Талшик Астык LTD ЖСШ бухгалтерлік қызметінің құрылымы
ҚАЗАҚ ТЕХНОЛОГИЯ ЖӘНЕ БИЗНЕС УНИВЕРСИТЕТІ
Экономика және сервис кафедрасы
ПРАКТИКа есебі
___________________________________ ______________________________
(практика атауы)
___________________________________ ______________________________
(практика өтетін жері)
Студент
___________________
___________________
(тегі, инициалдары)
(қолы)
Топ
___________________
___________________
(шифр)
(күні)
Жетекшінің
рұқсаты
____________________
___________________
(университет атынан)
(қолы)
______________
(баға)
Нұр-Сұлтан, 2022
МАЗМҰНЫ
Кіріспе
3
1
Кәсіпорынның ұйымдастыру-өндірістік қызметімен танысу
4
1.1
Ұйымның практика базасымен және оның ұйымдық-экономикалық құрылымымен танысу
4
1.2
Бухгалтерлік қызметтің құрылымы және бухгалтерия қызметкерлерінің лауазымдық міндеттерімен танысу
7
2
Кәсіпорында есепке алуды, талдауды және аудитті ұйымдастыру
9
2.1
Қысқа мерзімді активтерді есепке алу, талдау және аудит жүргізу
9
2.2
Ұзақ мерзімді активтерді есепке алу, талдау және аудит жүргізу
16
2.3
Ұйым міндеттемелерінің есебі, талдауы және аудиті
19
2.4
Кірістер мен шығыстарды есепке алу, талдау және аудит жүргізу
21
2.5
Ұйымның меншікті капиталын есепке алу, талдау және аудит жүргізу
25
2.6
Қаржылық есептілік: әдістеме, оны жасау және ұсыну практикасы
29
Қорытынды
32
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
34
Қосымшалар
КІРІСПЕ
Бұл есеп 2022 жылы 28 наурыз - 22 мамыр аралығында Талшик Астык LTD ЖШС бухгалтерия бөлімінде дипломалды тәжірибеден өту нәтижелері бойынша дайындалды.
Кәсіпорын қызметінің негізгі түрлері - астық сақтау, астық кептіру, астықты жинақтау, астықты қайта өңдеу және өткізу.
Дипломалды тәжірибе барысында мен бухгалтерлік есеп жүргізуге және халықаралық стандарттар бойынша жасалған тоқсандық бухгалтерлік есептілікті жасауға қатыстым.
Дипломалды тәжірибе бухгалтерлік есеп, экономиканың барлық салаларында талдау жұмысы саласында білікті мамандарды даярлаудың келесі кезеңі болып табылады.
Дипломалды тәжірибенің мақсаты: оқу процесінде алынған бухгалтерлік есеп, экономикалық талдау және аудит саласындағы білім мен дағдыларды бекіту және тереңдету; тиісті кредиттік, қаржылық, сақтандыру және өзге де мекемелерде жұмыс істеудің қажетті кәсіби дағдыларын игеру; болжау, талдау, реттеу, жоспарлау әдістері мен тәсілдерін және осы құрылымдардың қызметіне байланысты басқа да мәселелерді меңгеру; дипломалды тәжірибе бойынша есеп жазу үшін қажетті материалдарды жинау болып табылады.
Дипломалды тәжірибені өту барысында қойылған мақсатқа жету үшін келесі міндеттер орындалды:
- ұйыммен (кәсіпорынмен), оның құрылымымен, өндірістік және басқару бөлімшелерінің негізгі функцияларымен танысу;
- лауазымдық нұсқаулықтардың ерекшеліктерін ескере отырып, ұйымдағы жұмыстың принциптері мен әдістерін зерттеу;
- нормативтік құжаттарды және кәсіпорында қолданылатын бағдарламалық қамтамасыз ету құралдарын зерттеу;
- мекемеде дипломалды тәжірибе өту туралы есепті дайындау және жазу.
Дипломалды тәжірибе бойынша есептің құрылымдық элементтеріне практикадан өту күнделігі, күнтізбелік-тақырыптық жоспар (А қосымшасы), титулдық бет, мазмұны, негізгі бөлімі, корытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімі, қосымшалар жатқызылады.
I КӘСІПОРЫННЫҢ ҰЙЫМДАСТЫРУ-ӨНДІРІСТІК ҚЫЗМЕТІМЕН ТАНЫСУ
1.1 Ұйымның практика базасымен және оның ұйымдық-экономикалық құрылымымен танысу
Кәсіпкерлік қызметті ұйымдастыру үшін экономикалық мақсаты әлеуметтік қажеттіліктерді қамтамасыз ету және пайда табу болып табылатын кәсіпорын құрылады. Кәсіпорынның қызметі өзінің мазмұны бойынша өнімді шығару мен сатуды, қызмет көрсетуді немесе жұмыстарды орындауды қамтиды. Осыған байланысты кәсіпорындар қызметтің көрсетілген түрлерінің кез келгенін немесе бір мезгілде қызметтің барлық түрлерін жүзеге асыра алады.
Заңды тұлға ретінде дипломалды тәжірибе үшін таңдалған Талшик Астык LTD ЖШС 15 тамыз 2012 жылы тіркелген. Мекен-жайы: Солтүстік Қазақстан облысы, Ақжар ауданы. Талшық ауылы, Садвакасов көшесі, 6В
Серіктестік заңды тұлға болып табылады, өз қызметін Қазақстан Республикасының заңдары негізінде жүзеге асырады. Кәсіпорын қызметі тұрғын үйлердің құрылысына бағытталған.
Жалпы жиналыста бекіткен жарғысы шеңберінде серіктестік өз міндеттемелері бойынша өзінің жарғылық капиталына жауап береді, өз атынан мүліктік құқықтар мен міндеттерді сатып ала алады және жүзеге асыра алады, сотта талапкер және жауапкер бола алады, өз атауын қазақ және орыс тілдерінде көрсетілген мөрі мен дербес балансы, мөртабандары мен бланкілері болады, Қазақстан Республикасы банктерінің мекемелерінде және одан тыс жерлерде ақша қаражатын сақтауға және есеп айырысуға, кредиттік және кассалық операциялардың барлық түрлерін жүзеге асыру үшін есеп айырысу және өзге де шоттар ашуға құқылы.
"Талшик Астык LTD" жауапкершілігі шектеулі серіктестігі - ұйымдық - құқықтық мемлекеттік мекеме нысанындағы заңды тұлға болып табылады, орыс және мемлекеттік тілдегі өзінің атауы мен мөртаңбасы бар, белгіленген үлгідегі бланкілері, сондай заңнамаға сәйкес қазынашылық органдарында шоттары бар.
Талшик Астык LTD ЖШС-нің есеп саясатының негізгі мақсаты-серіктестік қызметінің кез келген кезеңі үшін капиталды, активтерді, міндеттемелерді, кірістер мен шығыстарды бағалауды жүргізуге мүмкіндік беретін ақпараттық жүйені құру.
Серіктестік қызметін есепке алудың барлық жүйесі шартты түрде мынадай түрлерге бөлінеді:
1. Қаржылық есеп - сыртқы пайдаланушылар үшін ашық, оны өкілетті мемлекеттік органдар өз құзыреті шегінде және құрылтайшылардың тапсырысы бойынша тәуелсіз аудиторлар бақылайды;
2. Өндірістік есеп - мұнда серіктестіктің барлық тікелей және үстеме шығындарын ескере отырып, өз өнімінің, жұмыстардың және қызметтердің калькуляциялық өзіндік құны қалыптасады.
Бұл есептің деректері коммерциялық құпияға жатады және басқарушы персоналдың шектеулі тобына арналған және серіктестіктің ағымдағы және перспективалық қызметін жоспарлау, кірістер, шығыстар, қаржылық жағдайын бағалау және болжау үшін пайдаланылады.
3. Статистикалық есепке алу - қаржылық есепке алу деректеріне негізделеді және оның көлемі мен нысандарын ҚР-ның Статистика агенттігінің органдары белгілейді.
4. Салықтық есепке алу - ҚР-ның Салық заңнамасына сәйкес Қоғамның қаржы-шаруашылық қызметтерінің бухгалтерлік есебінің түпкілікті нәтижелері негізінде қалыптастырылады және есепке алудың балама әдістерін көздемейді.
Талшик Астык LTD ЖШС-нің салық есебі бухгалтерлік есеп деректерінің негізінде жүргізіледі және мынадай нормативтік құжаттарға сәйкес жүзеге асырылады:
- Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер атты Қазақстан Республикасының кодексіне;
- Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы 2007 жылғы 28 ақпандағы № 234-III Қазақстан Республикасының Заңымен;
- Халықаралық қаржылық есептілік стандарттарымен;
- Бухгалтерлік есеп шоттарының үлгі жоспарымен;
- ҚР Қаржы министрінің 2007 жылғы 22 маусымдағы № 221 бұйрығымен бекітілген бухгалтерлік есеп жүргізу ережелерімен;
- Талшик Астык LTD ЖШС есептік саясатымен;
- Талшик Астык LTD ЖШС шоттарының жұмыс жоспарымен;
- Талшик Астык LTD ЖШС салықтық есепке алу саясатымен және бухгалтерлік есепті ұйымдастыру бойынша әдістемелік ұсынымдармен, нұсқаулықтармен және басқа да нормативтік актілермен.
Серіктестік Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің 23.05.2007 ж. № 185 бұйрығымен бекітілген бухгалтерлік есеп шоттарының үлгі жоспарына сәйкес активтердің, меншікті капиталдың, міндеттемелердің және ол жүзеге асыратын шаруашылық операциялардың бухгалтерлік есебін екі жақты жазу тәсілімен жүргізеді.
Бухгалтерлік есепті жүргізу кезінде серіктестік қамтамасыз етуге тиіс:
- есеп саясатына сәйкес қабылданған есепті кезең ішінде шаруашылық операцияларды көрсетуін және активтер мен міндеттемелерді бағалау тәртібінің өзгермеуін;
- есепті кезеңдегі есепте осы кезеңде жүзеге асырылатын барлық шаруашылық операциялардың және мүлік пен қаржылық міндеттемелерді түгендеу нәтижелерінің толық көрсетілуін;
- кірістер мен шығыстарды есепті кезеңдерге жатқызудың дұрыстығын;
- әр айдың басындағы синтетикалық есепке алу шоттары бойынша айналымдар мен қалдықтарға талдамалық есепке алу деректерінің ұқсастығын.
Шаруашылық операцияны жасау фактісін тіркейтін бастапқы құжаттар бухгалтерлік есеп тіркелімдеріндегі жазбалар үшін негіз болып табылады.
Шаруашылық қызметінің фактілерін рәсімдеу үшін серіктестік ҚР Қаржы министрлігінің 20.12.2012 ж. № 562 бұйрығымен бекітілген бастапқы есепке алу құжаттарының нысандарын және 1С автоматтандырылған бағдарламасында көзделген бастапқы құжаттардың нысандарын қолданады.
Бухгалтерлік жазбалардың дәйектілігі мынадай тәртіппен айқындалады:
1) Қаржы-шаруашылық операцияларды тіркеуге арналған бастапқы құжаттар мыналар болып табылады:
- ҚР Азаматтық кодексінің талаптарына сәйкес және тараптардың уағдаластығы негізінде рәсімделетін шарттар (келісімшарттар), келісімдер, ресми хаттар, бұйрықтар және т. б.;
- серіктестік қабылдаған бастапқы құжаттар қойылатын талаптарға сәйкес әзірленген бастапқы құжаттама нысандарының негізінде жасалады, олардың негізінде жоғарыда көрсетілген бастамашылық құжаттардың мазмұнына сүйене отырып, бухгалтерлік жазбалармен операциялар жасау фактілері тіркеледі;
- бастапқы құжаттардың деректері 1С бағдарламасында қабылданған бухгалтерлік есеп тіркелімдерінде мәмілелер мен операциялардың іске асырылуына қарай жинақталады;
- бухгалтерлік есеп жүйесіндегі барлық жазбалар шоттардың жұмыс жоспарының жіктелуіне сәйкес келуі керек.
2) Есепте өңделген деректер негізінде әртүрлі пайдаланушылар үшін қаржылық, статистикалық және салық есептілігі жасалады.
Бухгалтерлік есепті жүргізу тәсілі:
- автоматтандырылған, ДК - синтетикалық және аналитикалық тіркелімдер мен қаржылық есептерді жүргізу үшін;
- автоматтандырылмаған, қағаз тасығыштарда (қолмен) - шаруашылық операцияларды жасау сәтінде бастапқы құжаттарды рәсімдеу үшін.
1С - Бухгалтерия бағдарламасы бойынша есепке алу кезінде серіктестік мыналарды қамтамасыз етеді:
- орындаушылар жеке журналдарға қол қоятын және тігетін бухгалтерлік есепті басып шығаруға көшіру;
- магниттік тасымалдағыштағы есепке алу деректерін пароль арқылы рұқсатсыз кіруден қорғау;
- әр айдың соңында есепке алу деректері бар басқа компьютердің серверінде бақылау данасының болуы (ағымдағы мұрағат).
Бухгалтерлік ақпаратты сақтау және жою Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына сәйкес жүргізіледі.
Серіктестік қызметінің ҚР заңнамасына сәйкестігін анықтау сыртқы бақылаудағы тәуелсіз аудиторлардың құрылтайшылар айқындайтын мерзімдер мен көлемдерде тексерулері арқылы жүзеге асырылады.
Тауарлық-материалдық қорлардың және олармен байланысты шаруашылық операцияларының талдамалық есебін жүргізу тәртібі мен нысандарын басшы белгілейді және ол есепті кезең ішінде өзгеруі мүмкін.
Күнтізбелік жыл жылдық қаржылық есептілік үшін есепті кезең болып табылады.
Түгендеу-бұл негізгі құралдардың, тауарлық-материалдық құндылықтардың, аяқталмаған өндірістің және басқа активтер мен пассивтердің нақты бар-жоғын Талшик Астык LTD ЖШС-нің бухгалтерлік есеп деректеріне сәйкестігін тексеру. Түгендеуді жүргізу түгендеу туралы ережеге сәйкес жүргізіледі.
1.2 Бухгалтерлік қызметтің құрылымымен және бухгалтерия қызметкерлерінің лауазымдық міндеттерімен танысу
Бас бухгалтер
ЖШС-тің негізгі құрылымдық бөлімшесі бас бухгалтер басқаратын бухгалтерия болып табылады. Талшик Астык LTD ЖШС бухгалтерлік қызметінің құрылымы 1-суретте көрсетілген. Бухгалтер-кассир
Есеп айырысулар мен материалдар жөніндегі бухгалтер
1-сурет. Талшик Астык LTD ЖСШ бухгалтерлік қызметінің құрылымы
Шаруашылық операцияларын орындау кезінде субъектінің бухгалтерлік есебін ұйымдастыруға, заңнаманың сақталуына серіктестіктің бірінші басшысы жауапты болады. Серіктестіктің құрылымына сәйкес бухгалтерлік есепті жүргізуге басшылық ету құқығы қаржы директорына жүктелуі мүмкін.
Субъектінің бухгалтерлік есебін оның бас бухгалтер басқаратын құрылымдық бөлімшесі жүзеге асырады.
Бухгалтерия қызметін реттейтін құжат Бухгалтерия туралы ереже болып табылады.
Бухгалтерия қызметкерлерінің лауазымдық міндеттері лауазымдық нұсқаулықтармен реттеледі.
Бас бухгалтерді лауазымынан босату кезінде істерді жаңадан тағайындалған бас бухгалтерге (ал ол болмаған кезде - басшының бұйрығымен тағайындалған қызметкерге) тапсыру жүргізіледі, оның процесінде басшы бекітетін тиісті актіні жасай отырып, бухгалтерлік есептің жай-күйі мен есептік деректердің дұрыстығына тексеру жүргізіледі.
ЖШС бухгалтериясы өз қызметін Қазақстан Республикасының Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы" Заңына, халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына, бухгалтерлік есеп шоттарының үлгілік жоспарына, бухгалтерлік есепті жүргізу қағидаларына, есеп саясатына және бухгалтерлік есеп саласын реттейтін басқа да нормативтік-құқықтық құжаттарға сәйкес жүзеге асырады.
Ұйымның есеп жүйесіндегі нарықтың қазіргі жағдайында қалыптасқан есеп саясаты оның негізгі факторы болып табылады, өйткені ол бухгалтерлік есепті реттейтін нормативтік құжаттардың бірі болып табылады.
Есеп саясатын қалыптастыру, бухгалтерлік есепті жүргізу, толық және сенімді қаржылық есептілікті уақтылы ұсыну жауапкершілігі Талшик Астык LTD ЖШС бас бухгалтеріне жүктеледі.
Талшик Астык LTD ЖШС басшылығы бас бухгалтерге есеп саясатында бекітілген қағидалар негізінде дербес шешім қабылдау және қаржылық есептілікті қалыптастыру мәселелері бойынша, оның ішінде қаржылық есептілік элементтерін және олардың құрамдастарын жіктеу, тану, бағалау және есептеу, сондай-ақ олармен байланысты ақпаратты ашу мәселелері бойынша кәсіби пайымдау өкілеттіктерін береді.
II КӘСІПОРЫНДА ЕСЕПКЕ АЛУДЫ, ТАЛДАУДЫ ЖӘНЕ АУДИТТІ ҰЙЫМДАСТЫРУ
2.1 Қысқа мерзімді активтерді есепке алу, талдау және аудит жүргізу
Активтер айналым мерзіміне қарай айналымды (қысқа мерзімді) және айналымнан тыс (ұзақ мерзімді) болып бөлінеді. Айналымдағы немесе қысқа мерзімді активтер көбінесе ағымдағы деп аталады.
Ағымдағы активтер-операциялық цикл ішінде немесе есепті кезеңнен кейінгі 12 ай ішінде сатуға немесе тұтынуға жататын; саудаға арналған активтер; ақша қаражаты мен баламалар болып табылады.
Қысқа мерзімді активтерді есепке алудың алдында мынадай міндеттер қойылады:
1) Қаржылық есептіліктің ішкі және сыртқы пайдаланушыларына қажетті ұйымның қысқа мерзімді активтері туралы толық және дұрыс ақпаратты жеткізу;
2) Ұйым қысқа мерзімді активтермен шаруашылық операцияларын жүзеге асырған кезде ҚР заңнамасының сақталуын және олардың орындылығын, айналым қаражатының бар болуы мен қозғалысын, бекітілген нормаларға, нормативтерге, сметаларға сәйкес материалдық және қаржы ресурстарын пайдалануды бақылау үшін қаржылық есептілікті ішкі және сыртқы пайдаланушыларға қажетті ақпаратпен қамтамасыз ету;
3) Қысқа мерзімді активтермен операцияларда болатын теріс нәтижелерді болдырмау және ұйымның қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ететін шаруашылық ішіндегі резервтерді анықтау болып табылады.
Қысқа мерзімді активтерді есепке алу үшін есепке алу жөніндегі негізгі ережелердің талаптарына жауап беретін және ақпаратты автоматтандырылған өңдеуге бейімделген бастапқы есепке алу құжаттамасы қолданылады.
Талшик Астык LTD ЖШС-нің есеп саясатына сәйкес ақша қаражатының қозғалысын есепке алу және ақша қаражатын сақтау, қабылдау және беру үшін оның құжаттамалық рәсімдеу бөлігі ұйымның кассасы болады. Барлық кассалық операцияларды материалдық жауапты тұлға болып табылатын кассир жүзеге асырады. Кассалық операцияларды жүргізу тәртібімен танысқаннан кейін онымен оның толық материалдық жауапкершілігі туралы шарт жасалады. Егер еңбекақы және басқа да төлемдер беру үшін кәсіпорын басшысының жазбаша бұйрығы бойынша басқа адамдар тартылса, онда олармен олардың толық материалдық жауапкершілігі туралы шарттар жасалады.
Талшик Астык LTD ЖШС-де кассалық операциялардың есебі бухгалтерлік есепті жүргізу қағидаларына сәйкес жүргізіледі.
Кассада осы ұйымға жатпайтын құндылықтарды сақтауға тыйым салынады. Кезек күттірмейтін мұқтаждарды төлеу үшін кассада ақша қаражатының ең аз қорын сақтауға рұқсат етіледі. Бұл үшін банк ұйым басшылығының келісімі бойынша кассадағы қолма-қол ақша шегктелімін белгілейді. Шектеу мөлшері кіріс мөлшеріне байланысты.
Кассадағы ақша қаражатының қозғалысы бойынша негізгі бастапқы құжаттар кіріс және шығыс кассалық ордерлері болып табылады. Кассаға қолма-қол ақшаны қабылдау кассалық кіріс ордерімен (№КО-1) рәсімделеді, оған бас бухгалтер немесе ол уәкілеттік берген тұлға қол қояды. Кассалық кіріс ордері екі бөліктен тұрады: ордер және ордерге түбіртек. Кассалық кіріс ордерінің екінші бөлігі - түбіртек-бұл оның жыртылатын бөлігі және кассаға қолма-қол ақша салған адамның ақтау құжаты ретінде қызмет етеді. Сондықтан түбіртекке бас бухгалтер қол қойып, мөрмен расталуы керек. Кассадан қолма-қол ақша беру шығыс кассалық ордермен (№КО-2) рәсімделеді, оған бас бухгалтер мен ұйымның басшысы қол қояды. Ақша берген кезде кассир паспортты немесе ақша алушының жеке басын куәландыратын басқа құжатты талап етуге тиіс. Паспорттың деректері кассалық шығыс ордеріне енгізіледі және алушы ақша қаражатын қабылдағаны туралы белгі қоюы тиіс (сомасын, күнін көрсету, қолын қою). Кассалық ордерлер бойынша ақшаны алғаннан немесе бергеннен кейін оларға кассир қол қояды, ал ордерлерге қоса берілген құжаттар мөртабанмен немесе алынды, не төленді деген қолтаңбамен өтеледі. [3]
Барлық кіріс және шығыс кассалық ордерлері "Кіріс және шығыс кассалық ордерлерін тіркеу журналында" (Ф№КО-3) міндетті тіркелуге жатады. Жалпы қабылданған ереже бойынша шығыс және кіріс кассалық ордерлерін нөмірлеу әр жылдың басынан 1 (бір) реттік нөмірден басталады және жыл аяқталғанға дейін нөмірлердің өсу тәртібімен жүргізіледі. Еңбекақы және оған теңестірілген басқа да төлемдер бойынша төлем ведомостарына рәсімделген кассалық шығыс ордерлері олар берілгеннен кейін тіркеледі.
Ақша қаражатының түсуі мен жұмсалуы жөніндегі барлық операцияларды кассир касса кітабына (№КО-4) жазады. Талшик Астык LTD ЖШС кассалық кітапты жүргізу автоматтандырылған тәсілмен жүзеге асырылады.
Кассадан банктегі шоттарға ақша аудару қолма-қол ақша жарнасына хабарландыру бойынша жүргізіледі. Құжат үш бөліктен тұрады: хабарландыру, түбіртек, тапсырыс. Алынған ақша сомасына банк қолма-қол ақша көзі туралы тиісті бухгалтерлік жазба үшін ақтау құжаты ретінде қызмет ететін түбіртек (бланкінің бір бөлігі) береді, бланкінің басқа бөлігі (мемориалдық ордер нысанында) банк құжаттарына (банктің үзінді көшірмесіне) қоса беріледі. Бланкінің үшінші бөлігі банк құжаттамасында ескеріледі.
Ақшалай қаражат есепке алынады және номиналды құны бойынша есептілікте көрсетіледі, яғни әдетте ақша белгілерінде көрсетілген құнның жалпы мәні бойынша көрсетіледі.
Ұйымның ақша қаражатының болуын және қозғалысын есепке алу үшін бухгалтерлік есеп шоттарының үлгілік жоспарында Қысқа мерзімді активтер атты бірінші бөлімінің 1000 Ақша қаражаттары атты кіші бөлімінің шоттары көзделген. Олар:
1000 - Ақша қаражаты ақша қаражатын есепке алуға арналған.
1010 - Кассадағы ақша қаражаты, онда кассадағы ақша қаражатының қозғалысы ұлттық және шетел валюталарында ескеріледі;
1020 - Жолдағы ақша қаражаты, онда жолдағы ақша қаражатының қозғалысы және валютаны айырбастау ескеріледі;
1030 - Ағымдағы банктік шоттардағы ақша қаражаты, онда ұлттық және шетел валюталарындағы ағымдағы банктік шоттардағы ақша қаражатының қозғалысы ескеріледі;
1040 - Корреспонденттік шоттардағы ақша қаражаты, онда ұлттық және шетел валюталарындағы корреспонденттік шоттардағы ақша қаражатының қозғалысы ескеріледі;
1050 - Жинақ шоттарындағы ақша қаражаты, онда ұлттық және шетел валюталарындағы жинақ шоттарындағы ақша қаражатының қозғалысы ескеріледі;
1060 - Пайдаланылуы шектелген ақша қаражаты, онда кассадағы, ағымдағы, корреспонденттік және жинақ шоттарындағы пайдалануға шектелген ақша қаражаты ескеріледі;
1070 - Электрондық ақша қаражатын есепке алу, онда жүйедегі электрондық ақша қаражаты есепке алынады;
1080 - Өзге де ақша қаражаттары, онда алдыңғы топтарда көрсетілмеген басқа ақша қаражаттары ескеріледі;
1090 - Ақша қаражатының құнсыздануынан болатын залалдарға арналған бағалау резерві, онда ақша қаражатының құнсыздануынан күтілетін кредиттік залалдарға арналған бағалау резервтері ескеріледі.
Осы шоттарды қарастыра отырып, кассадаға ақша қаражатына байланысты шаруашылық операциялардың корреспонденциясын көрейік. (1-кесте)
1-кесте Кассадағы ақша қаражаты 1010 шоты бойынша негізгі корреспонденттік шоттар
№
Операция мазмұны
Дебет
Кредит
1
2
3
4
1.
Банктегі ағымдағы шоттан кассаға ақша қаражаты түсті
1010
1030
2.
Есеп беретін тұлғаларға берілген ақша
1250
1010
3.
Кассада жетіспеушілік анықталды
7480
1010
4.
Болашақ кезеңдерге жататын жалдау ақысын төлеу
1720
1010
5.
Дебиторлардан ақша түсті
1010
1210,1220,2120,1230,2130
6.
Есепті сомаларды қайтару
1010
1250, 2150
7.
Кассада артықшылық анықталды
1010
6290
8.
Кассадан банктегі ағымдағы шотқа ақша есептеу
1030
1010
Есеп айырысу шоты бойынша операцияларды есепке алу 1030 шотында жүргізіледі. Шоттың дебетінде ұйымның айдың басындағы бос ақшасының қалдығы, сатып алушылар мен тапсырыс берушілерден және басқа дебиторлардан ағымдағы шотқа ақшаның түсуі көрсетіледі. Шоттың кредиті бойынша өнім берушілерге тауарлар, жұмыстар, қызметтер үшін берешекті өтеу, салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеу түрінде аударылған ақша қаражатының сомалары, банкке, басқа да кредиторларға, сондай-ақ ұйымға берілген қолма-қол ақша жазылады. Ағымдағы банктік шоттардағы ақша қаражаты шоты бойынша негізгі хат-хабарлар 2-кестеде берілген.
2-кесте. 1030 Ағымдағы банктік шоттардағы ақша қаражаты шоты бойынша негізгі корреспонденттік шоттар
№
Операция мазмұны
Дебет
Кредит
1
2
3
4
1.
Кассадан ақшаның түсуі
1030
1010
2.
Алынған аванстар
1030
3510, 4410
3.
Дебиторлардан ақшаның түсуі
1030
1210, 2110
4.
Қарыздар түріндегі ақшаның түсуі
1030
3010, 4010
5.
Аванстарды аудару
1610,2910
1030
6.
Банктен кассаға ақша аудару
1010
1030
7.
Іске асыру бойынша шығыстарды, жалпы және әкімшілік шығыстарды төлеу
7110,7210
1030
8.
Салықтар, алымдар және бюджетке төленетін басқа да төлемдер бойынша берешекті өтеу
3110,3130
1030
9.
Банктік қарызды өтеу
3010
1030
10.
Қарыз бойынша сыйақыны өтеу
3380
1030
1030 шоты бойынша операциялардың қозғалысын есепке алудың журналдық-ордерлік нысанын пайдаланған кезде № 2 журнал-ордерде және № 2 ведомосте көрсетіледі. Есептік шоттан тексерілген және өңделген үзінділер осы тіркелімдерді толтыру үшін негіз болып табылады.
Осындай құжаттар немесе қолхаттар бойынша сомалар кассаның қолма-қол ақша қалдығына енгізілмейді және өз ретінде қаралады.
Талшик Астык LTD ЖШС сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің дебиторлық берешегін синтетикалық есепке алу 1210 Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі атты белсенді шоттарында есепке алынады.
Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегін есептеу бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілікте қызметтерді сатудан түскен кірістерді көрсетуді көздейтін есептеу принципіне негізделген. Тапсырыс берушілердің дебиторлық берешегін өтеу қолма-қол ақшамен де, қолма-қол ақшасыз да жүргізілуі мүмкін.
3-кестеден төлеуге ұсынылған шоттар бойынша сатып алушылармен және тапсырыс берушілермен есеп айырысуды есепке алуда көрініс табатын негізгі корреспондентік шоттарды қарайық.
3-кесте. Дебиторлық берешекті есепке алу бойынша шаруашылық операциялар
№
Операция мазмұны
Шоттар корреспонденциясы
Дебет
Кредит
1
Тапсырыс берушілерден ұсынылған шоттар бойынша төлемдердің түсуі:
Есеп айырысу шотына
1030
1210
Кассаға қолма-қол ақшамен
1010
1210
2
Дебиторлық қызметті жою кезінде қайтарылған тауарлардың құнын көрсету
6020
1210
3
Көрсетілген қызметтердің құнына алынған аванс есептелді
3510
1210
4
Көрсетілген қызметтерден түскен табыс шарттық құнына танылды
1210
6010
5
ҚҚС сомасына
1210
3130
6
Оң бағамдық айырманы қалыптастыру
1210
6250
Өндірістік қорлардың синтетикалық есебі 1310 Шикізат және материалдар шотында жүргізіледі.
Бухгалтерлік есеп шоттарының жоспарына сәйкес 1310 Шикізат және материалдар шотындағы өндірістік қорлардың синтетикалық есебі нақты өзіндік құны бойынша жүргізіледі.
Материалдық құндылықтарды кіріске алу ілеспе құжаттар, яғни шот-фактуралар және жеткізушілерден жазып берілген жүкқұжаттар негізінде жүргізіледі.
Қорларды бастапқы көрсету, олардың қозғалысы мен шығарылуын Талшик Астык LTD ЖШС-гі бастапқы құжаттар болған кезде ғана жүргізеді. Қазақстан Республикасының аумағында сатып алынған немесе өтеусіз алынған қорларды ұйымның есебінде тану күні тауарды сатып алуға және осы қорларға меншік құқығымен байланысты тауарға кіріс ордерін рәсімдеуге арналған жүкқұжатта көрсетілген күн болып табылады. Жаңадан сатып алынған қорлар нақты өзіндік құн бойынша кіріске алынады. Қорлардың нақты өзіндік құнына сатып алуға, қайта өңдеуге арналған барлық шығындар және қорлар пайдалануға дайын болуы үшін жұмсалған өзге де шығындар кіреді.
Бухгалтерлік есепті жүргізу ережелеріне сәйкес Талшик Астык LTD ЖШС ақшалай қаражатқа түгендеу жүргізеді. Банктегі есеп айырысу және басқа шоттарда сақталатын кассалар мен ақша қаражаттарына түгендеу жүргізу мерзімдері мен тәртібін ұйым басшысы белгілейді және есеп саясаты туралы бұйрықта бекітіледі.
Кассаны түгендеу кезінде кассадағы ақша белгілерінің және басқа құндылықтардың нақты қолма-қол ақшасы тексеріледі. Кассалық қолма-қол ақшаны түгендеу құрамында әкімшіліктің өкілі, бас бухгалтер, кассир (материалдық жауапты тұлға ретінде) бар комиссия ұйым басшысының бұйрығы (өкімі) негізінде жүргізіледі. Кассада ақша қаражатының және басқа да құндылықтардың болуын тексеру басталғанға дейін кассир соңғы кассалық есепті жасайды. Есепке бастапқы есепке алу құжаттарының үлгі біріздендірілген нысандарына сәйкес келуі тиіс кассадағы барлық кіріс және шығыс құжаттары енгізіледі. Егер түгендеу сәтінде кассада жабылмаған төлем ведомостары (олар бойынша жалақы төлеу жүзеге асырылатын) болса, осындай ведомостар бойынша төленген сомалар түгендеу актісіне енгізіледі және қолма-қол ақшаға теңестіріледі. Кассир әрбір ведомость бойынша төленген соманы есептейді және ведомостың соңында төленген сома туралы жазба жасайды. Іс жүзінде ақшаны ысырап ету фактілерін жасыру үшін әр түрлі қолхаттар көбінесе бухгалтерлік құжаттар ретінде қолданылады, олар ақша жұмсалуының құжаттамалық растауы бола алмайды, өйткені олар кассалық шығыс құжатының бірыңғай формасына сәйкес келмейді және ақша алушының, бас бухгалтердің және ұйым басшысының қолтаңбаларын қамтымайды. Кассалық шығыс ордеріне қоса берілетін құжаттарда (шоттарда, өтініштерде және т.б.) басшының рұқсат беру қолының болмауы фактісі де бұзушылық (ысырап) туралы куәландырады.
Енді, 4-кесте бойынша ақша қаражатының қозғалысын қарастырайық.
4-кесте. Ақша қаражатының қозғалысы туралы есеп (2022 жылғы 1 тоқсан, тікелей әдіс)
мың. теңге
Көрсеткіштердің атауы
Жол коды
Есепті кезеңде
Алдыңғы кезеңде
1
2
3
4
I. Операциялық қызметтен түскен ақша қозғалысы
1.Ақша қаражатының түсуі, барлығы
010
425 507
483 169
оның ішінде:
тауарларды сату
011
412 911
406 322
қызмет көрсету
012
-
-
алынған аванстар
013
-
75 100
дивиденттер
-
-
өзге де түсімдер
016
12 597
1746
2. Ақша қаражатының шығысы, барлығы
оның ішінде:
020
282 790
376 386
жабдықтаушылардың тауарлар мен қызметтер үшін төлемдері
021
453
-
4-кестенің жалғасы
берілген аванстар
022
119 049
165 284
жалақы бойынша төлемдер
023
1 650 086,45
687 035,39
қарыздар бойынша сыйақы төлеу
024
1
2
3
4
сақтандыру шарттары бойынша төлемдер
025
14 905,44
13 750,00
бюджетке төленетін басқа да төлемдер және табыс салығы
026
1 499 956,40
186 730,82
басқа төлемдер
027
1 095 853,92
3 111 208,43
3. Операциялық қызметтен түскен ақша қаражатының таза сомасы
030
1 771 858,51
393 736,06
II. Инвестициялық қызметтен түскен ақша қаражатының қозғалысы
1.Ақша қаражатының түсуі, барлығы
040
0,00
165,00
оның ішінде:
негізгі құралдарды сату
041
0,00
165,00
материалдық емес активтерді сату
042
басқа да ұзақ мерзімді активтерді сату
043
қаржы активтерін сату
047
фьючерстік және форвардтық келісімшарттар, опциондар мен своптар
048
басқа ұйымдарға берілген қарыздарды өтеу
050
өзге де түсімдер
051
2. Ақша қаражатының шығысы, барлығы
060
574 553,12
292 150,38
оның ішінде:
негізгі құралдарды сатып алу
061
439 403,62
179 844,35
материалдық емес активтерді сатып алу
062
39 759,59
17 818,75
басқа да ұзақ мерзімді активтерді сатып алу
063
0,00
0,00
қаржы активтерін сатып алу
064
предоставление займов другим организациям
068
фьючерстік және форвардтық келісімшарттар, опциондар мен своптар
069
өзге де төлемдер
070
95 389,91
94 487,28
3. Инвестициялық қызметтен түскен ақша қаражатының таза сомасы
080
-574 553,12
-291 985,38
4-кестеде көрсетілген ақша қаражатының қозғалысы туралы есеп 2022 жылғы 1 тоқсан аралығында тікелей әдісті қолдана отырып жасалды.
Операциялық қызметтен түскен ақша қаражатының таза сомасы есепті кезеңде 1 771 858,51 мың. теңгені құрап отыр. Бұл көрсеткіш алдыңғы кезеңмен салыстырғанда 1 378 122, 45 мың. теңгеге өсіп отыр. Ал инвестициялық қызметтен түскен ақша қаражатының таза сомасы -574 553,12 мың. теңгені құрап, теріс бағамды көрсетіп тұр. Бұл алдыңғы кезеңмен салыстырғанда -282 567,74 мың. теңгеге өсіп тұр.
2.2 Ұзақ мерзімді активтерді есепке алу, талдау және аудит жүргізу
Ұзақ мерзімді (айналымнан тыс) активтер - бұл пайдалану мерзімі бір жылдан асатын; кәсіпорын қызметінде пайдалану үшін сатып алынатын; қайта сатуға арналмаған активтер.
Ұзақ мерзімді активтер өнімді өндіру, жұмыстарды орындау немесе қызметтерді көрсету бойынша компанияның өндірістік қызметін жүзеге асыруға арналған.
Ұзақ мерзімді активтер функционалдық түріне қарай негізгі құралдарға; материалдық емес активтерге; аяқталмаған құрылыс объектілеріне; ұзақ мерзімге сатып алынатын қаржы активтеріне жіктеледі.
Негізгі құралдарды есепке алу Негізгі құралдар16 ХҚЕС (IAS) сәйкес жүзеге асырылады.
Негізгі құралдарға әкімшілік мақсаттар үшін дайын өнімді (тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) өндіру немесе жеткізу үшін пайдаланылатын және ұзақ уақыт кезеңі ішінде (бір жылдан астам) пайдалану болжанатын материалдық активтер жатады.
Нысаналы мақсатына және орындалған функцияларына байланысты Талшик Астык LTD ЖШС негізгі құралдары мынадай топтарға бөлінген: жер; ғимараттар мен құрылыстар; машиналар мен жабдықтар; көлік құралдары; басқалар.
Негізгі құралдар-бұл тауарлар мен қызметтерді өндіру немесе жеткізу, басқа компанияларға жалға беру үшін немесе кәсіпкерлік қызметте бір жылдан астам уақыт пайдаланылуы болжанатын әкімшілік мақсаттар үшін пайдаланылатын материалдық активтер (жылжымайтын мүлік, ғимараттар, мұнай-газ активтері, көлік құралдары, жабдықтар). Негізгі құралдардың объектісі актив ретінде танылуы керек, егер серіктестік активпен байланысты болады деп айтуға болатын болса, болашақ экономикалық пайда және осы объектінің құны сенімді өлшенуі мүмкін.
Жылжымайтын мүлік құрылыс және жабдық объектісін тану кезінде бастапқыда өзіндік құны (нақты немесе тарихи құны) бойынша бағалануға тиіс.
Жылжымайтын мүлік объектілері, құрылыстар және мұнай-газ активтері мынадай операциялар нәтижесінде келіп түседі:
- өндірістік және тұрғын үй ғимараттарын, құрылыстарын, беру құрылғыларын салу және ұңғымаларды бұрғылау;
- машиналар, жабдықтар, жиһаз және өзге де объектілерді сатып алу;
- басқа заңды және жеке тұлғалардан өтеусіз түсетін түсімдер;
- қаржыландырылған жалға алу;
- акционерлерден жарғылық капиталға салым ретінде;
- тауар алмасу операциялары нәтижесінде.
Негізгі құралдардың түсуі негізгі құралдарды қабылдау-беру (ауыстыру) актісімен рәсімделеді (№ДА -, ДА-4)
Талшик Астык LTD ЖШС-дегі негізгі құралдар негізгі құралдарды салу немесе сатып алу бойынша барлық іс жүзінде жүргізілген қажетті шығындарды, оның ішінде сатып алу кезінде төленген қайтарылмайтын салықтар мен алымдарды қамтитын бастапқы құн бойынша кіріске алу сәтінде көрсетіледі.
Негізгі құралдардың бастапқы құнын белгілі бір күнгі қолданыстағы бағаларға сәйкес келтіру мақсатында Талшик Астык LTD ЖШС басшылығы қолданыстағы заңнамаға сәйкес объектілерге қайта бағалау жүргізуге құқылы, оның нәтижесінде негізгі құралдар ағымдағы құн бойынша есепке алу мен есептілікте көрсетіледі. Бухгалтерлік есепте қайта бағалау сомасы негізгі құралдардың бастапқы құнын тікелей арттырады және сонымен бірге ЖШС-нің қосымша капиталын арттырады. Қайта бағалаудан түскен капитал амортизация әдісіне сәйкес негізгі құралдар объектілерін пайдалану шамасына қарай бөлінбеген кіріске көшіріледі.
Негізгі құралдар объектілерін өтеусіз беру туралы шешімді Талшик Астык LTD ЖШС директоры қабылдайды.
Серіктестік негізгі құралды пайдалануға байланысты экономикалық пайданы тұтынған кезде оның баланстық құны амортизацияны есептеу арқылы азаяды.
Талшик Астык LTD ЖШС-нің негізгі құралдарының амортизацияланатын құны оның пайдалы қызмет мерзімі ішінде негізгі құралдардың тиісті түрлері мен топтарының бастапқы құнынан аударымдар нормаларын қолдана отырып, біркелкі есептеу әдісімен есептен шығарылады.
Амортизация негізгі құралдардың белгіленген нормативтік қызмет ету мерзімі негізінде хаттамаға сәйкес төменде көрсетілгендей активтердің әрбір санатының пайдалы қызмет мерзімі бойынша есептеледі:
Ғимараттар, құрылыстар - 7 - 20 лет
Машиналар мен жабдықтар - 14 лет
Көлік құралдары - 4 - 14 лет
Басқа да негізгі құралдар - 3- 10 лет
Әрбір кезең үшін амортизациялық аударымдардың сомасы, ол басқа активтің баланстық құнының құрамына енгізілген жағдайларды қоспағанда, пайданың немесе залалдың құрамында танылуға тиіс.
Серіктестік пайдалы қызмет мерзімі ішінде амортизацияны есептеудің сызықтық әдісін қолданады. Активке қатысты қолданылатын амортизация әдісі әрбір есепті жылдың соңында кем дегенде бір рет қайта қаралады және активте жасалған болашақ экономикалық пайданы тұтынудың болжамды құрылымында елеулі өзгерістер болған жағдайда өзгертілуі тиіс. Бұл өзгеріс Есеп саясаты, бухгалтерлік бағалаудағы өзгерістер және қателер8 ХҚЕС (IAS) сәйкес бухгалтерлік бағалаудағы өзгеріс ретінде есепте көрсетіледі.
Негізгі құралдарды есепке алу бойынша корреспонденттік шоттардың 5-кестесін қарастырайық.
5-кесте. Негізгі құралдарды есепке алу бойынша шаруашылық операциялар
№
Операция мазмұны
Шоттар корреспонденциясы
Дебет
Кредит
1
Жабдықтаушыдан негізгі құралдар сатып алынды
2410
1030
2
Жеке тұлғадан негізгі құралдар сатып алынды
2410
6220
3
Жарғылық капиталға салым ретінде негізгі құралдар алынды
2410
5110
4
Істен шыққан негізгі құралдардың баланстық құны есептен шығарылады
7410
2410
5
Жинақталған тозу сомасын көрсету
2420
2410
6
Негізгі құралдардың шығуы бойынша шығыстарды көрсету
- еңбекақы
- бөгде ұйымдардың қызметтері
7410
7410
3350
3380
Материалдық емес активтерге бір уақытта келесі шарттарға жауап беретін мүлік кіреді: заттық-материалдық құрылымы жоқ; басқа мүліктен бөлуге болады; өнімді өндіруде немесе ұйымның басқару қажеттіліктері үшін пайдалануға арналған; ұзақ уақыт бойы (12 айдан астам) пайдаланылады; оны кейіннен қайта сату болжанбайды; ұйымға экономикалық пайда әкелуі мүмкін; активтің өзінің бар екенін және ұйымның зияткерлік қызмет нәтижелеріне айрықша құқықтарын растайтын тиісті рәсімделген құжаттар (патенттер, куәліктер және т.б.) бар.
Талшик Астык LTDЖШС-де келесі материалдық емес активтер бар: 1С Кәсіпорын 8.3, Microsoft Windows 7, бағдарламалық қамтамасыз ету, Антивирус Dr.Web.
Материалдық емес активтердің синтетикалық есебі 2700 Материалдық емес активтер, 2740 Өзге де материалдық емес активтердің амортизациясышоттарында жүргізіледі. Материалдық емес активтерді есепке алудың типтік жазбаларын қарастырыңыз (6-кесте).
6-кесте. Материалдық емес активтерді есепке алу жөніндегі шаруашылық операциялар
№
Операция мазмұны
Шоттар корреспонденциясы
Дебет
Кредит
1
Жеке тұлғалард мен ұйымдардан материалдық емес активтерді сатып алу
- сатып алу құнына
- ҚҚС
3380
1420
3310
1250
2
Шығарылған басқа да материалдық емес активтер бойынша амортизацияны есептен шығару
2740
2730
Материалдық емес активтердің әрбір тобы үшін қаржылық есептілікте ішкі құрылған материалдық емес активтер мен басқа да материалдық емес активтер арасында шек қою жүргізіле отырып, мынадай ақпарат ашылуға тиіс:
- пайдалы қызмет мерзімі немесе қолданылатын амортизация нормалары;
- қолданылатын амортизация әдістері;
- кезеңнің басындағы және аяғындағы жиынтық баланстық құны және жинақталған амортизация;
- материалдық емес активтердің амортизациясы енгізілген пайда мен шығындар туралы есептің баптары;
- кезеңнің басы мен аяғындағы баланстық құнды салыстыру.
2.3 Ұйым міндеттемелерінің есебі, талдауы және аудиті
Міндеттеме - бұл бұрынғы оқиғалардан туындайтын, реттелуі экономикалық пайданы қамтитын ресурстардың ЖШС-дан шығуына әкелетін қолданыстағы міндеттеме.
Қаржылық есептілікті жасау мақсатында Талшик Астык LTD ЖШС кредиторлардың мынадай топтамасын қолданады: негізгі қызмет бойынша жеткізушілермен және мердігерлермен есеп айырысу және басқа кредиторлармен есеп айырысу.
Жеткізушілермен және мердігерлермен есеп айырысу-алынған мүлік (шикізат пен материалдар), көрсетілген қызметтер, негізгі өндірісте немесе өндірістік сипаттағы жұмыстар мен қызметтерде пайдаланылатын орындалған жұмыстар үшін есеп айырысулардың (оның ішінде аванстардың) жай-күйін көрсету үшін пайдаланылады.
Шарт, жүкқұжат немесе орындалған жұмыстардың актісі және шот-фактура тауарларды (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) беруші алдында міндеттемені өзіне қабылдауға негіз болып табылады.
Алынған аванстар шоттарында сатып алушылар мен тапсырыс берушілерден тауарларды немесе қызметтерді жеткізуге арналған шарттар бойынша алдын ала төлем алу кезінде туындайтын қысқа мерзімді міндеттемелер көрсетіледі (егер олар есепті күннен кейін 12 айдан аспайтын мерзімде реттелуге жататын болса).
Алынған аванстарға байланысты барлық қалған міндеттемелер өзге ұзақ мерзімді міндеттемелер ретінде ескерілуге тиіс.
Талшик Астык LTD ЖШС кредиторлық берешек (немесе оның бір бөлігі) өтелген кезде, яғни шартта көзделген міндеттеме орындалған немесе оның қолданылу мерзімі өткен кезде алынған аванстар бойынша кредиторлық берешекті есептен шығарады.
Мерзімі өткен кредиторлық берешек қолданылып жүрген заңдарда белгіленген мерзім өткеннен кейін есептен шығарылуға жатады және пайда мен залал туралы есептегі өзге де кірістер шотына жатқызылуға тиіс.
Тауарларды немесе қызметтерді жеткізу бойынша міндеттемені орындау кезінде тиісті сома Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің берешегі шотымен корреспонденцияда Алынған аванстаршотының дебетіне есептен шығарылады.
Есепке алу шоттары:
3310 - Өнім берушілер мен мердігерлерге қысқа мерзімді берешек
3380 - Өзге қысқа мерзімді кредиторлық берешек
3510 - Алынған қысқа мерзімді аванстар
4410 - Алынған ұзақ мерзімді аванстар
Кәсіпорын салықтар мен алымдарды Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралыҚР Кодексінің талаптарын сақтауға сәйкес есептейді және төлейді.
Салықтар бойынша міндеттемелерді бухгалтерлік есепке алу тіркелімдеріне жазу үшін бухгалтерлік рәсімдеу құжаттары: анықтамалар, есеп айырысулар, декларациялар негіз болып табылады.
Салық төлемдерін есепке алу жөніндегі жазбаларды түпкілікті түзету салық декларацияларының деректері негізінде салық жылы аяқталғаннан кейін жүргізіледі.
Кредиттер беру Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі бекіткен қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді кредит беруді ұйымдастыру қағидаларына сәйкес жүргізіледі.
Кредиттер қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді болып бөлінеді. Қысқа мерзімді кредит12 айдан аспайтын мерзімге беріледі, бірақ өндірістік циклдің ерекшелігіне байланысты 2 жылға дейін ұзартылуы мүмкін. Ұзақ мерзімді кредит - 5 жылдан аспайды.
Қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді несиелерді есепке алу № 4 журнал-ордерде жүргізіледі, оларға жазбалар банктің үзінді көшірмелерінен және оларға қоса берілген құжаттардан бір күн немесе бірнеше күн ішінде жалпы сомамен жүргізіледі.
7-кесте. Талшик Астык LTD ЖШС кредиторлық берешегін талдау
Көрсеткіштер
Алдыңғы кезең
Есепті кезең
Ауытқуы
(+, -)
1. Өнімді сатудан түскен кіріс, мың.теңге
1255075
883169
-371906
2. Кредиторлық берешек
589142
526853
-62289
3. Кредиторлық берешек айналымының коэффициенті
2,13
1,67
-0,46
4. Кредиторлық берешекті өтеу кезеңі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Экономика және сервис кафедрасы
ПРАКТИКа есебі
___________________________________ ______________________________
(практика атауы)
___________________________________ ______________________________
(практика өтетін жері)
Студент
___________________
___________________
(тегі, инициалдары)
(қолы)
Топ
___________________
___________________
(шифр)
(күні)
Жетекшінің
рұқсаты
____________________
___________________
(университет атынан)
(қолы)
______________
(баға)
Нұр-Сұлтан, 2022
МАЗМҰНЫ
Кіріспе
3
1
Кәсіпорынның ұйымдастыру-өндірістік қызметімен танысу
4
1.1
Ұйымның практика базасымен және оның ұйымдық-экономикалық құрылымымен танысу
4
1.2
Бухгалтерлік қызметтің құрылымы және бухгалтерия қызметкерлерінің лауазымдық міндеттерімен танысу
7
2
Кәсіпорында есепке алуды, талдауды және аудитті ұйымдастыру
9
2.1
Қысқа мерзімді активтерді есепке алу, талдау және аудит жүргізу
9
2.2
Ұзақ мерзімді активтерді есепке алу, талдау және аудит жүргізу
16
2.3
Ұйым міндеттемелерінің есебі, талдауы және аудиті
19
2.4
Кірістер мен шығыстарды есепке алу, талдау және аудит жүргізу
21
2.5
Ұйымның меншікті капиталын есепке алу, талдау және аудит жүргізу
25
2.6
Қаржылық есептілік: әдістеме, оны жасау және ұсыну практикасы
29
Қорытынды
32
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
34
Қосымшалар
КІРІСПЕ
Бұл есеп 2022 жылы 28 наурыз - 22 мамыр аралығында Талшик Астык LTD ЖШС бухгалтерия бөлімінде дипломалды тәжірибеден өту нәтижелері бойынша дайындалды.
Кәсіпорын қызметінің негізгі түрлері - астық сақтау, астық кептіру, астықты жинақтау, астықты қайта өңдеу және өткізу.
Дипломалды тәжірибе барысында мен бухгалтерлік есеп жүргізуге және халықаралық стандарттар бойынша жасалған тоқсандық бухгалтерлік есептілікті жасауға қатыстым.
Дипломалды тәжірибе бухгалтерлік есеп, экономиканың барлық салаларында талдау жұмысы саласында білікті мамандарды даярлаудың келесі кезеңі болып табылады.
Дипломалды тәжірибенің мақсаты: оқу процесінде алынған бухгалтерлік есеп, экономикалық талдау және аудит саласындағы білім мен дағдыларды бекіту және тереңдету; тиісті кредиттік, қаржылық, сақтандыру және өзге де мекемелерде жұмыс істеудің қажетті кәсіби дағдыларын игеру; болжау, талдау, реттеу, жоспарлау әдістері мен тәсілдерін және осы құрылымдардың қызметіне байланысты басқа да мәселелерді меңгеру; дипломалды тәжірибе бойынша есеп жазу үшін қажетті материалдарды жинау болып табылады.
Дипломалды тәжірибені өту барысында қойылған мақсатқа жету үшін келесі міндеттер орындалды:
- ұйыммен (кәсіпорынмен), оның құрылымымен, өндірістік және басқару бөлімшелерінің негізгі функцияларымен танысу;
- лауазымдық нұсқаулықтардың ерекшеліктерін ескере отырып, ұйымдағы жұмыстың принциптері мен әдістерін зерттеу;
- нормативтік құжаттарды және кәсіпорында қолданылатын бағдарламалық қамтамасыз ету құралдарын зерттеу;
- мекемеде дипломалды тәжірибе өту туралы есепті дайындау және жазу.
Дипломалды тәжірибе бойынша есептің құрылымдық элементтеріне практикадан өту күнделігі, күнтізбелік-тақырыптық жоспар (А қосымшасы), титулдық бет, мазмұны, негізгі бөлімі, корытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімі, қосымшалар жатқызылады.
I КӘСІПОРЫННЫҢ ҰЙЫМДАСТЫРУ-ӨНДІРІСТІК ҚЫЗМЕТІМЕН ТАНЫСУ
1.1 Ұйымның практика базасымен және оның ұйымдық-экономикалық құрылымымен танысу
Кәсіпкерлік қызметті ұйымдастыру үшін экономикалық мақсаты әлеуметтік қажеттіліктерді қамтамасыз ету және пайда табу болып табылатын кәсіпорын құрылады. Кәсіпорынның қызметі өзінің мазмұны бойынша өнімді шығару мен сатуды, қызмет көрсетуді немесе жұмыстарды орындауды қамтиды. Осыған байланысты кәсіпорындар қызметтің көрсетілген түрлерінің кез келгенін немесе бір мезгілде қызметтің барлық түрлерін жүзеге асыра алады.
Заңды тұлға ретінде дипломалды тәжірибе үшін таңдалған Талшик Астык LTD ЖШС 15 тамыз 2012 жылы тіркелген. Мекен-жайы: Солтүстік Қазақстан облысы, Ақжар ауданы. Талшық ауылы, Садвакасов көшесі, 6В
Серіктестік заңды тұлға болып табылады, өз қызметін Қазақстан Республикасының заңдары негізінде жүзеге асырады. Кәсіпорын қызметі тұрғын үйлердің құрылысына бағытталған.
Жалпы жиналыста бекіткен жарғысы шеңберінде серіктестік өз міндеттемелері бойынша өзінің жарғылық капиталына жауап береді, өз атынан мүліктік құқықтар мен міндеттерді сатып ала алады және жүзеге асыра алады, сотта талапкер және жауапкер бола алады, өз атауын қазақ және орыс тілдерінде көрсетілген мөрі мен дербес балансы, мөртабандары мен бланкілері болады, Қазақстан Республикасы банктерінің мекемелерінде және одан тыс жерлерде ақша қаражатын сақтауға және есеп айырысуға, кредиттік және кассалық операциялардың барлық түрлерін жүзеге асыру үшін есеп айырысу және өзге де шоттар ашуға құқылы.
"Талшик Астык LTD" жауапкершілігі шектеулі серіктестігі - ұйымдық - құқықтық мемлекеттік мекеме нысанындағы заңды тұлға болып табылады, орыс және мемлекеттік тілдегі өзінің атауы мен мөртаңбасы бар, белгіленген үлгідегі бланкілері, сондай заңнамаға сәйкес қазынашылық органдарында шоттары бар.
Талшик Астык LTD ЖШС-нің есеп саясатының негізгі мақсаты-серіктестік қызметінің кез келген кезеңі үшін капиталды, активтерді, міндеттемелерді, кірістер мен шығыстарды бағалауды жүргізуге мүмкіндік беретін ақпараттық жүйені құру.
Серіктестік қызметін есепке алудың барлық жүйесі шартты түрде мынадай түрлерге бөлінеді:
1. Қаржылық есеп - сыртқы пайдаланушылар үшін ашық, оны өкілетті мемлекеттік органдар өз құзыреті шегінде және құрылтайшылардың тапсырысы бойынша тәуелсіз аудиторлар бақылайды;
2. Өндірістік есеп - мұнда серіктестіктің барлық тікелей және үстеме шығындарын ескере отырып, өз өнімінің, жұмыстардың және қызметтердің калькуляциялық өзіндік құны қалыптасады.
Бұл есептің деректері коммерциялық құпияға жатады және басқарушы персоналдың шектеулі тобына арналған және серіктестіктің ағымдағы және перспективалық қызметін жоспарлау, кірістер, шығыстар, қаржылық жағдайын бағалау және болжау үшін пайдаланылады.
3. Статистикалық есепке алу - қаржылық есепке алу деректеріне негізделеді және оның көлемі мен нысандарын ҚР-ның Статистика агенттігінің органдары белгілейді.
4. Салықтық есепке алу - ҚР-ның Салық заңнамасына сәйкес Қоғамның қаржы-шаруашылық қызметтерінің бухгалтерлік есебінің түпкілікті нәтижелері негізінде қалыптастырылады және есепке алудың балама әдістерін көздемейді.
Талшик Астык LTD ЖШС-нің салық есебі бухгалтерлік есеп деректерінің негізінде жүргізіледі және мынадай нормативтік құжаттарға сәйкес жүзеге асырылады:
- Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер атты Қазақстан Республикасының кодексіне;
- Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы 2007 жылғы 28 ақпандағы № 234-III Қазақстан Республикасының Заңымен;
- Халықаралық қаржылық есептілік стандарттарымен;
- Бухгалтерлік есеп шоттарының үлгі жоспарымен;
- ҚР Қаржы министрінің 2007 жылғы 22 маусымдағы № 221 бұйрығымен бекітілген бухгалтерлік есеп жүргізу ережелерімен;
- Талшик Астык LTD ЖШС есептік саясатымен;
- Талшик Астык LTD ЖШС шоттарының жұмыс жоспарымен;
- Талшик Астык LTD ЖШС салықтық есепке алу саясатымен және бухгалтерлік есепті ұйымдастыру бойынша әдістемелік ұсынымдармен, нұсқаулықтармен және басқа да нормативтік актілермен.
Серіктестік Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің 23.05.2007 ж. № 185 бұйрығымен бекітілген бухгалтерлік есеп шоттарының үлгі жоспарына сәйкес активтердің, меншікті капиталдың, міндеттемелердің және ол жүзеге асыратын шаруашылық операциялардың бухгалтерлік есебін екі жақты жазу тәсілімен жүргізеді.
Бухгалтерлік есепті жүргізу кезінде серіктестік қамтамасыз етуге тиіс:
- есеп саясатына сәйкес қабылданған есепті кезең ішінде шаруашылық операцияларды көрсетуін және активтер мен міндеттемелерді бағалау тәртібінің өзгермеуін;
- есепті кезеңдегі есепте осы кезеңде жүзеге асырылатын барлық шаруашылық операциялардың және мүлік пен қаржылық міндеттемелерді түгендеу нәтижелерінің толық көрсетілуін;
- кірістер мен шығыстарды есепті кезеңдерге жатқызудың дұрыстығын;
- әр айдың басындағы синтетикалық есепке алу шоттары бойынша айналымдар мен қалдықтарға талдамалық есепке алу деректерінің ұқсастығын.
Шаруашылық операцияны жасау фактісін тіркейтін бастапқы құжаттар бухгалтерлік есеп тіркелімдеріндегі жазбалар үшін негіз болып табылады.
Шаруашылық қызметінің фактілерін рәсімдеу үшін серіктестік ҚР Қаржы министрлігінің 20.12.2012 ж. № 562 бұйрығымен бекітілген бастапқы есепке алу құжаттарының нысандарын және 1С автоматтандырылған бағдарламасында көзделген бастапқы құжаттардың нысандарын қолданады.
Бухгалтерлік жазбалардың дәйектілігі мынадай тәртіппен айқындалады:
1) Қаржы-шаруашылық операцияларды тіркеуге арналған бастапқы құжаттар мыналар болып табылады:
- ҚР Азаматтық кодексінің талаптарына сәйкес және тараптардың уағдаластығы негізінде рәсімделетін шарттар (келісімшарттар), келісімдер, ресми хаттар, бұйрықтар және т. б.;
- серіктестік қабылдаған бастапқы құжаттар қойылатын талаптарға сәйкес әзірленген бастапқы құжаттама нысандарының негізінде жасалады, олардың негізінде жоғарыда көрсетілген бастамашылық құжаттардың мазмұнына сүйене отырып, бухгалтерлік жазбалармен операциялар жасау фактілері тіркеледі;
- бастапқы құжаттардың деректері 1С бағдарламасында қабылданған бухгалтерлік есеп тіркелімдерінде мәмілелер мен операциялардың іске асырылуына қарай жинақталады;
- бухгалтерлік есеп жүйесіндегі барлық жазбалар шоттардың жұмыс жоспарының жіктелуіне сәйкес келуі керек.
2) Есепте өңделген деректер негізінде әртүрлі пайдаланушылар үшін қаржылық, статистикалық және салық есептілігі жасалады.
Бухгалтерлік есепті жүргізу тәсілі:
- автоматтандырылған, ДК - синтетикалық және аналитикалық тіркелімдер мен қаржылық есептерді жүргізу үшін;
- автоматтандырылмаған, қағаз тасығыштарда (қолмен) - шаруашылық операцияларды жасау сәтінде бастапқы құжаттарды рәсімдеу үшін.
1С - Бухгалтерия бағдарламасы бойынша есепке алу кезінде серіктестік мыналарды қамтамасыз етеді:
- орындаушылар жеке журналдарға қол қоятын және тігетін бухгалтерлік есепті басып шығаруға көшіру;
- магниттік тасымалдағыштағы есепке алу деректерін пароль арқылы рұқсатсыз кіруден қорғау;
- әр айдың соңында есепке алу деректері бар басқа компьютердің серверінде бақылау данасының болуы (ағымдағы мұрағат).
Бухгалтерлік ақпаратты сақтау және жою Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына сәйкес жүргізіледі.
Серіктестік қызметінің ҚР заңнамасына сәйкестігін анықтау сыртқы бақылаудағы тәуелсіз аудиторлардың құрылтайшылар айқындайтын мерзімдер мен көлемдерде тексерулері арқылы жүзеге асырылады.
Тауарлық-материалдық қорлардың және олармен байланысты шаруашылық операцияларының талдамалық есебін жүргізу тәртібі мен нысандарын басшы белгілейді және ол есепті кезең ішінде өзгеруі мүмкін.
Күнтізбелік жыл жылдық қаржылық есептілік үшін есепті кезең болып табылады.
Түгендеу-бұл негізгі құралдардың, тауарлық-материалдық құндылықтардың, аяқталмаған өндірістің және басқа активтер мен пассивтердің нақты бар-жоғын Талшик Астык LTD ЖШС-нің бухгалтерлік есеп деректеріне сәйкестігін тексеру. Түгендеуді жүргізу түгендеу туралы ережеге сәйкес жүргізіледі.
1.2 Бухгалтерлік қызметтің құрылымымен және бухгалтерия қызметкерлерінің лауазымдық міндеттерімен танысу
Бас бухгалтер
ЖШС-тің негізгі құрылымдық бөлімшесі бас бухгалтер басқаратын бухгалтерия болып табылады. Талшик Астык LTD ЖШС бухгалтерлік қызметінің құрылымы 1-суретте көрсетілген. Бухгалтер-кассир
Есеп айырысулар мен материалдар жөніндегі бухгалтер
1-сурет. Талшик Астык LTD ЖСШ бухгалтерлік қызметінің құрылымы
Шаруашылық операцияларын орындау кезінде субъектінің бухгалтерлік есебін ұйымдастыруға, заңнаманың сақталуына серіктестіктің бірінші басшысы жауапты болады. Серіктестіктің құрылымына сәйкес бухгалтерлік есепті жүргізуге басшылық ету құқығы қаржы директорына жүктелуі мүмкін.
Субъектінің бухгалтерлік есебін оның бас бухгалтер басқаратын құрылымдық бөлімшесі жүзеге асырады.
Бухгалтерия қызметін реттейтін құжат Бухгалтерия туралы ереже болып табылады.
Бухгалтерия қызметкерлерінің лауазымдық міндеттері лауазымдық нұсқаулықтармен реттеледі.
Бас бухгалтерді лауазымынан босату кезінде істерді жаңадан тағайындалған бас бухгалтерге (ал ол болмаған кезде - басшының бұйрығымен тағайындалған қызметкерге) тапсыру жүргізіледі, оның процесінде басшы бекітетін тиісті актіні жасай отырып, бухгалтерлік есептің жай-күйі мен есептік деректердің дұрыстығына тексеру жүргізіледі.
ЖШС бухгалтериясы өз қызметін Қазақстан Республикасының Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы" Заңына, халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына, бухгалтерлік есеп шоттарының үлгілік жоспарына, бухгалтерлік есепті жүргізу қағидаларына, есеп саясатына және бухгалтерлік есеп саласын реттейтін басқа да нормативтік-құқықтық құжаттарға сәйкес жүзеге асырады.
Ұйымның есеп жүйесіндегі нарықтың қазіргі жағдайында қалыптасқан есеп саясаты оның негізгі факторы болып табылады, өйткені ол бухгалтерлік есепті реттейтін нормативтік құжаттардың бірі болып табылады.
Есеп саясатын қалыптастыру, бухгалтерлік есепті жүргізу, толық және сенімді қаржылық есептілікті уақтылы ұсыну жауапкершілігі Талшик Астык LTD ЖШС бас бухгалтеріне жүктеледі.
Талшик Астык LTD ЖШС басшылығы бас бухгалтерге есеп саясатында бекітілген қағидалар негізінде дербес шешім қабылдау және қаржылық есептілікті қалыптастыру мәселелері бойынша, оның ішінде қаржылық есептілік элементтерін және олардың құрамдастарын жіктеу, тану, бағалау және есептеу, сондай-ақ олармен байланысты ақпаратты ашу мәселелері бойынша кәсіби пайымдау өкілеттіктерін береді.
II КӘСІПОРЫНДА ЕСЕПКЕ АЛУДЫ, ТАЛДАУДЫ ЖӘНЕ АУДИТТІ ҰЙЫМДАСТЫРУ
2.1 Қысқа мерзімді активтерді есепке алу, талдау және аудит жүргізу
Активтер айналым мерзіміне қарай айналымды (қысқа мерзімді) және айналымнан тыс (ұзақ мерзімді) болып бөлінеді. Айналымдағы немесе қысқа мерзімді активтер көбінесе ағымдағы деп аталады.
Ағымдағы активтер-операциялық цикл ішінде немесе есепті кезеңнен кейінгі 12 ай ішінде сатуға немесе тұтынуға жататын; саудаға арналған активтер; ақша қаражаты мен баламалар болып табылады.
Қысқа мерзімді активтерді есепке алудың алдында мынадай міндеттер қойылады:
1) Қаржылық есептіліктің ішкі және сыртқы пайдаланушыларына қажетті ұйымның қысқа мерзімді активтері туралы толық және дұрыс ақпаратты жеткізу;
2) Ұйым қысқа мерзімді активтермен шаруашылық операцияларын жүзеге асырған кезде ҚР заңнамасының сақталуын және олардың орындылығын, айналым қаражатының бар болуы мен қозғалысын, бекітілген нормаларға, нормативтерге, сметаларға сәйкес материалдық және қаржы ресурстарын пайдалануды бақылау үшін қаржылық есептілікті ішкі және сыртқы пайдаланушыларға қажетті ақпаратпен қамтамасыз ету;
3) Қысқа мерзімді активтермен операцияларда болатын теріс нәтижелерді болдырмау және ұйымның қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ететін шаруашылық ішіндегі резервтерді анықтау болып табылады.
Қысқа мерзімді активтерді есепке алу үшін есепке алу жөніндегі негізгі ережелердің талаптарына жауап беретін және ақпаратты автоматтандырылған өңдеуге бейімделген бастапқы есепке алу құжаттамасы қолданылады.
Талшик Астык LTD ЖШС-нің есеп саясатына сәйкес ақша қаражатының қозғалысын есепке алу және ақша қаражатын сақтау, қабылдау және беру үшін оның құжаттамалық рәсімдеу бөлігі ұйымның кассасы болады. Барлық кассалық операцияларды материалдық жауапты тұлға болып табылатын кассир жүзеге асырады. Кассалық операцияларды жүргізу тәртібімен танысқаннан кейін онымен оның толық материалдық жауапкершілігі туралы шарт жасалады. Егер еңбекақы және басқа да төлемдер беру үшін кәсіпорын басшысының жазбаша бұйрығы бойынша басқа адамдар тартылса, онда олармен олардың толық материалдық жауапкершілігі туралы шарттар жасалады.
Талшик Астык LTD ЖШС-де кассалық операциялардың есебі бухгалтерлік есепті жүргізу қағидаларына сәйкес жүргізіледі.
Кассада осы ұйымға жатпайтын құндылықтарды сақтауға тыйым салынады. Кезек күттірмейтін мұқтаждарды төлеу үшін кассада ақша қаражатының ең аз қорын сақтауға рұқсат етіледі. Бұл үшін банк ұйым басшылығының келісімі бойынша кассадағы қолма-қол ақша шегктелімін белгілейді. Шектеу мөлшері кіріс мөлшеріне байланысты.
Кассадағы ақша қаражатының қозғалысы бойынша негізгі бастапқы құжаттар кіріс және шығыс кассалық ордерлері болып табылады. Кассаға қолма-қол ақшаны қабылдау кассалық кіріс ордерімен (№КО-1) рәсімделеді, оған бас бухгалтер немесе ол уәкілеттік берген тұлға қол қояды. Кассалық кіріс ордері екі бөліктен тұрады: ордер және ордерге түбіртек. Кассалық кіріс ордерінің екінші бөлігі - түбіртек-бұл оның жыртылатын бөлігі және кассаға қолма-қол ақша салған адамның ақтау құжаты ретінде қызмет етеді. Сондықтан түбіртекке бас бухгалтер қол қойып, мөрмен расталуы керек. Кассадан қолма-қол ақша беру шығыс кассалық ордермен (№КО-2) рәсімделеді, оған бас бухгалтер мен ұйымның басшысы қол қояды. Ақша берген кезде кассир паспортты немесе ақша алушының жеке басын куәландыратын басқа құжатты талап етуге тиіс. Паспорттың деректері кассалық шығыс ордеріне енгізіледі және алушы ақша қаражатын қабылдағаны туралы белгі қоюы тиіс (сомасын, күнін көрсету, қолын қою). Кассалық ордерлер бойынша ақшаны алғаннан немесе бергеннен кейін оларға кассир қол қояды, ал ордерлерге қоса берілген құжаттар мөртабанмен немесе алынды, не төленді деген қолтаңбамен өтеледі. [3]
Барлық кіріс және шығыс кассалық ордерлері "Кіріс және шығыс кассалық ордерлерін тіркеу журналында" (Ф№КО-3) міндетті тіркелуге жатады. Жалпы қабылданған ереже бойынша шығыс және кіріс кассалық ордерлерін нөмірлеу әр жылдың басынан 1 (бір) реттік нөмірден басталады және жыл аяқталғанға дейін нөмірлердің өсу тәртібімен жүргізіледі. Еңбекақы және оған теңестірілген басқа да төлемдер бойынша төлем ведомостарына рәсімделген кассалық шығыс ордерлері олар берілгеннен кейін тіркеледі.
Ақша қаражатының түсуі мен жұмсалуы жөніндегі барлық операцияларды кассир касса кітабына (№КО-4) жазады. Талшик Астык LTD ЖШС кассалық кітапты жүргізу автоматтандырылған тәсілмен жүзеге асырылады.
Кассадан банктегі шоттарға ақша аудару қолма-қол ақша жарнасына хабарландыру бойынша жүргізіледі. Құжат үш бөліктен тұрады: хабарландыру, түбіртек, тапсырыс. Алынған ақша сомасына банк қолма-қол ақша көзі туралы тиісті бухгалтерлік жазба үшін ақтау құжаты ретінде қызмет ететін түбіртек (бланкінің бір бөлігі) береді, бланкінің басқа бөлігі (мемориалдық ордер нысанында) банк құжаттарына (банктің үзінді көшірмесіне) қоса беріледі. Бланкінің үшінші бөлігі банк құжаттамасында ескеріледі.
Ақшалай қаражат есепке алынады және номиналды құны бойынша есептілікте көрсетіледі, яғни әдетте ақша белгілерінде көрсетілген құнның жалпы мәні бойынша көрсетіледі.
Ұйымның ақша қаражатының болуын және қозғалысын есепке алу үшін бухгалтерлік есеп шоттарының үлгілік жоспарында Қысқа мерзімді активтер атты бірінші бөлімінің 1000 Ақша қаражаттары атты кіші бөлімінің шоттары көзделген. Олар:
1000 - Ақша қаражаты ақша қаражатын есепке алуға арналған.
1010 - Кассадағы ақша қаражаты, онда кассадағы ақша қаражатының қозғалысы ұлттық және шетел валюталарында ескеріледі;
1020 - Жолдағы ақша қаражаты, онда жолдағы ақша қаражатының қозғалысы және валютаны айырбастау ескеріледі;
1030 - Ағымдағы банктік шоттардағы ақша қаражаты, онда ұлттық және шетел валюталарындағы ағымдағы банктік шоттардағы ақша қаражатының қозғалысы ескеріледі;
1040 - Корреспонденттік шоттардағы ақша қаражаты, онда ұлттық және шетел валюталарындағы корреспонденттік шоттардағы ақша қаражатының қозғалысы ескеріледі;
1050 - Жинақ шоттарындағы ақша қаражаты, онда ұлттық және шетел валюталарындағы жинақ шоттарындағы ақша қаражатының қозғалысы ескеріледі;
1060 - Пайдаланылуы шектелген ақша қаражаты, онда кассадағы, ағымдағы, корреспонденттік және жинақ шоттарындағы пайдалануға шектелген ақша қаражаты ескеріледі;
1070 - Электрондық ақша қаражатын есепке алу, онда жүйедегі электрондық ақша қаражаты есепке алынады;
1080 - Өзге де ақша қаражаттары, онда алдыңғы топтарда көрсетілмеген басқа ақша қаражаттары ескеріледі;
1090 - Ақша қаражатының құнсыздануынан болатын залалдарға арналған бағалау резерві, онда ақша қаражатының құнсыздануынан күтілетін кредиттік залалдарға арналған бағалау резервтері ескеріледі.
Осы шоттарды қарастыра отырып, кассадаға ақша қаражатына байланысты шаруашылық операциялардың корреспонденциясын көрейік. (1-кесте)
1-кесте Кассадағы ақша қаражаты 1010 шоты бойынша негізгі корреспонденттік шоттар
№
Операция мазмұны
Дебет
Кредит
1
2
3
4
1.
Банктегі ағымдағы шоттан кассаға ақша қаражаты түсті
1010
1030
2.
Есеп беретін тұлғаларға берілген ақша
1250
1010
3.
Кассада жетіспеушілік анықталды
7480
1010
4.
Болашақ кезеңдерге жататын жалдау ақысын төлеу
1720
1010
5.
Дебиторлардан ақша түсті
1010
1210,1220,2120,1230,2130
6.
Есепті сомаларды қайтару
1010
1250, 2150
7.
Кассада артықшылық анықталды
1010
6290
8.
Кассадан банктегі ағымдағы шотқа ақша есептеу
1030
1010
Есеп айырысу шоты бойынша операцияларды есепке алу 1030 шотында жүргізіледі. Шоттың дебетінде ұйымның айдың басындағы бос ақшасының қалдығы, сатып алушылар мен тапсырыс берушілерден және басқа дебиторлардан ағымдағы шотқа ақшаның түсуі көрсетіледі. Шоттың кредиті бойынша өнім берушілерге тауарлар, жұмыстар, қызметтер үшін берешекті өтеу, салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеу түрінде аударылған ақша қаражатының сомалары, банкке, басқа да кредиторларға, сондай-ақ ұйымға берілген қолма-қол ақша жазылады. Ағымдағы банктік шоттардағы ақша қаражаты шоты бойынша негізгі хат-хабарлар 2-кестеде берілген.
2-кесте. 1030 Ағымдағы банктік шоттардағы ақша қаражаты шоты бойынша негізгі корреспонденттік шоттар
№
Операция мазмұны
Дебет
Кредит
1
2
3
4
1.
Кассадан ақшаның түсуі
1030
1010
2.
Алынған аванстар
1030
3510, 4410
3.
Дебиторлардан ақшаның түсуі
1030
1210, 2110
4.
Қарыздар түріндегі ақшаның түсуі
1030
3010, 4010
5.
Аванстарды аудару
1610,2910
1030
6.
Банктен кассаға ақша аудару
1010
1030
7.
Іске асыру бойынша шығыстарды, жалпы және әкімшілік шығыстарды төлеу
7110,7210
1030
8.
Салықтар, алымдар және бюджетке төленетін басқа да төлемдер бойынша берешекті өтеу
3110,3130
1030
9.
Банктік қарызды өтеу
3010
1030
10.
Қарыз бойынша сыйақыны өтеу
3380
1030
1030 шоты бойынша операциялардың қозғалысын есепке алудың журналдық-ордерлік нысанын пайдаланған кезде № 2 журнал-ордерде және № 2 ведомосте көрсетіледі. Есептік шоттан тексерілген және өңделген үзінділер осы тіркелімдерді толтыру үшін негіз болып табылады.
Осындай құжаттар немесе қолхаттар бойынша сомалар кассаның қолма-қол ақша қалдығына енгізілмейді және өз ретінде қаралады.
Талшик Астык LTD ЖШС сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің дебиторлық берешегін синтетикалық есепке алу 1210 Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі атты белсенді шоттарында есепке алынады.
Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегін есептеу бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілікте қызметтерді сатудан түскен кірістерді көрсетуді көздейтін есептеу принципіне негізделген. Тапсырыс берушілердің дебиторлық берешегін өтеу қолма-қол ақшамен де, қолма-қол ақшасыз да жүргізілуі мүмкін.
3-кестеден төлеуге ұсынылған шоттар бойынша сатып алушылармен және тапсырыс берушілермен есеп айырысуды есепке алуда көрініс табатын негізгі корреспондентік шоттарды қарайық.
3-кесте. Дебиторлық берешекті есепке алу бойынша шаруашылық операциялар
№
Операция мазмұны
Шоттар корреспонденциясы
Дебет
Кредит
1
Тапсырыс берушілерден ұсынылған шоттар бойынша төлемдердің түсуі:
Есеп айырысу шотына
1030
1210
Кассаға қолма-қол ақшамен
1010
1210
2
Дебиторлық қызметті жою кезінде қайтарылған тауарлардың құнын көрсету
6020
1210
3
Көрсетілген қызметтердің құнына алынған аванс есептелді
3510
1210
4
Көрсетілген қызметтерден түскен табыс шарттық құнына танылды
1210
6010
5
ҚҚС сомасына
1210
3130
6
Оң бағамдық айырманы қалыптастыру
1210
6250
Өндірістік қорлардың синтетикалық есебі 1310 Шикізат және материалдар шотында жүргізіледі.
Бухгалтерлік есеп шоттарының жоспарына сәйкес 1310 Шикізат және материалдар шотындағы өндірістік қорлардың синтетикалық есебі нақты өзіндік құны бойынша жүргізіледі.
Материалдық құндылықтарды кіріске алу ілеспе құжаттар, яғни шот-фактуралар және жеткізушілерден жазып берілген жүкқұжаттар негізінде жүргізіледі.
Қорларды бастапқы көрсету, олардың қозғалысы мен шығарылуын Талшик Астык LTD ЖШС-гі бастапқы құжаттар болған кезде ғана жүргізеді. Қазақстан Республикасының аумағында сатып алынған немесе өтеусіз алынған қорларды ұйымның есебінде тану күні тауарды сатып алуға және осы қорларға меншік құқығымен байланысты тауарға кіріс ордерін рәсімдеуге арналған жүкқұжатта көрсетілген күн болып табылады. Жаңадан сатып алынған қорлар нақты өзіндік құн бойынша кіріске алынады. Қорлардың нақты өзіндік құнына сатып алуға, қайта өңдеуге арналған барлық шығындар және қорлар пайдалануға дайын болуы үшін жұмсалған өзге де шығындар кіреді.
Бухгалтерлік есепті жүргізу ережелеріне сәйкес Талшик Астык LTD ЖШС ақшалай қаражатқа түгендеу жүргізеді. Банктегі есеп айырысу және басқа шоттарда сақталатын кассалар мен ақша қаражаттарына түгендеу жүргізу мерзімдері мен тәртібін ұйым басшысы белгілейді және есеп саясаты туралы бұйрықта бекітіледі.
Кассаны түгендеу кезінде кассадағы ақша белгілерінің және басқа құндылықтардың нақты қолма-қол ақшасы тексеріледі. Кассалық қолма-қол ақшаны түгендеу құрамында әкімшіліктің өкілі, бас бухгалтер, кассир (материалдық жауапты тұлға ретінде) бар комиссия ұйым басшысының бұйрығы (өкімі) негізінде жүргізіледі. Кассада ақша қаражатының және басқа да құндылықтардың болуын тексеру басталғанға дейін кассир соңғы кассалық есепті жасайды. Есепке бастапқы есепке алу құжаттарының үлгі біріздендірілген нысандарына сәйкес келуі тиіс кассадағы барлық кіріс және шығыс құжаттары енгізіледі. Егер түгендеу сәтінде кассада жабылмаған төлем ведомостары (олар бойынша жалақы төлеу жүзеге асырылатын) болса, осындай ведомостар бойынша төленген сомалар түгендеу актісіне енгізіледі және қолма-қол ақшаға теңестіріледі. Кассир әрбір ведомость бойынша төленген соманы есептейді және ведомостың соңында төленген сома туралы жазба жасайды. Іс жүзінде ақшаны ысырап ету фактілерін жасыру үшін әр түрлі қолхаттар көбінесе бухгалтерлік құжаттар ретінде қолданылады, олар ақша жұмсалуының құжаттамалық растауы бола алмайды, өйткені олар кассалық шығыс құжатының бірыңғай формасына сәйкес келмейді және ақша алушының, бас бухгалтердің және ұйым басшысының қолтаңбаларын қамтымайды. Кассалық шығыс ордеріне қоса берілетін құжаттарда (шоттарда, өтініштерде және т.б.) басшының рұқсат беру қолының болмауы фактісі де бұзушылық (ысырап) туралы куәландырады.
Енді, 4-кесте бойынша ақша қаражатының қозғалысын қарастырайық.
4-кесте. Ақша қаражатының қозғалысы туралы есеп (2022 жылғы 1 тоқсан, тікелей әдіс)
мың. теңге
Көрсеткіштердің атауы
Жол коды
Есепті кезеңде
Алдыңғы кезеңде
1
2
3
4
I. Операциялық қызметтен түскен ақша қозғалысы
1.Ақша қаражатының түсуі, барлығы
010
425 507
483 169
оның ішінде:
тауарларды сату
011
412 911
406 322
қызмет көрсету
012
-
-
алынған аванстар
013
-
75 100
дивиденттер
-
-
өзге де түсімдер
016
12 597
1746
2. Ақша қаражатының шығысы, барлығы
оның ішінде:
020
282 790
376 386
жабдықтаушылардың тауарлар мен қызметтер үшін төлемдері
021
453
-
4-кестенің жалғасы
берілген аванстар
022
119 049
165 284
жалақы бойынша төлемдер
023
1 650 086,45
687 035,39
қарыздар бойынша сыйақы төлеу
024
1
2
3
4
сақтандыру шарттары бойынша төлемдер
025
14 905,44
13 750,00
бюджетке төленетін басқа да төлемдер және табыс салығы
026
1 499 956,40
186 730,82
басқа төлемдер
027
1 095 853,92
3 111 208,43
3. Операциялық қызметтен түскен ақша қаражатының таза сомасы
030
1 771 858,51
393 736,06
II. Инвестициялық қызметтен түскен ақша қаражатының қозғалысы
1.Ақша қаражатының түсуі, барлығы
040
0,00
165,00
оның ішінде:
негізгі құралдарды сату
041
0,00
165,00
материалдық емес активтерді сату
042
басқа да ұзақ мерзімді активтерді сату
043
қаржы активтерін сату
047
фьючерстік және форвардтық келісімшарттар, опциондар мен своптар
048
басқа ұйымдарға берілген қарыздарды өтеу
050
өзге де түсімдер
051
2. Ақша қаражатының шығысы, барлығы
060
574 553,12
292 150,38
оның ішінде:
негізгі құралдарды сатып алу
061
439 403,62
179 844,35
материалдық емес активтерді сатып алу
062
39 759,59
17 818,75
басқа да ұзақ мерзімді активтерді сатып алу
063
0,00
0,00
қаржы активтерін сатып алу
064
предоставление займов другим организациям
068
фьючерстік және форвардтық келісімшарттар, опциондар мен своптар
069
өзге де төлемдер
070
95 389,91
94 487,28
3. Инвестициялық қызметтен түскен ақша қаражатының таза сомасы
080
-574 553,12
-291 985,38
4-кестеде көрсетілген ақша қаражатының қозғалысы туралы есеп 2022 жылғы 1 тоқсан аралығында тікелей әдісті қолдана отырып жасалды.
Операциялық қызметтен түскен ақша қаражатының таза сомасы есепті кезеңде 1 771 858,51 мың. теңгені құрап отыр. Бұл көрсеткіш алдыңғы кезеңмен салыстырғанда 1 378 122, 45 мың. теңгеге өсіп отыр. Ал инвестициялық қызметтен түскен ақша қаражатының таза сомасы -574 553,12 мың. теңгені құрап, теріс бағамды көрсетіп тұр. Бұл алдыңғы кезеңмен салыстырғанда -282 567,74 мың. теңгеге өсіп тұр.
2.2 Ұзақ мерзімді активтерді есепке алу, талдау және аудит жүргізу
Ұзақ мерзімді (айналымнан тыс) активтер - бұл пайдалану мерзімі бір жылдан асатын; кәсіпорын қызметінде пайдалану үшін сатып алынатын; қайта сатуға арналмаған активтер.
Ұзақ мерзімді активтер өнімді өндіру, жұмыстарды орындау немесе қызметтерді көрсету бойынша компанияның өндірістік қызметін жүзеге асыруға арналған.
Ұзақ мерзімді активтер функционалдық түріне қарай негізгі құралдарға; материалдық емес активтерге; аяқталмаған құрылыс объектілеріне; ұзақ мерзімге сатып алынатын қаржы активтеріне жіктеледі.
Негізгі құралдарды есепке алу Негізгі құралдар16 ХҚЕС (IAS) сәйкес жүзеге асырылады.
Негізгі құралдарға әкімшілік мақсаттар үшін дайын өнімді (тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) өндіру немесе жеткізу үшін пайдаланылатын және ұзақ уақыт кезеңі ішінде (бір жылдан астам) пайдалану болжанатын материалдық активтер жатады.
Нысаналы мақсатына және орындалған функцияларына байланысты Талшик Астык LTD ЖШС негізгі құралдары мынадай топтарға бөлінген: жер; ғимараттар мен құрылыстар; машиналар мен жабдықтар; көлік құралдары; басқалар.
Негізгі құралдар-бұл тауарлар мен қызметтерді өндіру немесе жеткізу, басқа компанияларға жалға беру үшін немесе кәсіпкерлік қызметте бір жылдан астам уақыт пайдаланылуы болжанатын әкімшілік мақсаттар үшін пайдаланылатын материалдық активтер (жылжымайтын мүлік, ғимараттар, мұнай-газ активтері, көлік құралдары, жабдықтар). Негізгі құралдардың объектісі актив ретінде танылуы керек, егер серіктестік активпен байланысты болады деп айтуға болатын болса, болашақ экономикалық пайда және осы объектінің құны сенімді өлшенуі мүмкін.
Жылжымайтын мүлік құрылыс және жабдық объектісін тану кезінде бастапқыда өзіндік құны (нақты немесе тарихи құны) бойынша бағалануға тиіс.
Жылжымайтын мүлік объектілері, құрылыстар және мұнай-газ активтері мынадай операциялар нәтижесінде келіп түседі:
- өндірістік және тұрғын үй ғимараттарын, құрылыстарын, беру құрылғыларын салу және ұңғымаларды бұрғылау;
- машиналар, жабдықтар, жиһаз және өзге де объектілерді сатып алу;
- басқа заңды және жеке тұлғалардан өтеусіз түсетін түсімдер;
- қаржыландырылған жалға алу;
- акционерлерден жарғылық капиталға салым ретінде;
- тауар алмасу операциялары нәтижесінде.
Негізгі құралдардың түсуі негізгі құралдарды қабылдау-беру (ауыстыру) актісімен рәсімделеді (№ДА -, ДА-4)
Талшик Астык LTD ЖШС-дегі негізгі құралдар негізгі құралдарды салу немесе сатып алу бойынша барлық іс жүзінде жүргізілген қажетті шығындарды, оның ішінде сатып алу кезінде төленген қайтарылмайтын салықтар мен алымдарды қамтитын бастапқы құн бойынша кіріске алу сәтінде көрсетіледі.
Негізгі құралдардың бастапқы құнын белгілі бір күнгі қолданыстағы бағаларға сәйкес келтіру мақсатында Талшик Астык LTD ЖШС басшылығы қолданыстағы заңнамаға сәйкес объектілерге қайта бағалау жүргізуге құқылы, оның нәтижесінде негізгі құралдар ағымдағы құн бойынша есепке алу мен есептілікте көрсетіледі. Бухгалтерлік есепте қайта бағалау сомасы негізгі құралдардың бастапқы құнын тікелей арттырады және сонымен бірге ЖШС-нің қосымша капиталын арттырады. Қайта бағалаудан түскен капитал амортизация әдісіне сәйкес негізгі құралдар объектілерін пайдалану шамасына қарай бөлінбеген кіріске көшіріледі.
Негізгі құралдар объектілерін өтеусіз беру туралы шешімді Талшик Астык LTD ЖШС директоры қабылдайды.
Серіктестік негізгі құралды пайдалануға байланысты экономикалық пайданы тұтынған кезде оның баланстық құны амортизацияны есептеу арқылы азаяды.
Талшик Астык LTD ЖШС-нің негізгі құралдарының амортизацияланатын құны оның пайдалы қызмет мерзімі ішінде негізгі құралдардың тиісті түрлері мен топтарының бастапқы құнынан аударымдар нормаларын қолдана отырып, біркелкі есептеу әдісімен есептен шығарылады.
Амортизация негізгі құралдардың белгіленген нормативтік қызмет ету мерзімі негізінде хаттамаға сәйкес төменде көрсетілгендей активтердің әрбір санатының пайдалы қызмет мерзімі бойынша есептеледі:
Ғимараттар, құрылыстар - 7 - 20 лет
Машиналар мен жабдықтар - 14 лет
Көлік құралдары - 4 - 14 лет
Басқа да негізгі құралдар - 3- 10 лет
Әрбір кезең үшін амортизациялық аударымдардың сомасы, ол басқа активтің баланстық құнының құрамына енгізілген жағдайларды қоспағанда, пайданың немесе залалдың құрамында танылуға тиіс.
Серіктестік пайдалы қызмет мерзімі ішінде амортизацияны есептеудің сызықтық әдісін қолданады. Активке қатысты қолданылатын амортизация әдісі әрбір есепті жылдың соңында кем дегенде бір рет қайта қаралады және активте жасалған болашақ экономикалық пайданы тұтынудың болжамды құрылымында елеулі өзгерістер болған жағдайда өзгертілуі тиіс. Бұл өзгеріс Есеп саясаты, бухгалтерлік бағалаудағы өзгерістер және қателер8 ХҚЕС (IAS) сәйкес бухгалтерлік бағалаудағы өзгеріс ретінде есепте көрсетіледі.
Негізгі құралдарды есепке алу бойынша корреспонденттік шоттардың 5-кестесін қарастырайық.
5-кесте. Негізгі құралдарды есепке алу бойынша шаруашылық операциялар
№
Операция мазмұны
Шоттар корреспонденциясы
Дебет
Кредит
1
Жабдықтаушыдан негізгі құралдар сатып алынды
2410
1030
2
Жеке тұлғадан негізгі құралдар сатып алынды
2410
6220
3
Жарғылық капиталға салым ретінде негізгі құралдар алынды
2410
5110
4
Істен шыққан негізгі құралдардың баланстық құны есептен шығарылады
7410
2410
5
Жинақталған тозу сомасын көрсету
2420
2410
6
Негізгі құралдардың шығуы бойынша шығыстарды көрсету
- еңбекақы
- бөгде ұйымдардың қызметтері
7410
7410
3350
3380
Материалдық емес активтерге бір уақытта келесі шарттарға жауап беретін мүлік кіреді: заттық-материалдық құрылымы жоқ; басқа мүліктен бөлуге болады; өнімді өндіруде немесе ұйымның басқару қажеттіліктері үшін пайдалануға арналған; ұзақ уақыт бойы (12 айдан астам) пайдаланылады; оны кейіннен қайта сату болжанбайды; ұйымға экономикалық пайда әкелуі мүмкін; активтің өзінің бар екенін және ұйымның зияткерлік қызмет нәтижелеріне айрықша құқықтарын растайтын тиісті рәсімделген құжаттар (патенттер, куәліктер және т.б.) бар.
Талшик Астык LTDЖШС-де келесі материалдық емес активтер бар: 1С Кәсіпорын 8.3, Microsoft Windows 7, бағдарламалық қамтамасыз ету, Антивирус Dr.Web.
Материалдық емес активтердің синтетикалық есебі 2700 Материалдық емес активтер, 2740 Өзге де материалдық емес активтердің амортизациясышоттарында жүргізіледі. Материалдық емес активтерді есепке алудың типтік жазбаларын қарастырыңыз (6-кесте).
6-кесте. Материалдық емес активтерді есепке алу жөніндегі шаруашылық операциялар
№
Операция мазмұны
Шоттар корреспонденциясы
Дебет
Кредит
1
Жеке тұлғалард мен ұйымдардан материалдық емес активтерді сатып алу
- сатып алу құнына
- ҚҚС
3380
1420
3310
1250
2
Шығарылған басқа да материалдық емес активтер бойынша амортизацияны есептен шығару
2740
2730
Материалдық емес активтердің әрбір тобы үшін қаржылық есептілікте ішкі құрылған материалдық емес активтер мен басқа да материалдық емес активтер арасында шек қою жүргізіле отырып, мынадай ақпарат ашылуға тиіс:
- пайдалы қызмет мерзімі немесе қолданылатын амортизация нормалары;
- қолданылатын амортизация әдістері;
- кезеңнің басындағы және аяғындағы жиынтық баланстық құны және жинақталған амортизация;
- материалдық емес активтердің амортизациясы енгізілген пайда мен шығындар туралы есептің баптары;
- кезеңнің басы мен аяғындағы баланстық құнды салыстыру.
2.3 Ұйым міндеттемелерінің есебі, талдауы және аудиті
Міндеттеме - бұл бұрынғы оқиғалардан туындайтын, реттелуі экономикалық пайданы қамтитын ресурстардың ЖШС-дан шығуына әкелетін қолданыстағы міндеттеме.
Қаржылық есептілікті жасау мақсатында Талшик Астык LTD ЖШС кредиторлардың мынадай топтамасын қолданады: негізгі қызмет бойынша жеткізушілермен және мердігерлермен есеп айырысу және басқа кредиторлармен есеп айырысу.
Жеткізушілермен және мердігерлермен есеп айырысу-алынған мүлік (шикізат пен материалдар), көрсетілген қызметтер, негізгі өндірісте немесе өндірістік сипаттағы жұмыстар мен қызметтерде пайдаланылатын орындалған жұмыстар үшін есеп айырысулардың (оның ішінде аванстардың) жай-күйін көрсету үшін пайдаланылады.
Шарт, жүкқұжат немесе орындалған жұмыстардың актісі және шот-фактура тауарларды (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) беруші алдында міндеттемені өзіне қабылдауға негіз болып табылады.
Алынған аванстар шоттарында сатып алушылар мен тапсырыс берушілерден тауарларды немесе қызметтерді жеткізуге арналған шарттар бойынша алдын ала төлем алу кезінде туындайтын қысқа мерзімді міндеттемелер көрсетіледі (егер олар есепті күннен кейін 12 айдан аспайтын мерзімде реттелуге жататын болса).
Алынған аванстарға байланысты барлық қалған міндеттемелер өзге ұзақ мерзімді міндеттемелер ретінде ескерілуге тиіс.
Талшик Астык LTD ЖШС кредиторлық берешек (немесе оның бір бөлігі) өтелген кезде, яғни шартта көзделген міндеттеме орындалған немесе оның қолданылу мерзімі өткен кезде алынған аванстар бойынша кредиторлық берешекті есептен шығарады.
Мерзімі өткен кредиторлық берешек қолданылып жүрген заңдарда белгіленген мерзім өткеннен кейін есептен шығарылуға жатады және пайда мен залал туралы есептегі өзге де кірістер шотына жатқызылуға тиіс.
Тауарларды немесе қызметтерді жеткізу бойынша міндеттемені орындау кезінде тиісті сома Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің берешегі шотымен корреспонденцияда Алынған аванстаршотының дебетіне есептен шығарылады.
Есепке алу шоттары:
3310 - Өнім берушілер мен мердігерлерге қысқа мерзімді берешек
3380 - Өзге қысқа мерзімді кредиторлық берешек
3510 - Алынған қысқа мерзімді аванстар
4410 - Алынған ұзақ мерзімді аванстар
Кәсіпорын салықтар мен алымдарды Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралыҚР Кодексінің талаптарын сақтауға сәйкес есептейді және төлейді.
Салықтар бойынша міндеттемелерді бухгалтерлік есепке алу тіркелімдеріне жазу үшін бухгалтерлік рәсімдеу құжаттары: анықтамалар, есеп айырысулар, декларациялар негіз болып табылады.
Салық төлемдерін есепке алу жөніндегі жазбаларды түпкілікті түзету салық декларацияларының деректері негізінде салық жылы аяқталғаннан кейін жүргізіледі.
Кредиттер беру Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі бекіткен қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді кредит беруді ұйымдастыру қағидаларына сәйкес жүргізіледі.
Кредиттер қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді болып бөлінеді. Қысқа мерзімді кредит12 айдан аспайтын мерзімге беріледі, бірақ өндірістік циклдің ерекшелігіне байланысты 2 жылға дейін ұзартылуы мүмкін. Ұзақ мерзімді кредит - 5 жылдан аспайды.
Қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді несиелерді есепке алу № 4 журнал-ордерде жүргізіледі, оларға жазбалар банктің үзінді көшірмелерінен және оларға қоса берілген құжаттардан бір күн немесе бірнеше күн ішінде жалпы сомамен жүргізіледі.
7-кесте. Талшик Астык LTD ЖШС кредиторлық берешегін талдау
Көрсеткіштер
Алдыңғы кезең
Есепті кезең
Ауытқуы
(+, -)
1. Өнімді сатудан түскен кіріс, мың.теңге
1255075
883169
-371906
2. Кредиторлық берешек
589142
526853
-62289
3. Кредиторлық берешек айналымының коэффициенті
2,13
1,67
-0,46
4. Кредиторлық берешекті өтеу кезеңі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz