Көшбасшының жағдайлық теориясы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

ҚазГЗУ Гуманитарлық - заң колледжі

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Такырыбы: Бастауыш сынып оқушысының бойында көшбашылық қасиеттерін дамыту

Орындаған:УНОК-22тобының студенттері: Берікбол Ақерке, Малик Таңшолпан

Тексерген: Жұпарбекқызы Қ.

Нұр-сұлтан 2022 ж

Мазмұны

Кіріспе 4

1. Бастауыш сынып оқушыларының көшбашылық қабілеттерін дамыту . . . 5

1. 1. Бастауыш сынып оқушыларының көшбасшылық қасиеттерін дамытудың теориялық негіздері. 8

1. 2. Бастауыш сынып оқушыларының көшбасшылық қасиеттері ұғымының мәні құрлымы. . 10

2. Жоғары сынып оқушыларында көшбасшылық дамыту мәселелерінің теориялық негіздері . . . 14

2. 1. Психологиядағы көшбасшылық түсінігі және түрлері . . . ……. . 17

2. 2. Жоғарғы сынып оқушыларының көшбасшылық даму ерекшеліктері . . . 19

Қорытынды: . . . . 22

Қолданылған әдебиеттер . . . 25

Кіріспе

Зерттеу өзектілігі . Өркениеттің қазіргі кезеңдегі даму ерекшелігі бізді қоршаған әлемнің тез өзгеруінде. Қоғамның барлық саласындағы өзгерістер ауқымының соншалықты маңыздылығы, ал олардың әлеуметтік - экономикалық және психологиялық салдарларының батылдығы өркениеттің дамуының жаңа жаһандық - өзгермелі әлемдегі адам мәселесі туындады деп негізді түрде айтуға болады.

Қазақстандағы қоғамдық өмірдің жаңаруы, әлеуметтік- экономикалық жағдайдың тұрақталуы, білімнің жаңғыртылуы жас ұрпақ бойында XXI ғасыр тұлғасына тән сапаларды тәрбиелеу міндетін қояды. Осыған байланысты білім беру мемлекеттік тапсырысты жүзеге асырушы институт ретінде ұйымдастырушылық қабілеттері айқын, қалыптан тыс идеяларды ұсына және айналасындағыларды соңынан ерте алатын, командада жұмыс істей білетін, басқа адамдармен өнімді.

1. Бастауыш сынып оқушыларының көшбашылық қабілеттерін дамыту

Көшбасшы ұйымдағы адамдарға әлеуметтік, психологиялық, эмоционалдық тірек, қоршаған ортаға білі, моральдық құндылықтар беруші, қоғамдық өмірде, топта белсенді, авторитет мүшесі.

«Көшбасшы» термині 2 мағына береді:

Іс-әрекеттің жемісті болуына әсер ететін пайдалы, айқын көрінетін қасиеттері бар индивид (топішілік қызығушылыққа ие) . Мұндай көшбасшы еліктеуге болатындай үлгі, субьектіге психологиялық әсер береді. Өз тобының қызығушылықтарын біледі және солар үшін шешім қабылдай алады, бәрін ұйымдастыруға, ортақ мақсат үшін топты біріктіруге шебер адам. Бұл көшбасшылар топтың құндылықтарын қорғай алады.

Көшбасшы - топ мүшелерінің мінез - құлқына доминаттылық және бағындыруға қатысты негізінде әсеретеу процесі. Оқушылардың бойында осы қасиеттерді қалыптастыру үшін мұғалімнің атқарар ролі өте зор болып табылады. Ол үшін әрбір оқушының ішкі түйсігінде алға ұмтылу, даму, жан-жақтағы ортаны ерекше сезіну, алға қойған мақсаттарға жетудің жолдарын қарастыру, өз ортасында беделге ие болу, сауаттылықты арттыру, іздену, мәдениетті сөйлеу, кез келген жағдайда өзін көрсете білу, тығырыққа тірелмейтін түрлі жұмыстар атқару және өзін жеке тұлға ретінде санап, мемлекетке қызмет етуге дайындауы қажеттілігін сезінуі шарт. Оқушы осы қасиеттерге ие болған жағдайда оларды болашаққа, көшбасшылыққа дайындаушы мұғалімдерге бірме-бір септігі теді. Баланың бойындағы бар қабілеті жетілдіру соншалықты дағдылы болып табылады. Себебі оқушы ойға алған істерін жандандыра біледі. Оқушылардың бойында көшбасшылық орын алмаған жағдайда оқытушы қызықты тапсырмалар мен әңгіме сабақтары арқылы көшбасшылыққа икемдей алады. Алдымен көшбасшы дегеніміздің не екендігін түсіндіреді. Оның қыр-сырын, егжей-тегжейлі оқыта келе ол қасиетті өзіне қаблдаған жағдайда қандай жетістікке тап болатындығына мән береді. Мәселен, класс ішінде бірнеше оқушы басқаларға қарағанда көшбасшылығын қалай білдіреді. Ол алдымен сыртқы ортадағы қарым-қатынасынан аңғарылады. Сойлеу мәдениеті, басқаларды тыңдай білу сауаттылығы, тапсырманы жауапкершілікпен орындау шеберлігі, сауаттылықтың басты қызмет атқаратынын сезе білушілігі, кз келген жағдайда қиындықтан жол таба білуі сияқты басты құндылыққа ие адами қасиеттері мен сабақтағы озат оқушы екендігін дәлелдеуде жалғасады.

Оқушы бойында көшбасшылықты жандандыратын қажетті функциялар:

Конструктивті функция . Бұл функция қоғамдағы барлық адамдардың қызығушылықтарын қанағаттандыруға бағытталған, бірақ басқа қоғамның қызығушылықтарына нұқсан келтірмеу керек.

Ұйымдастыру функциясы . Өз тобының басқару жүйесін қалыптастыру, жұмыстарды біріктіру, қажетті процестер мен әрекеттерді жоспарлау. Мұнда көшбасшы бір жүйені қалыптастырады, міндеттерді бөледі, әрі қарай жүруі қадағаланады, тұлғааралық қарым-қатынасты реттейді, бәрін жауапкершілікке бағыттайды. Өз тобының басқару жүйесін қалыптастыру, қажетті тұлғаларды ризашылықпен біріктіру оқушы көшбасшылығының деңгейін танытады.

Координациялық функция . Топаралық әрекеттерді келістіру, бірігіп жұмыс атқаруға белсендендіру. Көшбасшы шешім қабылдайды, ортақ шешімге келтіреді және ортақ қоғамдық құндылық құрушы болып табылады.

Интерактивті функция . Мұндай көшбасшы айналасына өз ойымен, мақсатымен ортақтас адамдарды біріктіреді.

1. 1. Бастауыш сынып оқушыларының көшбасшылық қасиеттерін дамытудың теориялық негіздері

Оқушыны көшбасшылыққа жетелейтін жеке қасиеттер:

қарым-қатынас орната білу;
топты қалыптастыра, біріктіре білу;
мақсатын анықтау;
қажет тапсырмаларды беру және оны орындату;
адамдардың қажеттіліктерін, қызығушылықтарын білу, оны қорғау;
аз уақытта көп ақпаратты игере білу;
белгілі біржағдайда шешім қабылдай алу;
үлкен шығармашылық қасиеттер болу керек.

Көшбасшылықтың пайда болуының 3 негізгі теориялық бағыттары бар:

Харизматикалық теория (қылықтық теория) - бұл теория көшбасшылардың туа біткен қасиеттеріне назар аударумен ерекшеленеді. Бұл теория бойынша көшбасшы қажетті, нақты жеке тұлғалық сапалар мен психологиялық мінез - құлықтардың жиынтығына ие болған адам ған көшбасшы бола алады. Көптеген авторлар көшбасшыға тән қылықтарды не сипаттамаларды көрсетуге тырысады, алайда, мұндай қылықтар жиынтығын құрастыру мүмкін еместігін түсініп, көшбасшының пайда болуын анықтайтын басқа теорияны қалыптастырды.

Көшбасшының жағдайлық теориясы . Бұл теория негізінен көшбасшылық жағдайлардың жемісі деген. Топта әр түрлі жағдайлардың шешілу барысында қандайда бір сапасы бойынша ерекшеленетін адам пайда болды, бұл сапалардың сол жағдайға қажеттлігіне байланысты ерекшеленген адамды топ көшбасшы жасайды, яғни бұл теорияда көшбасшының сапасы салыстырмалы түрде қарастырылып, ол «көшбасшылық - көшбасшының белсенді әсер етуі» деген сөздің мағынасын бұзады. Осы проблемаларды шешудің компромисті нұсқасы ретінде келесі теория қалыптасады.

Көшбасшылықтың жүйелілік теориясы . Бұл теория көшбасшылық топтағы тұлғааралық қалыптасудың ұйымдастырылу процесі, ал көшбасшы - бұл процесті басқару субъектісі. Мұнда көшбасшылық топтың функциясы ретінде қаралса (яғни, өзара іс-әрекеттің мақсат - міндеттеріне екпін қойылады), сонымен қатар көшбасшы тұлғасының құрлымын дараланады (өзара әрекетті ұйымдастыру үшін адамдарға әсер ету қабілеттілігі) .

Оқушыны көшбасшылыққа дайындау барысында қажетті мәселелерді түсіндіріп келіп, оның осы тұрғыда ынтасы бар жоғын саралау қажет. Алға қойған мақсатқа жетуді қалай түсінетінін анықтау кезінде ол үшін не істей алатынын да тексеріп қойған абзал. Оқушы көшбасшылыққа немқұрайлы қрай алмайды. Ол өзін бір жүйедегі көшбасшы ретінде сезіне білуі қажет. Баланың бойында алға ұмтылыс орын алған жағдайда кез келген жұмыстарды жүргізе аласың. Оқушы сол талаптарды ауырсынбастан орындауға тырысса әрі қарай дамытуға әбден болады. Ал кейбір жағдайда оқушы өзін кейін тарта берсе, яғни берілен тапсырманы немесе объективті қызметтерді көрсее білуден жасқанса ол оқушымен ұзақ жұмыс жүргізіледі. Себебі баланы бойында алдымен сенімділікті және іске деген ынтаны қалыптастыру шаралары ұйымдастырылады. Көшбасшының ойлау үрдісіндегі айқынсыздығы бірқатар психологиялық себептердің, яғни ақпарат тапшылығының немесе тым артық болуының, оның күрделілік дәрежесінің жоғары болуына байланысты туындауы мүмкін.

Джон Максвелл дің «Көшбасшының 21 міндетті қасиеті» атты кітабында нағыз көшбасшы болуға лайық жандарда қандай қасиеттер болу керек екенін анық айтып өткен болатын, соның ішінде:

Ақылды адамдар естігендерінің жартысына сенеді, ал қырағы адамдар қай жартысына сену керек екенін біледі деген болатын міне бұл қасиеттер нағыз көшбасшыларға тән қасиет екені тағы дәлел. Сондай - ақ әрбір көшбасшы өзіне не керек екенін анық біледі.
Адамдарға үміт отын сыйлау. Француз генералы Наполеон Бонапарт көшбасшыларды былай сипаттаған«үмітпен жүретіндер»деп. Егер сіз қоршағандарды осы нұрмен бөлей алсаңыз, онда адамдарды магнит тәрізді тартасыздар.
Кез-келген шаруаны ойдағыдай асыратын болыңыз. Бастаған ісін соңына дейін апармайтын адам, құзыретті бола алмайды. Көшбасшы ретінде біз студенттерді істі аяғына дейін істейтінін күтеміз. Ал өз кезегінде олар бізден дәл осыны және бұдан да жоғарғы нәтижені күтеді.
Сізден күтілетін нәрседен көбірек істеңіз. Шынына келгенде, құзыретті адамдар күтілуге тиіс нәтижеден асып түсетін істер жасайды. Көшбасшылар өзінің жұмысын аяқтап, басқа қосымша жұмысты істеулері міндетті. Тіпті сирек емес, күнделікті.
Басқаларды жігерлендіріңіз. Көшбасшылар артынан ергендерді жігерлендіріп, оларға мотиватор болады.