Ауыл шаруашылығына қызмет көрсететін салалар

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті

Досбал Ғазиза Жайлыбайқызы

«ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ АГРОӨНЕРКӘСІПТІК КЕШЕННІҢ ДАМУ БОЛАШАҒЫ»

тақырыбында

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

5В050600 - «Экономика»

Алматы, 2022

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті

«Қорғауға жіберілген»

Хаттама №__«»2022 ж.

«Экономика» кафедрасының меңгерушісі

э. ғ. к., профессор м. а. Даулиева Г. Р.

«ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ АГРОӨНЕРКӘСІПТІК КЕШЕННІҢ ДАМУ БОЛАШАҒЫ»

тақырыбында

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

5В050600 - «Экономика»

Орындаған Досбал Ғ. Ж.

Ғылыми жетекші Бейсенбаев Ж. Т.

э. ғ. к., аға оқытушы

Норма бақылаушы Аязбаева Г. Б.

Алматы, 2022

ТҮЙІНДЕМЕ

Диплом жұмысының мақсаты ретінде аграрлық сектордың негізгі бағыттарын дамыту үшін теориялық және практикалық негізді қалыптастыру. белгіленді. Диплом жұмысының зерттеу объектісі ретінде Қазақстан Республикасының және Маңғыстау облысы Мұнайлы ауданының агрөнеркәсіптік кешені таңдалды. Жұмыс барысында Қазақстан Республикасының және Маңғыстау облысы Мұнайлы ауданының агрөнеркәсіптік кешенінің теориялық-әдістемелік негіздері зерттеліп, негізгі тұжырымдамалары анықталды. Сонымен қатар Қазақстан Республикасының және Маңғыстау облысы Мұнайлы ауданының агрөнеркәсіптік кешені бойынша талдаудың критерийлері мен әдістері нақтыланып, нақты жай-күйі экономикалық бағаланып, тиімді пайдалану бойынша реттеу жолдары ұсынылды. Дипломдық жұмыс 60 бет көлемінде жазылып, 10 кесте, 5 сурет және 29 пайдаланылған әдебиеттерді қамтиды.

РЕФЕРАТ

Целью дипломной работы является формирование теоретической и практической основы для развития основных направлений аграрного сектора. Объектом исследования дипломной работы выбрано агропромышленный комплекс Республики Казахстан и Мунайлинского района Мангистауской област. В ходе работы были изучены теоретико-методические основы агропромышленного комплекса и определены основные концепции агропромышленного комплекса Республики Казахстан и Мунайлинского района Мангистауской области. Также были уточнены критерии и методы анализа по агропромышленному комплексу Республики Казахстан и Мунайлинского района Мангистауской области, проведена экономическая оценка фактического состояния, предложены пути регулирования по эффективному использованию. Дипломная работа написана в объеме 60 страницы, содержит 10 таблиц, 5 рисунков и 29 использованных источников.

ABSTRACT

The purpose of the thesis is to form a theoretical and practical basis for the development of the main directions of the agricultural sector. The object of research of the thesis is the agro-industrial complex of the Republic of Kazakhstan and the Munailinsky district of the Mangistau region. In the course of the work, the theoretical and methodological foundations of the agro-industrial complex were studied and the main concepts of the agro-industrial complex of the Republic of Kazakhstan and the Munailinsky district of the Mangystau region were determined. The criteria and methods of analysis for the agro-industrial complex of the Republic of Kazakhstan and the Munailinsky district of the Mangystau region were also clarified, an economic assessment of the actual state was carried out, ways of regulation for effective use were proposed. The thesis is written in the volume of 60 pages, contains 10 tables, 5 figures and 29 sources used.

КІРІСПЕ

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Ауыл шаруашылығы Қазақстан экономикасының маңызды секторларының бірі болып табылады. Аграрлық сектордың даму деңгейі үнемі жоғары деңгейде көрінеді, бұл елдің экономикалық және әлеуметтік-саяси тұрақтылығының факторларын айқындайды. Мемлекет басшысы Қазақстан халқының "Қазақстан-2050 "Стратегиясы қалыптасқан ел үшін жаңа саяси желі" атты баяндамасында Қазақстан Республикасының Президенті айтқан болатын. Бұл құжат болашаққа бағытталған және экономиканың физикалық секторлары Ауыл шаруашылығын дамытуға ерекше назар аударатындығын көрсетеді. Әлемдік ауыл шаруашылығы өндірісіндегі бәсекелестік күшейе түседі. Бұл салада жұмыс істейтіндер, ең алдымен, жаңа технологияларды енгізетіндер, өнімділікті үнемі жақсартатындар және әлемдік стандарттар негізінде жұмыс істейтіндер болуы керек. Қазіргі экономикалық жағдайда барлық салаларда ауылшаруашылық өндірісінің тиімділігін арттыру үшін басқарудың және экономикалық ынталандырудың тиімді әдістері мен әдістерін табу және қолдану қажет. Тиімділікті арттырудың алғышарттары нарықтық қатынастарға бейімделу, ауыл шаруашылығы өндірісінің көрсеткіштерін, әсіресе жоғары сапалы өнім санын арттыру, еңбек өнімділігін арттыру, сондай-ақ өндіріс, тұтыну, алмасу және маркетингтің тиімді жүйесін қалыптастыру болып табылады.

Дипломдық жұмыстың мақсаты. Аграрлық сектордың негізгі бағыттарын дамыту үшін теориялық және практикалық негізді қалыптастыру.

Зерттеу жұмысында келесідей міндеттер көрсетілген:

• Агроөнеркісіптік кешенін жетілдіру тетіктері
• Агроөнеркәсіптік кешеннің кемшіліктері және оны реттеудің тетіктері
• Агроөнеркәсіптік кешеннің қазіргі жағдайына талдау жүргізу.

Зерттеу жұмысының объектісі - Қазақстан Республикасының және Маңғыстау облысы Мұнайлы ауданының агрөнеркәсіптік кешені.

Зерттеу пәні - Агроөнеркісіптік кешеннің жүргізілу процесі.

Қазіргі уақытта зерттеу тақырыбы аграрлық сектордың негізгі бағыттарының даму жағдайын жақсарту жолдары, әдістері мен проблемалары болып табылады.

Зерттеудің теориялық-әдіснамалық негіздері. Жалпы зерттеулер үшін теориялық және әдіснамалық негіз ретінде заңнамалық актілер, Қазақстан Республикасы Президентінің жарлықтары мен Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулылары, ауыл шаруашылығы өндірісінің тиімділігін арттыру проблемасын зерттейтін отандық және шетелдік ғалымдардың ғылыми еңбектері, сондай-ақ әртүрлі веб-сайттардағы ақпарат пайдаланылады. Қазақстан Республикасы статистика бюросының нормативтік анықтамалық материалдары және ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының жылдық есептері пайдаланылды. Агроөнеркәсіптік кешеннің дамуы үшін мемлекетпен жүзеге асырылатын шаралар тиімді бәсекеге қабілетті агроөнеркәсіптік өндірісті дамыту мәселелерін ТМД және Қазақстан Республикасының ғалымдары Бейсенбаев Ж. Т., Ускова Т. В., Селименков Р. Ю., Ушачев. И. Г., Жохов А. А. еңбектері негізінде қарастырылды.

Практикалық маңыздылыққа келетін болсақ, дипломдық жұмыста тұжырымдалған аграрлық сектордың негізгі бағыттарын дамыту негізінде жасалған тұжырымдар мен ұсыныстарды қолдану мүмкіндігі анықталды.

Диплoмдық жұмыcтың құpылымы кipicпeдeн, үш тapaудaн, қopытындыдaн және пaйдaлaнылғaн әдeбиeттep тiзiмiнeн тұpaды. Жaлпы жұмыc 10 кecтeнi, 5 cуpeттi қaмтиды.

1 ҰЛТТЫҚ ЭКОНОМИКАДАҒЫ АГРОӨНЕРКӘСІП КЕШЕНІ ҰҒЫМЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Агроөнеркәсіптік кешен: ұғымы, оның түсіндірмелері мен тұжырымдамалары

Агроөнеркәсіптік кешен (бұдан әрі АӨК) - Ұлттық экономиканың маңызды кешендерінің бірі. Бұл ұлттық экономиканың өзара экономикалық байланысы бар салаларының ауылшаруашылығы өнімдерін өндіру, бөлу, айырбастау және тұтыну жөніндегі қатынастар.

Осы салалар қызметінің жалпы түпкі мақсаттары мыналар болып табылады:

• халықтың ауыл шаруашылығы шикізатынан алынатын азық-түлікке және тұтыну тауарларына деген қажеттіліктерін неғұрлым толық қанағаттандыру;
• азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету;
• кешеннің жұмыс істеу тиімділігінің өсуі негізінде ауыл халқының өмір сүру және еңбек жағдайларының түбегейлі өзгеруі.

Қоғамның экономикалық, әлеуметтік, экологиялық және саяси өміріндегі агроөнеркәсіптік кешеннің рөлі өте зор (сурет 1) . АӨК-нің жай-күйі көбінесе өңірдің азық-түлік қауіпсіздігінің (өзін-өзі қамтамасыз етудің) деңгейін, оның саяси және экономикалық орнықтылығын айқындайды. Ауыл шаруашылығы халықты сапалы азық-түлікпен қамтамасыз етуде, табиғи ортаны сақтауда үлкен маңызға ие. Тұрақты даму ел халқының шамамен 30%-ы тұратын ауылдық аумақтар еліміздің тарихи-мәдени әлеуетін сақтауға, демографиялық жағдайды жақсартуға, жұмыссыздық пен әлеуметтік шиеленісті азайтуға, өмір сүру деңгейі мен сапасын арттыруға негіз болып табылады [1] .

1-Сурет - Экономикадағы АӨК рөлі

Ескерту. [2] дереккөз негізінде автормен құрастырылған

АӨК ерекше күрделілікпен сипатталады (сурет 2) . Оған кіретін салалардың арақатынасы оның құрылымын білдіреді. Оны әр түрлі жағынан қарастыруға болады.

2-Сурет - АӨК құрылымының түрлері

Ескерту. [2] дереккөз негізінде автормен құрастырылған

АӨК ұйымдық-экономикалық (ұйымдық-функционалдық) құрылымы үш саланы қамтиды.

Бірінші сала-АӨК барлық буындары үшін өндіріс құралдарын өндіретін салалар. Агроөнеркәсіптік кешеннің бірінші саласы Өнеркәсіптік өндірістің мынадай салаларын қамтиды:

• трактор және ауыл шаруашылығы машиналарын жасау;
• мал шаруашылығына арналған машина жасау;
• жемшөп өндіруге арналған машина жасау;
• тамақ өнеркәсібіне арналған машина жасау;
• минералды тыңайтқыштар өндіру;
• микробиологиялық өнеркәсіп;
• химиялық тыңайтқыштар және химияландырудың басқа да құралдарын, сондай-ақ өсімдіктерді қорғау құралдарын өндіру;
• басқа салалар.

Ауыл шаруашылығымен ұсынылған екінші сала бүкіл агроөнеркәсіптік кешеннің орталық буыны болып табылады. Онда соңғы өнімнің 50% - ға жуығы өндіріледі, негізгі өндірістік қорлардың 65% - ға жуығы және қызметкерлер санының 60% - ы шоғырланған кешен.

АӨК екінші саласы екі саладан тұрады: өсімдік шаруашылығы және мал шаруашылығы, олардың әрқайсысы бірқатар ішкі салаларға бөлінеді. Атап айтқанда, өсімдік шаруашылығы саласында мынадай кіші салалар бөлінеді: астық өндіру; картоп өсіру; зығыр шаруашылығы; көкөніс шаруашылығы; жемшөп өндірісі және т. б. Мал шаруашылығына тиесілі кіші салалар: мал шаруашылығы; шошқа шаруашылығы; құс шаруашылығы және т. б.

3-Сурет - АӨК салалық құрылымы

Ескерту. [2] дереккөз негізінде автормен құрастырылған

Ұлттық экономиканың басым саласы ретінде ауыл шаруашылығының рөлін алдын ала айқындайтын ерекшеліктер мыналар болып табылады:

капиталдың баяу айналымы, өсімдік шаруашылығы өндірісінің және мал шаруашылығы өнімдерінің көптеген түрлерінің маусымдылығы, өндірістік кезеңнің ұзақтығы, аяқталмаған өндірістің жоғары үлес салмағы;

ауыл тұрғындары үшін көбінесе жалғыз жұмыс беруші ретінде әрекет ететін және зейнеткерлерді қоса алғанда, ауыл халқына қатысты маңызды әлеуметтік функцияларды орындайтын ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының ерекше жағдайы;

қызметтің балама түрлерін құрудың күрделілігі, әсіресе шалғай жерлерде;

шаруашылық банкрот болған жағдайда өнімді жерлерді ауыл шаруашылығы өндірісінен шығаруға жол бермеу.

Үшінші сала ауыл шаруашылығы шикізатын дайындауды, тасымалдауды, сақтауды, қайта өңдеуді, түпкілікті өнімді өткізуді (тамақ, жеңіл, құрама жем өнеркәсібі, сондай-ақ дайындаушы және сауда ұйымдары) қамтамасыз ететін салалардың жиынтығын қамтиды. Оның үлесіне түпкілікті өнімнің жалпы көлемінің 40% - ы, барлық негізгі өндірістік қорлардың және АӨК қызметкерлері санының 20% - ы тиесілі [3] .

АӨК серпінді дамуының басты шарттарының бірі оның барлық үш саласының теңгерімділігі болып табылады. Дамыған елдерде түпкілікті өнім құнының негізгі бөлігі үшінші салада құрылады. Онда ауыл шаруашылығы шикізатын кешенді қалдықсыз қайта өңдеу, оны сақтау, бөлшектеп өлшеу және дайын өнімді орау қамтамасыз етіледі. Мәселен, Батыс Еуропа мен АҚШ елдерінде бұл салада өнімнің бөлшек құнының 75-80% - ы құрылады.

АӨК-нің өсімін молайту-функционалдық құрылымы АӨК-нің өсімін молайтудың бес сатысынан тұрады:

• өндіріс құралдарын өндіру;
• ауыл шаруашылығы өндірісі;
• ауыл шаруашылығы шикізатынан азық-түлік, тұтыну заттарын өндіру;
• өндірістік процестің барлық сатысындағы өндірістік-техникалық қызмет көрсету;
• АӨК-нің түпкілікті өнімін тұтынушыға өткізу.

АӨК-нің ұдайы өндіру-функционалдық құрылымы АӨК-нің соңғы өнімін өндірудің негізгі технологиялық сатыларының арақатынасын және олардың әрқайсысының оның құнын қалыптастырудағы рөлін көрсетеді. АӨК-нің репродуктивтік-функционалдық құрылымын жетілдірудің негізгі бағыты АӨК-нің түпкілікті өнімін ұдайы өндірудің бірыңғай процесінің жекелеген және барлық кезеңдері арасындағы даму пропорцияларын оңтайландыру болып табылады. Әлемнің неғұрлым дамыған елдерінің тәжірибесі көрсеткендей, АӨК түпкілікті өнімінің (азық-түлік, киім, аяқ киім, мата) жан басына шаққандағы ең жоғары шығымы кешен құрылымында ауыл шаруашылығы өнімін қайта өңдейтін салалардың үлесі жоғары жерлерде алынады. Мысалы, дамыған елдерде ауыл шаруашылығы шикізатының өнімдерін өңдеу және сату саласында ауыл шаруашылығына қарағанда бірнеше есе көп жұмысшылар жұмыс істейді.

АӨК-нің аумақтық (өңірлік) құрылымы осы аумақ шеңберінде, яғни республика, облыс және аудан ауқымында тиісті салалардың ауқымдылығын қамтиды. Аудандар мен облыстардың аумақтық АӨК-дері республиканың бірыңғай АӨК құрамдас элементтері болып табылады. Олардың негізгі функциясы-жергілікті халықтың қажеттіліктері үшін және басқа да аймақтық АӨК тұтынушыларымен сату және айырбастау үшін өз өндірісінің ауылшаруашылық шикізатынан ауылшаруашылық және өнеркәсіптік өнімдер өндірісінің көлемін оңтайландыру. Аймақтық АӨК-нің айрықша ерекшелігі-белгілі бір аймақтың ауылшаруашылық өндірісінің мамандануы сәйкесінше олардың агроөнеркәсіптік кешенінің мамандануына әсер етеді.

АӨК-нің азық-түлік-шикізат құрылымына азық-түлік кешені мен азық-түлік емес тауарлар кешені кіреді. Азық-түлік кешені: астық өнімдері, қант қызылшасы, жеміс-көкөніс консервілеу, арақ-шарап, ет, сүт, май-тоң май сияқты кіші кешендерді қамтиды. Азық-түлік емес тауарлар кешені келесі қосалқы кешендерді қамтиды: жемшөп, тоқыма, былғары, аң терісі және т. б.

Осы кешендер мен кіші кешендердің әрқайсысына өндірістің тиісті мамандандырылған құралдарын, ауыл шаруашылығы шикізатын және оның өнеркәсіптік қайта өңдеу, сақтау және дайын өнімді өткізу жөніндегі кәсіпорындар кіреді.

Азық-түлік және шикізат кешендері мен қосалқы кешендердің негізгі мақсаты-халықтың тиісті өнім түрлеріне қажеттіліктерін барынша қанағаттандыру болып табылады.

АӨК құрылымының әртүрлі аспектілерін сипаттау үшін жұмыспен қамтылған қызметкерлер санының үлес салмағы, өндірістік негізгі қорлар құны, жалпы, таза және түпкілікті құн пайдаланылады республиканың немесе облыстың АӨК бойынша осы көрсеткіштердің жалпы сомасындағы әрбір кешеннің немесе кіші кешеннің өнімдері. АӨК құрылымының әлеуметтік-экономикалық тиімділігінің негізгі көрсеткіштері: азық-түлік және азық-түлік емес тауарлар өндірісінің деңгейі барынша дамыған елдердегі ғылыми негізделген нормалармен және нақты деңгеймен салыстырғанда халықтың жан басына шаққандағы жеке ауыл шаруашылығы шикізатынан алынған тауарлар көлемінің өсуі; еңбек өнімділігінің деңгейі мен қарқыны; қор қайтарымының деңгейі мен өсу қарқыны; агроөнеркәсіптік өндіріс рентабельділігінің деңгейі мен өсу қарқыны.

1. 2 Агроөнеркісіптік кешеннің экономикалық мәні, сипаттамасы, құрылымы мен жіктелуі

ҚР-да агроөнеркәсіптік кешен экономиканың аса маңызды саласы және ол экономикалық дағдарысты жою, тамақ және жеңіл өнеркәсіпті дамыту, саяси және әлеуметтік тұрақтылықты қамтамасыз ету жолында шешуші роль атқарады. Көптеген жылдар бойы өнімді еңбекке ынталандыру тетіктерін жете пайдаланбағандықтан аграрлық салада терең дағдарыс қалыптасты. Одан шығудың бірден-бір жолы осы салада кешенді және жүйелі түрде экономикалық реформа жүргізу керек болды. Еліміздің әлемдік сауда ұйымына кіруі ауыл шаруашылық өнім өндірушілері үшін - дақылдардың сапасын, өнімділігін арттыру керек. Сапалы өнім алу, өнімділікті жоғарылату бірінші кезекте қызмет көрсететін орталықтардың техникалық базасын жетілдіру. Алдыңғы қатарлы экологиялық қауіпсіз техникамен, технологиямен жабдықталуын тиімді ұйымдастыруын қажет етеді. Сонымен қатар өндіріс тиімділігін жоғарлатуға алып келетін инновациялармен жаңа технологияларды енгізу негізгі функциясы болып табылады. Агроменеджерлерді жалдау әлемдік нарықта бәсекеге қабілетті өнім өңдіруге негіз болады. Нарықтық экономика жағдайында агроөнеркәсіптік кешенінде жүргізілген реформаның негізгі мақсаты өндірістің тиімділігін арттыру, өнім сапасын жақсарту, өнімнің өзіндік құнын төмендету арқылы халықты азық- түлік пен қамтамасыз ету болып табылады. ҚР - сы ауыл шаруашылығын тиімді дамытудың бір жолы ауыл шаруашылығын материалдық - техникалық ресурстармен, өндірістік қызмет көрсетуді қамтамасыз етуші кәсіпорындарға, ауыл шаруашылық кәсіпорындарын техникалық және жөн - жобалық көмек көрсетуші фирмаларға көңіл аудару.

Агроөнеркәсіптік кешен және оның құрылымы:

Бірінші сфераға: қор шығаратын салаларға-трактор және ауыл шаруашылығы машиналарын жасау, минералдық тыңайтқыштар және өсімдік пен малды қорғаудың химиялық құралдары, ауылдық құрылыс, өндірістік мал азығын өндіру және микробиология, сонымен қатар суландыру құрылысы сияқты қорды қажет ететін салалар кіреді.

Екінші сфераға: таза ауыл шаруашылық өндірісінің салалары - егін шаруашылығы, мал шаруашылығы және ауыл шаруашылық жем өндірісі немесе мал азығын өндіру жатады.

Үшінші сфераға: әдетте ауыл шаруашылығы шикізаттарын дайындау, тасымалдау, сақтау және өңдеуді қамтамасыз ететін салалар мен өндірістердің жиынтығы болып табылады.

Қазіргі заманғы ауыл шаруашылығының экономикалық үрдістерге және ауыл шаруашылығы өнімдерінің нарығына үлкен бизнестің әсері күшейген шақтағы аралас салалармен тығыз топтасып кетуі ауыл шаруашылығындағы экономикалық бағыттарды аралас салалардың әсерінен бөлек қарастыру терең зерттеуге мүмкіндік бермейтіндіктен, агробизнесті жүзеге асырудың теориялық әдістемелік негіздерін дамыту және практикалық әдістерді оқып үйрену қажеттілігі туады.

Сонымен қатар, агроөнеркәсіп кешенінің инфрақұрылымның мәні, түсінігі және жіктелуіне тоқталып өтейік. Ауыл шаруашылығында тиімді, ұдайы өндіріс процесінің қалыптасуы қызмет көрсететін салаларға байланысты. Қызмет көрсететін салалар ауылшаруашылығына ең қажетті, маңызды қызметтерді орындайды. Ауыл шаруашылығының өндіріс көлемі ұлғайған сайын материалдық-техникалық ресурстарды, қосалқы материалдарды т. б. жұмсау мөлшері ұлғаяды. Шаруашылықтың электр энергияға, көлікке, байланыс құралдарына, өнімдерді сақтауға деген қажеттіліктері артады.

Ауыл шаруашылық өнімдерін тұтынушыларға жеткізіп беру, шаруашылықтың ұдайы өндіріс процесіне әсер ететін жабдықтау, жөндеу жұмыстарын қамтамасыз ететін салалардың қажетті құрылысымен қамтамасыз ететін тағы басқа да салалардың, қажетті ауыл шаруашылық өнім көлемін өндіру үшін олардың бірдей дамуы, нарық жағдайында маңызды рөлге ие болып отыр. Бұл айтылған салалар мен қызметтердің жиынтығы экономикада «инфрақұрылым» деп аталады.

Инфрақұрылым деп - экономикалық және әлеуметтік қайта өндіріске қажетті жағдай жасайтын салалар өндірістердің кешені ретінде бейнеленеді. Ол өндіріс процесінде пайда болатын технологиялық, өндірістік, экономикалық байланыстарды іс жүзінде асыру жолымен агроөнеркәсіп кешенінің тиімді қызмет атқаруына ықпал етеді.

Инфрақұрылым ауыл шаруашылық өндірісін интенсификациялаудың және оның тиімділігін арттырудың маңызды факторларының бірі. Инфрақұрылым өндіріс көлемін арттыруға және ауыл шаруашылық өнімінің сапасын жақсартуға қажетті жағдай жасайды. Инфрақұрылым ұйымның соңғы тұтынуы өнім өңдіруге елеулі әсер етіп, жалпы өндірісте қызметтің тиімді атқарылуын жүзеге асырады. Инфрақұрылымның басты мақсаты негізгі салалардың бірқалыпты үздіксіз қызмет атқаруын қамтамасыз ете тұрып, оларды жан-жақты жабдықтай отырып, барлық агроөнеркәсіп кешен салаларының тиімділігін арттыру болып табылады.

Инфрақұрылымды негізгі салалармен салыстырғанда өздеріне тән ерекшеліктері бар. Олар өздігінен ешқандай өнім өндірмейді, бірақ инфрақұрылымсыз ешбір жаңа өнім өндіру, сондай-ақ соңғы тұтыну өнімі қажетті көлемде өндірілмейді.

Олардың негізгі салаларға қызмет көрсетуі арқылы жұмыстың соңғы нәтижесінің тиімді болуын қамтамасыз етеді. Инфрақұрылымның аса ерекше функцияларының бірі - негізгі өндірісте өнімдерді одан әрі ұқсату (сату, тасу т. б. ) қызметтерін өз қолдарына алып, негізгі салаларға өндіріс өнімін молайтуға, мамандығын тереңдетуге мүмкіндік беру.

Агроөнеркәсіп кешенінің инфрақұрылымының барлық элементтерін төмендегідей белгілері бойынша топтауға болады:

• Өндірістік процеске ықпал ету дәрежесі бойынша;
• Салалық белгі бойынша;
• Территориялық белгісі бойынша;
• Функционалдық белгісі бойынша;

Өндірістік процеске ықпал ету дәрежесі бойынша инфрақұрылым: өндірістік және әлеуметтік болып бөлінеді. Қазіргі нарықтағы ауыл шаруашылық өндірісін дамыту үшін өндірістік инфрақұрылымның орны ерекше. Өндірістік инфрақұрылымның құрамына өндіріс құралдарының қалыпты жұмысын қамтамасыз ететін салалар кіреді. Оның құрамына ауыл шаруашылық өндірісіне тікелей қызмет көрсететін салалар кіреді.

Өндірістік инфрақұрылым 2 салаға бөлінеді:

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс