Жаңартылған білім беру бағдарламасының молекулалық физика бойынша жаңа әдістемесі
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6-9
I. Орта және арнаулы оқу орындарында физиканы жаңартылған білім беру
бағдарламасымен оқытудың теориялық негіздері
1.1 Жаңартылған білім беру бағдарламасының
мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ..10-15
1.2 Жаңартылған білім беру бағдарламасы арқылы оқыту туралы түсінік..16-22
1.3 Жаңартылған білім беру бағдарламасы арқылы оқыту ерекшеліктері...23-27
II. Молекулалық физика курсын жаңартылған білім беру бағдарламасы арқылы
оқыту ерекшеліктері
2.1 Орта мектептегі физика курсындағы молекулалық физика бөлімінің мәні
мен алатын
орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... 28-30
2.2 Жалпы білім беретін орта мектепте молекулалық физика курсын оқыту
әдістемесі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .31-38
2.3 Арнаулы оқу орындарындағы молекулалық физика курсының
әдістемесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 39-62
III. Жаңартылған білім беру бағдарламасының молекулалық физика бойынша жаңа
әдістемесі
3.1 Молекулалық физиканың жаңартылған бағдарламаға сай білім алушылардың
таным деңгейіне бағытталған әдістемелік нұсқаулықтар
дайындау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 63-75
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ..76
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ДЕРЕК КӨЗДЕРІНІҢ ТІЗІМІ ... ... ... ... . ... ... ..77-79
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
Осы диссертацияда келесі стандарттарға сілтемелер
пайдаланылған:
- ҚР Білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік
бағдарламасы, Астана, 2010.
- ҚР Қазақстан-2050 стратегиясы.
- Қазақстан Республикасында білім беруді және ғылымды дамытудың
2016-2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы.
- Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы Қазақстан жолы- 2050:
Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ 17.01.2014 ж.
АНЫҚТАМАЛАР
Осы диссертацияда келесі терминдер тиісті анықтамаларымен қолданылады
Дескриптор - оқушының белгілі бір тапсырма бойынша орындалған жұмысының
деңгейін немесе сапасын сипаттайтын тұжырым.
Критериалды бағалау - белгіленген критерийлер негізінде білім алушылардың
нақты қол жеткізген нәтижелерін оқытудың күтілетін нәтижелерімен
сәйкестендіру үдерісі
Қалыптастырушы бағалау - оқушы мен мұғалім арасындағы кері байланысты
қамтамасыз ететін және оқу үдерісін дер кезінде түзетуге мүмкіндік
беретін бағалаудың түрі болып табылады
Жиынтық бағалау - бұл оқу процесінің нәтижелері аяқталғаннан кейін
зерттелетін процесс.
Индуктивті әдіс - тұжырым жасау үшін неғұрлым нақтыдан басталып, кең
жалпылау мен теорияларға баратын ойлау формасы.
Дедуктивті әдіс - бұл белгілі бір қорытындыға келу үшін жалпылардан
басталатын ойлау түрі.
Эксперимент - белгісіз және анық емес нәтижелермен түсіндірілетін ғылыми-
зерттеу жұмысы.
Демонстрация - бір нәрсені көпшілік алдында жариялы түрде көрсету
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
АКТ - ақпаратты компьютерлік технология
ҰМЖ - бір жылға ұсынған тақырыптық жоспар
ОМЖ - белгілі бір уақыт аралығында іске асырылатын жұмыстың жеке бөліктерін
жоспарлау (әр тоқсанға жазылған оқу жоспары, оқу мақсаттары, іс-әрекеттер)
ҚМЖ - мұғалімнің күнделікті оқытатын сабақтарының сызбасы ( сабақ жоспары)
МКТ - молекулалық - кинетикалық теория
ҚР - Қазақсатан Республикасы
Кіріспе
Зерттеу жұмысының өзектілігі: Білім беру жүйесінде білім алушылардың оқу
жетістігіне жетуде жаңартылған бағдарламаның орны ерекше. Молекулалық
физиканы жаңартылған бағдарламаға сай жүргізу оң нәтижеге қол жеткізеді.
Білім алушылардың қабылдау деңгейіне сай әдістемелік нұсқаулықтар
жасалынады.
Молекулалық физиканы жаңартылған бағдарламаға негіздеп оқыту орта
және арнаулы оқу орындарында оқушылар мен студенттердің қызығушылығын, сыни
тұрғыдан ойлау қабілетін, проблемалық жағдаяттардан шығу жолдарын, топпен,
жұппен, жеке жұмыс жасай білуін,
тұлға аралық қарым-қатынасты арттырады.
Зерттеу жұмысының мақсаты: Орта және арнаулы оқу орындарында молекулалық
физика курсын оқытуда білім мазмұнының жаңартылған бағдарламаларын
қолданумен қатар, критериалды бағалау жүйесін енгізу және оқытудың әдіс-
тәсілдері мен әртүрлі нұсқаулықтарды қолданудың тиімділігін арттыру
Негізгі міндеттері:
✓ Білім беру жүйесінде молекулалық физика курсы ерекшеліктерінің
мазмұнын талдау;
✓ Орта және арнаулы оқу орны білім алушыларының таным деңгейіне
бағытталған әдістемелік нұсқаулықтар дайындау;
✓ Молекулалық физика курсын оқытуда жаңартылған білім беру мазмұнына
сай әдіс-тәсілдер мен әртүрлі нұсқаулықтарды ұсыну;
Практикалық маңызы: Оқушы тұлғасының үйлесімді қолайлы білім беру ортасын
құра отырып, сын тұрғысынан ойлау, зерттеу жұмыстарын жүргізу, тәжірибе
жасау, АКТ –ны қолдану, коммуникативті қарым-қатынасқа түсу, жеке, жұппен,
топта жұмысты молекулалық физика курсында жасай білу, функционалды
сауаттылықты, шығармашылықты қолдана білуді және оны тиімді жүзеге асыру
үшін қажетті тиімді оқыту әдіс-тәсілдерді қолдану
Зерттеудің теориялық және әдістемелік негіздері:
Теориялық:
✓ Жаңартылған білім беру бағдарламасының теориялық негіздері туралы
түсінік қалыптастыру;
✓ Жаңартылған білім беру бағдарламасының мазмұнын саралау;
✓ Жаңартылған білім беру бағдарламасы арқылы оқыту ерекшеліктерінің
маңызын айқындау;
Әдістемелік:
✓ Орта және арнаулы оқу
орындарындағы молекулалық физика
курсының әдістемесінің негізін
ұсыну;
✓ Орта және арнаулы оқу
орындарындағы молекулалық физика
курсының әдістемесін жасау;
✓ Білім беру саласында
молекулалық физика курсының
жаңартылған білім беру
бағдарламасына сай әдістемесін
талдау;
Зерттеу әдістері:
✓ Теориялық: әдеби материалдарға, нормативтік актілерге, оқулықтар мен
әдістемелік құралдарға салыстырмалы талдау жасау.
✓ Эмпирикалық: педагогикалық бақылау, анықтау, іздеу, оқыту
эксперименті, жеке оқыту.
✓ Әлеуметтік: Ұстаздармен, оқушылармен сұхбаттасу, анкета алу және
олардың статистикалық нәтижелерін саралау.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы: Жаңартылған білім бағдарламасына сай орта және
арнаулы оқу орындары білім алушыларының таным деңгейіне бағытталған
әдістемелік нұсқаулықтар дайындалады.
Зерттеу нәтижелерін сынақтан өткізу және практикаға енгізу:
Зерттеу нәтижелері магистранттың 3 еңбегінде көрініс тапты:
Мақала тақырыптары:
- Республика аймағында өткен халықаралық дәрежедегі ғылыми-практикалық
конференциялар
1) Өтілген орны мен конференция тақырыбы: Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия
ұлттық университетінің Тұрақты даму үшін үздіксіз экологиялық білім беру
білім беру жүйесін жаңғыртудың маңызды бағыты ретінде атты Халықаралық
ғылыми-практикалық конференциясы.
16-17 қазан, Нұрсұлтан 2020г.
Мақала тақырыбы: Жаңартылған білім беру мазмұны мектептегі экологиялық
мониторингті дамыту құралы ретінде
Баяндама жасаушы: Т.М. Қарабала
2) Өтілген орны мен конференция тақырыбы: Абай атындағы Қазақ ұлттық
педагогикалық университетінің Жаңартылған білім беру бағларламасына
негізделіп мектеп пен жоғары оқу орындарында математика және физика пәнін
оқытудың өзекті мәселелері атты халықаралық ғылыми - практикалық
конференциясы.Алматы, 25-26 қараша 2021ж.
Мақала тақырыбы: Жаңартылған орта білім беру мазмұны жағдайында физиканы
оқытудың маңызы
Баяндама жасаушы: Т.М. Қарабала
- Республикалық ғылыми - әдістемелік журнал:
Өрлеу БАҰО АҚ филиалы Қызылорда облысы бойынша кәсіби даму институтының
(КДИ) тоқсан сайын жарық көретін республикалық ғылыми - әдістемелік
журналы.
1)Тақырыбы: Жаңартылған орта білім беру мазмұны жағдайында физиканы
оқытудың заманауи әдістерін қолдану Қызылорда, 2022
Зерттеу базасы:
Диссертация құрылымы: Диссертация кіріспеден, екі бөлімнен,
қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымша материалдан
тұрады.
XXI ғасырдағы алдыңғы қатардағы, дамыған ел дегенiмiз - білімді,
белсенді, денсаулығы мықты азаматтар. Дамыған елдердің барлығында бірегей,
сапалы білім беру жүйесі бар. Біздің елімізде ұлттық білім берудің барлық
сатысының сапасын жақсарту жолында оқу әдістемелерінің заманауи
бағдарламаларын ұсыну өте маңызды.
Республикамыздың Білім беру заңына сәйкес, Әр баланың жеке
қабілетіне қарай дамуы, баланың қабілетін, дарындылығын дамыту сияқты
маңызды мәселелер енгізіліп отыр. Өйткені өндірісті, техниканы және ғылымды
әлемдік деңгейде дамыту үшін жоғары білімді мамандар қажет. Қазіргі кезде,
көптеген елдердегі саралап оқыту қағидасының негізінде, балалардың
қабілеттерін жоғары деңгейде бағалап білім беру жалғасуда. Біздің еліміздің
қазіргі даму кезеңі мектептегі білім беру жүйесінің алдына оқыту үрдісін
технологияландыру мәселесін қоюда. Осы сұраныстарға сай оқытудың әртүрлі
технологиялары өңделіп, мектептің оқу үрдісіне енгізілуде. Білім беру
жүйесінің негізгі мақсаты - жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым және
практика жетістіктері негізінде жеке адамды кәсіби шыңдауға және
қалыптастыруға арналған тиісті жағдайларды жасау, білім беруді
ақпараттандыру, оқытудың жаңа технологиясын енгізу, халықаралық ғаламдық
коммуникациялық желілерге шығу.
Бүгінгі күні барлық елдер сапалы білім жүйесімен жұмыс жасауда.
Өйткені елдің бәсекеге қабілеттілігі сол елдің халқының парасаттылығымен
көрінеді. Сондықтан Қазақстан заман талабына сай дамуы қажет. Мысалы,
М.М.Жанпейісованың оқытудың модульді технологясы, В.К.Долгенконың ұжымдық
оқыту әдісі, академик В.И.Монасовтың технологиясы оқушылардың оқу-тәрбие
үрдісін түгелдей жаңаландырып, өздігінен ізденулеріне, жаңаша білім
алуларына, дарындылық пен талапқа жол ашты десек те болады. Осылайша,
оқытушы озық технологияларды педагогикалық ізденіспен қолдана білуі керек.
Әрбір сабақты жүргізу кезінде, оны шынайы өмірмен салыстыра өткізу,
болашақта таңдаған мамандықтарының дұрыстығына және функционалдық
сауаттылықтарына әсер етеді. Бұл диссертациялық жұмысымда заман талабына
сай білім алушыларға ақпаратты сапалы, тиянақты, түсінікті жеткізуде
қолданылатын ерекше әдіс-тәсілдер мен молекулалық физика тарауын оқытуда
осы әдіс-тәсілдерді пайдаланып нәтиже жету негізгі мақсат болып саналады.
I. Орта және арнаулы оқу орындарында жаңартылған білім беру
бағдарламасының теориялық негіздері
1.1 Жаңартылған білім беру бағдарламасының мазмұны
Қазақстан 2030 стратегиялық бағдарламасы білім берудің ұлттық моделінің
қалыптасуымен және Қазақстанның білім беру жүйесін әлемдік білім беру
кеңестігіне кіріктірумен сипатталады. Білім беру мазмұны жаңартылды, жаңа
көзқарас пайда болды. Осыған байланысты мұғалімдердің алдында оқытудың әдіс-
тәсілдерін үнемі жаңартып отыру және технологияларды меңгеру, оларды тиімді
пайдалана білу міндеті тұр. Еліміздің оқу-тәрбие үрдісіне енген жаңартылған
білім беру бағдарламасы заман талабына сай келешек ұрпақ сұранысына сай
жаңа бағдарлама. Қай елдін болсын өсіп-өркендеуі, ғаламдық дүниеде өзіндік
орын алуы оның ұлттық білім жүйесінің деңгейіне, даму бағытына байланысты.
Ұрпағы білімді халықтың болашағы бұлыңғыр болмайды дегендей, жас ұрпаққа
сапалы, мән-мағыналы, өнегелі тәрбие мен білім беру - бүгінгі күннің басты
талабы. Расында, ұстазға шәкірт тәрбиелеуде үлкен жауапкершілік жүктеледі.
Әрбір оқушыға білім мен тәрбиеге байланысты мәселелерді өз бетінше
шығармашылықпен шеше алатын жаңашыл мұғалім қажет.
Оқушылардың тек мектепте ғана емес, өмірде де табысты болуы мұғалімнің
қабілетіне, оның біліктілігіне байланысты екенін терең түсінеміз. Мұғалім
оқушыларға кез келген пәнді оқытатын тұлға ғана емес, сонымен қатар олардың
жұмысын қызықты, тиімді ұйымдастыра білетін, оларға үлгі болатын ерекше
тұлға болуы керек. Қазіргі заман мұғалімдерден әрбір жағдайда бірегей білім
деңгейін көрсетуді және оқушылармен күнделікті қарым-қатынаста шығармашылық
шешім қабылдауды талап етеді. Оған сәйкес болу үшін заманауи мұғалім
жаңашыл, икемді, тез өзгеретін, жан-жақты, жаңа педагогикалық инновациялық
технологияларды меңгеруі қажет. Соңғы жылдары педагогикалық теория мен оқу-
тәрбие процесінде елеулі өзгерістер болды. Білім берудегі модернизация мен
инновациялық үдерістердің жалғасуына ықпал ететін маңызды факторлардың бірі
– мұғалімнің кәсіби шеберлігі. Дегенмен, кәсіби шебер ұғымы тек пәндік,
дидактикалық, әдістемелік, психологиялық-педагогикалық білім мен дағдыларды
ғана емес, сонымен қатар мұғалімнің жеке потенциалы мен кәсіби
құндылықтарын қамтиды. Білім мазмұнының өзекті болуы мұғалімнің
шығармашылық іс-әрекеттегі кәсіби шеберлігіне тікелей байланысты. Мұғалім
көп әдісті білуге тырысуы керек. Оны өзіне сүйеніш, қолғабыс нәрсе есебінде
қолдануы керек,-деп Ахмет Байтұрсынов айтқандай, қазіргі заман талабына
сай білім беру мәселесі сол қоғам мүддесіне сай болуы керек. Өз ісінің
шебері ғана жоғары жетістіктерге жетеді. Қазіргі таңда пәнді жақсы, терең
білетін, күнделікті сабақтағы тақырыпты толық қамтитын, оны оқушыға жеткізе
алатын, әр түрлі деңгейдегі тапсырмаларды білу іскерлігі, оқытудың дәстүрлі
және ғылыми жетілдірілген әдіс-амалдарын, құралдарын еркін меңгеретін,
оқушылардың пәнге қызығушылығын арттыра отырып дарындылығын дамытудағы
іздену-зерттеу бағытындағы тапсырмалар жүйесін ұсыну өмір талабы.
Білім беру бағдарламасының негізгі мақсаты-білім мазмұнының
жаңаруымен қатар, критериалды бағалау жүйесін енгізу және оқытудың әдіс-
тәсілдері мен әртүрлі құралдарын қолданудың тиімділігін арттыруды талап
етеді.
Негізінен жаңартылған білім жүйесі құзыреттілікке және сапаға
бағытталған бағдарлама. Жаңартылған білім берудің маңыздылығы – оқушы
тұлғасының үйлесімді қолайлы білім беру ортасын құра отырып сын тұрғысынан
ойлау, зерттеу жұмыстарын жүргізу, тәжірибе жасау, АКТ –ны қолдану,
коммуникативті қарым-қатынасқа түсу, жеке, жұппен, топта жұмыс жасай білу.
Жаңа білім беру бағдарламасы сыни тұрғыдан ойлауға, шығармашылықты қолдана
білуді және оны тиімді жүзеге асыру үшін қажетті тиімді оқыту әдіс-
тәсілдерді (бірлескен оқу, модельдеу, бағалау жүйесі, бағалаудың тиімді
стратегиялары) үйретеді. Жаңартылған білім беру бағдарламасының ерекшелігі
спиральді қағидатпен берілуі. Оған оқу мақсаттарын зерделей отыра
тапсырмаларды. ықшам сабақтарды құрастыру барысында көз жеткіздік.
Жаңартылған білім беру бағдарламасы бойынша оқу жоспары мына 3 түрде жүзеге
асады:
1. Ұзақ мерзімді (ҰМЖ)
2. Орта мерзімді (ОМЖ)
3. Қысқа мерзімді жоспар (ҚМЖ)
Ұзақ мерзімді жоспар - бір жылға ұсынған тақырыптық жоспар. Орта
мерзімді жоспар - белгілі бір уақыт аралығында іске асырылатын жұмыстың
жеке бөліктерін жоспарлау (әр тоқсанға жазылған оқу жоспары, оқу
мақсаттары, іс-әрекеттер). Қысқа мерзімді жоспар - мұғалімнің күнделікті
оқытатын сабақтарының сызбасы ( сабақ жоспары).
Дескрипторлар мен бағалау критерийлерін құру
Тапсырмалар құрастыру үшін мұғалімге:
• оқу бағдарламасымен, оқу жоспарымен танысу, оқыту
мақсаттарына талдау жасау;
• оқу бағдарламасына сәйкес оқу мақсаттары негізінде бағалау
критерийлерін құрастыру;
• тапсырма құрастыру кезінде бағалау критерийлерін ойлау
дағдыларының деңгейлеріне бөлу;
• бағалау критерийлері мен ойлау дағдылары деңгейлеріне сәйкес
тапсырмалар кұрастыру;
• тапсырмаға оның орындалу кезеңдерін сипаттайын
дескрипторлар құрастыру ұсынылады.
Бағалау жүйесі де түбегейлі өзгеріске ұшырап, критериялық бағалау
жүйесіне өтеді. Критериалды бағалау кезінде оқушылардың үлгерімі алдын ала
белгіленген критерийлердің нақты жиынтығымен өлшенеді. Оқушылардың пән
бойынша үлгерімі екі тәсілмен бағаланады: қалыптастырушы бағалау және
жиынтық бағалау. Бұл бағалау түрлері баланың жан-жақты ізденуіне
ынталандырады. Критериялық бағалау жүйесі Филиппин, Сингапур, Жапония,
Франция, Финляндия сынды дамыған елдерде пайдаланылады. Бұл бағалау
жүйесінің артықшылығы, баланың ойлау қабілетін дамытып, ғылыммен
айналысуына ықыласын туғызады. Қалыптастырушы бағалау күнделікті оқыту мен
оқу үдерісінің ажырамас бөлігі болып табылады және тоқсан бойы жүйелі түрде
өткізіледі. Қалыптастырушы бағалау үздіксіз жүргізіле отырып, оқушылар мен
мұғалім арасындағы кері байланысты қамтамасыз етеді және балл не баға
қоймастан оқу үдерісін түзетіп отыруға мүмкіндік береді. Жиынтық бағалау
оқу бағдарламасынның бөлімдерін (ортақ тақырыптарын және белгілі бір оқу
кезеңін (тоқсан, оқу жылы, орта білім деңгейі) аяқтаған оқушының үлгерімі
туралы ақпарат алу мақсатында балл және баға қою арқылы өткізіледі.
Қалыптастырушы бағалау және жиынтық бағалау барлық пәндер бойынша
қолданылады.
Сурет 1
Қалыптастырушы бағалау - оқушы мен мұғалім арасындағы кері байланысты
қамтамасыз ететін және оку үдерісін дер кезінде түзетуге мүмкіндік беретін
бағалаудың түрі болып табылады.
Қалыптастырушы бағалаудың (ҚБ) ерекшеліктері:
• қалыптастырушы бағалауда баға, балл қойылмайды;
• ҚБ тоқсандық бағаға әсер етпейді;
• оқушылардың мақсаттарына жеткендігі бағалау критерийлеріне сәйкес жүзеге
асады;
• әр оқушының ілгерілеуі туралы кері байланыс беріледі.
Бөлім бойынша жиынтық бағалау (БЖБ)
• БЖБ саны оқу бағдарламасына сәйкес анықталады
• БЖБ өткізу ұзақтығы 15-20 минуттан артық болмағаны ұсынылады. 15-20
минуттық шектеу - шартты болып келеді, бұл - сабақтын бір бөлігін
қамтитын, шағын тапсырмалардан тұратын бағалау жұмыстарын қолдану қажет
екендігін көрсетеді.
• БЖБ-ды қандай түрде (бақылау, практикалық, шыгармашылық жұмыс, проект,
ауызша сұрау, эссе және т.б.) және қай сабақта өткізетінін мұғалім өз
бетінше анықтайды
• БЖБ тапсырмаларын кұрастыру кезінде тек өтілген материалдарды гана қамту
керек
• БЖБ үшін тапсырмалар дескрипторларды мұгалім өз кұрастырады (әдістемелік
нүсқаулықта тапсырмаларды қолдануга рүқсат етіледі)
• БЖБ-да максималды балды дескрипторларды ескере мұғалімнің өзі анықтайды
• БЖБ өткізу тоқсан аяқталғанға дейін кемінде 1 апта бұрын жоспарланады
• Мұғалімге кез келген қолжетімді және оңтайлы формада (электрондық
күнделік аркылы ақпараттандыру қарастырылуда) БЖБ нәтижелері туралы
оқушыны, ата-ананы ақпараттандыру қажет.
Тоқсан бойынша жиынтық бағалау (ТЖБ)
• Тоқсандық бағалау жұмыстарын және балдарды қою кестесін әзірлеу бір
параллельдегі барлық сыныптар үшін біркелкі тест спецификациясы
негізінде жүзеге асырылады
• Тоқсандық жнынтық жұмыстар әр түрлі болуы мүмкін (тест, сынақтар,
бақылау жұмысы және т.б.)
• Тоқсандық жиынтық бағалауды өткізу кестесі мектеп директорының
бұйрығымен бекітіліп, тоқсан басында ата-аналар мен оқушылардың назарына
жеткізіледі.
• Тоқсандық жиынтық жұмыс бір параллель үшін бірдей жағдайда өткізіледі
• Тоқсандық жиынтық бағалауды қайтадан орындауға (көшіруге) болмайды
• Егер оқушы тоқсандық жнынтық бағалауга белгілі себептермен қатыса
алмаған жағдайда (ауырып қалуы, конференцияға, олимпиадаға және баска да
ғылыми жарыстарға қатысқан жағдайда), бойынша орындай алмаған тоқсандық
жнынтық жұмысын мектепке келгеннен кейінгі екі апта ішінде орындауы
тиіс, жағдайда тоқсандық жиынтық бағалау жұмысының қосымша нұсқасы
қолданылады.
Бағалаудың аталған рәсімдерін ұйымдастыру, жоспарлау кезінде жиынтық
бағалауға арналған әдістемелік ұсыныста берілген тапсырмалар үлгілері бар
тоқсандық жиынтық бағалаудың спецификациясы қолданылады. Тоқсандық жнынтық
бағалаудың спецификациясы мазмұнын, құрылымын анықтайтын келесі
ақпараттардан тұрады:
o тоқсандық жиынтық бағалаудын мақсаты;
o пән бойынша күтілетін нәтижелер;
o пән бойынша ойлау дағдылары деңгейлерінің сипаты;
o ойлау дағдыларының деңгейіне байланысты тексерілетін мақсаттарды
тоқсандарга болу;
o тоқсандық жнынтық багалауды өткізу ережесі;
o тоқсандық жиынтық бағалауға шолу;
o тоқсандық жиынтық бағалау сипаттамасы;
o тоқсандық жиынтық бағалау үлгілері;
o тапсырмалардың балл қою кестелері
Әрбір мектептің ұсынылған үлгілерді қолдануына немесе өз бетінше
тапсырмалар құрастыруына мүмкіндігі бар. Тоқсандық жнынтық бағалау
тапсырмаларын кұрастыру спецификацияга сәйкес бір параллельдегі барлық
сынынтарда бірыңғай талаптар негізінде жүзеге асырылады.
Мысалы, 8 сынып оқушысының II тоқсандық бағасын есептеу үлгісі:
Жалпы БЖБ саны - 3. Молекулалық-кинетикалық теория негіздері бөлімі
бойынша
Бөлім Бөлім Бөлім
бойынша ЖБбойынша бойынша
ЖБ ЖБ
15% 15% 20%
50%
Кесте 1
1- бөлім 2 - бөлім 3 - бөлім Тоқсандық
бойынша ЖБ бойынша ЖБ бойынша ЖБ ЖБ
Балл Макс. Балл Макс. Балл Макс. Балл Макс.
балл Балл балл Балл
11 14 15 19 10 16 21 30
15% 15% 20% 50%
Кесте 2
Бүгінгі күні барлық елдер жоғары сапалы білім жүйесімен жұмыс
істеуде. Өйткені қазіргі заманда елдің бәсекеге қабілеттілігі оның
азаматтарының парасаттылығымен анықталады, сондықтан білім беру жүйесі
болашақтың талабына сәйкес дамуы тиіс. Оқушыларды заманауи әдіс
–тәсілдермен оқытып,
ой – өрісі кең, саналы, еркін азамат етіп тәрбиелеу қажеттілігі де осы
себептен туындап отыр. Оның үстіне білім берудің жүйесін қарқынды дамытқан
бұл үрдістің жалпы білім беретін мектептерге де енгізіле бастауы көңілді
қуантады.
Қорыта айтқанда, жаңа бағдарламаның мәні баланың функционалдық
сауаттылығын қалыптастыру, жаңа тақырыпты өздігімен ізденуіне, шығармашылық
қабілетін арттыруға бағытталады. Білім алушы өзінің оқу ордасынан алған
білімін өмірінде пайдалана білуі керек. Сол үшін де бұл бағдарламаның
негізі Өмірмен байланыс ұғымына құрылған. Ұстаздарға үлкен жауапкершілік
міндеттелді. Оқушылардың бойына ХХІ ғасырда өмірдің барлық салаларында
табысты болу үшін, қажетті дағдыларды дарыту үшін, мұғалімдер тынымсыз
еңбектену керек. Жаңартылған оқу бағдарламасы аясында тек өз пәнін, өз
мамандығын шексіз сүйетін, бала үшін ұстаз ғұмырын құдіретті деп санайтын
білімді мұғалімдер ғана жұмыс істей алады. Үйренгеніміз де, үйренеріміз де
көп Үнді халқының тарихи тұлғасы Махатма Гандидің Егер сен болашақтағы
өзгерісті байқағың келсе, сол өзгерісті уақытында жаса деген ілімін
негізге ала отырып, оқушы бойындағы қабілетті жетілдіру.
1.2 Жаңартылған білім беру бағдарламасы арқылы оқыту туралы түсінік
Бүгінде мектеп өзінің келбетін қарқынды өзгертуде. Бұл, ең алдымен,
Қазақстандық білім берудегі елеулі өзгерістерге байланысты. Мұғалімдердің
алдында мынандай сұрақтар туындайды: Ақпараттандыру дәуірінде қалай оқыту
керек?, Сапаны қалай арттыруға болады, сабақта алған білім оқушыға
бәсекеге қабілетті тұлға болуға қалай көмектеседі?. Қазақстан білім беру
мазмұнын жаңартуда өзінің алдына басты мақсаты: білім беру бағдарламасын
жаңартуда мұғалімдердің педагогикалық шеберлігін жетілдіру және критериалды
бағалау жүйесін енгізу. Бұл бағдарлама Д.Брунердің танымдық теориясына
негізделген білім берудің спиральды формасын дамытуға негізделген. Оқытудың
спиральды формасы бүкіл оқу барысында күрделене түсетін материалды қайта
қарау дәстүрлі оқыту формаларына қарағанда қазіргі оқушының дамуында үлкен
артықшылық береді деп болжайды. Жаңартылған білім беру жүйесі оқушыларды
кең ауқымды дағдыларға дамытуға, функционалдық сауаттылықтарын арттыруға,
адами құндылықтарын дамытуға көңіл бөліне бастады. Дәстүрлі мектеп
оқушыларға білімдегі ақпараттың шынайылығын, мән-мағынасын өздері
түсіндірсе, ал қазіргі Кембридж түсінігі оқытуда мұғалім оқушыларды
шынайылықты өздері тауып, түсінуге бағыттайтындығына негізделген.
Мұғалімдер көптеген жылдар бойы тек қарапайым сабақ жүйесін ұстанды, бірақ
технологияның жаңа ғасыры келді және өткен ғасырда қолайлы болған барлық
нәрсе бүгінде маңызды болмай қалды. Мұғалім оқуышалрды қызықтыратын, оларды
жетелейтін жаңа қызықты және заманауи нәрсені әрқашан іздеу үстінде болады.
Жаңартылған бағдарламаның идеяларына сүйене отырып мұғалім студенттерге кез-
келген кішігірім қателіктермен өмір сүруді және жаңа өмір жолындағы әрбір
үлкен жеңісті бағалай білуде бағыт-бағдар беруші тұлға ретінде өзіне басты
педагогикалық міндет қойғаны жөн. Білімді ұрпақ – болашақтың кепілі, -
деп дана халқымыз айтқандай, бүгінгідей ел болашағы – жас буынды заманына
сай лайықты жеке тұлға ретінде қалыптастыру ісі мемлекетіміз үшін маңызды
болса, мұғалімдер қауымына артылар жүк ауыр екені баршаға мәлім. Физика-
табиғат құбылыстарының жалпы заңдылықтарын, материяның қасиеттері мен
құрылымын, оның қозғалыс заңдылықтарын зерттейтін ғылым. Физиканың негізгі
ұғымдары және оның заңдары барлық жаратылыстану ғылымдарында қолданылады.
Физика табиғи құбылыстардың сандық заңдылықтарын зерттейді және нақты
ғылымдарға жатады. Сонымен бірге әлемнің жалпы көрінісін қалыптастырудағы
физиканың гуманитарлық әлеуеті және адамзат өмірінің сапасына әсері өте
жоғары. Қазіргі әлемде физиканың рөлі үздіксіз артып келеді, өйткені физика
ғылыми-техникалық прогрестің негізі болып табылады. Күнделікті өмірде
практикалық мәселелерді шешу үшін физика туралы білімді қолдану барлығына
қажет. Күнделікті өмірде және техникада қолданылатын
аспаптар мен механизмдердің көпшілігінің құрылымы мен жұмыс принципі
зерттелетін мәселелердің жақсы көрінісі бола алады.
Физика әр түрлі бөлімдердің арасында айқын жақтары жоқ біртұтас ғылым,
бірақ дәстүрге сәйкес жасалған құжатта физикалық теорияларға сәйкес
бөлімдерге бөлінген: механика, молекулалық физика, электродинамика,
кванттық физика. Әлемнің құрылымы жеке бөлімінде астрономия мен
астрофизика элементтері зерттеледі. Экономиканың қарқынды дамуы дәуірінде
нанотехнологияны ғылым мен техниканың әртүрлі салаларында қолдану тез
ескіреді немесе жеткіліксіз болып шығады. Осыған байланысты инновациялар -
білім беру жүйесін жаңарту үшін жаңа элементтер енгізетін өзгерістер. Білім
беруде инновацияның негізгі мақсаты білім алу ғана емес, сонымен бірге
оқушының жеке басын тәрбиелеу, оны дамыту болып табылады. Бұл тәсілмен
адамнан ақпараттық ағындарды шарлау, жаңа технологияларды игеру, білімді
іздеу, содан кейін пайдалану мүмкіндігі қажет. Табыстың негізгі
факторларының бірі-адам табиғатын білуге, оқытудың инновациялық әдістері
мен тәсілдерін қолдануға, ғылыми-зерттеу жұмыстарына, жауапкершілік пен
бастамаға, тез өзгеретін жағдайға бейімделу қабілетіне, сауаттылықтың жаңа
түріне негізделген кәсіби және ақпараттық сауатты мұғалімнің қызметі.
Мұғалімнің шеберлігін көрсететін процесс - сабақ. Өйткені, сабақтың әр
бөлімінде әдіс-тәсілдерді оқу мақсатына жету үшін үйлесімді пайдалану
керек. Осы тұста білім мазмұнын жаңарту бойынша сабақ жоспарлауда ең негізі
нәрселерді де атап өтуіміз керек. Олар: бағалау критерилері, тілдік мақсат,
ұлттық құндылықтарды дәріптеу, саралау, бағалау. Бұдан кейін сабақтың
маңызды құрамдас бөлігі – ол интербелсенді әдіс-тәсілдердің қолданылуы.
Интерактивті сабақтардағы мұғалімнің орны оқушылардың іс-әрекетін сабақ
мақсаттарына жету үшін бағыттаумен шектеледі. Ал оқушыны бағалау – ең
жауапты нәрсе. Мұнда ескере кететін жайт – мұғалім оқушыны емес, оның
жетістіктерін сабақтың өн бойында жүргізіп отыруы тиіс. Бұл ретте мұғалім
критериалды бағалаудың өзі қалыптастырушы және жиынтық бағалаудан тұратынын
білуі керек. Қалыптастырушы бағалау – сабақтың кезеңдерінде жүзеге асып
отырса, жиынтық бағалау – тарау, бөлім, тоқсан сайын жүргізілетіні белгілі.
Бұған қоса, саралауға тоқталып өтсек, ол сабақтың мақсатының өзі
сараланудан басталады, өйткені мақсат оқушылардың басым бөлігі мен кейбір
оқушылар білуге міндетті болып келеді. Осыдан шығып, сабақ үдерісінде
сұрақтар мен тапсырмаларды да саралау жүріп отырады.
Жалпы, критериалды бағалау, ол – білім алушылардың оқу және
дүниетанымдық біліктерін қалыптастыруға мүмкіндік беретін нақты анықталған,
бір-біріне сәйкес келетін білімнің мазмұны мен мақсаты, сонымен қатар білім
алушылардың оқу жетістіктерін бағалау үшін алдын ала анықталған
критерийлер. Критерийлер – пәннен нақты тақырыпты меңгеру барысында білім
алушылардың орындайтын іс-әрекеттері, яғни оқу мақсатын жүзеге асыруға
арналған өлшемдер. Қоғамның дамуына қарай ғылым мен техниканың
деңгейі де, оны басқару жүйесі де өзгеріп отыратыны белгілі. Осыған орай
маман қызметінің мазмұны жаңарып, жаңа мақсат, жаңа көзқарас, жаңа шешімдер
мен жаңа мүмкіншіліктерді қажет етеді. Ондай мүмкіншілік тек білім арқылы
келеді. Білім - қоғамды әлеуметтік, мәдени-ғылыми прогреспен қамтамасыз
ететін ғажайып құбылыс, адам үшін де, қоғам үшін де ең жоғары құндылық.
Оның ең негізгі қызметі - адамның менталитетін, адамгершілігін,
шығармашылық қабілетін қалыптастыру, дамыту. Осыған орай егеменді еліміз
өзінің дамуының ең басты алғы шарты - білім беру жүйесінің білім
ғасырындағы міндеті мен мазмұнын айқындап берді.
Білім беру сатыларының сабақтастығын камтамасыз ететін білім беру
процесінің үздіксіздігі, оқу мен тәрбиенің бірлігі, білім беруді басқарудың
демократиялық сипаты, білімнің, ғылымның және өндірістің интеграциялануы,
ақпараттануы, оқушыларды кәсіптік бағдарлау, білім беруді саралау,
ізгілендіру, гуманитарландыру және т.б. білім беру саласындағы мемлекеттік
саясаттың негізгі принциптері. Сонымен қатар Қазақстан Республикасының
ғылым және ғылыми-техникалық саясат тұжырымдамасында да ғылымды
демократияландыру, интеграциялау, инновациялық процестің білім, ғылым
саласында кең өріс алуы да атап көрсетілген. Еліміздің егемендік алып,
қоғамдық өмірдің барлық, соның ішінде білім беру саласында жүріп жатқан
демократияландыру мен ізгілендіру мектепті осы кезге дейінгі дағдарыстан
шығаратын қуатты талпыныстарға жол ашты.
Кез-келген елдің экономикалық қуаты, халқының өмір сүру деңгейінің
жоғарлығы, дүние жүзілік қауымдастықтағы орны мен салмағы сол елдің
технологиялық даму деңгейімен анықталмақ. Жалпы қоғам дамуы мен жаңа
технологияны енгізу сапалығы осы елдегі білім беру ісінің жолға
қойылғандығы мен осы саланы ақпараттандыру деңгейіне келіп тіреледі.
Экономикалық күшті дамыған елдердің тәжірибесі экономика, ғылым және
мәдениеттің қарқынды дамуының негізгі кілті екендігін көрсетіп отыр. Ендеше
қазіргі заманның ақпараттық технологиясын игеру міндетіміз. Білім беру –
аса күрделі әлеуметтік-экономикалық механизм. Оны реформалаудың мәселелері
де сан қырлы. Қазіргі кездегі Республикамызда қолға алынған білім беру
жүйесін реформалау ісі осы саланың экономикалық-ұйымдық, құқықтық,
құрылымдық жақтарын түбегейлі өзгертуге бағытталған біртұтас кешенді
шаралармен тығыз байланысты. Білім мазмұны жаңа үрдістік біліктермен,
ақпаратты қабылдау қабілеттерінің дамуымен, ғылымдағы шығармашылық және
нарық жағдайындағы білім беру бағдарламаларының нақтылануымен байи түсуде.
Білім беру елдердің бәсекелестікке қабілетті болуын қамтамасыз ететін ең
тиімді әрі ұзақ мерзімді стратегия болып табылады. Қазіргі таңда
экономикалық өсу және азаматтардың әл-ауқаты үшін білімнің айтарлықтай
маңызды екендігін бүкіл әлем мойындауда. Бүкіл әлемде білім беру
жүйелерінің келешек ұрпаққа қандай білім беретіні туралы мәселе қайта
қаралуда. Осы мәселе аясында Балалар ХХІ ғасырда табысты болу үшін нені
үйренуі керек? және Оқытудың тиімді әдістері қандай? деген сияқты
негізгі сауалдар туындайды. Бұл сауалдар білім беру бағдарламасымен және
білім беру бағдарламасын жүзеге асыруда қолданылатын педагогикалық
тәсілдермен тығыз байланысты. Қазіргі кезде Қазақстанда жоғарыда
сипатталған жаһандық проблемаларға жауап бере алатындай деңгейде ұлттық мән-
мәтіндегі жұмыстар жүргізілуде. Білім беру бағдарламасындағы ұлттық
стандарттарға, бағалауға, оқулықтар мен оқыту әдістеріне қатысты білім беру
саласындағы өзекті құндылықтар мен мақсаттар мектеп оқушыларының жалпы
үлгерімін арттыруды, сондай-ақ инновация мен көшбасшылықты енгізу үшін
талап етілетін дағдыларды дамытуды, ұлттық сананы қалыптастырып, іске
асыруды және ауқымды халықаралық тәжірибемен өзара әрекеттесуді көздейді.
Жаңартылған білім беру бағдарламасы мен бағалау жүйесін енгізу аталған
міндеттерді шешу үшін қабылданған шаралардың бірі болып табылады.
Білім беру мазмұнын жаңарту білім берудің қазіргі заманғы үрдістерін
және Қазақстандық білім берудің үздік практикасын кіріктіруге бағытталған.
Білім беру мазмұнын жаңарту шеңберінде оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде
Қазақстандық педагог-практиктердің және ғалымдардың ұсыныстары ескеріліп
жасалды. Оқушылар барлық пәндерді оқу кезінде АКТ қолдану дағдыларын
дамытады. Ақпаратты іздеу және өңдеу барысында ұжымда идеялармен алмасады,
өз жұмыстарын бағалайды және жетілдіреді, түрлі жабдықтар пен қосымшалардың
кең ауқымын пайдаланады. АКТ оқушы білімінің, оларды тиімді қолдану бойынша
дағдыларының дамуына жәрдемдеседі. Оқу бағдарламаларында оқу мақсаттарының
жүйесі түрінде берілген күтілетін нәтижелер тұжырымдалған. Күнделікті білім
беру үдерісі оқу мақсаттарына жетуге және оқушыларда алынған білім мен
дағдыларды кез келген оқу және өмір жағдайында шығармашылық
пайдалануға дайындығын қалыптастыруға бағдарланған.
Бұдан кейін сабақтың маңызды құрамдас бөлігі – ол интербелсенді әдіс-
тәсілдердің қолданылуы. Интерактивті сабақтардағы мұғалімнің орны
оқушылардың іс-әрекетін сабақ мақсаттарына жету үшін бағыттаумен шектеледі.
Ал оқушыны бағалау – ең жауапты нәрсе. Мұнда ескере кететін жайт – мұғалім
оқушыны емес, оның жетістіктерін сабақтың өн бойында жүргізіп отыруы тиіс.
Бұл ретте мұғалім критериалды бағалаудың өзі қалыптастырушы және жиынтық
бағалаудан тұратынын білуі керек. Қалыптастырушы бағалау – сабақтың
кезеңдерінде жүзеге асып отырса, жиынтық бағалау – тарау, бөлім, тоқсан
сайын жүргізілетіні белгілі. Бұған қоса, саралауға тоқталып өтсек, ол
сабақтың мақсатының өзі сараланудан басталады, өйткені мақсат оқушылардың
басым бөлігі мен кейбір оқушылар білуге міндетті болып келеді. Осыдан
шығып, сабақ үдерісінде сұрақтар мен тапсырмаларды да саралау жүріп
отырады.
Мұғалімнің оқытуда қолданатын біршама тәсілдері оң нәтиже көрсетеді.
Соның алғашқысы: жүйелі-әрекеттік тәсіл. Ол білімді игеру процесінің
негізгі шарттары мен тетіктері, сондай-ақ оқу іс-әрекетінің құрылымы
жүйелік - белсенділік тәсілімен толық сипатталады. Физиканы оқытуда бұл
мынаны білдіреді: қоршаған әлем - оқушылардың таным объектісі, оның жүйелік
ұйымы. Кез-келген зерттелетін физикалық объект, бір жағынан, өзара
әрекеттесетін жеке элементтерден тұратын күрделі жүйе ретінде
қарастырылады. Екінші жағынан, бұл жүйе неғұрлым жалпы жүйенің бөлігі бола
отырып, басқа жүйелермен, яғни қоршаған ортамен өзара әрекеттеседі.
Физикада зерттелетін объект жүйелерден тыс өмір сүре алмайды. Мұндай
объектілерді зерттеу тәсілі жүйелік деп аталады. Жалпы білім берудің жаңа
стандарттары - бұл білімге деген белсенді - мақсатты көзқарас. Осы тәсілге
сәйкес білім берудегі ең бастысы - болашақта туындайтын міндеттерді шешу
үшін оқушы қандай әрекеттерді игеруі керек деген сұрақ. Оқыту нәтижесінде
оқушы әмбебап әрекеттерді игере алуы керек. Осындай тәсілмен мектептегі
білім берудің нәтижелері әлемді үйрену және білу, бірлескен іс -
әрекеттерді ұйымдастыру, проблемалық жағдайларды зерттеу, міндеттерді қою
және шешу қабілеті болуы керек. Физиканы зерттеудегі белсенді тәсіл
студенттерді физиканың жеке ұғымдарын, ережелері мен заңдылықтарын және
жалпы білімді игеруге ғана емес, сонымен бірге осы ассимиляция әдістеріне,
оқушының шығармашылық әлеуетін дамытуға бағыттайды. Бұл тәсіл дайын
ақпаратты беру әдістері мен формаларына, оқытудың пассивтілігіне қарсы
тұрады. Іс-әрекет оқушының бірқатар дәйекті тәуелсіз әрекеттері арқылы жеке
тұлғаны дамыту процесі ретінде қарастырылады. Оқытудың негізгі мақсаты
белгілі бір білім жүйесін алу болып табылатын оқытудың бұрын қалыптасқан
парадигмасынан айырмашылығы, қазіргі білім берудің орталық қағидасы болашақ
кәсіби қызметті оқыту процесінде модельдеу болып табылады.
Физиканы оқыту процесінде білім алушы алдыңғы оқушылардың әлеуметтік
дамыған тәжірибесін ескере отырып, жеке тәжірибе жинақтауы керек. Теориялық
білім өзін - өзі қамтамасыз етпейді, олар физикалық білімнің негізгі
мақсаты емес, олар екінші роль атқарады, оқыту құралы ретінде әрекет
етеді. Бұл ретте мұғалімнің мақсаты практикалық міндеттерді шешу бойынша
білім алушылардың қызметін ұйымдастыру, болашақта осы тұлғаның нақты
міндеттерді шешуін қамтамасыз ететін іс-әрекет тәсілдерін қалыптастыру
болып табылады, мұғалім тек білімді беріп қана қоймай, оқу қызметін
жобалап, ұйымдастыруы тиіс. Екіншісі: жобалар әдісі - физикалық білім
мазмұнының өзгеруін оқушының белсенді қатысуымен оқу процесін жобалау,
ұйымдастыру және жүргізу бойынша оқытудың қазіргі заманғы тиімді
технологияларын қолданудан бөлек қарастыруға болмайды. Мұндай
технологияларды таңдау критерийлерінің ішінде оқытудың белсенді сипатын,
білім алушының жеке дамуын қолдауға, оған тәуелсіз шешімдер қабылдауға,
шығармашылыққа, оқу тәсілдерін таңдауға еркіндік беруді атап өткен жөн.
Әрине, жаңа технологиялар зерттеуді, мақсаттарды, мазмұнды және оқыту
әдістерін дамытуды қамтуы керек. Физиканы оқытудың өзіндік тәжірибесі ең
тиімді білім беру технологияларының бірі жобалар әдісі - қойылған міндетке
қол жеткізудің зерттеу тәсілі болып табылады деп есептеуге негіз береді.
Бұл әдістің артықшылығы-оқушы жаңа білім алудың белсенді шығармашылық
процесіне қатысады, жұмыс тақырыбын өз бетінше таңдайды, қарым-қатынас
процесінде бірлескен жұмысқа қатысады, осылайша физиканы оқуға деген
ынтасын арттырады. Жобалаушы ретінде зерттеу дағдыларын және ақпаратпен
жұмыс істеу дағдыларын қалыптастырады. Интеграцияланған оқыту технологиясы
- физиканы зерттеуде жүйелік әрекеттік тәсілде маңызды рөл атқаратын тағы
бір білім беру технологиясы-интеграцияланған оқыту технологиясы.
Бұл қазіргі заманғы адамға математика, биология, экология және т.б.
туралы білімді синтездеу қажет болғандықтан өте маңызды, сондықтан сабақтың
әртүрлі кезеңдерінде пәнаралық байланыстарды қолдана отырып, физика
есептері мен мәселелерін шешуде интеграцияланған сабақтар мен
математикалық, химиялық, географиялық және басқа білімнің рөлін көрсету
қажет. Бүгінде оқытудың жаңа және сенімді әдістері мен тәсілдерінің тізімі
өте кең. Бұл модельдік, тапсырма, тарихи-библиографиялық, ойын,
коммуникативті, демонстрациялық - техникалық, пәнаралық, проблемалық,
дискретті, ақпараттық және коммуникативті және басқалар. Соңғы жылдары
педагогика мен педагогикалық психологияда психологиялық - педагогикалық
білімнің жаңа салаларының бірі - психодидактикаға көп көңіл бөлінуде.
Психодидактиканың соңғы практикалық міндеті-психологиялық және дидактикалық
теориялардың интеграциясын, оларды мектеп процесіне енгізуді қамтамасыз
етуге көмектесетін психодидактикалық пакеттерді дамыту. Мұндай пакетте
физика курсының кез-келген тақырыбын барлық көрсетілген тәсілдермен дамыту
керек және мұғалімге белгілі бір сыныптың ерекшеліктеріне байланысты осы
немесе басқа тәсілді қолдануға мүмкіндік береді. Психологиялық-
педагогикалық білімнің дамып келе жатқан жаңа саласы - психодидактика
аясында бұл мәселенің шешімін қалай елестетуге болады? Ең алдымен, түпкі
мақсат қандай? Бұл әр пәннің әр тақырыбын сәйкес материалдарды әзірлеумен
қамтамасыз ету. Елестетіп көріңізші, мұғалім физика сабағын 7-сыныпта
пәнаралық тәсілді қолдана отырып, заттың тығыздығы тақырыбында өткізуді
ұйғарды. Ол сөреден заттың тығыздығы тақырыбындағы психодидактикалық
материалдардың тиісті пакетін алады, пәнаралық тәсілге арналған
материалдары бар шағын пакетті іздейді, әр оқушыға тиісті материалдарды
таратады және пәнаралық сипаттағы сабақ өткізеді. PISA халықаралық
салыстырмалы зерттеулерінің және Бүкілресейлік тексеру жұмыстарының
нәтижелері физиканы оқыту әдістемесінде зерттеу мәселесін тұжырымдау,
ғылыми гипотезаларды ұсыну және оларды тексеру тәсілдерін ұсыну, зерттеу
жоспарын анықтау және оның нәтижелерін түсіндіру, алынған мәліметтердің
сенімділігін арттыратын әдістерді қолдану сияқты дағдыларды қалыптастыруға
жеткілікті көңіл бөлінбейтіндігін көрсетеді. Оқу процесінде орыс
студенттеріне жеткіліксіз тапсырмалар ұсынылады, оларды орындау кезінде
табиғи құбылысты қолда бар білім негізінде түсіндіру, процестің дамуын
дәлелді болжау қажет. Негізгі мектепке және орта мектептегі базалық
деңгейге арналған (физика және жаратылыстану ғылымдары) физика бойынша
қолда бар оқу-әдістемелік жиынтықтар білім алушылардың жаратылыстану-ғылыми
сауаттылығын қалыптастыру міндетін толық көлемде шешпейді.
7-9 сыныптарда физика барлық оқушылар үшін міндетті жүйелі курс түрінде
оқылуы тиіс. Мұндағы кілт физикалық құбылыстарды эксперименттік зерттеу,
эмпирикалық заңдарды зерттеу, физикалық білімді нақты өмірлік жағдайларда
қолдану, физиканың бізді қоршаған құрылғылармен және технологиялармен
байланысын түсіну болуы керек. Оқушы экспериментінде зерттеу тәсілін
пайдалану кеңейтілуі тиіс, ал оқыту нәтижелеріне қойылатын талаптарда
Есептеу міндеттерін шешуден қолда бар теориялық білім (сапалы есептер)
негізінде физикалық құбылыстарды түсіндіруге баса назар аударылуы тиіс.
Негізгі мектеп курсының практикалық бөлігін күшейту (оқушылардың
практикалық жұмыстарының санын кеңейту) пәнді оқуға деген ынтаны, орта
мектепте бейінді пән ретінде физиканы таңдайтын білім алушылардың үлесін
арттыруды қамтамасыз етуі тиіс.
10-11 сыныптарда физика біріктірілген курс немесе жеке пән аясында
оқылуы мүмкін. Пәнді орта мектепте базалық деңгейде оқытудың негізгі
мақсаты жаратылыстану-ғылыми сауаттылықты қалыптастыру болуы тиіс, бұл
курстың әдіснамалық құрамдас бөлігін елеулі күшейтуді және практикаға
бағытталған сипаттағы тапсырмалармен оқу-әдістемелік жинақтарды игеру
құралын кеңейтуді талап етеді.
Ал, тереңдетілген деңгейде физика оқушылардың таңдаған болашақ ғылыми
немесе инженерлік кәсіби қызмет саласына тікелей қатысы бар ғылыми пән
ретінде оқытылады. Негізгі мектептің физика курсының негізгі элементтері
физикалық құбылыстар (физикалық құбылыстардың табиғаты, олардың себептері,
негізгі физикалық ұғымдар және физиканың заңдылықтарын білу туралы білімді
қалыптастыру) болып табылады. Орта мектеп физика курсының негізгі идеясы -
физикалық теория.
1.3 Жаңартылған білім беру бағдарламасы арқылы оқыту ерекшеліктері
Жаңартылған оқу бағдарламаларының мазмұндық ерекшеліктері:
— пәннің мазмұнын құрудағы шиыршық принципі, яғни білім мен дағдыларды
тігінен де, көлденеңінен де біртіндеп кеңейту (тақырыптар мен сыныптар
бойынша дағдыларды күрделендіру);
— пәндік операциялардың ең маңызды түрлері бойынша жіктелетін және таным
заңдылығына негізделген оқу мақсаттарының Блум таксономиясы бойынша
иерархиясы;
— білім беру деңгейлері бойынша және бүкіл оқыту курсы бойында
педагогикалық мақсаттарды тұжырымдау, бұл пәнішілік байланыстарды барынша
ескеруге мүмкіндік береді;
— білім саласы ішіндегі пәндердің арасындағы байланыстарды, сондай-ақ
пәнаралық байланыстарды жүзеге асыру үшін ортақ тақырыптардың болуы;
— бөлімдер мен ұсынылған тақырыптар мазмұнының уақыт талабына сәйкес болуы,
әлеуметтік дағдыларды қалыптастыруға баса назар аудару;
— оқу процесін ұзақ мерзімді, орта мерзімді, қысқа мерзімді жоспарлар
түрінде технологияландырылуы болып табылады.
Жаңа оқу бағдарламаларының тағы бір ерекшелігі – олардың пәндік білім
мен дағдыларды ғана емес, сондай-ақ, кең ауқымды дағдыларды қалыптастыруға
бағытталуы. Оқу мақсаттарының жүйесі келесі кең ауқымды дағдыларды
дамытудың негізі болып табылады: функционалдық және шығармашылық түрінде
білімдерін қолдану, сын тұрғысынан ойлау, зерттеу жұмыстарын жүргізу,
ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану, қарым-қатынастың
әртүрлерін қолдану, жеке және топта жұмыс істей алу, мәселелерді шешу және
шешімдер қабылдау. Жаңартылған білім мазмұнын жүзеге асыру аясында сабақты
жоспарлауда оқытудың жаңа тәсілдерін қолдану ұсынылады. Яғни, озық
тәжірибелерді, оқыту мен оқудағы, бағалау жүйесіндегі жаңа технологиялар
мен әдістерді енгізу, ақпараттық-коммуникациялық технологияларды енгізудің
тиімді жолдарын күшейту, оқытудағы әртүрлі сандық білім беру ресурстарын,
мектепаралық желілік өзара іс-қимылды, мектепаралық оқу жоспарлары мен
бағдарламаларын, мұғалімдермен алмасуды, мектептегі пәндер бойынша
оқытуда жаңа технологияларды қолданудың шеберлік сабақтарын пайдалануды
кеңейту қажет.
Бұл бағдарламаның дәстүрлі бағдарламадан ерекшелігі:
- Пән мазмұнының спиралді қағидатпен берілуі. Яғни пән мазмұны
қарапайымнан күрделенуі.
- Блум таксономиясы бойынша оқу мақсаттарының иерархиясы;
- Бір білім беру аясындағы және пәнаралық байланыстарды жүзеге асыру
мақсатында ортақ тақырыптардың берілуі
- Оқу үдерісін ұзақ мерзімді, орта мерзімді және қысқа мерзімді жоспарлар
арқылы ұйымдастыру;
- Оқытудың тәрбиелік әлеуетін арттыру, оқушының адамгершілік-рухани
қасиеттерін қалыптастыру
- Білім беру деңгейлері аралығында пән бойынша сабақтастықты ескеруге
мүмкіндік беретін толық оқу курсы бойынша педагогикалық мақсат қою;
- Бөлімдердің мазмұны мен ұсынылған тақырыптардың уақыт талабына сәйкес
келуі, әлеуметтік дағдыларды қалыптастыруға назар аударылуы;
- Оқытудағы жүйелі-әрекеттік ұстаным (оқушының білім алу үдерісіне
белсенді қатысу)
Жаңартылған білім беру мазмұнының басты ерекшелігі:
- Оқу дағдылары (оқылым, айтылым, тыңдалым, жазылым);
- Ойлау дағдылары (білу, түсіну, қолдану, талдау, салыстыру, бағалау);
- Шығармашылық ойлау дағдысы
- Логикалық ойлау дағдысы
- Сыни ойлау дағдысы
- Алгоритмдік ойлау дағдысы
- Критикалық ойлау дағдысы
- Проблемалық ойлау дағдысы
- Технологиялық ойлау дағдысы
- Тілдік құзіреттілік дағдысы
- Оқушылардың коммуникативтік дағдыларын дамыту;
Бұл спиральді білім беру бағдарламасы тұжырымының дамуына себеп болған.
Брунердің жұмысына негізделген спиральді білім беру бағдарламасының негізгі
ерекшеліктері:
1. оқушы мектепте оқыған кезде тақырыпты немесе пәнді бірнеше рет
қайталап оқиды;
2. әрбір қайталап оқыған сайын тақырыптың немесе пәннің күрделілігі арта
түседі;
3. жаңа білім алдыңғы біліммен тығыз байланысты және бұған дейін алынған
ақпарат тұрғысынан қарастырылады.
Екінші ерекшелігі Блум таксономиясының оқу мақсаттарының ирархиясы.
Бенджамин Блум – америкалық оқыту әдістемесінің психологі, Блум
таксономиясының авторы. Пенсильванияда Ленсфорд қаласында туылған, 1935
жылы Пенсильван университетін бакалавр және магистр деңгейлерімен бітірген,
1942 жылы Чикаго университетінде докторлық деңгейін қорғады. Блум
таксономиясы атты кітабында өз теориясын дамытқан: адами мінездеменің
өзгеруі мен бір қалыптылығы және білім беру мақсаттарын жүйелеу.
Білу - таным мен ойлау деңгейі – төменгі деңгей. Бұл деңгей
мәлiметтердi қайталау немесе тану арқылы есте қалай сақталғанын тексеруге
бағытталады, мағлұмат пен деректердi еске түсiредi.
Түсіну - таным мен ойлау деңгейі – орта деңгей. Жаңа материалдағы
білімді түсінгенін анықтау үшін, диалогтық байланыс жасау. Оқушылардың
ойларын өзгеше түрде сұрау, болжам жасату. Жаңа материалды түсінуін
қамтамасыз ету.
Қолдану - таным мен ойлау деңгейі – орта деңгей. Бұл деңгей оқу
материалын нақты жағдайда және мүлдем жаңа ситуацияда қолдануды меңзейді.
Мұнда ережелерді, әдістерді, ұғымдарды, заңдарды, қағидаларды, теорияларды,
практикалық тұрғыдан өмірде қолдану кіреді. Оқу нәтижелері түсіну деңгейіне
қарағанда материалды тереңірек игеруді талап етеді.
Талдау - таным мен ойлау деңгейі – жоғарғы деңгей. Оқу материалының
құрылымы анық көрінуі үшін оны құрамдас бөліктерге бөлу: бүтіннің
бөліктерін ажырату, бүтіннің бөліктерінің арасындағы өзара байланыстарды
анықтау, бүтіннің қалайша ұйымдастырылғандығын сезіну. Бұл деңгей оқу
материалының мазмұнын сезінумен қатар оның ішкі құрылысын қалайша
құралатындығын меңзейді.
Жинақтау - таным мен ойлау деңгейі – жоғарғы деңгей. Оқу
материалындағы жеке бөлшектерден немесе шашылған дүниелерден жаңа жасауға
көмектесу. Жалқыдан жалпыға бағыттау. Ойын жинақтап, проблеманы шешудің
өзіндік үлгісін жасайды.
Бағалау- cарапталған бүтін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6-9
I. Орта және арнаулы оқу орындарында физиканы жаңартылған білім беру
бағдарламасымен оқытудың теориялық негіздері
1.1 Жаңартылған білім беру бағдарламасының
мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ..10-15
1.2 Жаңартылған білім беру бағдарламасы арқылы оқыту туралы түсінік..16-22
1.3 Жаңартылған білім беру бағдарламасы арқылы оқыту ерекшеліктері...23-27
II. Молекулалық физика курсын жаңартылған білім беру бағдарламасы арқылы
оқыту ерекшеліктері
2.1 Орта мектептегі физика курсындағы молекулалық физика бөлімінің мәні
мен алатын
орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... 28-30
2.2 Жалпы білім беретін орта мектепте молекулалық физика курсын оқыту
әдістемесі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .31-38
2.3 Арнаулы оқу орындарындағы молекулалық физика курсының
әдістемесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 39-62
III. Жаңартылған білім беру бағдарламасының молекулалық физика бойынша жаңа
әдістемесі
3.1 Молекулалық физиканың жаңартылған бағдарламаға сай білім алушылардың
таным деңгейіне бағытталған әдістемелік нұсқаулықтар
дайындау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 63-75
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ..76
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ДЕРЕК КӨЗДЕРІНІҢ ТІЗІМІ ... ... ... ... . ... ... ..77-79
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
Осы диссертацияда келесі стандарттарға сілтемелер
пайдаланылған:
- ҚР Білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік
бағдарламасы, Астана, 2010.
- ҚР Қазақстан-2050 стратегиясы.
- Қазақстан Республикасында білім беруді және ғылымды дамытудың
2016-2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы.
- Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы Қазақстан жолы- 2050:
Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ 17.01.2014 ж.
АНЫҚТАМАЛАР
Осы диссертацияда келесі терминдер тиісті анықтамаларымен қолданылады
Дескриптор - оқушының белгілі бір тапсырма бойынша орындалған жұмысының
деңгейін немесе сапасын сипаттайтын тұжырым.
Критериалды бағалау - белгіленген критерийлер негізінде білім алушылардың
нақты қол жеткізген нәтижелерін оқытудың күтілетін нәтижелерімен
сәйкестендіру үдерісі
Қалыптастырушы бағалау - оқушы мен мұғалім арасындағы кері байланысты
қамтамасыз ететін және оқу үдерісін дер кезінде түзетуге мүмкіндік
беретін бағалаудың түрі болып табылады
Жиынтық бағалау - бұл оқу процесінің нәтижелері аяқталғаннан кейін
зерттелетін процесс.
Индуктивті әдіс - тұжырым жасау үшін неғұрлым нақтыдан басталып, кең
жалпылау мен теорияларға баратын ойлау формасы.
Дедуктивті әдіс - бұл белгілі бір қорытындыға келу үшін жалпылардан
басталатын ойлау түрі.
Эксперимент - белгісіз және анық емес нәтижелермен түсіндірілетін ғылыми-
зерттеу жұмысы.
Демонстрация - бір нәрсені көпшілік алдында жариялы түрде көрсету
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
АКТ - ақпаратты компьютерлік технология
ҰМЖ - бір жылға ұсынған тақырыптық жоспар
ОМЖ - белгілі бір уақыт аралығында іске асырылатын жұмыстың жеке бөліктерін
жоспарлау (әр тоқсанға жазылған оқу жоспары, оқу мақсаттары, іс-әрекеттер)
ҚМЖ - мұғалімнің күнделікті оқытатын сабақтарының сызбасы ( сабақ жоспары)
МКТ - молекулалық - кинетикалық теория
ҚР - Қазақсатан Республикасы
Кіріспе
Зерттеу жұмысының өзектілігі: Білім беру жүйесінде білім алушылардың оқу
жетістігіне жетуде жаңартылған бағдарламаның орны ерекше. Молекулалық
физиканы жаңартылған бағдарламаға сай жүргізу оң нәтижеге қол жеткізеді.
Білім алушылардың қабылдау деңгейіне сай әдістемелік нұсқаулықтар
жасалынады.
Молекулалық физиканы жаңартылған бағдарламаға негіздеп оқыту орта
және арнаулы оқу орындарында оқушылар мен студенттердің қызығушылығын, сыни
тұрғыдан ойлау қабілетін, проблемалық жағдаяттардан шығу жолдарын, топпен,
жұппен, жеке жұмыс жасай білуін,
тұлға аралық қарым-қатынасты арттырады.
Зерттеу жұмысының мақсаты: Орта және арнаулы оқу орындарында молекулалық
физика курсын оқытуда білім мазмұнының жаңартылған бағдарламаларын
қолданумен қатар, критериалды бағалау жүйесін енгізу және оқытудың әдіс-
тәсілдері мен әртүрлі нұсқаулықтарды қолданудың тиімділігін арттыру
Негізгі міндеттері:
✓ Білім беру жүйесінде молекулалық физика курсы ерекшеліктерінің
мазмұнын талдау;
✓ Орта және арнаулы оқу орны білім алушыларының таным деңгейіне
бағытталған әдістемелік нұсқаулықтар дайындау;
✓ Молекулалық физика курсын оқытуда жаңартылған білім беру мазмұнына
сай әдіс-тәсілдер мен әртүрлі нұсқаулықтарды ұсыну;
Практикалық маңызы: Оқушы тұлғасының үйлесімді қолайлы білім беру ортасын
құра отырып, сын тұрғысынан ойлау, зерттеу жұмыстарын жүргізу, тәжірибе
жасау, АКТ –ны қолдану, коммуникативті қарым-қатынасқа түсу, жеке, жұппен,
топта жұмысты молекулалық физика курсында жасай білу, функционалды
сауаттылықты, шығармашылықты қолдана білуді және оны тиімді жүзеге асыру
үшін қажетті тиімді оқыту әдіс-тәсілдерді қолдану
Зерттеудің теориялық және әдістемелік негіздері:
Теориялық:
✓ Жаңартылған білім беру бағдарламасының теориялық негіздері туралы
түсінік қалыптастыру;
✓ Жаңартылған білім беру бағдарламасының мазмұнын саралау;
✓ Жаңартылған білім беру бағдарламасы арқылы оқыту ерекшеліктерінің
маңызын айқындау;
Әдістемелік:
✓ Орта және арнаулы оқу
орындарындағы молекулалық физика
курсының әдістемесінің негізін
ұсыну;
✓ Орта және арнаулы оқу
орындарындағы молекулалық физика
курсының әдістемесін жасау;
✓ Білім беру саласында
молекулалық физика курсының
жаңартылған білім беру
бағдарламасына сай әдістемесін
талдау;
Зерттеу әдістері:
✓ Теориялық: әдеби материалдарға, нормативтік актілерге, оқулықтар мен
әдістемелік құралдарға салыстырмалы талдау жасау.
✓ Эмпирикалық: педагогикалық бақылау, анықтау, іздеу, оқыту
эксперименті, жеке оқыту.
✓ Әлеуметтік: Ұстаздармен, оқушылармен сұхбаттасу, анкета алу және
олардың статистикалық нәтижелерін саралау.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы: Жаңартылған білім бағдарламасына сай орта және
арнаулы оқу орындары білім алушыларының таным деңгейіне бағытталған
әдістемелік нұсқаулықтар дайындалады.
Зерттеу нәтижелерін сынақтан өткізу және практикаға енгізу:
Зерттеу нәтижелері магистранттың 3 еңбегінде көрініс тапты:
Мақала тақырыптары:
- Республика аймағында өткен халықаралық дәрежедегі ғылыми-практикалық
конференциялар
1) Өтілген орны мен конференция тақырыбы: Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия
ұлттық университетінің Тұрақты даму үшін үздіксіз экологиялық білім беру
білім беру жүйесін жаңғыртудың маңызды бағыты ретінде атты Халықаралық
ғылыми-практикалық конференциясы.
16-17 қазан, Нұрсұлтан 2020г.
Мақала тақырыбы: Жаңартылған білім беру мазмұны мектептегі экологиялық
мониторингті дамыту құралы ретінде
Баяндама жасаушы: Т.М. Қарабала
2) Өтілген орны мен конференция тақырыбы: Абай атындағы Қазақ ұлттық
педагогикалық университетінің Жаңартылған білім беру бағларламасына
негізделіп мектеп пен жоғары оқу орындарында математика және физика пәнін
оқытудың өзекті мәселелері атты халықаралық ғылыми - практикалық
конференциясы.Алматы, 25-26 қараша 2021ж.
Мақала тақырыбы: Жаңартылған орта білім беру мазмұны жағдайында физиканы
оқытудың маңызы
Баяндама жасаушы: Т.М. Қарабала
- Республикалық ғылыми - әдістемелік журнал:
Өрлеу БАҰО АҚ филиалы Қызылорда облысы бойынша кәсіби даму институтының
(КДИ) тоқсан сайын жарық көретін республикалық ғылыми - әдістемелік
журналы.
1)Тақырыбы: Жаңартылған орта білім беру мазмұны жағдайында физиканы
оқытудың заманауи әдістерін қолдану Қызылорда, 2022
Зерттеу базасы:
Диссертация құрылымы: Диссертация кіріспеден, екі бөлімнен,
қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымша материалдан
тұрады.
XXI ғасырдағы алдыңғы қатардағы, дамыған ел дегенiмiз - білімді,
белсенді, денсаулығы мықты азаматтар. Дамыған елдердің барлығында бірегей,
сапалы білім беру жүйесі бар. Біздің елімізде ұлттық білім берудің барлық
сатысының сапасын жақсарту жолында оқу әдістемелерінің заманауи
бағдарламаларын ұсыну өте маңызды.
Республикамыздың Білім беру заңына сәйкес, Әр баланың жеке
қабілетіне қарай дамуы, баланың қабілетін, дарындылығын дамыту сияқты
маңызды мәселелер енгізіліп отыр. Өйткені өндірісті, техниканы және ғылымды
әлемдік деңгейде дамыту үшін жоғары білімді мамандар қажет. Қазіргі кезде,
көптеген елдердегі саралап оқыту қағидасының негізінде, балалардың
қабілеттерін жоғары деңгейде бағалап білім беру жалғасуда. Біздің еліміздің
қазіргі даму кезеңі мектептегі білім беру жүйесінің алдына оқыту үрдісін
технологияландыру мәселесін қоюда. Осы сұраныстарға сай оқытудың әртүрлі
технологиялары өңделіп, мектептің оқу үрдісіне енгізілуде. Білім беру
жүйесінің негізгі мақсаты - жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым және
практика жетістіктері негізінде жеке адамды кәсіби шыңдауға және
қалыптастыруға арналған тиісті жағдайларды жасау, білім беруді
ақпараттандыру, оқытудың жаңа технологиясын енгізу, халықаралық ғаламдық
коммуникациялық желілерге шығу.
Бүгінгі күні барлық елдер сапалы білім жүйесімен жұмыс жасауда.
Өйткені елдің бәсекеге қабілеттілігі сол елдің халқының парасаттылығымен
көрінеді. Сондықтан Қазақстан заман талабына сай дамуы қажет. Мысалы,
М.М.Жанпейісованың оқытудың модульді технологясы, В.К.Долгенконың ұжымдық
оқыту әдісі, академик В.И.Монасовтың технологиясы оқушылардың оқу-тәрбие
үрдісін түгелдей жаңаландырып, өздігінен ізденулеріне, жаңаша білім
алуларына, дарындылық пен талапқа жол ашты десек те болады. Осылайша,
оқытушы озық технологияларды педагогикалық ізденіспен қолдана білуі керек.
Әрбір сабақты жүргізу кезінде, оны шынайы өмірмен салыстыра өткізу,
болашақта таңдаған мамандықтарының дұрыстығына және функционалдық
сауаттылықтарына әсер етеді. Бұл диссертациялық жұмысымда заман талабына
сай білім алушыларға ақпаратты сапалы, тиянақты, түсінікті жеткізуде
қолданылатын ерекше әдіс-тәсілдер мен молекулалық физика тарауын оқытуда
осы әдіс-тәсілдерді пайдаланып нәтиже жету негізгі мақсат болып саналады.
I. Орта және арнаулы оқу орындарында жаңартылған білім беру
бағдарламасының теориялық негіздері
1.1 Жаңартылған білім беру бағдарламасының мазмұны
Қазақстан 2030 стратегиялық бағдарламасы білім берудің ұлттық моделінің
қалыптасуымен және Қазақстанның білім беру жүйесін әлемдік білім беру
кеңестігіне кіріктірумен сипатталады. Білім беру мазмұны жаңартылды, жаңа
көзқарас пайда болды. Осыған байланысты мұғалімдердің алдында оқытудың әдіс-
тәсілдерін үнемі жаңартып отыру және технологияларды меңгеру, оларды тиімді
пайдалана білу міндеті тұр. Еліміздің оқу-тәрбие үрдісіне енген жаңартылған
білім беру бағдарламасы заман талабына сай келешек ұрпақ сұранысына сай
жаңа бағдарлама. Қай елдін болсын өсіп-өркендеуі, ғаламдық дүниеде өзіндік
орын алуы оның ұлттық білім жүйесінің деңгейіне, даму бағытына байланысты.
Ұрпағы білімді халықтың болашағы бұлыңғыр болмайды дегендей, жас ұрпаққа
сапалы, мән-мағыналы, өнегелі тәрбие мен білім беру - бүгінгі күннің басты
талабы. Расында, ұстазға шәкірт тәрбиелеуде үлкен жауапкершілік жүктеледі.
Әрбір оқушыға білім мен тәрбиеге байланысты мәселелерді өз бетінше
шығармашылықпен шеше алатын жаңашыл мұғалім қажет.
Оқушылардың тек мектепте ғана емес, өмірде де табысты болуы мұғалімнің
қабілетіне, оның біліктілігіне байланысты екенін терең түсінеміз. Мұғалім
оқушыларға кез келген пәнді оқытатын тұлға ғана емес, сонымен қатар олардың
жұмысын қызықты, тиімді ұйымдастыра білетін, оларға үлгі болатын ерекше
тұлға болуы керек. Қазіргі заман мұғалімдерден әрбір жағдайда бірегей білім
деңгейін көрсетуді және оқушылармен күнделікті қарым-қатынаста шығармашылық
шешім қабылдауды талап етеді. Оған сәйкес болу үшін заманауи мұғалім
жаңашыл, икемді, тез өзгеретін, жан-жақты, жаңа педагогикалық инновациялық
технологияларды меңгеруі қажет. Соңғы жылдары педагогикалық теория мен оқу-
тәрбие процесінде елеулі өзгерістер болды. Білім берудегі модернизация мен
инновациялық үдерістердің жалғасуына ықпал ететін маңызды факторлардың бірі
– мұғалімнің кәсіби шеберлігі. Дегенмен, кәсіби шебер ұғымы тек пәндік,
дидактикалық, әдістемелік, психологиялық-педагогикалық білім мен дағдыларды
ғана емес, сонымен қатар мұғалімнің жеке потенциалы мен кәсіби
құндылықтарын қамтиды. Білім мазмұнының өзекті болуы мұғалімнің
шығармашылық іс-әрекеттегі кәсіби шеберлігіне тікелей байланысты. Мұғалім
көп әдісті білуге тырысуы керек. Оны өзіне сүйеніш, қолғабыс нәрсе есебінде
қолдануы керек,-деп Ахмет Байтұрсынов айтқандай, қазіргі заман талабына
сай білім беру мәселесі сол қоғам мүддесіне сай болуы керек. Өз ісінің
шебері ғана жоғары жетістіктерге жетеді. Қазіргі таңда пәнді жақсы, терең
білетін, күнделікті сабақтағы тақырыпты толық қамтитын, оны оқушыға жеткізе
алатын, әр түрлі деңгейдегі тапсырмаларды білу іскерлігі, оқытудың дәстүрлі
және ғылыми жетілдірілген әдіс-амалдарын, құралдарын еркін меңгеретін,
оқушылардың пәнге қызығушылығын арттыра отырып дарындылығын дамытудағы
іздену-зерттеу бағытындағы тапсырмалар жүйесін ұсыну өмір талабы.
Білім беру бағдарламасының негізгі мақсаты-білім мазмұнының
жаңаруымен қатар, критериалды бағалау жүйесін енгізу және оқытудың әдіс-
тәсілдері мен әртүрлі құралдарын қолданудың тиімділігін арттыруды талап
етеді.
Негізінен жаңартылған білім жүйесі құзыреттілікке және сапаға
бағытталған бағдарлама. Жаңартылған білім берудің маңыздылығы – оқушы
тұлғасының үйлесімді қолайлы білім беру ортасын құра отырып сын тұрғысынан
ойлау, зерттеу жұмыстарын жүргізу, тәжірибе жасау, АКТ –ны қолдану,
коммуникативті қарым-қатынасқа түсу, жеке, жұппен, топта жұмыс жасай білу.
Жаңа білім беру бағдарламасы сыни тұрғыдан ойлауға, шығармашылықты қолдана
білуді және оны тиімді жүзеге асыру үшін қажетті тиімді оқыту әдіс-
тәсілдерді (бірлескен оқу, модельдеу, бағалау жүйесі, бағалаудың тиімді
стратегиялары) үйретеді. Жаңартылған білім беру бағдарламасының ерекшелігі
спиральді қағидатпен берілуі. Оған оқу мақсаттарын зерделей отыра
тапсырмаларды. ықшам сабақтарды құрастыру барысында көз жеткіздік.
Жаңартылған білім беру бағдарламасы бойынша оқу жоспары мына 3 түрде жүзеге
асады:
1. Ұзақ мерзімді (ҰМЖ)
2. Орта мерзімді (ОМЖ)
3. Қысқа мерзімді жоспар (ҚМЖ)
Ұзақ мерзімді жоспар - бір жылға ұсынған тақырыптық жоспар. Орта
мерзімді жоспар - белгілі бір уақыт аралығында іске асырылатын жұмыстың
жеке бөліктерін жоспарлау (әр тоқсанға жазылған оқу жоспары, оқу
мақсаттары, іс-әрекеттер). Қысқа мерзімді жоспар - мұғалімнің күнделікті
оқытатын сабақтарының сызбасы ( сабақ жоспары).
Дескрипторлар мен бағалау критерийлерін құру
Тапсырмалар құрастыру үшін мұғалімге:
• оқу бағдарламасымен, оқу жоспарымен танысу, оқыту
мақсаттарына талдау жасау;
• оқу бағдарламасына сәйкес оқу мақсаттары негізінде бағалау
критерийлерін құрастыру;
• тапсырма құрастыру кезінде бағалау критерийлерін ойлау
дағдыларының деңгейлеріне бөлу;
• бағалау критерийлері мен ойлау дағдылары деңгейлеріне сәйкес
тапсырмалар кұрастыру;
• тапсырмаға оның орындалу кезеңдерін сипаттайын
дескрипторлар құрастыру ұсынылады.
Бағалау жүйесі де түбегейлі өзгеріске ұшырап, критериялық бағалау
жүйесіне өтеді. Критериалды бағалау кезінде оқушылардың үлгерімі алдын ала
белгіленген критерийлердің нақты жиынтығымен өлшенеді. Оқушылардың пән
бойынша үлгерімі екі тәсілмен бағаланады: қалыптастырушы бағалау және
жиынтық бағалау. Бұл бағалау түрлері баланың жан-жақты ізденуіне
ынталандырады. Критериялық бағалау жүйесі Филиппин, Сингапур, Жапония,
Франция, Финляндия сынды дамыған елдерде пайдаланылады. Бұл бағалау
жүйесінің артықшылығы, баланың ойлау қабілетін дамытып, ғылыммен
айналысуына ықыласын туғызады. Қалыптастырушы бағалау күнделікті оқыту мен
оқу үдерісінің ажырамас бөлігі болып табылады және тоқсан бойы жүйелі түрде
өткізіледі. Қалыптастырушы бағалау үздіксіз жүргізіле отырып, оқушылар мен
мұғалім арасындағы кері байланысты қамтамасыз етеді және балл не баға
қоймастан оқу үдерісін түзетіп отыруға мүмкіндік береді. Жиынтық бағалау
оқу бағдарламасынның бөлімдерін (ортақ тақырыптарын және белгілі бір оқу
кезеңін (тоқсан, оқу жылы, орта білім деңгейі) аяқтаған оқушының үлгерімі
туралы ақпарат алу мақсатында балл және баға қою арқылы өткізіледі.
Қалыптастырушы бағалау және жиынтық бағалау барлық пәндер бойынша
қолданылады.
Сурет 1
Қалыптастырушы бағалау - оқушы мен мұғалім арасындағы кері байланысты
қамтамасыз ететін және оку үдерісін дер кезінде түзетуге мүмкіндік беретін
бағалаудың түрі болып табылады.
Қалыптастырушы бағалаудың (ҚБ) ерекшеліктері:
• қалыптастырушы бағалауда баға, балл қойылмайды;
• ҚБ тоқсандық бағаға әсер етпейді;
• оқушылардың мақсаттарына жеткендігі бағалау критерийлеріне сәйкес жүзеге
асады;
• әр оқушының ілгерілеуі туралы кері байланыс беріледі.
Бөлім бойынша жиынтық бағалау (БЖБ)
• БЖБ саны оқу бағдарламасына сәйкес анықталады
• БЖБ өткізу ұзақтығы 15-20 минуттан артық болмағаны ұсынылады. 15-20
минуттық шектеу - шартты болып келеді, бұл - сабақтын бір бөлігін
қамтитын, шағын тапсырмалардан тұратын бағалау жұмыстарын қолдану қажет
екендігін көрсетеді.
• БЖБ-ды қандай түрде (бақылау, практикалық, шыгармашылық жұмыс, проект,
ауызша сұрау, эссе және т.б.) және қай сабақта өткізетінін мұғалім өз
бетінше анықтайды
• БЖБ тапсырмаларын кұрастыру кезінде тек өтілген материалдарды гана қамту
керек
• БЖБ үшін тапсырмалар дескрипторларды мұгалім өз кұрастырады (әдістемелік
нүсқаулықта тапсырмаларды қолдануга рүқсат етіледі)
• БЖБ-да максималды балды дескрипторларды ескере мұғалімнің өзі анықтайды
• БЖБ өткізу тоқсан аяқталғанға дейін кемінде 1 апта бұрын жоспарланады
• Мұғалімге кез келген қолжетімді және оңтайлы формада (электрондық
күнделік аркылы ақпараттандыру қарастырылуда) БЖБ нәтижелері туралы
оқушыны, ата-ананы ақпараттандыру қажет.
Тоқсан бойынша жиынтық бағалау (ТЖБ)
• Тоқсандық бағалау жұмыстарын және балдарды қою кестесін әзірлеу бір
параллельдегі барлық сыныптар үшін біркелкі тест спецификациясы
негізінде жүзеге асырылады
• Тоқсандық жнынтық жұмыстар әр түрлі болуы мүмкін (тест, сынақтар,
бақылау жұмысы және т.б.)
• Тоқсандық жиынтық бағалауды өткізу кестесі мектеп директорының
бұйрығымен бекітіліп, тоқсан басында ата-аналар мен оқушылардың назарына
жеткізіледі.
• Тоқсандық жиынтық жұмыс бір параллель үшін бірдей жағдайда өткізіледі
• Тоқсандық жиынтық бағалауды қайтадан орындауға (көшіруге) болмайды
• Егер оқушы тоқсандық жнынтық бағалауга белгілі себептермен қатыса
алмаған жағдайда (ауырып қалуы, конференцияға, олимпиадаға және баска да
ғылыми жарыстарға қатысқан жағдайда), бойынша орындай алмаған тоқсандық
жнынтық жұмысын мектепке келгеннен кейінгі екі апта ішінде орындауы
тиіс, жағдайда тоқсандық жиынтық бағалау жұмысының қосымша нұсқасы
қолданылады.
Бағалаудың аталған рәсімдерін ұйымдастыру, жоспарлау кезінде жиынтық
бағалауға арналған әдістемелік ұсыныста берілген тапсырмалар үлгілері бар
тоқсандық жиынтық бағалаудың спецификациясы қолданылады. Тоқсандық жнынтық
бағалаудың спецификациясы мазмұнын, құрылымын анықтайтын келесі
ақпараттардан тұрады:
o тоқсандық жиынтық бағалаудын мақсаты;
o пән бойынша күтілетін нәтижелер;
o пән бойынша ойлау дағдылары деңгейлерінің сипаты;
o ойлау дағдыларының деңгейіне байланысты тексерілетін мақсаттарды
тоқсандарга болу;
o тоқсандық жнынтық багалауды өткізу ережесі;
o тоқсандық жиынтық бағалауға шолу;
o тоқсандық жиынтық бағалау сипаттамасы;
o тоқсандық жиынтық бағалау үлгілері;
o тапсырмалардың балл қою кестелері
Әрбір мектептің ұсынылған үлгілерді қолдануына немесе өз бетінше
тапсырмалар құрастыруына мүмкіндігі бар. Тоқсандық жнынтық бағалау
тапсырмаларын кұрастыру спецификацияга сәйкес бір параллельдегі барлық
сынынтарда бірыңғай талаптар негізінде жүзеге асырылады.
Мысалы, 8 сынып оқушысының II тоқсандық бағасын есептеу үлгісі:
Жалпы БЖБ саны - 3. Молекулалық-кинетикалық теория негіздері бөлімі
бойынша
Бөлім Бөлім Бөлім
бойынша ЖБбойынша бойынша
ЖБ ЖБ
15% 15% 20%
50%
Кесте 1
1- бөлім 2 - бөлім 3 - бөлім Тоқсандық
бойынша ЖБ бойынша ЖБ бойынша ЖБ ЖБ
Балл Макс. Балл Макс. Балл Макс. Балл Макс.
балл Балл балл Балл
11 14 15 19 10 16 21 30
15% 15% 20% 50%
Кесте 2
Бүгінгі күні барлық елдер жоғары сапалы білім жүйесімен жұмыс
істеуде. Өйткені қазіргі заманда елдің бәсекеге қабілеттілігі оның
азаматтарының парасаттылығымен анықталады, сондықтан білім беру жүйесі
болашақтың талабына сәйкес дамуы тиіс. Оқушыларды заманауи әдіс
–тәсілдермен оқытып,
ой – өрісі кең, саналы, еркін азамат етіп тәрбиелеу қажеттілігі де осы
себептен туындап отыр. Оның үстіне білім берудің жүйесін қарқынды дамытқан
бұл үрдістің жалпы білім беретін мектептерге де енгізіле бастауы көңілді
қуантады.
Қорыта айтқанда, жаңа бағдарламаның мәні баланың функционалдық
сауаттылығын қалыптастыру, жаңа тақырыпты өздігімен ізденуіне, шығармашылық
қабілетін арттыруға бағытталады. Білім алушы өзінің оқу ордасынан алған
білімін өмірінде пайдалана білуі керек. Сол үшін де бұл бағдарламаның
негізі Өмірмен байланыс ұғымына құрылған. Ұстаздарға үлкен жауапкершілік
міндеттелді. Оқушылардың бойына ХХІ ғасырда өмірдің барлық салаларында
табысты болу үшін, қажетті дағдыларды дарыту үшін, мұғалімдер тынымсыз
еңбектену керек. Жаңартылған оқу бағдарламасы аясында тек өз пәнін, өз
мамандығын шексіз сүйетін, бала үшін ұстаз ғұмырын құдіретті деп санайтын
білімді мұғалімдер ғана жұмыс істей алады. Үйренгеніміз де, үйренеріміз де
көп Үнді халқының тарихи тұлғасы Махатма Гандидің Егер сен болашақтағы
өзгерісті байқағың келсе, сол өзгерісті уақытында жаса деген ілімін
негізге ала отырып, оқушы бойындағы қабілетті жетілдіру.
1.2 Жаңартылған білім беру бағдарламасы арқылы оқыту туралы түсінік
Бүгінде мектеп өзінің келбетін қарқынды өзгертуде. Бұл, ең алдымен,
Қазақстандық білім берудегі елеулі өзгерістерге байланысты. Мұғалімдердің
алдында мынандай сұрақтар туындайды: Ақпараттандыру дәуірінде қалай оқыту
керек?, Сапаны қалай арттыруға болады, сабақта алған білім оқушыға
бәсекеге қабілетті тұлға болуға қалай көмектеседі?. Қазақстан білім беру
мазмұнын жаңартуда өзінің алдына басты мақсаты: білім беру бағдарламасын
жаңартуда мұғалімдердің педагогикалық шеберлігін жетілдіру және критериалды
бағалау жүйесін енгізу. Бұл бағдарлама Д.Брунердің танымдық теориясына
негізделген білім берудің спиральды формасын дамытуға негізделген. Оқытудың
спиральды формасы бүкіл оқу барысында күрделене түсетін материалды қайта
қарау дәстүрлі оқыту формаларына қарағанда қазіргі оқушының дамуында үлкен
артықшылық береді деп болжайды. Жаңартылған білім беру жүйесі оқушыларды
кең ауқымды дағдыларға дамытуға, функционалдық сауаттылықтарын арттыруға,
адами құндылықтарын дамытуға көңіл бөліне бастады. Дәстүрлі мектеп
оқушыларға білімдегі ақпараттың шынайылығын, мән-мағынасын өздері
түсіндірсе, ал қазіргі Кембридж түсінігі оқытуда мұғалім оқушыларды
шынайылықты өздері тауып, түсінуге бағыттайтындығына негізделген.
Мұғалімдер көптеген жылдар бойы тек қарапайым сабақ жүйесін ұстанды, бірақ
технологияның жаңа ғасыры келді және өткен ғасырда қолайлы болған барлық
нәрсе бүгінде маңызды болмай қалды. Мұғалім оқуышалрды қызықтыратын, оларды
жетелейтін жаңа қызықты және заманауи нәрсені әрқашан іздеу үстінде болады.
Жаңартылған бағдарламаның идеяларына сүйене отырып мұғалім студенттерге кез-
келген кішігірім қателіктермен өмір сүруді және жаңа өмір жолындағы әрбір
үлкен жеңісті бағалай білуде бағыт-бағдар беруші тұлға ретінде өзіне басты
педагогикалық міндет қойғаны жөн. Білімді ұрпақ – болашақтың кепілі, -
деп дана халқымыз айтқандай, бүгінгідей ел болашағы – жас буынды заманына
сай лайықты жеке тұлға ретінде қалыптастыру ісі мемлекетіміз үшін маңызды
болса, мұғалімдер қауымына артылар жүк ауыр екені баршаға мәлім. Физика-
табиғат құбылыстарының жалпы заңдылықтарын, материяның қасиеттері мен
құрылымын, оның қозғалыс заңдылықтарын зерттейтін ғылым. Физиканың негізгі
ұғымдары және оның заңдары барлық жаратылыстану ғылымдарында қолданылады.
Физика табиғи құбылыстардың сандық заңдылықтарын зерттейді және нақты
ғылымдарға жатады. Сонымен бірге әлемнің жалпы көрінісін қалыптастырудағы
физиканың гуманитарлық әлеуеті және адамзат өмірінің сапасына әсері өте
жоғары. Қазіргі әлемде физиканың рөлі үздіксіз артып келеді, өйткені физика
ғылыми-техникалық прогрестің негізі болып табылады. Күнделікті өмірде
практикалық мәселелерді шешу үшін физика туралы білімді қолдану барлығына
қажет. Күнделікті өмірде және техникада қолданылатын
аспаптар мен механизмдердің көпшілігінің құрылымы мен жұмыс принципі
зерттелетін мәселелердің жақсы көрінісі бола алады.
Физика әр түрлі бөлімдердің арасында айқын жақтары жоқ біртұтас ғылым,
бірақ дәстүрге сәйкес жасалған құжатта физикалық теорияларға сәйкес
бөлімдерге бөлінген: механика, молекулалық физика, электродинамика,
кванттық физика. Әлемнің құрылымы жеке бөлімінде астрономия мен
астрофизика элементтері зерттеледі. Экономиканың қарқынды дамуы дәуірінде
нанотехнологияны ғылым мен техниканың әртүрлі салаларында қолдану тез
ескіреді немесе жеткіліксіз болып шығады. Осыған байланысты инновациялар -
білім беру жүйесін жаңарту үшін жаңа элементтер енгізетін өзгерістер. Білім
беруде инновацияның негізгі мақсаты білім алу ғана емес, сонымен бірге
оқушының жеке басын тәрбиелеу, оны дамыту болып табылады. Бұл тәсілмен
адамнан ақпараттық ағындарды шарлау, жаңа технологияларды игеру, білімді
іздеу, содан кейін пайдалану мүмкіндігі қажет. Табыстың негізгі
факторларының бірі-адам табиғатын білуге, оқытудың инновациялық әдістері
мен тәсілдерін қолдануға, ғылыми-зерттеу жұмыстарына, жауапкершілік пен
бастамаға, тез өзгеретін жағдайға бейімделу қабілетіне, сауаттылықтың жаңа
түріне негізделген кәсіби және ақпараттық сауатты мұғалімнің қызметі.
Мұғалімнің шеберлігін көрсететін процесс - сабақ. Өйткені, сабақтың әр
бөлімінде әдіс-тәсілдерді оқу мақсатына жету үшін үйлесімді пайдалану
керек. Осы тұста білім мазмұнын жаңарту бойынша сабақ жоспарлауда ең негізі
нәрселерді де атап өтуіміз керек. Олар: бағалау критерилері, тілдік мақсат,
ұлттық құндылықтарды дәріптеу, саралау, бағалау. Бұдан кейін сабақтың
маңызды құрамдас бөлігі – ол интербелсенді әдіс-тәсілдердің қолданылуы.
Интерактивті сабақтардағы мұғалімнің орны оқушылардың іс-әрекетін сабақ
мақсаттарына жету үшін бағыттаумен шектеледі. Ал оқушыны бағалау – ең
жауапты нәрсе. Мұнда ескере кететін жайт – мұғалім оқушыны емес, оның
жетістіктерін сабақтың өн бойында жүргізіп отыруы тиіс. Бұл ретте мұғалім
критериалды бағалаудың өзі қалыптастырушы және жиынтық бағалаудан тұратынын
білуі керек. Қалыптастырушы бағалау – сабақтың кезеңдерінде жүзеге асып
отырса, жиынтық бағалау – тарау, бөлім, тоқсан сайын жүргізілетіні белгілі.
Бұған қоса, саралауға тоқталып өтсек, ол сабақтың мақсатының өзі
сараланудан басталады, өйткені мақсат оқушылардың басым бөлігі мен кейбір
оқушылар білуге міндетті болып келеді. Осыдан шығып, сабақ үдерісінде
сұрақтар мен тапсырмаларды да саралау жүріп отырады.
Жалпы, критериалды бағалау, ол – білім алушылардың оқу және
дүниетанымдық біліктерін қалыптастыруға мүмкіндік беретін нақты анықталған,
бір-біріне сәйкес келетін білімнің мазмұны мен мақсаты, сонымен қатар білім
алушылардың оқу жетістіктерін бағалау үшін алдын ала анықталған
критерийлер. Критерийлер – пәннен нақты тақырыпты меңгеру барысында білім
алушылардың орындайтын іс-әрекеттері, яғни оқу мақсатын жүзеге асыруға
арналған өлшемдер. Қоғамның дамуына қарай ғылым мен техниканың
деңгейі де, оны басқару жүйесі де өзгеріп отыратыны белгілі. Осыған орай
маман қызметінің мазмұны жаңарып, жаңа мақсат, жаңа көзқарас, жаңа шешімдер
мен жаңа мүмкіншіліктерді қажет етеді. Ондай мүмкіншілік тек білім арқылы
келеді. Білім - қоғамды әлеуметтік, мәдени-ғылыми прогреспен қамтамасыз
ететін ғажайып құбылыс, адам үшін де, қоғам үшін де ең жоғары құндылық.
Оның ең негізгі қызметі - адамның менталитетін, адамгершілігін,
шығармашылық қабілетін қалыптастыру, дамыту. Осыған орай егеменді еліміз
өзінің дамуының ең басты алғы шарты - білім беру жүйесінің білім
ғасырындағы міндеті мен мазмұнын айқындап берді.
Білім беру сатыларының сабақтастығын камтамасыз ететін білім беру
процесінің үздіксіздігі, оқу мен тәрбиенің бірлігі, білім беруді басқарудың
демократиялық сипаты, білімнің, ғылымның және өндірістің интеграциялануы,
ақпараттануы, оқушыларды кәсіптік бағдарлау, білім беруді саралау,
ізгілендіру, гуманитарландыру және т.б. білім беру саласындағы мемлекеттік
саясаттың негізгі принциптері. Сонымен қатар Қазақстан Республикасының
ғылым және ғылыми-техникалық саясат тұжырымдамасында да ғылымды
демократияландыру, интеграциялау, инновациялық процестің білім, ғылым
саласында кең өріс алуы да атап көрсетілген. Еліміздің егемендік алып,
қоғамдық өмірдің барлық, соның ішінде білім беру саласында жүріп жатқан
демократияландыру мен ізгілендіру мектепті осы кезге дейінгі дағдарыстан
шығаратын қуатты талпыныстарға жол ашты.
Кез-келген елдің экономикалық қуаты, халқының өмір сүру деңгейінің
жоғарлығы, дүние жүзілік қауымдастықтағы орны мен салмағы сол елдің
технологиялық даму деңгейімен анықталмақ. Жалпы қоғам дамуы мен жаңа
технологияны енгізу сапалығы осы елдегі білім беру ісінің жолға
қойылғандығы мен осы саланы ақпараттандыру деңгейіне келіп тіреледі.
Экономикалық күшті дамыған елдердің тәжірибесі экономика, ғылым және
мәдениеттің қарқынды дамуының негізгі кілті екендігін көрсетіп отыр. Ендеше
қазіргі заманның ақпараттық технологиясын игеру міндетіміз. Білім беру –
аса күрделі әлеуметтік-экономикалық механизм. Оны реформалаудың мәселелері
де сан қырлы. Қазіргі кездегі Республикамызда қолға алынған білім беру
жүйесін реформалау ісі осы саланың экономикалық-ұйымдық, құқықтық,
құрылымдық жақтарын түбегейлі өзгертуге бағытталған біртұтас кешенді
шаралармен тығыз байланысты. Білім мазмұны жаңа үрдістік біліктермен,
ақпаратты қабылдау қабілеттерінің дамуымен, ғылымдағы шығармашылық және
нарық жағдайындағы білім беру бағдарламаларының нақтылануымен байи түсуде.
Білім беру елдердің бәсекелестікке қабілетті болуын қамтамасыз ететін ең
тиімді әрі ұзақ мерзімді стратегия болып табылады. Қазіргі таңда
экономикалық өсу және азаматтардың әл-ауқаты үшін білімнің айтарлықтай
маңызды екендігін бүкіл әлем мойындауда. Бүкіл әлемде білім беру
жүйелерінің келешек ұрпаққа қандай білім беретіні туралы мәселе қайта
қаралуда. Осы мәселе аясында Балалар ХХІ ғасырда табысты болу үшін нені
үйренуі керек? және Оқытудың тиімді әдістері қандай? деген сияқты
негізгі сауалдар туындайды. Бұл сауалдар білім беру бағдарламасымен және
білім беру бағдарламасын жүзеге асыруда қолданылатын педагогикалық
тәсілдермен тығыз байланысты. Қазіргі кезде Қазақстанда жоғарыда
сипатталған жаһандық проблемаларға жауап бере алатындай деңгейде ұлттық мән-
мәтіндегі жұмыстар жүргізілуде. Білім беру бағдарламасындағы ұлттық
стандарттарға, бағалауға, оқулықтар мен оқыту әдістеріне қатысты білім беру
саласындағы өзекті құндылықтар мен мақсаттар мектеп оқушыларының жалпы
үлгерімін арттыруды, сондай-ақ инновация мен көшбасшылықты енгізу үшін
талап етілетін дағдыларды дамытуды, ұлттық сананы қалыптастырып, іске
асыруды және ауқымды халықаралық тәжірибемен өзара әрекеттесуді көздейді.
Жаңартылған білім беру бағдарламасы мен бағалау жүйесін енгізу аталған
міндеттерді шешу үшін қабылданған шаралардың бірі болып табылады.
Білім беру мазмұнын жаңарту білім берудің қазіргі заманғы үрдістерін
және Қазақстандық білім берудің үздік практикасын кіріктіруге бағытталған.
Білім беру мазмұнын жаңарту шеңберінде оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде
Қазақстандық педагог-практиктердің және ғалымдардың ұсыныстары ескеріліп
жасалды. Оқушылар барлық пәндерді оқу кезінде АКТ қолдану дағдыларын
дамытады. Ақпаратты іздеу және өңдеу барысында ұжымда идеялармен алмасады,
өз жұмыстарын бағалайды және жетілдіреді, түрлі жабдықтар пен қосымшалардың
кең ауқымын пайдаланады. АКТ оқушы білімінің, оларды тиімді қолдану бойынша
дағдыларының дамуына жәрдемдеседі. Оқу бағдарламаларында оқу мақсаттарының
жүйесі түрінде берілген күтілетін нәтижелер тұжырымдалған. Күнделікті білім
беру үдерісі оқу мақсаттарына жетуге және оқушыларда алынған білім мен
дағдыларды кез келген оқу және өмір жағдайында шығармашылық
пайдалануға дайындығын қалыптастыруға бағдарланған.
Бұдан кейін сабақтың маңызды құрамдас бөлігі – ол интербелсенді әдіс-
тәсілдердің қолданылуы. Интерактивті сабақтардағы мұғалімнің орны
оқушылардың іс-әрекетін сабақ мақсаттарына жету үшін бағыттаумен шектеледі.
Ал оқушыны бағалау – ең жауапты нәрсе. Мұнда ескере кететін жайт – мұғалім
оқушыны емес, оның жетістіктерін сабақтың өн бойында жүргізіп отыруы тиіс.
Бұл ретте мұғалім критериалды бағалаудың өзі қалыптастырушы және жиынтық
бағалаудан тұратынын білуі керек. Қалыптастырушы бағалау – сабақтың
кезеңдерінде жүзеге асып отырса, жиынтық бағалау – тарау, бөлім, тоқсан
сайын жүргізілетіні белгілі. Бұған қоса, саралауға тоқталып өтсек, ол
сабақтың мақсатының өзі сараланудан басталады, өйткені мақсат оқушылардың
басым бөлігі мен кейбір оқушылар білуге міндетті болып келеді. Осыдан
шығып, сабақ үдерісінде сұрақтар мен тапсырмаларды да саралау жүріп
отырады.
Мұғалімнің оқытуда қолданатын біршама тәсілдері оң нәтиже көрсетеді.
Соның алғашқысы: жүйелі-әрекеттік тәсіл. Ол білімді игеру процесінің
негізгі шарттары мен тетіктері, сондай-ақ оқу іс-әрекетінің құрылымы
жүйелік - белсенділік тәсілімен толық сипатталады. Физиканы оқытуда бұл
мынаны білдіреді: қоршаған әлем - оқушылардың таным объектісі, оның жүйелік
ұйымы. Кез-келген зерттелетін физикалық объект, бір жағынан, өзара
әрекеттесетін жеке элементтерден тұратын күрделі жүйе ретінде
қарастырылады. Екінші жағынан, бұл жүйе неғұрлым жалпы жүйенің бөлігі бола
отырып, басқа жүйелермен, яғни қоршаған ортамен өзара әрекеттеседі.
Физикада зерттелетін объект жүйелерден тыс өмір сүре алмайды. Мұндай
объектілерді зерттеу тәсілі жүйелік деп аталады. Жалпы білім берудің жаңа
стандарттары - бұл білімге деген белсенді - мақсатты көзқарас. Осы тәсілге
сәйкес білім берудегі ең бастысы - болашақта туындайтын міндеттерді шешу
үшін оқушы қандай әрекеттерді игеруі керек деген сұрақ. Оқыту нәтижесінде
оқушы әмбебап әрекеттерді игере алуы керек. Осындай тәсілмен мектептегі
білім берудің нәтижелері әлемді үйрену және білу, бірлескен іс -
әрекеттерді ұйымдастыру, проблемалық жағдайларды зерттеу, міндеттерді қою
және шешу қабілеті болуы керек. Физиканы зерттеудегі белсенді тәсіл
студенттерді физиканың жеке ұғымдарын, ережелері мен заңдылықтарын және
жалпы білімді игеруге ғана емес, сонымен бірге осы ассимиляция әдістеріне,
оқушының шығармашылық әлеуетін дамытуға бағыттайды. Бұл тәсіл дайын
ақпаратты беру әдістері мен формаларына, оқытудың пассивтілігіне қарсы
тұрады. Іс-әрекет оқушының бірқатар дәйекті тәуелсіз әрекеттері арқылы жеке
тұлғаны дамыту процесі ретінде қарастырылады. Оқытудың негізгі мақсаты
белгілі бір білім жүйесін алу болып табылатын оқытудың бұрын қалыптасқан
парадигмасынан айырмашылығы, қазіргі білім берудің орталық қағидасы болашақ
кәсіби қызметті оқыту процесінде модельдеу болып табылады.
Физиканы оқыту процесінде білім алушы алдыңғы оқушылардың әлеуметтік
дамыған тәжірибесін ескере отырып, жеке тәжірибе жинақтауы керек. Теориялық
білім өзін - өзі қамтамасыз етпейді, олар физикалық білімнің негізгі
мақсаты емес, олар екінші роль атқарады, оқыту құралы ретінде әрекет
етеді. Бұл ретте мұғалімнің мақсаты практикалық міндеттерді шешу бойынша
білім алушылардың қызметін ұйымдастыру, болашақта осы тұлғаның нақты
міндеттерді шешуін қамтамасыз ететін іс-әрекет тәсілдерін қалыптастыру
болып табылады, мұғалім тек білімді беріп қана қоймай, оқу қызметін
жобалап, ұйымдастыруы тиіс. Екіншісі: жобалар әдісі - физикалық білім
мазмұнының өзгеруін оқушының белсенді қатысуымен оқу процесін жобалау,
ұйымдастыру және жүргізу бойынша оқытудың қазіргі заманғы тиімді
технологияларын қолданудан бөлек қарастыруға болмайды. Мұндай
технологияларды таңдау критерийлерінің ішінде оқытудың белсенді сипатын,
білім алушының жеке дамуын қолдауға, оған тәуелсіз шешімдер қабылдауға,
шығармашылыққа, оқу тәсілдерін таңдауға еркіндік беруді атап өткен жөн.
Әрине, жаңа технологиялар зерттеуді, мақсаттарды, мазмұнды және оқыту
әдістерін дамытуды қамтуы керек. Физиканы оқытудың өзіндік тәжірибесі ең
тиімді білім беру технологияларының бірі жобалар әдісі - қойылған міндетке
қол жеткізудің зерттеу тәсілі болып табылады деп есептеуге негіз береді.
Бұл әдістің артықшылығы-оқушы жаңа білім алудың белсенді шығармашылық
процесіне қатысады, жұмыс тақырыбын өз бетінше таңдайды, қарым-қатынас
процесінде бірлескен жұмысқа қатысады, осылайша физиканы оқуға деген
ынтасын арттырады. Жобалаушы ретінде зерттеу дағдыларын және ақпаратпен
жұмыс істеу дағдыларын қалыптастырады. Интеграцияланған оқыту технологиясы
- физиканы зерттеуде жүйелік әрекеттік тәсілде маңызды рөл атқаратын тағы
бір білім беру технологиясы-интеграцияланған оқыту технологиясы.
Бұл қазіргі заманғы адамға математика, биология, экология және т.б.
туралы білімді синтездеу қажет болғандықтан өте маңызды, сондықтан сабақтың
әртүрлі кезеңдерінде пәнаралық байланыстарды қолдана отырып, физика
есептері мен мәселелерін шешуде интеграцияланған сабақтар мен
математикалық, химиялық, географиялық және басқа білімнің рөлін көрсету
қажет. Бүгінде оқытудың жаңа және сенімді әдістері мен тәсілдерінің тізімі
өте кең. Бұл модельдік, тапсырма, тарихи-библиографиялық, ойын,
коммуникативті, демонстрациялық - техникалық, пәнаралық, проблемалық,
дискретті, ақпараттық және коммуникативті және басқалар. Соңғы жылдары
педагогика мен педагогикалық психологияда психологиялық - педагогикалық
білімнің жаңа салаларының бірі - психодидактикаға көп көңіл бөлінуде.
Психодидактиканың соңғы практикалық міндеті-психологиялық және дидактикалық
теориялардың интеграциясын, оларды мектеп процесіне енгізуді қамтамасыз
етуге көмектесетін психодидактикалық пакеттерді дамыту. Мұндай пакетте
физика курсының кез-келген тақырыбын барлық көрсетілген тәсілдермен дамыту
керек және мұғалімге белгілі бір сыныптың ерекшеліктеріне байланысты осы
немесе басқа тәсілді қолдануға мүмкіндік береді. Психологиялық-
педагогикалық білімнің дамып келе жатқан жаңа саласы - психодидактика
аясында бұл мәселенің шешімін қалай елестетуге болады? Ең алдымен, түпкі
мақсат қандай? Бұл әр пәннің әр тақырыбын сәйкес материалдарды әзірлеумен
қамтамасыз ету. Елестетіп көріңізші, мұғалім физика сабағын 7-сыныпта
пәнаралық тәсілді қолдана отырып, заттың тығыздығы тақырыбында өткізуді
ұйғарды. Ол сөреден заттың тығыздығы тақырыбындағы психодидактикалық
материалдардың тиісті пакетін алады, пәнаралық тәсілге арналған
материалдары бар шағын пакетті іздейді, әр оқушыға тиісті материалдарды
таратады және пәнаралық сипаттағы сабақ өткізеді. PISA халықаралық
салыстырмалы зерттеулерінің және Бүкілресейлік тексеру жұмыстарының
нәтижелері физиканы оқыту әдістемесінде зерттеу мәселесін тұжырымдау,
ғылыми гипотезаларды ұсыну және оларды тексеру тәсілдерін ұсыну, зерттеу
жоспарын анықтау және оның нәтижелерін түсіндіру, алынған мәліметтердің
сенімділігін арттыратын әдістерді қолдану сияқты дағдыларды қалыптастыруға
жеткілікті көңіл бөлінбейтіндігін көрсетеді. Оқу процесінде орыс
студенттеріне жеткіліксіз тапсырмалар ұсынылады, оларды орындау кезінде
табиғи құбылысты қолда бар білім негізінде түсіндіру, процестің дамуын
дәлелді болжау қажет. Негізгі мектепке және орта мектептегі базалық
деңгейге арналған (физика және жаратылыстану ғылымдары) физика бойынша
қолда бар оқу-әдістемелік жиынтықтар білім алушылардың жаратылыстану-ғылыми
сауаттылығын қалыптастыру міндетін толық көлемде шешпейді.
7-9 сыныптарда физика барлық оқушылар үшін міндетті жүйелі курс түрінде
оқылуы тиіс. Мұндағы кілт физикалық құбылыстарды эксперименттік зерттеу,
эмпирикалық заңдарды зерттеу, физикалық білімді нақты өмірлік жағдайларда
қолдану, физиканың бізді қоршаған құрылғылармен және технологиялармен
байланысын түсіну болуы керек. Оқушы экспериментінде зерттеу тәсілін
пайдалану кеңейтілуі тиіс, ал оқыту нәтижелеріне қойылатын талаптарда
Есептеу міндеттерін шешуден қолда бар теориялық білім (сапалы есептер)
негізінде физикалық құбылыстарды түсіндіруге баса назар аударылуы тиіс.
Негізгі мектеп курсының практикалық бөлігін күшейту (оқушылардың
практикалық жұмыстарының санын кеңейту) пәнді оқуға деген ынтаны, орта
мектепте бейінді пән ретінде физиканы таңдайтын білім алушылардың үлесін
арттыруды қамтамасыз етуі тиіс.
10-11 сыныптарда физика біріктірілген курс немесе жеке пән аясында
оқылуы мүмкін. Пәнді орта мектепте базалық деңгейде оқытудың негізгі
мақсаты жаратылыстану-ғылыми сауаттылықты қалыптастыру болуы тиіс, бұл
курстың әдіснамалық құрамдас бөлігін елеулі күшейтуді және практикаға
бағытталған сипаттағы тапсырмалармен оқу-әдістемелік жинақтарды игеру
құралын кеңейтуді талап етеді.
Ал, тереңдетілген деңгейде физика оқушылардың таңдаған болашақ ғылыми
немесе инженерлік кәсіби қызмет саласына тікелей қатысы бар ғылыми пән
ретінде оқытылады. Негізгі мектептің физика курсының негізгі элементтері
физикалық құбылыстар (физикалық құбылыстардың табиғаты, олардың себептері,
негізгі физикалық ұғымдар және физиканың заңдылықтарын білу туралы білімді
қалыптастыру) болып табылады. Орта мектеп физика курсының негізгі идеясы -
физикалық теория.
1.3 Жаңартылған білім беру бағдарламасы арқылы оқыту ерекшеліктері
Жаңартылған оқу бағдарламаларының мазмұндық ерекшеліктері:
— пәннің мазмұнын құрудағы шиыршық принципі, яғни білім мен дағдыларды
тігінен де, көлденеңінен де біртіндеп кеңейту (тақырыптар мен сыныптар
бойынша дағдыларды күрделендіру);
— пәндік операциялардың ең маңызды түрлері бойынша жіктелетін және таным
заңдылығына негізделген оқу мақсаттарының Блум таксономиясы бойынша
иерархиясы;
— білім беру деңгейлері бойынша және бүкіл оқыту курсы бойында
педагогикалық мақсаттарды тұжырымдау, бұл пәнішілік байланыстарды барынша
ескеруге мүмкіндік береді;
— білім саласы ішіндегі пәндердің арасындағы байланыстарды, сондай-ақ
пәнаралық байланыстарды жүзеге асыру үшін ортақ тақырыптардың болуы;
— бөлімдер мен ұсынылған тақырыптар мазмұнының уақыт талабына сәйкес болуы,
әлеуметтік дағдыларды қалыптастыруға баса назар аудару;
— оқу процесін ұзақ мерзімді, орта мерзімді, қысқа мерзімді жоспарлар
түрінде технологияландырылуы болып табылады.
Жаңа оқу бағдарламаларының тағы бір ерекшелігі – олардың пәндік білім
мен дағдыларды ғана емес, сондай-ақ, кең ауқымды дағдыларды қалыптастыруға
бағытталуы. Оқу мақсаттарының жүйесі келесі кең ауқымды дағдыларды
дамытудың негізі болып табылады: функционалдық және шығармашылық түрінде
білімдерін қолдану, сын тұрғысынан ойлау, зерттеу жұмыстарын жүргізу,
ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану, қарым-қатынастың
әртүрлерін қолдану, жеке және топта жұмыс істей алу, мәселелерді шешу және
шешімдер қабылдау. Жаңартылған білім мазмұнын жүзеге асыру аясында сабақты
жоспарлауда оқытудың жаңа тәсілдерін қолдану ұсынылады. Яғни, озық
тәжірибелерді, оқыту мен оқудағы, бағалау жүйесіндегі жаңа технологиялар
мен әдістерді енгізу, ақпараттық-коммуникациялық технологияларды енгізудің
тиімді жолдарын күшейту, оқытудағы әртүрлі сандық білім беру ресурстарын,
мектепаралық желілік өзара іс-қимылды, мектепаралық оқу жоспарлары мен
бағдарламаларын, мұғалімдермен алмасуды, мектептегі пәндер бойынша
оқытуда жаңа технологияларды қолданудың шеберлік сабақтарын пайдалануды
кеңейту қажет.
Бұл бағдарламаның дәстүрлі бағдарламадан ерекшелігі:
- Пән мазмұнының спиралді қағидатпен берілуі. Яғни пән мазмұны
қарапайымнан күрделенуі.
- Блум таксономиясы бойынша оқу мақсаттарының иерархиясы;
- Бір білім беру аясындағы және пәнаралық байланыстарды жүзеге асыру
мақсатында ортақ тақырыптардың берілуі
- Оқу үдерісін ұзақ мерзімді, орта мерзімді және қысқа мерзімді жоспарлар
арқылы ұйымдастыру;
- Оқытудың тәрбиелік әлеуетін арттыру, оқушының адамгершілік-рухани
қасиеттерін қалыптастыру
- Білім беру деңгейлері аралығында пән бойынша сабақтастықты ескеруге
мүмкіндік беретін толық оқу курсы бойынша педагогикалық мақсат қою;
- Бөлімдердің мазмұны мен ұсынылған тақырыптардың уақыт талабына сәйкес
келуі, әлеуметтік дағдыларды қалыптастыруға назар аударылуы;
- Оқытудағы жүйелі-әрекеттік ұстаным (оқушының білім алу үдерісіне
белсенді қатысу)
Жаңартылған білім беру мазмұнының басты ерекшелігі:
- Оқу дағдылары (оқылым, айтылым, тыңдалым, жазылым);
- Ойлау дағдылары (білу, түсіну, қолдану, талдау, салыстыру, бағалау);
- Шығармашылық ойлау дағдысы
- Логикалық ойлау дағдысы
- Сыни ойлау дағдысы
- Алгоритмдік ойлау дағдысы
- Критикалық ойлау дағдысы
- Проблемалық ойлау дағдысы
- Технологиялық ойлау дағдысы
- Тілдік құзіреттілік дағдысы
- Оқушылардың коммуникативтік дағдыларын дамыту;
Бұл спиральді білім беру бағдарламасы тұжырымының дамуына себеп болған.
Брунердің жұмысына негізделген спиральді білім беру бағдарламасының негізгі
ерекшеліктері:
1. оқушы мектепте оқыған кезде тақырыпты немесе пәнді бірнеше рет
қайталап оқиды;
2. әрбір қайталап оқыған сайын тақырыптың немесе пәннің күрделілігі арта
түседі;
3. жаңа білім алдыңғы біліммен тығыз байланысты және бұған дейін алынған
ақпарат тұрғысынан қарастырылады.
Екінші ерекшелігі Блум таксономиясының оқу мақсаттарының ирархиясы.
Бенджамин Блум – америкалық оқыту әдістемесінің психологі, Блум
таксономиясының авторы. Пенсильванияда Ленсфорд қаласында туылған, 1935
жылы Пенсильван университетін бакалавр және магистр деңгейлерімен бітірген,
1942 жылы Чикаго университетінде докторлық деңгейін қорғады. Блум
таксономиясы атты кітабында өз теориясын дамытқан: адами мінездеменің
өзгеруі мен бір қалыптылығы және білім беру мақсаттарын жүйелеу.
Білу - таным мен ойлау деңгейі – төменгі деңгей. Бұл деңгей
мәлiметтердi қайталау немесе тану арқылы есте қалай сақталғанын тексеруге
бағытталады, мағлұмат пен деректердi еске түсiредi.
Түсіну - таным мен ойлау деңгейі – орта деңгей. Жаңа материалдағы
білімді түсінгенін анықтау үшін, диалогтық байланыс жасау. Оқушылардың
ойларын өзгеше түрде сұрау, болжам жасату. Жаңа материалды түсінуін
қамтамасыз ету.
Қолдану - таным мен ойлау деңгейі – орта деңгей. Бұл деңгей оқу
материалын нақты жағдайда және мүлдем жаңа ситуацияда қолдануды меңзейді.
Мұнда ережелерді, әдістерді, ұғымдарды, заңдарды, қағидаларды, теорияларды,
практикалық тұрғыдан өмірде қолдану кіреді. Оқу нәтижелері түсіну деңгейіне
қарағанда материалды тереңірек игеруді талап етеді.
Талдау - таным мен ойлау деңгейі – жоғарғы деңгей. Оқу материалының
құрылымы анық көрінуі үшін оны құрамдас бөліктерге бөлу: бүтіннің
бөліктерін ажырату, бүтіннің бөліктерінің арасындағы өзара байланыстарды
анықтау, бүтіннің қалайша ұйымдастырылғандығын сезіну. Бұл деңгей оқу
материалының мазмұнын сезінумен қатар оның ішкі құрылысын қалайша
құралатындығын меңзейді.
Жинақтау - таным мен ойлау деңгейі – жоғарғы деңгей. Оқу
материалындағы жеке бөлшектерден немесе шашылған дүниелерден жаңа жасауға
көмектесу. Жалқыдан жалпыға бағыттау. Ойын жинақтап, проблеманы шешудің
өзіндік үлгісін жасайды.
Бағалау- cарапталған бүтін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz