі этникааралық және қоғамдық келісім мәселесінің ғылыми зерттелуі.
Екінші дүниежүзілік соғыс аяқталғаннан кейін капиталистік және социалистік системалардың арақатынасында "қырғиқабақ соғыс" пен қатал идеологиялық қарама-қарсылық кезеңі басталды. Ол 80 жылдардың ортасына дейін созылды. Бұл кезенде әскери-саяси басымдылықка зор сенім артылды. Глобальды (латынның "глобус" -- Жер деген сөзінен шыққан; жер шарын қамти-тын, жалпы әлемдік деген ұғымды білдіреді) мәселелерді бірлесіп шешу туралы көптеген келісімдер идеологиялық сенімге сай бұзыла берді. Бұл кездегі іс-әрекетке "глобальды тұрғыдан ойлап, локальды (аймақтық) тұрғыда іс істе" деген принцип басшылыққа алынды. Мұның бәрі әлемдік қоғамдастыққа екіжақты және планетарлық деңгейде қарым-қатынасты дамытуға айтарлықтай залалын тигізді.
Мұндай жағдайда одан әрі өмір сүруге болмайтын. Ол тұңғиыққа тірейтін жол еді. Сондықтан 80 жылдардың ортасы-нан бастап, жаңаша саяси ойлау кезеңі басталды. Оған көптеген себептер болды. Біз солардың негізгілеріне тоқгалып өтейік.
Біріншіден, ядролық-космостық дәуірде мемлекетгер, әсіресе блоктар арасында әскери қақтыгыстар болмауы керек. Әскери техниканы дамытып, жанталаса қарулану өзінің шарықтау шегіне жетті. Термоядролық соғыс басталса, барлық адамзаттың, жер бетіндегі тіршіліктің бәрінің құруына әкеліп соқтырады.
Бүгінгі таңда адамдардың өміріне 50 мыңнан астам ядролық оқбасы (боеголовкалар) қауіп төндіруде. Олардың жалпы қуаты Хиросимадағы жарылыстың миллионына тең. 80 жылдардың ортасындағы ядролық қарулардың жарылысының өзі 58 млрд. адаңды немесе жер бетіндегі әрбір тұрғынды 12 рет өлтірердей күші бар.
Ал әр түрлі елдердің зерттеулеріне қарағанда, үшінші дүние-жүзілік соғыс бола қалса, оның салдарында "ядролық қыс" тууы мүмкін. Оған себеп -- ядролық қару қолданылған қалалардың үстінде күн өтпейтін қап-қара күйенің пайда болуы. Ол кейін барлық жер жүзіне жайылып, әлемді қамтып алады. Соның салдарынан ұзаққа созылатын түнек туады. Ол қатты суыққа соқтырады. Жер тез суи бастайды. Климат жағдайлары күрт озгеріп, биосферада қайта айналмас процестер басталады. Демек, ядролық соғыстың салдары тек оған қатысушыларды ғана қамтып қоймай, барлық адамзатқа апат әкеледі.
Қазіргі заманда жеке елдер арасындағы дау-жанжал, аймақтық әскери қақгығыстар дүниежүзілік ядролық соғысқа ұласып кету қаупі бар. Мұндай жағдайдақай мемлекет болмасын өзін тек әскери-техникалық құралдармен қорғап қала алмайды. Оған мысал ретінде 1986 жылы Чернобыль атом станциясындағы жарылысты атасақ та жеткілікті. Сондықтан қауіпсіздік тек бір ұлттық болуы мүмкін емес, ол планетарлық, жалпы әлемдік және ол тек қана саяси жолмен қамтамасыз етілуі керек.
Екіншіден, қазіргі заманда бүкіл жер шарын қамтитын глобальды, ғаламдық мәселелердің маңыздылығы артуда. Оған жоғарыда сөз етілген термоядролық соғысты болдырмаудан басқа ең алдымен экология мәселелері жатады. Ол адамдардың бізді қоршаған биологиялық ортаға өрескел араласуына байланысты болып отыр. Мысалы, адамзат екінші дүниежүзілік соғысқа дейін қанша минералдық шикізат пайдаланса, одан кейінгі 40 жылдың ішінде соншалықты пайдаланған екен. Ал көмір, мұнай, газ, темір және т.б. адамдарға әте қажетті табиғат байлықтарының орны қайтып толмайды. Сарапшылардың есептеуінше, ондаған жыл өткен соң олардың қоры таусылмақ.
Табиғат байлықтарын аяусыз пайдаланумен қатар соңғы он-жылдықтарда жұртшылықты қатты аландатып отырған қатерлі мәселе -- планетаны ластау. Әлемдік мұхит негізінеи мұнай өндіруді өрістетуден ластануда. Сонымен қатар оған миллиондаған тонна фосфор, қорғасын, радиоактивті қалдықтар және т.т. тасталуда. Өзен, көлдер, ағын сумен бірге келгентыңайтқыш-тар, пестицидтер, сынап, мышьяк, қорғасын, цинк т.б. сияқты зиянды заттармен улануда. Мамандардың айтуына қарағанда, жер шарының кейбір аймақтарында аурудың 80%-і сапасыз судың салдарынан пайда болатын керінеді.
Терроризмнің кең таралуына, оынң өте-мөте Азия құрлығында көбірек етек алуына байланысты бұл құбылыстың табиғаты жөнінде әр түрлі пайымдаулар пайда болуда. Кейбір саясаттанушылар тіпті әлде бір террористік өркениеттің пайда болғаны, қазіргі заманғы әлемді батыстық үлгіде жаңғыртуға, яғни, жаһандастыруға өзіндік жауап ретінде деген сәуегейлікті де айтады. Белгілі зерттеуші С. Хантингтонның пікірінше, терроризмнің тамырлары батыс имперализмі саясатында және оның жиырмасыншы ғасырдың басым көпшілігі бойына мұсылман әлемінде үстемдік жүргізуінде жатыр. Сонымен қатар, бұл мұсылман халықтарының өз мемлекеттері ішіндегі сыбайлас жемқорлыққа, үкіметтердің тиімсіз жұмысы, олардың қуғын-сүргін әрекеттеріне және өздері осы режимді қолдайды деп білетін батыс елдеріне қарсы жауабы.
Жаһандастыру жағдайында - әлемдегі экономикалық, мәдени және қаржылық байланыстардың бір біріне тартылысуы және бірігуі кең көлем алып, күшеюде - біз көбіне орын кеңістігінде емес, ағымдар кеңістігінде өмір сүреміз. Бұл кеңістік қысқарып келеді, уақыт жоғалып келеді, біз қысылып бара жатырмыз және сондықтан да бәріміз бірігіп те келе жатқандаймыз.
Алайда адамзат қауымы өзінің даму барысындағы ең бір күрделі кезеңді басынан өткеруде, әлем бір жағынан ұйымдасқан, екінші жағынан хаосқа кірген, бір жағынан жаһандасуда, екінші жағынан локалдықты жақтайды, бір жағынан бірігеді, екінші жағынан бөлінеді.
Саясаттанушылар ескертеді: әлемде үлкен соғыс жүріп жатыр, бірақ ол атыссыз, оқсыз, соғыс тіршілік үшін соғыс. Бұл соғыстың жаңа түрі - әлемді билеу үшін психологиялық және экономикалық соғыс. Бәсекелестік әлемде әмбебап кредоға, идеологияға айналған. Трансұлттық компаниялар планетаны тұтас бір жаһанды базар деп есептейді. Жаһандастыру мемлекеттер арасындағы өзара бейбітшілікке қауіп тудырады - осы жағдайда қарамағында, яғни қол астында жаңа технологиялар мен арзан, бірақ жоғары білікті жұмыс күшін иеленген кейбіреулер ғана бекіп, өзін өзі көрсетіп тұрақтап қала алады.
3. Қазақстандағы ұлттық, конфессиялық және мәдени көптүрлілігі
Қазақстандағы полиэтникалық қоғамда негізінен екі мәдениеттің үстемдік құрып отырғаны белгілі. Біріншісі, сөз жоқ қазақ мәдениеті. Бұдан кейінгі орында орыс мәдениеті тұр. Дәл қазір өзге ұлт өкілдерінің діні мен салт-дәстүрін жаңғыртуға барынша жағдай жасалған. Осындай ынтымақты тірлікке дүниежүзінің көптеген елдері қол жеткізе алмауда. Керек десеңіз, Қазақстан - Орталық Азияда ұлтаралық татулықты сақтап, алауыздыққа жол бермеген жалғыз ел. Бүгінде кең-байтақ қазақ жерінде 11 тілде жастарға тәлім беретін мектептер жұмыс істейді. Біздің билік мұндай білім ошақтарының барлық шығындарын көтеріп отырғаны белгілі. Осыдан-ақ еліміздегі өзге ұлт өкілдеріне қандай жағдай жасалғанын бағамдай беруге болады. Сондай-ақ, мұндай мектептер өзге ұлт өкілдері жастарының қазақ тілін оқып-үйренуіне негіз болып отырғанын тілге тиек ете кетуіміз керек. Бұдан басқа ел аумағында 13 тілде түрлі радиохабарлар тарайтыны белгілі. Бұны үлкен жетістік деп айтуымызға қақымыз бар.
Қазіргі таңда өзге ұлт өкілдері Қазақстан халқы Ассамблеясының маңайына топтасып, өзінің салт-дәстүрі мен мәдениетін дамытуда. Алдағы уақытта төзімділік біздің халқымыздың күнделікті өмірінің дағдысына, дәстүріне айналуы керек. Сондай-ақ, біз төзімді қоғам арқылы ұлттық болмысымызды жойып алмауға ерекше мән берген жөн. Қайта керісінше толерантты қоғамды пайдаланып тілдік, ұлттық басымдылыққа жетудің жолдарын қарастырғанымыз абзал. Сонда біздің ұпаймыз түгел болатыны белгілі. Тәуелсіздікпен бірге есейіп келе жатқан Ассамблеяның қызметі еліміз үшін үлкен мән-мағынаға ие. Бүгінде қоғамдық институтқа республика бойынша 820 мәдени орталық мүше.
Ассамблеяның негізгі функциялары мен өкiлеттiктерi:
1) этносаралық және конфессияаралық қатынастар саласындағы мемлекеттiк ұлттық саясатты әзiрлеуге және iске асыруға жәрдемдесу;
2) этносаралық толеранттылық пен қоғамдық келiсiм, мемлекеттiк тiлдi және Қазақстан халқының басқа да тiлдерiн дамыту саласында шаралар әзiрлеу мен iске асыруға қатысу;
3) этносаралық толеранттылық пен қоғамдық келiсiмдi қамтамасыз ету мәселелерi бойынша мемлекеттiк органдармен және азаматтық қоғам институттарымен, сондай-ақ халықаралық ұйымдармен өзара iс-қимыл жасау;
4) этносаралық толеранттылық пен қоғамдық келiсiм үлгiсiн елде және шет елдерде насихаттау.
Қазақстандағы қоғамдық-саяси жағдайды сараптаған адам қазақ жерінде қандайда бір ұлтқа қатысты ксенефобиялық көзқарастың жоқ екенін бірден байқайды.
Алдағы уақытта төзімділік біздің халқымыздың күнделікті өмірінің дағдысына, дәстүріне айналуы керек. Сондай-ақ, біздер төзімділікы қоғам арқылы ұлттық болмысымызды жойып алмауға баса мән берген жөн. Қайта керісінше төзімділік қоғамды пайдаланып тілдік, ұлттық басымдылыққа жетудің жолдарын қарастырғанымыз абзал. Сонда біздің ұпаймыз түгел болатыны белгілі. төзімділікылық бізді ассимилиацияға түсірмеуі тиіс. Сондықтан мемлекеттік саясатты барынша айқындап алуымыз шарт. Сонда ғана төзімділік біздің мақсат-мүддемізге жұмыс істейтін болады.
Қазақстан тәуелсіздік алған алғаш жылдары қабылданған, мемлекет қызметінің негізін қалайтын құжат болып табылатын Қазақстан Республикасын 2030 жылға дейін дамыту Стратегиясында ҚР Президенті Н.Назарбаев мемлекет дамуының жеті ұзақ мерзімді басымдықтарын атап өткендігі белгілі. Аталған құжатта аса маңызды басымдықтардың ішінде ішкі саяси тұрақтылық пен қоғамды бірігіп нығайту міндеттері көрсетілген; олар орындалған кезде осы және алдағы онжылдықтар ішінде ұлттық стратегия жүзеге асырылатындығы туралы да айтылған.
Бүгінгі күні Қазақстандағы төзімділік, бейбітшілік пен амандықтың көзі болып табылатын, қазіргі заманның нақтылығына айналған басты құндылықтардың бірі, бүкіл қазақстандықтардың ауызбірлігінің негізі және ел басшылығының ішкі саяси бағыттағы саясатының негізгі құрамдас бөлігі. Сонымен қатар, еліміздегі төзімділік - Қазақстан Республикасының халықаралық кеңістіктегі оң имиджінің негізгі құрамдас бөлігі. Халықаралық қауымдастықта біздің елімізді мемлекеттегі ішкі саяси ахуалы аса қолайлы мемлекет деп біледі. Сонымен қатар, елімізде этносаралық және конфессияаралық жанжалдардың жоқ болуы, ішкі саяси тұрақтылықтың нық орнағандығы елімізді 2010 жылы Еуропадағы Қауіпсіздік пен Ынтымақтастық Ұйымына төрағалық етуші мемлекетті әрі аталған беделді ұйым Саммитінің өткізілу орнын таңдау барысындағы айқын алғышарттарына айналды.
Тәуелсіздік жылдарында Қазақстан ұлтаралық және конфессияаралық үндесудің өз үлгісін қалыптастыра алды, оны басқа елдерге де өз саясаттарын қалыптастыру барысында пайдалану үшін ұсынуға болады: Күні кеше ғана дүниенің төрт бұрышына бірдей айқара құшақ ашқан бүгінгі Қазақстанның символындай болған дәл осы сәулетті ғимаратта бас қосқан ислам, христиандық, яһуди, будда және басқа дін өкілдері біз ұстанған осы саясатты ұлтаралық татулық пен дінаралық келісімнің әлемдегі ең үздік моделі ретінде бағалап, Қазақстанды дүние жүзіндегі бейбітшілік пен келісім аймағы деп жариялады.
Осыған дейін аталғандай, Қазақстан Республикасы 130-дан астам ұлттар мен конфессиялар бейбіт өмір сүретін бірегей мемлекет ретінде сипатталады. Қазақстанның оң бейнесі мен еліміздің ішкі саясатындағы оң ахуал - ел басшылығының бабаларымыздың көп ғасырлық тәжірибесіне негізделген, дана саясатының нәтижесі деп білуге болады. Қысқаша айтқанда оны төзімділік саясаты деп атауға болады. Оның негізі еліміздің Ата Заңында келтірілген: 1. Заң мен сот алдында жұрттың бәрi тең. 2. Тегiне, әлеуметтiк, лауазымдық және мүлiктiк жағдайына, жынысына, нәсiлiне, ұлтына, тiлiне, дiнге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жерiне байланысты немесе кез келген өзге жағдаяттар бойынша ешкiмдi ешқандай кемсiтуге болмайды.
Конфессияаралық келісімді сақтау мен нығайту жөніндегі саясат - мемлекет дамуының бетімен жіберілген іс болып табылатын бағыты емес, керісінше, ел басшылығы осы мәселеге ерекше назар аударуда. Біздің елімізде республикадағы этносаралық және конфессияаралық қарым - қатынастар - оның қазіргі кездегі жағдайын түсініп, дұрыс бағытта дамуына ықпал ете алатын, өзара тиімді үндесуді жөнге келтіре алатын мемлекет тарапынан сенімді серіктесті талап ететін қарым - қатынастар. Өйткені аталған қарым - қатынастар мемлекеттегі тұрақтылық пен оның үйлесімді дамуына тікелей әсер етеді. Қазақстан Республикасы Президентінің бастамасы бойынша қазіргі кезде этносаралық және конфессияаралық қарым - қатынастар жүйесінің осындай серіктестері құрылған, олар: Қазақстан халқының Ассамблеясы мен Діни істер Агенттігі. Өз нысандары бойынша ерекшеленетін осы екі ведомствоның ортақ бір мақсаты бар, ол - біздің мемлекетіміздегі конфессияаралық және этносаралық келісімнің сақталуы мен нығайтылуына ықпал ету. Ағымдағы жылы мемлекет пен конфессиялар арасындағы дәнекерлік үндесуді нығайту жөніндегі жұмыстың қисынды жалғасы ретінде ҚР Президенті жанындағы Академиясының негізінде Этносаралық және конфессияаралық қатынастарды зерттеу жөніндегі орталық құрылды.
Орталық этносаралық және конфессияаралық қарым - қатынастардың іргелі зерттеулерімен айналысатын болады. Сонымен қатар, Орталықтың екінші міндеті - этномәдени бірлестіктермен жұмыс істейтін мемлекеттік қызметшілердің біліктілігін арттыру. Орталық төзімділік пен этносаралық келісудің шетелдік тәжірибесін күрделі зерттеуімен айналысып, Қазақстан ның осы саладағы жетістіктерін насихаттайтын болады. Қазіргі кезде ҚХА ғылыми кеңесі мен жаңадан құрылған Орталық басқа да ғылыми - талдағыш құрылымдармен бірлесіп, этносаралық қарым - қатынастар саласындағы іргелі және қолданбалы зерттеулерді жүргізу барысындағы үйлестікті қамтамасыз етуі тиіс. Орталық қызметінің нәтижесінде Қазақстан халқы Ассамблеясы мен этномәдени бірлестіктер қызметкер леріне арналған нақты ғылыми - негізделген, тәжірибелік нұсқаулықтар әзірленетін болады.

Дәріс 3
Қазақстан Республикасының этносаясатын іске асырудың конституциялық-құқықтық қамтамасыз етуі
1. Конституция Қазақстан Республикасының ұлтаралық қатынастарды реттеудің және жүзеге асырудың негізі
2. Қазақстандағы этносаралық төзімділік және қоғамдық келісімнің құқықтық базасына шолу және ғылыми талдау

1. Конституция Қазақстан Республикасының ұлтаралық қатынастарды реттеудің және жүзеге асырудың негізі
Ең алдымен Қазақстан Республикасының Ата Заңында көрсетілгендей, діни сеніміне, нәсіліне, ұлтына қарай азаматтардың ешқайсысы кемсітілмейтіні, әрбір Қазақстан Республикасының азаматы қандай дінге сенетіндігі өз еркінде екендігі нақты қадап айтылған. Қазақстандықтардың діни бостандығына кепілдік беретін 1992 жылы Діни сенім бостандығы және діни бірлестіктер туралы заңы, одан әрі 2011 жылы қабылданған Діни қызмет және діни ұйымдар туралы заңы. Сонымен қосa, Қазақстанда түрлі конфессиялардың бейбіт қатар өмір сүруі үшін қажетті құқықтық және ұйымдық жағдайлар жасалған, конфессияаралық қатынастарды үйлестіруге бағытталған бірыңғай мемлекеттік саясат қалыптастырылды.
Осы тұрғыда Президент Н.Назарбаев: Сан ғасырлар бойы әртүрлі этностар мен діни нанымдардың рухани мұрасымен кемелденген Қазақстанның біртұтас халқы өн-бойына шыдамдылық, діни төзімділік және жаңалықты қабылдауға деген ашықтық секілді қасиеттерді қалыптастырған. Осынау ғасырлар бойы қалыптасқан теңдессіз қасиеттерді біз барша адамзатқа жеткізуді үлкен міндетіміз деп білеміз - деп атап өтті.
Осы саладағы шаралар ұлттық саясат саласындағы заңнаманы жетілдіруге, этностық және діни төзбеушіліктің кез-келген нысанының алдын-алу мен жолын кесуге жәрдемдесуі тиіс. Оларда көзделетіндер:
oo нәсілдік, этностық және діни ерекшелігіне қарамастан Қазақстан азаматтарының тең құқығын, адам құқықтары мен бостандықтарын қорғауды қамтамасыз ететін заңнамалық нормаларды әрі қарай дамыту;
oo этносаралық қатынастар саласында халықтың саяси-құқықтық мәдениетін көтеру, ксенофобия, экстремизм және тұрмыстық ұлтшылдық көріністерінің кез келген нысаны мен түріне төзбеушілік қатынасын қалыптастыру;
oo құқықтық жүйені және этносаралық қатынастар саласына қатысты теріс үрдістер мен қауіп-қатерді анықтау, алдын-алу және жою жөніндегі құқық қорғау қызметін жетілдіру;
oo этносаралық қатынастарды саясаттандыруға, азаматтарды этностық, нәсілдік, конфессиялық және өзге де уәждермен кемсітуге жол бермеу;
oo этностық рең алып кетуі мүмкін әлеуметтік және өзге де сипаттағы қайшылықтар мен дау-жанжалдардың пайда болуын күні бұрын айқындаудың тетіктерін құру және нығайту, сондай-ақ мұндай дау-жанжалдарды шешу жүйесін әзірлеу;
oo этносаралық сала мәселелері бойынша ұғымдық аппаратты қолданудың бірыңғай заңдық стандарттарын әзірлеу;
oo көші-қонды реттеу саласындағы ұлттық заңнаманы жетілдіру.
Мемлекеттік ел бірлігі саясаты этносаралық және конфессияаралық қайшылық алғышарттарының пайда болу мүмкіндіктерін болдырмайтын заңнамалық және құқықтық тетіктермен берік қамтамасыз етілетін болады.
Тарихи үдерісті басынан өткерген халқымыздың асыл дәстүрлері: діни төзімділік пен келісім, мәмілегершілік, қонақжайлылық т.б. қасиеттер халық бойында ғасырлар бойы дағдыланған. Соның көрінісі болса керек қаншама мәдениеттер мен өркениеттер тоғысқан даламызда күні бүгінге дейін әр түрлі ұлт өкілдері мен дін өкілдерінің түсіністік пен жарастықта өмір кешіп отырғанына куә болып отырмыз.
Елімізде 130-дан астам ұлт өкілдері мен 46-ға жуық діни конфессияға қарайтын 4 мыңнан астам діни бірлестіктер жұмыс жасайды. Оның ішінде 2337 исламдық: суниттік-1756, шииттік-3, суфийлік-2, Ахмадий жамағаты-4, Орыс Православие шіркеуінің-281, 90 астам рим-католик шіркеуінің, 1189 протестанттық бірлестіктің: евангелия христиан баптистерінің-291, лютерандық-28, Иегова куәгерлерінің-104 және т.б. бірлестіктері бар (2009 жылғы мәлімет бойынша).
Жалпы, Қазақстан көпконфессиялы мемлекет. Ел аумағында ислам, христиан, буддизм, иудаизм және басқа да дәстүрлі емес діндер таралған. Бірақ ел тұрғындарының 70% ислам, ал 28% православие, қалғаны басқа дінді ұстанушылар. Осындай әралуан дін өкілдері мен бірнеше конфессиялар орын алған Қазақстанда дін саясатын жүргізу өте байсалдылық пен шеберлікті талап етеді. Президентіміз Н.Ә. Назарбаев айтқандай, Діннің тұтастығы - елдің тұтастығы: діни алауыздық ұлттық алауыздыққа апарып соқтырады. Ендеше, расында елімізде діни тұтастықты сақтау мемлекеттің басты ұстанымына айналды.

2. Қазақстандағы этносаралық төзімділік және қоғамдық келісімнің құқықтық базасына шолу және ғылыми талдау

Ғасырлар бойы қазақтардың тарихи мекенінде әралуан мәдениеттің, дін мен дәстүрлерді ұстанған көптеген халықтардың тағдыры тоғысты. Нәтижесінде 140 этнос пен 40 конфессия өкілдері қазақтармен қоян-қолтық бейбіт өмір сүретіндей айрықша жағдай қалыптасты. Сонымен қатар, түрлі этностардың ұзақ уақыт қатар өмір сүруі қоғамда төзімділіктің орнықты дәстүрлерін қалыптастырды.
Тәуелсіздікке ие болған алғашқы күннен бастап қазақстандық қоғамды ұйыстыру, барлық этностық топтардың тең құқықты өмір сүруін қамтамасыз ету мемлекеттің ұлттық саясатының іргелі бағыттарына айналды. Өтпелі кезеңнің күрделі жағдайында мемлекеттің мақсатты және дәйекті саясатының арқасында Қазақстанда этносаралық негіздегі қақтығыс, тұрақсыздық пен қоғамдағы жіктелу бола қойған жоқ.
Этностық емес, азаматтық қауымдастық құруға бағытталған бастапқы таңдау келісім мен тұрақтылықтың іргетасы болып қаланды. Этностық ерекшелігіне қарамастан елдегі барлық азаматтардың мүдделерін тоғыстыру ең дұрыс жол екендігін уақыт көрсетіп берді.
Қазіргі таңда Қазақстанда әлемдік қоғамдастық тарапынан жоғары бағаға ие болған этносаралық келісімнің өзіндік үлгісі қалыптасты.
Этносаралық келісімді қамтамасыз етудің тиімді нормативтік құқықтық және тұжырымдамалық негіздері құрылды. Қазақстан Республикасының Конституциясы этностық, нәсілдік, діни немесе өзге де ерекшеліктеріне қарамастан, барлық азаматтардың мүдделерінің қорғалуына кепілдік берді. Негізгі заңның нормалары барлық этностық топтар арасында сенім және өзара құрмет негіздерін қалады.
Этносаралық және конфессияаралық келісімді қамтамасыз етудің басымдықтары Президент Н.Ә. Назарбаевтың Қоғамның идеялық ұйысуы Қазақстан прогресінің басты шарты атты бағдарламалық еңбегінде, Қазақстанның 2030 жылға дейінгі даму стратегиясында, ҚР мемлекеттік сәйкестілігін қалыптастыру тұжырымдамасында көрсетілген. Бұл тақырып Мемлекет басшысының Тарих тоғысында, Сындарлы он жыл кітаптарында, Қазақстан халқы Ассамблеясының сессияларындағы баяндамаларында және өзге де сөйлеген сөздерінде жан-жақты көрсетілген.
Бүгінде өркениеттің дамуына ықпал ететін негізгі жолдың бірі мәдениеттер мен діндердің сұхбаты екендігі белгілі. Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасыларының съезі әлемнің әр бұрышында жаңа мыңжылдықта да толастамай отырған діни текетірестер мен ұлттық қақтығыстардың алдын алуға, дүние жүзінде дінаралық келісімнің өркен жайып, өркениеттердің өзара үндестік табу ісіне айтарлықтай ықпал етеді.
Қазақстанда рухани келісім Еуразия құрлығындағы екі үлкен этностың - түркі тілді және славяндардың діні болып табылатын екі әлемдік дін - ислам мен христианның арасындағы басымдыққа негізделеді. Міне, сондықтан да Қазақстандағы ислам-христиан арқылы қазақстандықтардың толеранттығы қалыптасады және сақталады.Конфессияаралық келісім мен бейбітшілік мәселелерінде халықаралық ынтымақтастықты кеңейту мақсатында Ас - - танада Мәдениеттер мен діндердің ха - лықаралық орталығы құрылды. Ор - та - лықтың негізгі мақсаты - діндер мен өркениеттер арасындағы үнқатысуды дамыту және конфессияаралық келісімді нығайтудың қазақстандық тәжіри - бе - сін халықаралық деңгейде насихаттау. Орталық әлем мәдениеттерін, өрке - ни - ет - - аралық, этносаралық, конфессияаралық үнқатысуды, төзе алмаушылық, ксенофобия, діни сенімді қудалаушылыққа қарсы әрекетті тұжырымдамалық негізде қалыптастыруды әзірлеу бойынша ауқымды жұмыстар жүргізуде. Еуропа мен Азияның түйіскен жерінде орналасқан Қазақстан дінаралық диалогтың бастамашысы мен белсенді қатысушысы атануы кездейсоқ емес. Біздің елімізде көптеген этностар мен діндердің өкілдері тұрып жатыр, олардың өзара әрекеттесуінің үлкен тәжірибесі бар, сондықтан Қазақстанның конфессиялар мен өркениеттердің жемісті диалогы орнаған мекен атануға құқығы бар. Қазіргі уақытта Қазақстанның діндер арасын - дағы тұрақтылықты сақтаудағы ұмтылысын халықаралық қауымдастық жоғары бағалауда. Бұл тәжірибе мем - лекеттік саясатымыздың конфессияаралық бейбітшілік пен келісімді нығайту сала - сындағы аса маңызды элементіне айналды. Қазіргі Қазақстанның ерекше моделі әр - түрлі діндер мен ұлттар өкілдерінің бір шаңырақтың астында тату-тәтті өмір сүре алатынын дәлелдеп берді. Сайып келгенде, еліміздің осынау тәжірибесі 2010 жылы ЕҚЫҰ-ға, 2011 жылы ИКҰ-на төрағалық етуіне себеп болды. Еуразия құрлығының дәл жүрегінде орналасқан Қазақстан - дүниенің екі бөлігі: Еуропа мен Азияның арасын жалғастырушы көпірдің рөлін атқарады. Тек қана географиялық тұрғыдан емес, сондай-ақ мәдени, рухани тұрғыдан да солай болып отыр.Еуропадағы қауіпсіздік және ынты - мақтас - тық ұйымына басшылық еткен елі - міз Еуразия құрлығындағы қауіпсіздік пен ынтымақ - таст - ықты қамтамасыз етуге, яғни, еуропалық және азиялық мемлекеттердің рухани жақындасуына ықпал етті. Қазақстанның ЕҚЫҰ-дағы төрағалық міндетіне кірісуі кезінде сөз сөйлеген Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Біздің ұлтаралық және дінаралық келісімнің моделі - бүкіл әлемдегі түрлі конфессиялар арасындағы қарым-қатынас ісіне Қазақстанның қосқан қомақты үлесі деген болатын.
Еліміздің ЕҚЫҰ-дағы төрағалығындағы ұраны төрт Т: Trust (сенім), Tradition (дәстүр), Transparency (транспаренттілік) және Tolerance (толеранттылық) болғаны белгілі. Бұл схемадағы төртінші компонент -толеранттылық - мәдениеттер, діндер мен өркениеттер арасындағы диалогты нығайту қаншалықты маңызды екенін көрсетеді. Сондай ақ, Қазақстан Ислам конференциясы ұйымының тізгінін ұстай отырып, өркениеттер диалогын әсіресе Батыс пен Шығыстың арасындағы байланысты ретке келтіруге ұмтылды. Ислам кон - ференциясы ұйымына төрағалық барысында Ба - тыс пен Шығыс, Еуропа мен Азияны, христиан өркениеті мен ислам өркениеті ара - сын - жақындастыру мәселесін алға қою арқылы, Қазақстан әлемдік өркениеттер аралық диалогқа бастамашы ел ретінде өзінің имиджін қалыптастыра алды.
Қазақстан жөңкіле жылжып бара жатқан әлемдік бейбітшілік пен үйлесімділікке бағытталған қозғалыстың жүрегіне айналып келеді. Ұлтаралық келісімді қалыптастыру, конфессияаралық диалогты жалғастыру үшін жағдайлар жасау - бұл біздің мемлекетіміздің және оның Президенті Н.Назарбаевтың стратегиялық бағдары. Ол халықтар мен діндер арасындағы бір-біріне деген сенім мен ынтымақтастықтың арта түсуі үшін барлық күш- жігерді жұмсайды және де бұл жұмыс өзінің оң нәтижелерін беруде.
Қазіргі уақытта Қазақстанда дінге өркениетті көзқарас демократиялық өзгерістердің бір бөлігіне айналуда. Республикада діни конфессиялардың тұрақты диалог негізінде бейбіт қатар өмір сүруіне барлық жағдай жасалған. Мемлекет бұл процесте бастамашылық жасап, кез келген оң ынтаны қолдайды.

4. Қазақстандағы полиэтникалық қауымдастықтың қалыптасу ерекшелігі.
1. Миграциялық үрдіс қоғамның этникалық құрылымын анықтаудың факторы.
2. Қазақстандағы полиэтника - елдің дамуының ресурсы, мүмкіншілігі және Республиканың жетістігі.
3. Қазақ халқының табиғи төзімділігі этносаралық төзімділіктің қоғамдық келісім саясатының негізі.

1.Миграциялық үрдіс қоғамның этникалық құрылымын анықтаудың факторы.

1.Халықтың миграциясы - латын тілінен аударғанда көшу, орын ауыстыру деген мағына береді. Ғылымда миграцияға байланысты 30-ға жуық анықтама бар.
Миграцияға деген қызығушылық тек жиырмасыншы ғасырда ғылыми түрде зерттеле бастағанымен, миграцияның тарихы адамзаттың пайда болуымен басталады. Миграцияның негізгі себептері ретінде табиғи апаттардан қашу, өмір сүруге ыңғайсыз климаттық жағдайлардың болуы, өмір сүру территориясына өзге қарсы топтардың қысымынан болатын көшулер, жауланған құлдарды еріксіз өзге жерге эксплуатациялау секілді миграцияға түрткі факторларды атауға болады. Әлем тарихындағы миграция басым жағдайда мәжбүрлі түрде немесе империялардың саяси амбициясы әсерінен жүрген. Оның дәлелі, ХІХ-XX ғасырлардағы Еуропалық империялардың колониялды саясатын айтуға болады. Соның ішінде қазақтардың арғы тегі Ғұндардың (Қыпшақтардың) Еуропаға қоныс аударғандығы, Аттиланың Еуропаны жаулаған сәтте өзге еуропалық халықтардың қазіргі Ресей мен Шығыс Еуропа жеріне миграция жасағандығы тарих беттерінде жазылған. Бұл көш - Ұлы көш деген атпен белгілі.
Миграциялық үдерістердің даму динамикасында бірнеше кезеңдерді ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Этностық топ пен мемлекет арасындағы шиеленіс
Қазақстан халқы Ассамблеясының құрылуы
Қазіргі таңда Қазақстанның саяси және экономикалық өрлеу кезеңінде ҚХА құрылу және даму қажеттілігі
Көпэтносты қоғамдағы дін мәселелерінің баспасөздегі көрінісі
Тәрбиенің түрлері
Қазақстан Республикасындағы ұлтаралық келісімді нығайтудың маңыздылығы мен жолдары
Курстық жобаның жұмыстың құрылымы
Қазіргі қазақ қоғамындағы ислам діні
Қазақстан және Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық ұйымы
Қазақстан Республикасындағы жастар саясаты
Пәндер