Әңгіме жанрын оқыту

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
Ақмола облысы білім басқармасы жанындағы Ж.Мусин атындағы Көкшетау жоғары қазақ педагогикалық коллледжі МКҚК

Тіл және әдебиет кафедрасы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Біліктілік атауы: 0111000 Негізгі орта білім беру
Пәні: әдебиетті оқыту әдістемесі

Орындаған: Хабдылазым Күланда
Ғылыми жетекшісі: п.ғ.м және ф.ғ.м Т.Жоламанова
Курстық жұмысты қорғаған бағасы: ___________

Кафедра меңгерушісі։ __________ г.ғ.м К.Абиева
Хаттама№___ ___ _____________ 20__ж.

Көкшетау 2021

МАЗМҰНЫ

3

І

5
1.1

1.2

1.3

ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛАНЫДҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

ҚОСЫМШАЛАР

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ...30

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі.
Курстық жұмыстың мақсаты: .
Курстық жұмыстың міндеттері:

Курстық жұмыстың әдіс-тәсілдері:
Курстық жұмыстың ғылыми болжамы:
Курстық жұмыстың құрылымы: жұмыс кіріспеден, негізгі екі тараудан, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

І ТАРАУ Эпикалық шығарма дегеніміз не. Эпикалық шығарманың түрлері

1.1 Эпикалық шығарма туралы түсінік

Эпикалық шығарма дегеніміз - автор кейіпкерлерді немесе оқиғаларды сипаттау кезінде оны өз пікірімен суреттейтін баяндау жанры.
Эпикалық шағарманың үш түрі бар:
Кең көлемді - эпопея, роман, поэма-эпопея.
Орта көлемді - повесть.
Шағын көлемді - әңгіме, новелла, очерк.Эпикалық шығармаларға әңгіме, роман, эпопея, мысал, хикаят (повесть) жатады. Эпикалық шығармалардың өзіне тән ерекшеліктері - олардың негізгі бір мазмұнға құрылуы, сюжет, композициясы, тақырыбы, көркем бейнелері, яғни көркем компоненттерінің барлығы. Сондықтан оларды талдау барысында, ең алдымен, әдебиет теориясынан білім беріледі. Мысалы, әңгіме жанры деген не, оның хикаяттан немесе романнан айырмашылығы не? Дегендей. Эпикалық шығармаларды оқытуда, талдауда міндетті түрде мына мәселелер басшылыққа алынады:
Көркем шығарманың сюжеті, көтерген тақырыбы, проблематикасы.
Көркем образдары, образдар галереясы.
Автор - көркем туындыны жасаушы, көркем туындыны жазушы. Автор және көркем туынды.
Көркем шығарманы талдау оны оқудан басталады. Көркем туындыны толық оқымай, мазмұнын жете меңгермей тұрып, оны талдау мүмкін емес. Әңгіме, мысал сияқты шағын жанрларды талдау (барлық көркем компоненттерін қосып) роман, эпопеяларға қарағанда әрі қолайлы, әрі жеңіл болады. Әңгіме мен мысалды талдауда мұғалімнің олардың көркем табиғатын таныту, барлық бітім-болмысын сөз етуге мүмкіндігі мол. Ал роман, эпопеяны бағдарламада көрсетілген аздаған сағаттарда толық дәрежесінде талдау мүмкін емес. Сондықтан әсіресе, осындай көлемді шығармаларды оқыту үшін, мұғалім айрықша еңбектенеді. Көлемді шығармаларды талдауда да мұғалім көркем мәтінмен жұмысқа ерекше ден қоюы керек. Әрі оны тұтастай қарастыруды ойластырғаны жөн. Эпикалық шығармаларды талдау әр буында өзіндік ерекшеліктерімен даралана талданады (сыныбы, жасына қарай). Мысалы, бастауыш буында (5-7) сюжеті, композициясы, кейіпкерлеріне назар аударылса, 8-9 сыныптарда ол тереңдей түседі, авторлық тұрғыға, оның негізінде жатқан проблематикаға көңіл бөлінеді, ал жоғары сыныптарда әдебиеттану ғылымының басты талаптарымен талдау, әдеби-теориялық негізде тереңірек талдау жүзеге асуы тиіс.
Эпизодтармен жұмыста мына мәселелерге ерекше көңіл бөлу керек:
Қай буында болмасын, оқушылар өздері оқыған шығармалардың мазмұнына, оқиғасына ерекше көңіл бөледі. Ал оқиғалар бір-бірінен туындап жатады, оқиғаның басталуы, дамуы, шарттары, шешімдері бар. Олардың барлығы оқиға құрылысына жатады. Талдауда ең алдымен оқиға, композиция назарға алынады.
Басты оқиғаларды мазмұндату, оған жоспар жасату сюжет-композициялық талдаудың ең негізгі әдіс-тәсілі болады.
М. Әуезовтің Абай жолы эпопеясын оқыту. Мектепте 4-томдық эпопеяны оқытудың ерекше маңызды, әрі қиын мәселе екендігі түсінікті. Ең алдымен, эпопеяның өзін оқытуды ұйымдастыра білу керек.
Эпопеяның әр кітабындағы негізгі оқиғаларды теріп жазып, пайдалану. Оның тиімділігі: төрт кітаптың негізгі-негізгі оқиғаларынан хабардар ету, естеріне түсіру, әріресе, кейіпкерді талдау барысында оның көмегі зор болмақ.
Әңгіме жанрын оқыту
Әңгімені оқытуда тек мазмұны ғана емес, ең бастысы, оның негізгі проблематикасы, жазушының идеялық-эстетикалық мұраты, сол жолдағы табысы сөз етілуі керек. Сюжет, композиция тұтастығы, тіл көркемдігі, характерлердің жасалу жолдары айналасындағы еңбекте ең негізгі мәселелер. Әдеби-теориялық ұғымдарын тереңдету, хикая, прототип, кейіпкерлерді психологиялық күй-жайы, сюжет, композиция, суреттеу, портреттеу, баяндаулар туралы да түсінік беру сабақтың басты мақсаттарының бірі болып табылады. Повесті талдау ең алдымен мазмұнын меңгеруден басталмақ. Сондықтан мұғалім ең тиімді деген әдіс-тәсілдер іздеуі керек. Мазмұнын сыныпта, әрі үйде меңгерту жөн. Шығарманың ұзақтығын ескеріп, әріоқушының тез оқуы, қызығуын ұйымдастыру мақсатында, тарауларына тақырып қойып, ол талдаулардағы басты оқиғаларды көрсетіп, үлгіде көрнекі етіп жазып, пайдаланып отырудың маңызы зор.
Мысал жанрын оқыту
Мысал - аллегориялық жанр. Айтылатын ой ашық берілмейді. Астармен, меңзеумен беріледі. Ең алдымен, мысал жанры, оның өзіндік ерекшелігі туралы әдеби-теориялық ұғымнан мағлұмат, түсінік берген жөн. Мысалдарды оқу, талдау барысында бұл түсініктерге қайта оралып, осы ұғымдарды оқушылардың өзіне аңдатып, түйіндетіп отыру керек.
Ертегілерді оқыту
Оқулықтарда ертегідердің қара сөзбен жазылған түрлерімен қатар, өлеңмен жазылған түрлері де берілген. Ертегілер 5-9 сыныптарда оқытылады. Қай жанрда жазылған ертегі болмасын, балалар оны ерекше қызығушылықпен оқиды. Ертегілерді оқытуда ең басты мына мәселелерге көңіл бөлу керек.
Ертегілердің жанрлық ерекшелігін таныту. Яғни әдеби-теориялық ұғымдар беру;
Сюжет пен композициясындағы жымдастық, тұтастық, өзіндік ерекшеліктерді білдіру;
Тіл құрылысы ұйқаспен, тақпақпен келуі, баяндау, суреттеу, портреттеу шеберлігі, бейнелі сөздердің мол келуі, оқиғаларының қызықтығы, жатықтығы. Ертегінің бай тілі - халқымыздың ғасырдан-ғасырға келе жатқан байырғы, тарихи тілі екендігі.
Ертегі негізінде халқымыздың асыл арманы, ұшқыр қиялы, гуманизмі, адамдық биік мінез-құлқының, тыныс-тіршілігінің айнымай көрінуі.
Ең алдымен, оқушыларға ертегіні оқыту, мазмұнын толық меңгерту мәселесін ойластыру керек. Мазмұнын меңгертуде мәнерлеп оқу, әңгімелеу, баяндау, мазмұны тұтас сақталынған толық жоспар, ең басты оқиғаларға негізделген тұжырымды жоспар, эпизодтарға бөлу, әр эпизодқа ат қою, сұрақтар, тапсырмалар жүйесін ойластыру, оқушылардың қабілеті, икем-дағдысын арттыруға, байланысты жұмыс түрлерін жүргізу, соның ішінде өтілгелі отырған ертегіге сәйкес ертегілер құрастыруға баулу, пікір айта білу, өз беттерімен талдауға дағдыландыру, мәтінге жуық мазмұндату, басты оқиғаларды ғана қамтып, мазмұндату мәселелерін ойластыру.
Батырлар жырын оқыту.
Батырлар жыры - ауыз әдебиетінің маңызды да күрделі жанры. Оның оқытуға қиындығы - ұзақтығы, өзінің бүгінгі балалар үшін сонылығы, поэтикалық ерекшелігінде. Әсіресе, оны оқыту 5-8 сыныптар арасында мұғалімге көп еңбек сіңіруді қажет етеді. Батырлар жырын оқытуда мұғалім басты-басты мына мәселелерге көңіл бөлу керек (5-8 сыныптарда):
Кіріспе жұмыстар
Батырлар жыры туралы (эпостық жырлар) алғашқы әдеби-теориялық ұғым беру.
Батырлар жырындағы халық арманы, оның негізінде халық тарихының жататыны.
Жырға әдеби талдау жасау
А) Жырдың идеясын тақырыбын ашу.Эпикалық шығарма -- жанрлары (. См) әдебиет нақты отбасын қалыптастыру -- эпос (см.) Немесе эпикалық өмірі мен тарихы құбылыстардың Жаратушыға қатысты баяндау тыс өз жұмысының жетекші симптомдар. Таза түрінде көркем отбасы жоқ, және соның салдарынан, Е. Г. Мысалы, басқа жанрлармен өздерінің жеке қасиеттеріне жақын орналасқан. Драмалық (олар сюжетті біріктіреді). Е.Ж. түрлі тарихи кезеңдерде әртүрлі жолдармен көрінді. Біртіндеп, ежелгі заманда олар немесе синкреттік өнер Қоғам ерекшеленеді (guises өнер қоғамының мен әдебиеті түрлі отбасы ерекше түрлі үшін қосылу, өздері арасында дифференцияланған жоқ), немесе өмір елеулі құбылыстар туралы отандық әңгімелер негізінде құрылған көркемдік ерекшеліктерін дамыту. Рыцарских ежелгі әдебиет және алып Epic сахна және айналасында елеулі сипаттағы жеке әңгімелер біріктіру арқылы пішінді бүктелген; мысалы, тарих пен махаббат болған. Соңында 19 -- ерте. 20 цент. Балғын жанрлары (күнделікті жанрдағы lirizatsiya, дайындау және проза өлең тарату) отбасылар мен жанрдағы барлық түрлерін өзара іс-қимыл пайда болды. Ежелгі әдебиетте қазірдің өзінде EH екі санаты пайда болды. -- поэтикалық және күнделікті. Нақыл сөздер, қысқа әңгіме, ертегі, махаббат ертегі -- бұрынғы Мысал, идиллия, өлең, эпикалық Илиада және Одиссея қамтиды екінші, (соңғы, батырдың Илиады айырмашылығы, өлеңдер бірінші романдары бірі болып саналады). Поэзия Э.Ж. Дон Хуан, Байрон, Евгений Онегин Пушкин, Пан Тадеуш Мицкевич поэмасы Некрасов арқылы, классицизм, романтизм және реализм әдебиеті vserasprostraneny болды, бірақ сондай-ақ оларға зор стандарттарын берді. Барлық лорд күнделікті жанрлары бастайды. Әсіресе атақты -- сүйіспеншілік.
Эпикалық шығарма үш құрылымдық пішіннің пайда болуына әкелді: кіші, орташа және зор. Қысқа формаларды атап өтуге болады: көңілді әңгіме, әңгіме, әңгіме. Кішігірім формаларға мысал, әңгіме, әңгіме, аңыз, ортасына -- өлең, әңгіме, ұлы эпикалық және махаббат жатады. Lit-РА түсінеді және эпикалық роман ( Күрес пен Дүниежүзілік, форсайт Saga, Голгофе жол Дон тыныштандыру) ежелгі грек Илиады немесе жаңа піскен конфигурациясы ретінде кеңінен жайылған формасы. , Шағын үлкен және орташа нысандары үшін-көкте, құрылымын қиындық дәрежесіне өзара ерекшеленеді, сайып келгенде учаскесі қиындықтарға деңгейін анықтайды нақты процесінің өзі түрлі нысандарын түсіндіру, тақырыптар түрлі сипатына және сипаты топтар сияқты тәуелді: шағын учаскесінің базалық өнімде эпизод немесе оқиға болғаннан кейін қалыптастыру; Орта нысанның сюжетінде эпизодтардың белгілі бір саны ғана емес, олар да толығырақ дамыған, сюжет учаскесінде өте көп жұмыс істейтін -- көп сатылы әрекет; Ол (шамамен 15 жыл бойы Илиада экспозиция, 49 күндері орын алады Соғыс және бейбітшілік) мағынасын және odnotemnost немесе multitopicality жұмысты, таңбалардың санын, соңында, Адем қалыптастыру оқиғалар бар. Гиганттық конфигурация, әдетте, кейіпкердің өмірі мен сипаты ретінде көрінеді. Бірақ жаңа әдебиетте Е.Ж. маңызды конфигурациялар орын алады. Джойстың Улиссей (Одиссей) романында сипатталған әрекеттер тек бір күн ғана орындалады. Жанрдағы барлық түрлері белгілі бір әдеби үрдістер олардың байланысты түсіндіріледі фактісі рет барлық түрлері, гүлденуі: классицизм ойлап және эпикалық поэмасы, романс белгілі құрады -- тарихи махаббат реализм -- құрылым, әңгіме және әлеуметтік-психологиялық махаббат. Қазіргі заманғы тенденциялардың жарықтандырылуымен, Эпикалық шығарманың тарихи қалыптасқан жүйесі. Ол құлдырай бастады немесе өзгеруі маңызды. Эпикалық шығарманың баяндауының объективтілігі; өмір ауырлық салтын жарықтандыру оқиғалардың N тұлғалардың субъективтіліктің жиі повествователя ішкі әлемнің, бет-қандай сөз болуы мүмкін батыры имиджін қосылған ашу ортасында көшіріледі өсе бастады; өткен, шынайы және болашақтағы әрекеттер араласады; бұзылған учаскесі. Делириумның белгілі уәкілетті өкілі С. Беккет: Көркем әдебиет антителитура болып, әңгімесіз әңгіме жиі кездеседі. Бірақ барлық наразылықтар соңғы Модернисты зақымдануы Е. Г., Вып. Х. Махаббат, сонымен қатар Е. Г бүлдіруге емес, оларға өзгерістер сериясы әкелді., Махаббат ең танымал эпикалық шығарма қалды. Олар өздерінің сипаттамаларын және романы мен тарихын сақтап қалды, бірақ, әрине, олар 20 ғасырда созылды. Үлкен конфигурация.
Эпикалық Роман бірге ортағасырлық романс жанрында отырып, XII ғасырдың ортасында пайда болды (starofrants. Romanz кеш romanice бастап (ұлттық) роман тілдері бойынша), латын тілі тарихнама айырмашылығы. Қарамастан vserasprostranennomu пікірі, басынан бастап осы атауы (романдар деп аталатын болған жоқ батырлық әндер, немесе трубадуров лирикасы ешқашан) этникалық тілде әр эссе қараңыз емес, бірақ бұл үшін латын үлгісін қарсы болады, бірақ өте қашықтағы болар еді: тарихнама, аңыз (Ренаре туралы роман), көрініс (Роза туралы роман). Жалпы, XII-XIII ғасырларда, кейінірек рим емес мәтін және estoire егер (соңғы сурет, Суреттер әлі де) өзара. Латын тіліне жұмыс аударғанда XVIII ғасырдың соңы , мысалы, романдар сияқты, романдар тән дегенді білдіреді және тек кейінірек бір жағынан сезу дейін, ол (Liber) romanticus, онда еуропалық тілдерде және романтикалық сын келіп аталды сүйемін сүюге жеңілдетілген, бірақ жоғарыда айтылғандардың бәріне қарамастан, романтизм есімін әдебиет бағыты ретінде тудырды.
Эпикалық шығарма орындалатын ақындық роман ауыстыру XIII ғасырда атауы роман сақталған және осы уақыт ішінде, ортағасырлық роман барлық кейінгі модификациялары, Ariosto мен Эдмунд Спенсер шығармалары дейін, (ортағасырлық тақырыптар мен сюжет құрылымы абсолютті сақтай отырып) оқуға күнделікті махаббат келіп, біз өлең деп аталатын және замандастарымыз романдарды қарады. Сақтап, кейінірек, XVII-XVIII ғасырларда, қашан шытырман оқиғалы романының ауыстыру махаббат (өзі өзі үшін сабақтастық осы үзіліс қабылданған problematizes ол) шынайы және психологиялық келеді.
Ұлыбританияда, жалпы алғанда, және жанрының атағын өзгерту: ескі, романс романдар атауы болып табылады, бірақ ортасынан бастап жаңа романдары үшін (. Италиядан жаңалықтар -- әңгіме) XVII ғасырда роман атағын нығайтады. Роман ционализаторлық дихотомия ағылшын тіліндегі сынға үлкен санды білдіреді, бірақ ол тез арада өздерінің тарихи істеріне қосалқы шатасулар енгізеді. Әдетте, романс эпикалық жанрлық романның белгілі құрылымдық-әңгіме нұсқасынан жылдамырақ.
Тарих -- бұл көркемдік суреттер аллегориялар мен аллегориялар сияқты осы әдістерге негізделген эпикалық жанрдың шағын конфигурациясы. Аңыздар жиі дидактикалық әдебиет деп аталады. Мысалы, эпикалық жанр туралы не айтады? Негізінен, бұл жұмыс өлеңдердегі оқиға болып саналады, онда түзету үшін құрылғы айқын көрінеді.
Аңызда әрдайым нақты сюжет бар. Жасаушы жеке ішкі әлемді бейнелейтін және өз алаңдаушылығын тудыратын әндерден айырмашылығы, фантулист әрқашан әңгімені қатаң сақтайды, оның кез келген сипаты оған бөлінген орынды алады. Міне, сондықтан да әңгіме әлі де эпикалық жанр болып табылады.
Аңыздың негізгі міндеті моральдық болып табылады. Ол барлық әңгімелерді үнемі аяқтайтын бұл моральда көрініс табады. Тарихтың адеп-ахлағы афоризмде көрініс тапқан немесе жалпыланған көркемдік моральдық пішінде бейнеленген. Бастапқыда әңгіменің кейіпкерлері жануарлар еді. Дегенмен, уақыттарда адамдарға және жансыз заттарға қатысуға бастады.
Егер сіз көрнекті жағдайдың жағдайын қарасаңыз, ол ежелгі дәуірде байқалды және әдебиет жанры деп қарастырылмады. Эпикалық жанр ретінде Fable кейінірек танылды. Бастапқыда аңыздар жануарлардың тіршілігінен туындаған барлық жағдайларды болды, олар сөйлеушілерді тек сендіру әдістерінен қолданды. Бірінші әңгімелер прозада жазылған. Еске алуды еске түсіріп көріңізші. Біраз уақыттан кейін өлеңдер түрінде әңгімелерді жазу үшін әрекет жасалды. Бұл Лессингтің әңгімелері, Фаедра болды. Эпикалық жанр ретінде Fable XVIII ғасырда ғана қарастырыла бастады.
Прогрессивті әдебиеттің эпикалық жанрлары арасындағы сүйіспеншілік ережелері. Оның эпикалық табиғаты шындықты жалпыға бірдей жариялау үшін аппаратта жатыр, ол жеке сананың призмасы арқылы ұсынылады. Махаббат жеке тұлғаның қабылданады мәні, ол өзі үшін өзі қызықты болып табылады, сондықтан өнер сурет тақырыпты қатырып мүмкіндігі бар дәуірінде көрінеді. Қарапайым адам, және әрбір оқырман оның кеңістікте өзін қоюға мүмкіндігі бар -- эпикалық кейіпкерлері жағдайда өткен мемлекет эпикалық қолданысқа сипатталған болса, Романның кейіпкері, әлдеқайда алып орташа адамның мүмкіндігі қарағанда ерекшеліктерін ие құдайлар мен батырлар, болды. Кімнің өмірі бұрынғы күйеу рыцари ерекше приключения тізбегінің түрінде пайда кейіпкерлердің арасында тең елеулі айырмашылықтар ортағасырлық Романтика ерекше кейіпкерлерінің жаңа піскен жанр.
Жеке адамдар тағдырының алыс тағдырын қадағалау, махаббат қазіргі заманғы панорама арқылы жаңғыртылады; роман әсері осында жүреді және қазір, және әсері соңғы шартсыз жүреді этникалық және батырлық эпостар осы өзінің екінші айырма, және кеңістік-уақыттың құрылымы сиқыр саласындағы тиесілі ортағасырлық роман.
Үшіншіден, эпикалық жанрдағы алдыңғы роман бастап айтарлықтай айырмашылық авторлық позиция жатыр: батырлық эпикалық, біз рулық сана impersonality көрсетуі, есте ретінде; бірақ біз ортағасырлық роман кейбір қоғамдық жасаушылары танымал атаулары, олар өздері өз әңгімелер жасауға емес, және олардың яғни, сол сарқылмас этникалық әдеті (Бретон циклі) кітабы әдеті (көне және Византия цикл) немесе барлық оларды аударды авторлық тәуелсіздік салыстырмалы түрде аз мөлшерде дайын материалды өңдеуде болды. Көрнекі түрде, жаңа уақытқа деген сүйіспеншілік автордың қолынан келмейді; Жасаушы өзінің кейіпкерлері, олардың приключениях шығармашылық қиялының өнімі болып саналатындығын және өзінің бизнесін сипатталғанға дейін жасырмайтынын жасырмайды.

1.2 Қазақ әдебиетіндегі эпикалық шығармалар
Эпикалық шығармаларға әңгіме, роман, эпопея, мысал, хикаят (повесть) жатады. Эпикалық шығармалардың өзіне тән ерекшеліктері - олардың негізгі бір мазмұнға құрылуы, сюжет, композициясы, тақырыбы, көркем бейнелері, яғни көркем компоненттерінің барлығы. Сондықтан оларды талдау барысында, ең алдымен, әдебиет теориясынан білім беріледі. Мысалы, әңгіме жанры деген не, оның хикаяттан немесе романнан айырмашылығы не? Дегендей. Эпикалық шығармаларды оқытуда, талдауда міндетті түрде мына мәселелер басшылыққа алынады:
Көркем шығарманың сюжеті, көтерген тақырыбы, проблематикасы.
Көркем образдары, образдар галереясы.
Автор - көркем туындыны жасаушы, көркем туындыны жазушы. Автор және көркем туынды.
Көркем шығарманы талдау оны оқудан басталады. Көркем туындыны толық оқымай, мазмұнын жете меңгермей тұрып, оны талдау мүмкін емес. Әңгіме, мысал сияқты шағын жанрларды талдау (барлық көркем компоненттерін қосып) роман, эпопеяларға қарағанда әрі қолайлы, әрі жеңіл болады. Әңгіме мен мысалды талдауда мұғалімнің олардың көркем табиғатын таныту, барлық бітім-болмысын сөз етуге мүмкіндігі мол. Ал роман, эпопеяны бағдарламада көрсетілген аздаған сағаттарда толық дәрежесінде талдау мүмкін емес. Сондықтан әсіресе, осындай көлемді шығармаларды оқыту үшін, мұғалім айрықша еңбектенеді. Көлемді шығармаларды талдауда да мұғалім көркем мәтінмен жұмысқа ерекше ден қоюы керек. Әрі оны тұтастай қарастыруды ойластырғаны жөн. Эпикалық шығармаларды талдау әр буында өзіндік ерекшеліктерімен даралана талданады (сыныбы, жасына қарай). Мысалы, бастауыш буында (5-7) сюжеті, композициясы, кейіпкерлеріне назар аударылса, 8-9 сыныптарда ол тереңдей түседі, авторлық тұрғыға, оның негізінде жатқан проблематикаға көңіл бөлінеді, ал жоғары сыныптарда әдебиеттану ғылымының басты талаптарымен талдау, әдеби-теориялық негізде тереңірек талдау жүзеге асуы тиіс.
Эпизодтармен жұмыста мына мәселелерге ерекше көңіл бөлу керек:
Қай буында болмасын, оқушылар өздері оқыған шығармалардың мазмұнына, оқиғасына ерекше көңіл бөледі. Ал оқиғалар бір-бірінен туындап жатады, оқиғаның басталуы, дамуы, шарттары, шешімдері бар. Олардың барлығы оқиға құрылысына жатады. Талдауда ең алдымен оқиға, композиция назарға алынады.
Басты оқиғаларды мазмұндату, оған жоспар жасату сюжет-композициялық талдаудың ең негізгі әдіс-тәсілі болады.
М. Әуезовтің Абай жолы эпопеясын оқыту. Мектепте 4-томдық эпопеяны оқытудың ерекше маңызды, әрі қиын мәселе екендігі түсінікті. Ең алдымен, эпопеяның өзін оқытуды ұйымдастыра білу керек.
Эпопеяның әр кітабындағы негізгі оқиғаларды теріп жазып, пайдалану. Оның тиімділігі: төрт кітаптың негізгі-негізгі оқиғаларынан хабардар ету, естеріне түсіру, әріресе, кейіпкерді талдау барысында оның көмегі зор болмақ.
Ұлттық әдебиеттану ғылымында поэма жанрындағы көркемдік дәстүр мәселесі аса күрделі де өзекті мәселелер қатарынан орын алады. Бұл мақалада қазақ әдебиетіндегі эпикалық туындыларға бас назар аударып, эпика жанрының көркем үлгілеріне тоқталған. Ақын Қалихан Алтынбаевтың әдеби мұрасын, оның ішінде поэма жанрына қосқан үлесін қарастырған. Ақынның Қойбағар батыр, Тепек батыр, Жоқтау поэмаларыныңтарихи сипатын айқындап, көркемдік ерекшелігін қарастырып, әдеби талдау жасалған. Мақалада қазақ әдебиетіндегі эпикалық туындыларға бас назар аударып, эпика жанрының көркем үлгілеріне тоқталған. Ұлт фольклорынан, төл әдебиет үлгілерінен, Абай дәстүрінен нәр алған Қалихан Алтынбаев дастандары ұлттық поэтика өнерінің дәстүрлі арнасын жалғастырып отыр. Ақынның әдеби мұрасы ХХ ғасыр әдебиетіндегі халық ақындары шығармашылығында өз көрінісін берген жазба үлгідегі эпикалық дастандардың қатарын толықтырар көркем туындылар ретінде әдеби қордың айтулы мұраларына айналды.Есімі республикасымзға кеңінен танымал, Ертіс жағалауынан, оның ішінде әйгілі Қалбатау атырабынан шыққан шалқар шабыт иесі, тума талант, айтыс додасындағы өткір шумақтары мәтел ретінде таралып, ақындық мінезімен аңызға айналған, суырып-салма ақын Қалихан Алтынбаев.
Қалихан Алтынбаев - біріншіден, суырып салма ақын, айтыс өнерінің хас шебері ретінде танылған ақын. Екіншіден, әдеби мұраны және тарихи шежірелерді жинаушы, Ертіс жағалауынан шыққан ақын-жазушылар және Семей өңірінің әдеби ортасы туралы, абайтануға қатысты зерттеу мақалалар жазған қаламгер. Үшіншіден, ақынның ғибратты шығармашылық мұрасының өзі-ақ қазақ әдебиеті тарихының көркемдік қорын толықтыра түсер сөз байлығымен ерекшеленеді.Жалпы, әр халықтың тұрмыс қалпы, шаруашылығы, соған орай қалыптасқан көркем өнері, рухани құндылықтары болады. Халықтың ұлттық нақышын танытатын бұндай белгілер сол ұлттың, жоғары да айтқанымыздай, тұрмыс қалпы мен тіршілік көзі шаруашылық ерекшеліктеріне тікелей байлаулы болады. Мәселен, қазақ халқының ғасырлар бойғы негізгі шаруашылығы мал шаруашылығы болғандықтан, ұлтымыздың рухани әлеміндегі өнер түрлерінің басы-поэзия болды. Табиғат ананың бауырында, кең дала төсінде еркін көшіп-қонған елдің қуанышы мен қайғысы, зейнеті мен бейнеті, ой-арманы мен мұңзары, қысқасы барлық жан әлемі поэзия тілімен өрнектеліп, кейінге мол мұра болып жетті. Сол себептен де қазақ поэзиясында, ұлт фольклорында халқымыздың көшпелі тұрмыс қалпы, соған негізделген дала мәдениеті, көшпенділер өркениеті, ұлттық руханият айқын танылады. Олай болса, халқымыздың ұлттық құндылықтарын поэтикалық көркем тілмен өрнектеген сөз зергерлеріне халқымыз кенде емес.
Сонау өткен ғасырда өмір сүрген жаужүрек жыраулардан бастап бүгінгі күнге дейінгі поэзия әлеміне көз салсақ қазақ халқының бүкіл ақыл-ойы, арман-мұраты, жеңісі мен жеңілісі ең алдымен ақын жүрегінен жарық береді.Осындай поэтиканың эпика жанрындағы поэма түрі төл әдебиетіміздің өткен тарихында да, оның даму жолында да басқа жанрлармен бірге дамып, айрықша орын алып келе жатқандығын көруге болады. Поэманың алғашқы нұсқалары сонау ерте заманнан бой көрсете бастағаны белгілі. Ер Тарғын, Алпамыс, Қобыланды т.б. батырлық жырлар, Қозы Көрпеш-Баян сұлу, Қыз Жібек секілді лиро-эпостық жырлар, одан бергі Қабанбай батыр, Шақшақұлы ер Жәнібек, Олжабай батыр, т.б. тарихи жырлар, сондай-ақ Шығыстық үлгідегі қисса-дастандар - терең тағлымды, күрделі құрылымды эпика жанрының көркем үлгілері екендігі белгілі.
Ал, халық ақындары Жамбылдың Өтеген батыр, Сұраншы батыр, Нүрпейістің Құбағұл, Төлеудің Ақтайлақтың толғауы, Кешубай қиссасы, т.б. эпикалық сарындағы жыр-дастандарын да сол ауыз әдебиетіндегі қазіргі қазақ поэмаларының өзіндік бастау түрлеріне жатқызамыз. Осы тұрғыдан алғанда қазақ поэмасы ғасырлар тезінен сұрыпталып, көркемдік дәстүр құрап халықтың рухани қазынасының алтын қорына айналып отыр.Ұлттық әдебиеттану ғылымында поэма жанрындағы көркемдік дәстүр мәселесі аса күрделі де өзекті мәселелер қатарынан орын алады. Дәстүр тұтастығы әдебиеттану ғылымында өткен ғасырдан бастап кеңінен қарастырыла бастады. М. Әуезов, Ә. Марғұлан, М. Қаратаев, З. Қабдолов, Р. Бердібай, Е. Ысмайылов, С. Қасқабасов, Р. Нұрғали, Ә. Нарымбетов, т.б. ғалымдар өз еңбектерінде халық поэзиясы мен халық ақындары шығармашылығындағы дәстүр мен жаңашылдық мәселелеріне байланысты жан-жақты ғылыми талдау жасап, тұжырымды пікірлер айтылған.
Әдебиеттану ғылымында эпика жанрының бұл түріне:Поэма - оқиғаны өлеңмен баяндап айтатын, кейде жыр-толғау түрінде келетін көлемді шығарма. Сюжетті оқиға желісін ширақ өрістетіп, кейіпкердің іс-әрекетін бейнелеуге негізделеді. Поэманың алғашқы нұсқалары деп ауыз әдебиетіндегі уақиғалы жырларды айтуға болады. Олардың баяндау тәсілі, кейіпкерлер бейнесін суреттеу өзгешелігі де ауыз әдебиеті дәстүрлерімен тығыз байланысты [1, 286 б.], - деген анықтама берілді.
Өз бастауы халық шығармашылығынан нәр алып, кемелденіп, өсіп-өркендеген эпикалық поэма түрі өзіне дейінгі әдеби дәстүрдің ең жақсы, ең озық қасиеттерін бойына сіңірді. Сөйтіп, халық ақындары қазақ халқының ежелден келе жатқан ауыз әдебиетінің эпикалық дәстүрінен, төл әдебиет пен әлем әдебиетінің озық үлгілерінен нәр алып, қалыптасқаны тарихи шындық.
Солардың бірі - лирикалық өлеңдер ғана емес, көлемді көркем шығармалар да жазған эпик ақын Қ. Алтынбаев.
Ақынның эпикалық поэмалары - оның реалистік бейнелеу әдістерін, өмір құбылыстарын нақтылы, айқын көзге елестетерліктей шынайы және типтік дәрежеге көтере бейнелей алатын көркемдік шеберлігін танытады. Қалихан сомдаған образдар алуан түрлі. Оның дастандарындағы кейіпкерлер характері әр алуан. Олардың ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.