Каспий мұнайын тұтынушы елдер

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 94 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ

Тақырып өзектілігі: cу ресурсы мемлекет қазынасындағы ең қажеттілерінің бірі болып келеді. Мемлекет түгел, тіпті бір тал шөпте сусыз өмір сүре алмайды. Ал мемлекет үшін су өте қатты қажет. Халықтың тіршілігін қамтамасыз ету үшін су қажет, егістіктерді суару үшін су керек, көшелерді жуу және тағы басқа мемлекеттің күнін жасау үшін әрқашанда су қажет болған. Тарихқа үнілсек ең бірінші мемлекеттер суы мол өзеңдер мен көлдердің жанынан пайда болған. Ұлыбритания мен Франция сияқты мемлекеттер барлық мұхиттардағы суларды өз қарамағына алу үшін жылдар бойы көптеген қаражат құртып өз флоттарын дамытқан. Қазірдің өзінде де мұхитқа шыға алатын мемлекеттердің экономикалық потенциалы мұхитқа шығатын жолы жоқ мемлекеттен әлдеқайда артық. Себебі, тауарларды кеме арқылы тасылмау ең арзан және тиімді жол болып келеді. Яғни, су ресурстары тарихымыздың әр кезеніңде әр мемлекет үшін өзекті болып келді, қазір де өзекті болып келеді және болашқта да өзекті болып қала береді.

Орталық Азияның басты мәселесі - су тапшылығы және мұхиттардан алыс орналасуы. Аумағы миллиондаған километрге жететін алып мемлекеттерге бірнеше ғана теңіз және бірнеше арық өзіңдер ғана су көзі болып келеді. Оған қоса, экологиялық салдардың әсерінен Арал теңізінің тарылып қалу есебінен Орталық Азиядағы су тапшылығы одан сайын өрши түсті. Енді осы аймақтағы ең ірі су ресурсының көзі болып Каспий теңізі ғана қалды. Сондықтан да Орталық Азиядағы орналасқан мемлекеттер үшін Каспий теңізінде өз үстемдігін сақтап қалу және оның көбірек бөлігін өзіне тартып алу олардың болашағы үшін өте маңызды және өте өзекті мәселе болып келеді. Қазақстан үшін, біз - Қазақстан азаматтары үшін бұл өмір сұрағы болып табылады. Өйткені, Каспий Қазақстан үшін тек су көзі ғана емес, Каспий Кақазстан үшін үлкен экономикалық күш. Казақстан Каспий мұнайын игеріп сату арқылы өзінің бюджетінің жартысынан көбін толықтырады. Осы жұмысы арқылы ғана Ақтау, Маңғыстау сияқты ірі қалалар дамып, ондағы адамдар табыс тауып күн көре алады. Каспий Қазақстан халқы үшін ірі балық қойнауы болып келеді. Яғни, Каспий мәселесі бойынша Қазақстан ұстанымы біз ұшін тек өзекті ғана емес, өмір үшін өте маңызды [1, 174 б] .

Бүгінгі халықаралық қатынастарда Каспийдің құқықтық мәртебесін анықтау маңызды мәселенің қатарында. Каспий теңізі географиялық орналасуына қарай бірқатар мемлекеттің қарым-қатынасына тікелей әсер етіп отыр. ХХ ғасырдың 90-жылдарына дейін Каспий аймағы КСРО-Иран байланысымен айқындалған еді. Кеңес Одағы ыдыраған соң тәуелсіз республикалардың құрылуы аймақтағы геосаяси тепе-теңдіктің өзгеруіне алып келді. Каспий бассейнінің энергетикалық қоры мен транзиттік мүмкіншілігі таяу жатқан елдерден тыс әлемнің жетекші державаларының да назарын аударады. Шығыстанушы Олжас Бейсенбаевтың сараптамасы қарт Каспийдің

жағалауындағы елдердің Тәуелсіздік алғалы көтеріп, зерттеп, әртүрлі деңгейде жиындар өткізуіндегі мақсат, мүдделері айтылыпты

Тақырыптың зерттелу деңгейі: халықаралық қатынастардағы Каспий мәселесі және ондағы Қазақстан Республикасының ұстанымын бұған дейін Касенов У. Т., Федоров Ю. Е., Дьяченко С. Б., Войтоловский Ф. Г., Громыко А. А., Кушкумбаев С. К., Мерзляков Ю. Н. сияқты біздің және шетел ғалымдары зерттеген.

Солардың ішінде осы дипломдық жұмыстың жазылуына негіз болған Громыко А. А. Новая «Великая игра» еңбегі. Мұнда автор қазіргі уақыттағы Каспий теңізі үшін таласты XIX ғасырдағы Ұлыбритания мен Ресейдің Орталық Азия ұшін күресімен салыстырады. Және соған сілтеп кітабын «Великая игра» деп атайды. Еңбекті оқи отырып Каспий теңізі басқа елдердің өмірінде қандай рөл алатындығын және олар қандай позиция қостанатындығын анық түсінуге болады.

Дабири М. Д. «Каспий теңізінің құқықтық режимі: жаңа жағдайлардағы тату көршілік негізіндегі өңірдің экономикалық дамуы» еңбегі де көп үлес қосты. Автор өз еңбегінде Каспий теңізінің өңірлегі рөлін жақсы түсіндіреді және оның қажеттілігіне дұрыс сілтеме жасайды. Еңбекте Каспий мәселесі толық ашылып ондағы көршілес мемлекеттердің мәселесі ашық айтылады.

Кушкумбаев С. К. «Қазақстанның ішкі және сыртқы саясатының кейбір аспектілеріне энергия ресурстарының әсері» еңбегі арқылы Қазақстанның өміріндегі Каспий рөлі туралы көп білуге болады. Автор Қазақстан үшін су сияқты энергия ресурстарының аса қажеттіліктерін тиянақты жеткізеді. Еңбекті оқи отырып Каспий мәселесі жайындағы Қазақстан ұстанымын түсінуге болады. Каспийдің құқықтық мәртебесінің кейбір аспектілері кеңес заңгерлері А. Т.

Уусталь мен А. Н. Николаевтың еңбектерінде қарастырылды, олар елуінші жылдары өз зерттеулерінде Каспий теңізі жабық теңіз емес, шекаралық көл болып табылады және оны шекаралық көлдердің құқықтық режиміне бағындыру керек деген қорытындыға келді және соған сәйкес Каспий теңізінің құқықтық мәртебесін бөлу керек кеңес және Иран учаскелеріне. Сонымен қатар, өз зерттеулерінде олар Каспийді шекара көліне жатқызу қажеттілігін, ең алдымен, КСРО қауіпсіздігінің саяси критерийлері мен мүдделерімен негіздеді

Зерттеу объекті: Каспий теңізі және Қазақстан. Зерттеу пәні: халықаралық қатынастар мәселесі.

Дипломдық жұмыстың мақсаты: халықаралық қатынастардағы каспий мәселесін және ондағы Қазақстан Республикасының ұстанымын зерттеу және талдау.

Бұл мақсатқа қол жеткізу үшін келесі міндеттерді көздедік:

Каспий теңізінің теориялық-құқықтық жағдайын анықтау;
Каспий мәселелерін зерттеудегі теориялық және әдістемелік негіздерді қарастыру;
Каспий теңізінің құқықтық мәртебесі бойынша тұжырымдар мен бағдарламалардың ерекшеліктерін анықтау;
ТМД елдері мен Қазақстанның Каспий өңіріндегі ынтымақтастығының ерекшеліктері мен болашағын қарастыру;
Каспий өңірінің ресурстарын пайдалану және тасымалдау бағыттарын зерттеу;
Каспий самиттерінің ретроспективасы: тұрақтылықтан прогреске дейінгі жағдайын талдау;
Каспий аймағының мақсаты мен геосаяси шындықты анықтау;
Каспий мәселесіндегі елдердің мүдделері мен болашағы айқындау;
Каспий теңізіндегі мәселелер және оның ықтимал шешу жолдарын қарастыру.

Дипломдық жұмыстың әдіснамалық негізі әдістердің екі түрінен тұрады: жалпы және арнайы әдістер.

Жалпы әдістер: талдау, синтез, дедукция және индукция.

Арнайы әдістер: контенттік талдау Каспий теңізінің халықаралық қатынастардағы рөліне байланысты әдебиеттерді зерттеуде қолданылды, Каспийдің мәселесін шешу үшін жаңа және ескі жоспарларды салыстыру кезінде салыстырмалы әдіс қолданылды, құжаттарды зерттеу әдісі Каспий теңізінің құқықтық дәрежесін зерттеуде қолданылды, ҚР заңдары мен халықаралық құқық заңдары сияқты құжаттарды зерттеуде қолданылды, мысалы. Каспий тарихын, 2022 жылдың бірінші жартысындағы соңғы оқиғаларды зерттеу кезінде жүргізілді хронологиялық және жүйелік қолданылды.

Дерек көздері: заңнамалар, депутатар сұхбаттары, мақалалар, жаңалық дәне интернет ресурстары.

Каспий теңізі бассейнінде осы бассейнді пайдаланатын екі Каспий маңы мемлекеті - КСРО мен Иран арасында 70 жылдан астам тұрақты саяси ымыра сақталды. КСРО ыдырағаннан кейін Әзірбайжан, Қазақстан және Түрікменстан Каспий теңізінің халықаралық-құқықтық режимінің толыққанды қатысушылары ретінде өздерін заңды мұрагерлікпен жариялады және солай деп танылды. Осы кезеңде АҚШ Каспий аймағын өзінің ұлттық мүдделерінің аймағы деп жариялады, ал кейбір басқа Еуропа мемлекеттері көмірсутек ресурстарын дамытуға қатысу ниеті туралы мәлімдеді. Каспий теңізін пайдалану құқығы тек Каспий маңы мемлекеттеріне тиесілі деп сендірді. Бұл тұжырым Ресейдің барлық территорияларды қамтитын мемлекет ретінде тарихи қалыптасқан географиялық және геосаяси жағдайымен негізделген, жаңа тәуелсіз Каспий маңы мемлекеттері мен барлық минералды қазбаларды орыс өнеркәсіпшілері әзірледі, ал қалыптасқан байланыстар Кеңес Одағы ыдырағаннан кейін сақталып, әрі қарай дами берді. Жоғарыда айтылғандардың бәріне қарамастан, жаңа егемен Каспий мемлекеттері бірден Каспийдің мәртебесі мен режимін анықтайтын 1921-1940 жылдардағы Ресей-парсы және Кеңес-Иран шарттарының заңды күшін мойындамайтындықтарын мәлімдеді, өйткені бұл шарттардың ережелері олардың осы теңіз бассейнін пайдалануға заңды құқықтарына нұқсан келтіреді. Ресей мен Иранның құқықтарын бекітеді. Алайда, жаңа каспий маңы мемлекеттері Әзербайжан, Қазақстан және Түркіменстан Ресей мен Иран толық құқылы қатысушы болып танылды. Бұл ретте жаңа каспий маңы мемлекеттері

Каспийдің тарихи қалыптасқан мәртебесін біржақты тәртіппен өзгертуге әрекет жасауда. Мұндай ұстаным заңсыз, өйткені жағалаудағы құқықтық мирасқор мемлекеттердің жаңа көпжақты келісімі жасалғанға дейін қолданыстағы халықаралық шарттар 1978 жылғы шарттарға қатысты мемлекеттердің құқықтық мирасқорлығы туралы Вена конвенциясына сәйкес өз күшін толық сақтауы тиіс. Қазіргі уақытта Каспий маңы мемлекеттерінің бәсекелестігі әсіресе энергетика саласында, яғни негізінен энергия тасымалдаушыларға бақылау орнатуда өткір білінеді. Біздің ойымызша, Каспий маңы мемлекеттерінің бірінші кезектегі міндеті Каспий маңы мемлекеттерінің әрқайсысының мүдделеріне нұқсан келтірмей, өздерінің ұлттық мүдделерін қамтамасыз ету жолдарын іздестіру болып табылады. Бұл мәселені шешу Каспий теңізінің мәртебесі мен режимі туралы мәселені мемлекетаралық деңгейде қаншалықты тиімді, келісілген негізде реттеуге болатынына тікелей байланысты [2] .

Қазіргі жағдайда Каспий маңы мемлекеттерінің өзара іс-қимылының басқа бағыты көпқырлы халықаралық экономикалық ынтымақтастықты дамыту, атап айтқанда, газ және минералдық ресурстар өндіру, кеме қатынасы және балық аулау, қоршаған ортаны қорғау мәселелері жөніндегі мәселе болып отыр.

Кеңестік кезеңдегі халықаралық-құқықтық ғылымға жүгінетін болсақ, онда Әзірбайжаннан келген халықаралық заңгер Р. Ф. Мамедовтың «Каспий теңізінің халықаралық-құқықтық режимі» диссертациялық зерттеуін атауға болады. 1989 жылы жүргізілген осы зерттеуде Каспий теңізін халықаралық теңіз құқығының нормалары қолданылмайтын және Каспий теңізін Астара - Гасан-Кули желісі бойынша делимитациялау қажеттілігі негізделетін шекаралық көл ретінде қарау ұсынылады.

Бірінші бөлімінде біз тарихи оөиғалар мен авторлар еңбектері және заңнамалар арқылы Каспий теңізінің құқықтық жағдайын анықтаймыз.

Екінші бөлімде біз басқа елдердің каспий мәселесі бойынша қстанмын анықтап, осы мәселені шешуге арналған шараларды және олардың нәтижелерін талдаймыз.

Үшінші бөлімде бастапқы екі бөлімде жиналған ақпараттар арқылы Каспий мәселесіің болашағын болжап, оны тез арада әрі Қазақстан ұшін тиімді жолмен шешу үшін өз ұсыныстарымызды білдіреміз.

Дипломдық жұмыс үш бөліктен кіріспеден, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттерден тұрады.

КАСПИЙ ТЕҢІЗІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ-ҚҰҚЫҚТЫҚ ЖАҒДАЙЫН АНЫҚТАУКаспий мәселелерін зерттеудегі теориялық және әдістемелік негіздер

Каспий аймағына Каспий теңізінің периметрі бойынша орналасқан бес ел кіреді: Әзірбайжан, Ресей, Қазақстан, Иран және Түркіменстан. Біз осы елдердің халықтарының ажырамас байланыстармен байланысуының көптеген себептерін таба аламыз. Бұл елдерді тек география ғана емес, сонымен бірге жалпы тарих, тіл және мәдениет біріктіреді. - Ираннан басқа, бес мемлекеттің төртеуінде ортақ нәрсе бар-Ресей империясының, КСРО - ның мұрасы және орыс тілі. - Қазақтар, әзірбайжандар мен түрікмендердің ортақ түркі тамыры бар, бұл ортақ түркі мәдениеті мен тілінде көрініс табады. - Ислам қазақтарды, түрікмендерді, әзірбайжандар мен ирандықтарды біріктіреді.

Ислам-көпұлтты Ресей Федерациясындағы дәстүрлі діндердің бірі. - Исламның шиит нұсқасы және жалпы тарихи өткен ирандықтарды әзірбайжандармен біріктіреді. - Оларды біріктіретін басты нәрсе-Каспий теңізі. Теңізде оларды ортақ кеме қатынасының артықшылығы біріктіреді: Каспий маңы елдерінің әрқайсысы кез келген басқа Каспий маңы елімен кедергісіз көлік қатынасына құқығы бар. Каспий теңізіне шығу барлық Каспий маңы мемлекеттеріне оның табиғи ресурстарына егемендік береді. Барлық Каспий маңы елдері үшін олардың аумағында көмірсутектердің үлкен қорларының болуы сөзсіз артықшылық және табысты экономикалық дамудың кепілі болып табылады. Каспий ресурстарының әлемде баламасы жоқ.

Бүгінде Каспий теңізіндегі белгілі кен орындарының саны бұл өңірді әлемдегі басым орындардың біріне қояды. Әр түрлі бағалаулар бойынша оның қоры 8 - ден 22 миллиард тоннаға дейін көмірсутектерге бағаланады-бұл Парсы шығанағынан кейінгі мұнай мен газ қоры бойынша екінші орын. Каспий теңізінің табиғи ресурстарына қатысты өз егемендігін жүзеге асыруға деген ұмтылыс тәуелсіз елдерді теңіздің халықаралық-құқықтық мәртебесін айқындаудың жаңа тәсілдерін әзірлеуге итермелейді. Каспий теңізі - «жабық» теңіздердің ішіндегі ең ірісі. Оның ұзындығы 1160 км, ені 330 км. Теңіз ауданы 42914 км2-ден асады. Периметрі бойынша жағалаудың ұзындығы 6400 км-ден асады, бірақ Каспий теңізінің Каспий маңы мемлекеттерінің энергетикалық саясаты үшін басты, стратегиялық маңызды активтері көмірсутектер мен мұнай болып табылады. Мысалы, Қазақстанның өзінде ғана Каспий қайраңында мұнай кен орындары бар, бұл Теңіз кен орнының 10-на тең, ал бұл 10 миллиард тоннаға 1 миллиард тонна. Мұнай қоры бойынша Каспий теңізі Парсы шығанағынан төмен, бірақ Солтүстік теңізден екі есе асып түседі. Мұнай өндіру-Каспий қайраңын игеру бағдарламасының бір бөлігі ғана. Екінші бөлігі - Каспий минералды ресурстарын әлемдік нарықтарға жеткізу. 2016 жылға қарай Әзірбайжан жыл сайын 1 100 миллион доллар алады. тонна мұнай, ал Қазақстан- 25-30 млн тонна. ол тонна экспорттауды жоспарлап отыр. Каспий мұнайын: Ресейдің Қара теңіз порттарына; Грузияның Қара теңіз порттарына; Түркияның

Жерорта теңізі порттарына; Парсы шығанағына; Еуропаға; Қытайдың Тынық мұхит порттарына жеткізу жоспарланып отыр. Каспий теңізінің мәртебесі туралы мәселе алғаш рет Петр I-нің (1722-1723) «парсы жорығынан» кейін пайда болды және осы жорықтан кейін Санкт-Петербург (1723), Решт (1729), Гулистан (1813) және Түркменчай (1828) трактаттарында шешілді. «Ресейлік сауда кемелері, әдеттегідей, Каспий теңізі мен оның жағалауларында еркін жүзуге, сондай-ақ оларға қызмет көрсетуге құқылы; кеме апаты жағдайында оларға Персияда барлық көмек көрсетіледі. Сонымен қатар, парсы саудагерлеріне бұрынғыдай Каспий теңізі арқылы жүзу және кемелерді Ресей жағалауына жеткізу құқығы беріледі, онда өзара кеме апаты болған жағдайда оларға кез- келген жәрдемақы беріледі. Әскери кемелерге келетін болсақ, ежелгі заманнан бері Ресей әскери туы астындағы кейбір әскери кемелер Каспий теңізінде жүзе алады; осы себепті, бұл Ресейден басқа ешбір державаның Каспий теңізінде әскери кемелері бола алмайтындығына байланысты бұрынғы ерекше заңмен қамтамасыз етілген және расталған». Осылайша, 1828 жылғы Түрікменчай трактатын талдау Каспий теңізі бір жағынан сауда кемелері үшін, ал екінші жағынан әскери кемелер үшін тек Орыс болды деп айтуға мүмкіндік береді. Персияны шектейтін бұл ереже 1921 жылғы 28 ақпандағы екіжақты достық және ынтымақтастық туралы шарттың 11-бабында күшін жойды: «осы Шарттың 1- бабы қағидаттарды жариялағандықтан, 1828 жылы 10 ақпанда Түркменчайда Персия мен Ресей арасында жасалған бейбіт трактат та күшін жоғалтты деген пікірге сүйене отырып, 8-бап екі Персияны Каспий теңізінде флотқа ие болу құқығынан айырған Мәртебелі Уағдаласушы Тараптар осы шартқа қол қойылған сәттен бастап олар Каспий теңізінде өз туы астында еркін жүзу құқығын тең дәрежеде пайдаланатындығымен келіседі». Осылайша, Каспий теңізі екі жақтың барлық кемелеріне ешқандай айырмашылықсыз ортақ болды. Алайда, шартта Каспий суларын бөлуге қатысты ешқандай ескертпелер болған жоқ. 10 жылдан кейін, 1931 жылы 27 қазанда КСРО мен Персия арасында Каспий теңізінде тек КСРО мен Персия кемелері бола алатындығы туралы елді мекендер, сауда және кеме қатынасы туралы конвенцияға қол қойылды. Дәл осындай ереже 1940 жылғы 25 наурыздағы КСРО мен Иран арасындағы сауда және кеме қатынасы туралы шарттың 13-бабында расталды. «Уағдаласушы Тараптар 1921 жылғы 26 ақпандағы Ресей Социалистік Федеративтік Республикасы мен Персия арасындағы шартта жарияланған қағидаттарға сәйкес бүкіл Каспий теңізінің бойында Кеңестік Социалистік Республикалар Одағына немесе Иранға тиесілі кемелер ғана бола алады деп келіседі". Бұл келісімде сонымен қатар шекараны қорғауда қиындықтар тудырған Каспий теңізінің бөлінуі туралы нақты ережелер болған жоқ. Кеңес Одағы 1935 жылы Хасан-Кули (Түркіменстан) - Астарачай (Әзірбайжан) желісін шекара желісі ретінде біржақты қабылдады. Сол кезде кеңінен қолданылатын «Кеңес-Иран теңізі» термині тек осы екі мемлекет, олардың ұйымдары мен азаматтары теңізді пайдалануға құқылы екенін білдірді. 1935 жылғы елді мекендер, сауда және кеме қатынасы туралы шарттың 14- бабында былай делінген: «КСРО мен Иранға бүкіл Каспий теңізі бойында және, тиісінше, КСРО туы астында немесе Каспий теңізінің жағалауында жүзіп жүрген

кемелер ғана мемлекеттердің бірінің азаматтарымен тең жағдайда бола алады. екі Уағдаласушы Тарап және сауда көлік ұйымы». Иран туы астында. Сондай-ақ, олар кемелерде тек өз мемлекеттеріне тиесілі адамдарды экипаж мүшелері ретінде қалдыруға келіседі». КСРО да, Иран да Каспий теңізінде шекараларды белгілеу және теңіздерге немесе ұлтаралық көлдерге қатысты әдеттегідей аумақтық суларды шектеу туралы мәселені көтерген жоқ, осы шарттарды жасасу кезінде де, одан кейін де. Керісінше, екеуі де, екінші жағы да Каспий шекараларының жоқтығын бірнеше рет атап өтті. Мысалы, 1976 жылы. Иранның Сыртқы істер министрлігі КСРО елшілігіне: «Каспий теңізінде Иран мен Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы арасындағы теңіз шекарасы сызығына қатысты ешқандай шарттар, келісімдер немесе белгіленген рәсімдер жоқ» деп нота жіберді. Алайда, іс жүзінде, 1934 жылдан бастап екі тарап су мен ауа арқылы Астара - Хасан-Кули желісі бойынша шартты шекараны ұстанды және бұл заңды реттелмеген теңіз шекарасы Кеңес-Иран Каспий қатынастарындағы өзара «заңды» нормаға айналды. 1982 жылғы КСРО-ның мемлекеттік шекарасы туралы Заң, егер КСРО-ның халықаралық шарттарында өзгеше көзделмесе, КСРО-ның мемлекеттік шекарасы «КСРО-ның мемлекеттік шекарасының КСРО-дан көлге немесе басқа су қоймасына шығуын байланыстыратын түзу сызық бойынша көлдерде және басқа да су айдындарында белгіленетіні"анықталмаса, жазылмаған норма деп санауға болады. Осылайша, КСРО мен Иран арасындағы Каспий теңізін көл қағидаты бойынша бөлу керек еді. Алайда, ұлттық құқық нормаларын Каспий теңізінің мәртебесін анықтаудың бастапқы нүктесі деп санауға болмайды, өйткені халықаралық құқықтың ішкі нормалардан басымдығы бар нормалары бар. Сонымен қатар, Каспий теңізінің Кеңес-Иран келісімдерімен белгіленген ішкі (құрлықішілік) су объектісі ретіндегі мәртебесін мемлекеттердің бүкіл халықаралық қоғамдастығы іс жүзінде мойындағанын атап өтеміз. Алайда, халықаралық құқықтың жаңа субъектілерінің пайда болуымен Каспий теңізін бөлу мәселесі де жаңа жолмен қойылды: енді ол екі емес, бес мемлекетке тиесілі болуы керек. Каспий теңізін бөлудің бүкіл күрделілігі оның халықаралық- құқықтық мәртебесінің «болмауынан» туындады, ол Ресей-парсы немесе Кеңес- Иран шарттарымен реттелмейді. Халықаралық құқықта теңіз аумақтары ішкі теңіз суларынан, аумақтық теңізден, айрықша экономикалық аймақтан және ашық теңіз суларынан тұрады. Үш жүз жылдан астам уақыт бұрын мемлекеттің теңіз шекарасы жағалаудан зеңбіректен атылуы керек деп есептелген. Енді 12 теңіз милінің қашықтығы толқындар мен адамдар су басқан жағадан ғана емес, сонымен бірге белгіленген бастапқы сызықтан да есептеледі. Сонымен бір мезгілде көршілес екі елдің теңіз иеліктері арасындағы шекара бір-бірімен келісім бойынша немесе халықаралық соттың шешімі бойынша белгіленеді. Бүгінгі таңда халықаралық құқықта су аймағын бөлудің көптеген нұсқалары бар. Каспий теңізі жағдайында олар географиялық мәртебесіне сәйкес екі белгі бойынша жіктелуі мүмкін: біріншісі - Каспий теңізі, екіншісі - Каспий көлі. Ежелгі заманнан бері Каспий теңізіне «теңіз» атауы берілген. Бірақ тарихи дәстүр Каспий теңізінің құқықтық мәселелерін шешудің бастапқы нүктесі бола

алмайды. Халықаралық-құқықтық актілер су объектісін теңізге немесе көлге жатқызған кезде оның мөлшерін ескермейді. Каспий теңізін Каспий теңізі деп санайтын ғалымдар Каспий теңізі мен Қара Богаз Гол арасындағы қарым- қатынастың халықаралық-құқықтық салдары болуы мүмкін деп санайды. [3]

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.