Ағылшын тілі сабақтарында қолданылатын көрнекіліктер
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ
ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Көрнекі құралдардың білім сапасында алатын орны
Орындаған:
Жетекші:
Нұр-Сұлтан 2022 ж.
Мазмұны:
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
4
1 Теориялық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
6
1.1 Көрнекі құралдардың түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
6
1.2 Көрнекі құралдарды сабақта тиімді қолданудың әдістері ... ... ... ..
8
ІІ Эксперименттік бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
11
2.1 Ағылшын тілі сабақтарында қолданылатын көрнекіліктер ... ... ...
11
2.2 Ағылшын тілі сабақтарында көрнекіліктерді қолданудың ерекшеліктерін зерттеудің эксперименттік жұмысы ... ... ... ... ... ... ... .
22
Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
27
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
28
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
30
Кіріспе
Алғаш рет педагогикадағы оқытудың көрнекілік принципінің теориялық негіздемесін XVII ғасырда ұлы чех педагогы - Я. А. Коменский өз еңбектерінде түсіндерген [2]. Ұстаз халықтық педагогиканың жетістіктерін қолдана отырып, кітап материалын балаға оқытуды, меңгертуді жеңілдететін құрал ойлап тапқан. Ол қазіргі тілмен айтқанда - көрнекі құралдар еді. Ян Амос Коменскийдің ұстанған алтын ережесі: ұстап сезу, көріп қабылдау, иіскеп білу, дәмін татып көру және түйсік жолымен қабылдау арқылы барлығын елестетуге болады. Оқушыларға осы жағдайларды жасау арқылы олардың санасына жаңа білімді терең бекітуге болады. Сондай-ақ, көрнекі құралдарды теориялық және практикалық қолдануды швейцариялық педагог, гуманист, ғалым И.Г. Песталлоцци өз еңбектерінде нақты дәлелдермен көрсеткен [4]. Дидактикалық технологияларға қатысты тақырыптардың мазмұнын түзуде белгілі ғалымдар Я.А. Понамарев, Б.Д. Богояволенская, М.В.Кларин, В.П.Беспалько, А.С. Белкин және өзге де ғалымдармен бірге отандық ғалымдар А.А. Бейсенбаева, Ж.А.Қараев, Г.К.Нургалиева, М.А.Абсатова, З.Ж. Жаңабаев, К.Көбдикова, А.К.МЫнбаева, З.М.Садвакасова т.б. еңбектері негізге алынып практикалық маңыздылығы тұрғысынан, қарастырып қолданыс тапқан [5].
Соңғы жылдары мектеп оқушыларының бірсарынды кітап тілінен жалығуын болдырмау мақсатында дидактикалық иллюстративті көрнекті құралдардың сан түрі қолданысқа шықты. Тіпті, осы көрнекілік құралдары білім сапасының артуына да өз ықпалын тигізді [23].
Мектеп оқушылары көрнекі-бейнелі ойлау қабілеттеріне ие болатыны белгілі, сондықтан ұстаз берген білім оқушыларға сөз, формулалар, әңгіме, диалог түрінде ғана емес, көрнекі бейнелер, бейнероликтер, кестелер, суреттер түрінде де жеткізілуі тиіс [1]. Бұл тұрғыда ағылшын тілі - ерекше пән. Оқушылар шет тілін меңгерудің, жаңа сөздерді үйренудің, сөздікпен жұмыс істеудің, грамматикалық құрылымдарды талдаудың ұзақ жолынан өтеді. Осы ретте жақсы нәтижелерге қол жеткізу үшін, яғни ағылшын тіліндегі мәтіндерді оңай түсіне алатын әрі шет тілінде еркін сөйлей алатын оқушылар тәрбиелеу барысында көрнекі құралдарды қолданудың маңызы зор. Сонымен, көрнекі құралдар дегеніміз - бұл оқу құралдарының ерекше түрі: карталар; кестелер; мәтін, сурет және сандар бейнеленген карталар жиынтығы және т.б., соның ішінде ақпараттық технологиялар негізінде жасалған оқушылардың сыныпта өз бетінше жұмыстануына немесе мұғалімнің барлық сынып оқушыларының алдында демонстрациялауына арналған материалдар [3].
Қазіргі таңда еліміздегі білім беру ұйымдарының басты өзекті мәселесі - білім сапасын арттыру. Ағылшын тілін үйренудің өзектілігі қазіргі әлемнің қажеттіліктеріне байланысты. Шет тілі бүгінде қоғамның тіршілігін қамтамасыз ететін құралға айналуда. Экономикалық қатынастардың дамуына байланысты шет тілінің рөлі артып келеді. Шет тілін үйрену және біздің азаматтарымыздың шет тіліндегі сауатты сөйлей алатын қазақтың лайықты бейнесін қалыптастыруға ықпал етеді, бұл сонымен қатар, тұлға бойындағы өз-өзіне деген сенімсіздік кедергісін жоюға мүмкіндік береді, өз мәдениетін өзгелер арасында таратуға және өзге халықтардың мәдениетін игеруге мүмкіндік береді. Көрнекі материалдарды ағылшын тілі сабақтарында тақырыпты қортындылау барысында және білімді игеруді бақылау құралы ретінде, сонымен қатар сабақта қосымша материал ретінде қолданса да болады. Bingo, Magic bag, Dominoes және т.б. форматтағы үлестірмелі карточкалары, түрлі викториналық ойындар, ребустар оқушылардың шет тілін тереңдетіп оқуға деген ынтасын арттырады [6].
Әр мұғалім үшін өзекті сұрақ: қалай оқыту керек?. Ол педагогиканың маңызды категорияларының бірі - оқыту құралдарының санатын меңзейді. Оқытудың көрнекі құралдарынсыз мақсатқа жету, жоспарланған мазмұнды жүзеге асыру, оқытуды танымдық іс-әрекеттермен толтыру мүмкін емес. Қазіргі педагогикалық тәжірибеде білім беру процесі әр түрлі педагогикалық формалардың, әдістердің, тәсілдердің, құралдардың, режимдердің және оқыту алгоритмдерінің ақылға қонымды үйлесімі арқылы мұғалімнің дидактиканың барлық бай арсеналын кең, бірақ негізделген орнымен қолдануымен жоғары тиімділікке жетеді.
Бұл зерттеудің проблемасы - кейбір ұстаздар дидактикалық көрнекі оқыту құралдарының рөлін бағаламайды, бұл оқушының техникалық, технологиялық жабдықталуының жеткіліксіздігіне әкеледі. Басқалары, керісінше, олардың рөлін негізсіз асыра бағалайды, бұл білім алушының ақпарат көлемінің көптігінен есте сақтай алмауына әкеледі. Дегенмен, әр түрлі оқу құралдарының ақылға қонымды, сол пән үшін тиімді, пропорционалды үйлесімі болғаны дұрыс.
Зерттеудің өзектілігі. Кез-келген оқу орнының білім беру процесін көрнекі құралдарды пайдаланбай жүргізу мүмкін емес. Білім беру процесінің сапасы осы көрнекі құралдармен қамтамасыз етілуімен тікелей байланысты. Көрнекілік оқушылардың назарын аударады, қызығушылығын арттырады, зерттелетін материалды терең түсінуге, мұқият игеруге және жадында ұзақ әрі жақсы сақтауға ықпал етеді.
Зерттеудің мақсаты Оқушылардың білім сапасын арттыруда түрлі дидактикалық көрнекілік құралдарды тиімді пайдаланудың жолдарын эксперимент жұмысының негізінде айқындау.
Зерттеудің міндеттері Көрнекі құралдардың түрлерін ажыратып қарастыру және оларға қойылатын талаптар;
Сабақта көрнекі құралдарды қолдану принциптерін зерттеу;
Әр түрлі көрнекі құралдардың білім сапасын арттырудағы рөлін
Көрнекі құралдардың ең тиімді түрлерін сабақ түсіндіру барысында қолдану.
Зерттеу нысаны ағылшын тілі сабақтарында қолданылатын көрнекіліктер.
Зерттеу пәні ағылшын тілі пәні бойынша әр түрлі көрнекі құралдарды қолдану үрдісі.
Зерттеу гипотезасы егер орта білім беретін мектептерде ағыылыш тілі сабақтарыында, сабақ мақсатына сай көрнекіліктің түрлері тиімді қолданылса, онда ағылышын тілінен білім сапсы артады
Зерттеудің теориялық маңыздылығы. Көрнекі құралдардың білім сапасында алатын орны туралы ғылыми теориялық мәліметтермен танысу.
Зерттеудің практикалық маңыздылығы. Көрнекі құралдардың білім сапасында алатын орны мәселесін эксперименталды-тәжірибелік зерттеу
Зерттеудің әдістері. Теориялық және эмпирикалық.
Зерттеудің базасы. Ақмола облысы білім басқармасының №1 жалпы білім беретін мектебі коммуналдық мемлекеттік мекемесі.
Зерттеудің құрылымы. Курстық жұмыс теориялық және эксперименттік бөлімнен тұрады. Қорытынды, пайдаланған әдебиеттер, қосымша берілген.
1 Теориялық бөлім
1.1 Көрнекі құралдардың түрлері
Көрнекі құралдардың түрлері қазіргі таңда өте көп. Дегенмен, әр мұғалім өзінің сабағына қажетті көрнекіліктердің тиімдісін таңдап пайдалануы маңызды. Оқытудың тиімділігі - оқушының барлық сезім мүшелерін қабылдауға тарту дәрежесіне байланысты екені белгілі. Оқу материалын сезімдік қабылдау неғұрлым әр түрлі болса, соғұрлым ол сіңіріледі. Бұл үлгі дидактикалық қағидасында көру арқылы көрінісін тапты. Көрнекі құралдар көмегімен ұсынылған теория жақсы есте қалады. Ол осы кезге дейінгі мыңдаған жылдар іс тәжірибесінде дәлелденген. Көрнекілік - білімді есте сақтауда оң нәтижені қалыптастырудың тиімді құралдарының бірі. Бірақ көрнекілік тек белгілі бір тақырыпты қарапайым көрсету ретінде қарастырылмауы керек. Көру ұғымы ойлау ұғымынан бөлінбейді, екеуі де өзара байланысты. Оқытудың көрнекілігі, тілдерді оқыту процесінде көрнекілік құралдарына сүйене отырып, оқу процесін құрудың дидактикалық принципі ретінде жаңа материалды ұсынуда, оқу материалын игеруді тексеруде және оқу құралдарын, кітаптарды, карталарды, схемаларды, кестелерді және т.б. жобалауда қолдануға болады. Көрнекіліктің әртүрлі құралдарын қолдана отырып: пәндер, макеттер, суреттер, ым-ишаралар, қозғалыстар, кинофильмдер және т.б., мұғалім оқу мақсатында білім беру коммуникациясын жүзеге асыру процесінде оқушыларға түрлі формалармен байланыстырып түсіндіреді.
Көрнекілік арқылы оқыту - оқу құралдарының ерекше түрі, көбінесе көрнекі: карталар, кестелер, мәтіні, сандары немесе суреттері бар карточкалар жиынтығы, реактивтер, өсімдіктер, жануарлар [9] және т.б., оның ішінде ақпараттық технологиялар негізінде жасалған, оқушыларға сыныпта және үйде өз бетінше жұмыс істеу үшін таратылатын немесе мұғалім бүкіл сынып (топ) алдында көрсететін көрнекілік материалды қолдану білім алушылардың білім беру қызметін жандандыруға, оқу уақытын үнемдеуге ықпал етеді. Бұл оқыту әрекеттерінің барлығы бердік көрнекілік принципі негізінде жүзеге асырылады. Оның негізігінде келесідей ғылыми заңдылықтар жатыр: адамның сезім мүшелері сырттай тітіркенгіштерді әр түрлі қабылдайды, адамдардың көбі көру органдарының аса жоғары сезімталдығына ие; рецепторлардан орталық жүйке жүйесіне бағытталған байланыс каналдарының өткізгіштік қабілеті өте жоғары; көру органдарынан миға келіп түсетін ақпарат қайта таңбаланбайды, ол оқушы есінде жеңіл, тез және берік бейнеленіп қалады [8]. Дегенмен көрнекі материалдардың кез келген барлық сабаққа бірдей қолдана беруге болмайды. Оларды қолданудың да өз мақсаттары бар: әр сабақтың тақырыбы мен ерекшелігіне сай алынады. Оның ішіне төмендегі бірнеше мақсаттарды кіргізуге болады:
оқушылардың материалды өз бетінше игеруі және әртүрлі ақпарат көздерімен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру;
білім алушылардың танымдық қызметін жандандыру;
жаңа материалды өз бетінше түсіну және игеру дағдыларын қалыптастыру;
көрнекілік материалдағы шартты алмастырғыштар, схемалар мен сызбалар шығармашылық қиялдың дамуына ықпал етеді;
кері байланысты және нәтижелерді бағалауды бақылау;
өзін-өзі бақылау және өзін-өзі түзету;
оқу материалын игеру процесінде жаттығу;
оқуға қызығушылығын күшейту;
ойлаудың белгілі бір түрін дамыту (көрнекі-бейнелі, теориялық, логикалық);
оқу қызметінің мәдениетін қалыптастыру;
зерттеу (шығармашылық) оқу міндеттерін бірлесіп шешуде зияткерлік және эмоционалды функциялардың өзара әрекеттесуін белсендіру.
Қазіргі таңда орта мектеп жағдайында қолданылатын көрнекі құралдардың түрлері өте көп. Бұл білім беру саласында жиі орын алып отыратын жаңашыл реформалардың бір жемісі десе де болады. Ал осы көрнекі құралдардың келесідей түрлері бар:
оқушыларды әртүрлі ақпарат көздерімен (оқулықтармен, карталармен, анықтамалықтармен, сөздіктермен, электрондық ресурстармен және т.б.) жұмыс істеуге арналған дидактикалық мәтіндер;
оқушылардың танымдық іс-әрекетін ынталандыруға бағытталған көрнекіліктер: ғылыми фактілерді зерттеуге, эксперимент дайындау және жасауға, ғылыми-техникалық зерттеулер жүргізуге арналған иллюстративті материалдар; түрлі өлшеу әрекеттерін және функционалдық тәуелділік графигін талдауды жүзеге асыруға арналған құралдар мен кестелер;
жадынамалар (ойлаудың логикалық операцияларын қалыптастыру нұсқаулығы: салыстыру, жалпылау, жіктеу, талдау, синтез);
әр түрлі деңгейдегі тапсырмалар бар шағын карталар: репродуктивті, трансформациялық, шығармашылық;
проблемалық сұрақтар мен тапсырмалар қамтылған шағын карталар;
қиял мен шығармашылықты дамытуға арналған тапсырмалар;
эксперименттік тапсырмалар;
жаңа материалды зерделеудің логикалық сызбалар және оқу жұмысының қажетті әдістерін көрсететін нұсқаулық іспетті шағын карталар;
кеңес карталары, түсіндірме суреттері бар дидактикалық материалдар, тапсырмалар жоспары, тапсырмалар түрі көрсетілген және т. б.;
тапсырманы орындау алгоритмі бар сызбалар;
өзін-өзі бақылау мүмкіндігі бар тесттер [7].
1.2 Көрнекі құралдарды сабақта тиімді қолданудың әдістері
Көрнекі құралдардың түрі көп екендігін жоғарыда айтып өттік. Дидактикалық құралдардың рөлі дидактикалық принциптерді іске асыруды күшейту болып табылады. Оқытудың көрнекі құралдарын әдістемелік негізделген кезде ғана қолдану керек екенін ескеру қажет. Оқытудың дидактикалық құралдарын дұрыс пайдалану үшін оқытудың бір құралынан екіншісіне логикалық ауысу мүмкіндігін табу керек, сабақ барысына сол күнгі тақырыптың оқу мақсаттары мен міндеттеріне барынша сәйкес келетін құралдарды енгізу қажет.
Көрнекі оқу құралдарын қолдану тиімділігін төмендететін жиі кездесетін педагогикалық қателіктер:
- педагогтың әдістемелік дайындығының жеткіліксіздігі;
- сабақтардағы аудиовизуалды оқу құралдарының дидактикалық рөлі мен орнын дұрыс анықтамау, аудиовизуалды құралдардың экспрессивті мүмкіндіктерінің олардың дидактикалық маңыздылығына сәйкес келмеуі;
- жоспарсыздық, құралдарды қолданудың кездейсоқтығы;
-сабақтың демонстрациялық құралдармен шамадан тыс жүктелуі, сабақты көрнекі-дыбыстық, әдеби-музыкалық композицияға айналдыру.
Оқытудың дидактикалық құралдарын қолдану орталық жүйке жүйесіне, әсіресе көру және есту анализаторларына үлкен жүктеме тудырады. Оларды өзара жиі ауыстырып қолдану ұстаздың ізденімпаздығын аңғартқанымен, білім алушылар үшін әр түрлі көрнекі құралдарындағы білімді, ақпараттарды қабылдау әрі есте сақтау өте қиын, ал бір дидактикалық құралды ұзақ уақыт қолдану - оқушылардың сабақтан жалығып кетуіне де себеп болады. Осыған байланысты дидактикалық көрнекі құралдарды қолдану психофизиологиялық зерттеулер негізінде құрылған арнайы гигиеналық нормаларға бағынуы керек:
көрнекі құралдарды жұмыс басталғаннан кейін 5-10 минуттан кейін қолданған жөн;
оқытудың дидактикалық құралдарын қолданған кезде сабақтың монотонды құрылымы тез шаршауға әкеледі, өйткені бүкіл сабақ барысында бірдей әрекеттерді орындау қиын. Сондықтан дидактикалық құралдарды теріс пайдаланбау, жұмыстың әртүрлі әдістері мен құралдарын өзара алмастырып отыру қажет;
бір апта ішінде білім алушылар үшін дидактикалық құралдарды қолданатын сабақтар саны 3-5-тен аспауы тиіс;
дыбыстық оқу құралдарын пайдалану кезінде дыбыстық жазбаны қолдану ұзақтығы 25-30 минут ішінде рұқсат етіледі. Дыбыс жазбасын беру үшін құлаққаптарды пайдаланған кезде оларды дыбыс сигналдарының ыңғайлы дыбыс деңгейін орнатуға мүмкіндік беретін жеке дыбыс деңгейін реттегіштермен жабдықтау қажет;
бір сабақта фильмнің ұзақтығы 30-40 минуттан, фрагменттердің ұзақтығы 4-6 минуттан, бір сабақта көрсетілетін фидео-фрагменттердің жалпы саны 7-ден аспауы керек;
арнайы гигиеналық зерттеулер көрсеткендей, оқушылардың шаршау дәрежесі қолданылатын көрнекі құралдардың түріне, көлеміне, түсінің қанықтылығына, ондағы ақпараттың күрделілігіне, сабақ тақырыбының күрделілігі мен эмоционалдылығына байланысты. Әр пән үшін шаршау факторларының оңтайлы қатынасы бар.
Сабақтарда дидактикалық көрнекі құралдарды пайдалана отырып педагог:
көрсетілетін негізгі нысандар мен құбылыстарды анықтайды, олардың мәнін түсіндіру арқылы сабақтың тақырыбын ашады;
дидактикалық құралдар арқылы алынған ақпараттың мазмұнына білім алушылардың назарын аударады;
білім алушылардың назарын зерттелетін объектінің қандай да бір жағына немесе бөлшегіне аударады;
білім алушылардың ойлау қызметін белсендіреді, ынталандырады;
белсенді танымдық ізденісте оқушыны қоса алғанда, проблемалық жағдай туғызады;
дидактикалық оқу құралдарының мазмұны мен сабақ тақырыбы арасында байланыс орнатады;
білім алушыларды күрделі ішкі байланыстар мен заңдылықтарды анықтауға жетелейді.
Сабақта экрандық құралдарды қолдану сабақтың ерекше құрылымын білдіреді:
1. Қарауға дайындық.
Ең тиімді нысаны - әңгіме, онда мұғалім арнайы әзірленген сұрақтармен оқушыларға осы тақырып бойынша білгендерінің бәрін есте сақтауға көмектеседі. Ұстаздың кіріспе сөзі ұзақтығы бойынша бірнеше минуттан аспауы тиіс.
Егер жеткілікті ұзақ фильм пайдаланылса, оқушылармен бірлесе отырып оның жоспарын қарастыру арқылы деректіфильмнің мазмұнына назар аудартуға болады. Жоспардың тармақтарын оқушылар фильмді көру процесінде басшылыққа алып, негізгі нысанды қосымшасынан ажыратуға, маңыздысын бөліктерін аса белсенділікпен тамашалауға көмектеседі.
2. Демонстрациядан кейін мұғалім сабақты әңгіме форматында жалғастырады, оның барысында:
- түсініксіз болған материалды қалай меңгергенін анықтайды;
- жаңа экран материалын бұрын зерттелген материалмен байланыстырады;
- алынған түсініктерді нақтылайды және толықтырады, оларды жүйеге келтіреді, қорытынды жасайды, жалпылайды.
Танымдық материалды түсіну тереңдігі мен есте сақтау беріктігі туралы оқушылардың сабақты қортындылау әңгімелерінің сапасы бойынша бағаланады, олар келесі талаптарға сәйкес келуі керек:
- видеоматериалдың негізгі қажетті сәттерін дұрыс және логикалық ретпен қою;
- деректі фильмдердегі заттар мен құбылыстар арасындағы себептік байланыстарды дұрыс анықтау.
Оқушылардың жауаптарының осы параметрлерге сәйкестігі бойынша мұғалім бұл жағдайда дидактикалық құралдарды қолданудың тиімділігін бағалай алады.
Қарастырылған дидактикалық құралдардың ерекшеліктері олардың оқу-тәрбие процесіндегі орнын анықтайды. Көрнекі құралдарды сабақта қолдануға болады:
жаңа оқу ақпаратының көзі ретінде;
оқу материалын иллюстрациялау құралы ретінде;
білімді жүйелеу және жалпылау мақсатында;
дидактикалық құралдардың бейнелілігі, көрнекілігі, мәнерлілігі оларды білім алушылардың өзіндік жұмысын ұйымдастыру үшін көру және есту тірегі ретінде пайдалануға мүмкіндік береді.
2 Эксперименттік бөлім
2.1 Ағылшын тілі сабақтарында қолданылатын көрнекіліктер
Ағылшын тіліндегі дидактикалық материал - бұл оқу сабақтарына арналған оқу құралдарының ерекше түрі, оны қолдану оқушылардың танымдық белсенділігін арттыруға, оқуға және үй жұмысын орындауға жұмсайтын уақытын үнемдеуге көмектеседі. Яғни, бұл ағылшын тілін үйренуге арналған қосымша оқу материалы, ол оқуды қызықты, жан-жақты, танымдық процеске айналдырады [15]. Ағылшын тілі пәні сабақтарында қолданылатын дидиактикалық материалдардың бірнеше түрлері бар. Біріншіден, бұл әр оқу курсына арнайы жасалған, оқушылардың жаңа тақырыпты, материалды игеруін бақылау үшін өте пайдалы болатын - тест тапсырмалары. Әдетте, бұл тесттер әр оқу жылында мұғалімнің әдістемелік құралы сияқты жеке нұсқаулықпен бірге жүреді. Тесттер өз кезегінде дұрыс жауаптармен жабдықталады. Яғни, мұғалім білімді тексеру үшін дайын тесттерді қолдана отырып, уақытты үнемдей алады, содан кейін оқушылардың жауап парағын берілген тест жауаптарымен салыстыра алады.
Ағылшын тіліндегі дидактикалық материалдарға сондай-ақ, ағылшын тілін оқытуға арналған түрлі ойындар да кіреді - лото, домино, логикалық ойындар. Мұндай ойындарды кітап дүкендерінен сатып алуға немесе ғаламтордан табуға болады, жүктеп алып, содан кейін басып шығарып, сабақ беру барысында кеңінен қолдануға болады. Ойындар оқушының ағылшынша жұтаң сөздік қорын өте жақсы белсендендіреді, яғни молайтады, сонымен қатар, ойын барысындағы бәсекелестік рухы мен жеңіске деген ұмтылыс оқушылардың ойлау қабілеттерін жеделдетеді, зейіні мен тапқырлығын одан әрі дамытуға септігін тигізеді [25]. Оқу ойындары түрінде ұйымдастырылған оқу сабақтарының бір түрі болып табылатын дидактикалық ойындарды да атап өткен жөн, олар пән мұғаліміне белсенді оқыту іс-әрекетінің бірқатар принциптерін жүзеге асыруға көмектеседі. Ағылшын тілі сабағындағы ойын дегеніміз - тынысы кең, алысқа меңзейтін, ойдан-ойға жетелейтін, оқушыға қиял мен қанат бітіретін ғажайып әдіс, оқыл-ой жетекшісі. Сабақта ойын элементтерін пайдалану оқушылардың ой-өрісін, танымдық белсенділігін арттырады. Дегенмен сабақ үстіндегі ойынды ұзаққа созуға болмайды [16].
Ағылшын тіліндегі дидактикалық материалдардың ішінде тілдік құралдар, мысалы, тілдік жаңылтпаштар, жұмбақтар, сондай-ақ басқатырғыштар мен сөзжұмбақтар сияқты жұмбақ-материалдарды атап өткен жөн [17]. Біріншісі оқушылардың айтылым дағдысын пысықтауға көмектеседі, екіншісі дерексіз логикалық ойлау қабілетін дамытады, ал соңғылары аталмыш пән бойынша білімін толықтыруға бағытталған жаттығулар болып табылады.
Ағылшын тілі сабағында қолданылатын дидактикалық құралдарға сондай-ақ жан-жақты демонстрациялық материалдар да (пазлдар, плакаттар, карточкалар) жатады. Мұндай баспа өнімдерінің барлығы дерлік зерттелетін материалды, түсіндірілетін жаңа тақырыпты оқушылардың көз алдына елестетуіне (визуализациялауға) және оны тез есте сақтауына ықпал етеді.
Ағылшын тіліндегі дидактикалық материалдар кез-келген сабақ форматтарында қолдануға жеңіл болуы керек, мейлі ол онлайн болсын, мейлі ол дәстүрлі форматтағы сабақ болсын, дидактикалық құралдар оқушылар үшін әрқашан қолжетімді болғаны жөн. Өйткені, олар қолданылатын құралдар оқушылардың ағылшын тіліндегі барлық тілдік және айтылым дағдыларын жетілдіруге көмектеседі. Себебі бір ғана ауызша түсіндіру және оқулықтан мәтін оқыту арқылы өзге тілді оқушыларға үйрету әлдеқайда қиын. Ал осы тұста ұстазға дидиактикалық құралдардың сан алуан түрі көп көмектеседі, жұмысының нәтижелі болуына ықпал етеді, мүмкіндік береді.
Оқу-тәрбие үрдісінде мұғалімнің шығармашылығын дамыту үшін үлкен мүмкіндіктер мұғалімнің өзі оқу жағдайларын, оқушылардың мүмкіндіктерін ескере отырып жасайтын үлестірмелі дидактикалық материалдар да бар. Үлестірмелі материалдардағы әр тапсырма негізінен оқушылардың ауызекі сөйлеу мәселесін шешуге мүмкіндік береді. Олар суретті немесе суретсіз арнайы жасалған карталар болуы мүмкін. Бұл карталар тыңдау, монологиялық мәлімдеме жасау, оқу және жазбаша орындалатын тапсырмаларға негіз бола алады. Үлестірмелі материал ретінде сурет немесе желімделген (жабыстырылған) суреті бар карталар болуы мүмкін, ал суреттер жанында тапсырма мәтіні беріледі, мысалы, жұпта жұмыс істеу үшін 4-5 сұрақ дайындау керек деген іспетті тапсырмасы болады. Карталарды сөйлеу дағдысын қалыптастыру сипатындағы тапсырмаларды даралау үшін ғана емес, сонымен қатар оқушыларға тілдік материалды игеруге үйрету үшін де қолдануға болады. Карточкада жеке сөздердің орнына суреттер берілетін үйлесімді мәтін болуы мүмкін. Оқушылар бұл мәтінді сызбалардың орнына сөздерді қолдана отырып оқып шығуы керек. Мұндай жұмыс грамматиканы және лексиканы меңгертуге бағытталады. Мысалы, мұғалім материалдың көлемімен (сөйлемдер санымен) ерекшеленетін 3 карта түрін дайындайды: озаттар үшін - 10, оқу екпінділері үшін - 5-7, төмен деңгейдегі балалар үшін - 3-5. Бұл тапсырмаларды орындау үшін оқушылардың бәріне бірдей уақыт беріледі. Бұл әдісті жүзеге асыруда әр оқушының тапсырмамен қамтылуына жағдай жасалады. Оқушыларды оқыту мәселелерін сәтті шешу және оларды іс жүзінде практикалық іс-әрекетке дайындау үшін сабақта көрнекі әдістерді өздері қолданып қана қоймай, сонымен қатар оқушыларды өз бетінше жұмыс істеуге үйрету керек.
Ағылшын тілі пәні барысында көрнекі құралдар ретінде ойыншықтарды да қолдануға болады. Шет тілін оқыту процесінде ойыншықтарды тақырыптық көрініс ретінде кеңінен қолдану мүмкіндігі бар. Мысалы, жануарлар тақырыбы бойынша сабақ түсіндірген кезде олардың суреттеріне қарағанда ойыншықтарды қолданған анағұрлым дұрысырақ. Ойыншықтармен етістіктерді, предлогтық комбинацияларды, сын есімдерді ассимиляциялау үшін қажетті әртүрлі әрекеттерді орындау оңайырақ. Оқушының санасында ойыншықтарды қолданумен өткізген жаңа сабақты бағалау критерийлері табиғи түрде пайда болады. Балалар ойыншықты көргендерінен үлкен рахат алады, оған қол тигізіп, қолына алып, онымен ойнай алады, бұл тіпті олардың жаңа материалды ұзақ мерзімді есте сақтауына да өз ықпалын тигізеді. Тұрғын үй тақырыбында ойыншық жиһаздарды пайдалану пайдалы, тиімді әдіс болып табылады. Бұл білім алушылардың ассоциациялық тұрғыдан жаңа сөздерді есте сақтап, шет тілді сөздік қорын молайтуға мүмкіндік береді.
Ағылшын тілі сабақтарында білімнің беріктігіне қол жеткізуде аудиовизуалды көрнекілікті пайдалану өзінің оң нәтижесін береді. Аудиовизуалды құралдар арқылы оқыту дегеніміз оқушылар көру және есту арқылы ақпарат ала алатын құралдар.Аудиовизуалды көрнекіліктер - есту бейнелерінің жарықтығы, экспрессивтілігі және ақпараттық қанықтылығы арқасында оқу сапасын арттырудың тиімді көзі болып табылады. Оқыту барысында аудиовизуалды көрнекілікті жүйелі түрде қолдану - сабақтың барлық кезеңдерінде тілдік ортаның жоқтығын толтыруға мүмкіндік береді. Аудиовизуалды көрекіліктердің 3 түрі бар:
фонограммалар;
видеограммалар;
бейнефонограммалар.
Олардың әрқайсысын егжей-тегжейлі қарастырайық. Фонограммалар арнайы дыбыс жазатын және дыбыс шығаратын аппаратураның (магнитофон, ойнатқыш, компакт-дискілерге арналған плейер және т. б.) көмегімен есту арқылы қабылдауға арналған [20]. Ал видеограммалар - бұл баспа мәтінін немесе сурет, фотосурет, кесте, схема түріндегі кескінді көрнекі түрде қабылдауға арналған аудиовизуалды көрінудің бір түрі, олар оқытудың барлық кезеңдерінде тілдік материалды семантизациялаудың тиімді құралы ретінде, оны бекіту және оқушыларды ағылшын халқының тілімен және мәдениетімен таныстыру үшін кеңінен қолданылады.
Видеограммалар көрнекі сериялардың жарықтығы мен экспрессивтілігіне, оның қабылдау үшін қол жетімділігіне байланысты көрінудің ең танымал құралдарының бірі болып табылады. Бейнефонограммалар оқу материалын бір мезгілде көру және есту арқылы қабылдауға арналған. Олар визуалды-есту сериясының үлкен ақпараттылығына байланысты тілді оқытудың ең тиімді және перспективалы құралы болып саналады. Сондай-ақ, кино, видео, теледидардың танымдық құндылығын атап өткен жөн. Таным - оқушының шындықты бейнелеу процесі. Танымның алғашқы кезеңі - сезіну, ал оның шынайылығы мен нақытылығының бастауы мен критерийлері - практика.
Оқушының танымдық іс-әрекеті - оның білімге деген өте белсенді ақыл-ой әрекеті. Ол танымдық қажеттіліктен, мақсаттан, таным қисындарынан тұрады, және осы әрекеттер негізінде оқушылардың танымдық белсенділіктері ізденімпаздыққа ұласады [11, 21]. Сондықтан танымдық құралдардың кез-келген басқа оқу құралының ықпал ету және эмоционалды әсер ету күшімен салыстыруға болмайды. Бейне құралдар көмегімен сабақ жүргізудің бірқатар артықшылықтары бар:
жаңа сабақ тақырыбы туралы баяндау;
ағылшын тілі сабақтарында тілдік орта құру;
тест тапсырмаларын ұйымдастыру;
жаттығу тапсырмаларын орындау;
оқу процесін рационалды түрде жүргізу, оның нәтижелілігін арттыру, педагогикалық басқару сапасын арттыру арқылы ғылыми ақпаратты беру мен игерудің оңтайлы көлемін қамтамасыз ету;
оқытылатын пәнге қызығушылықты арттыру.
Осылайша, ағылшын тілін оқытуда бейнені қолданудың тиімділігі оның сабақ құрылымындағы орнын дұрыс анықтауға ғана емес, сонымен қатар сабақтың өзі қаншалықты ұтымды ұйымдастырылғанына, бейнеәдістердің оқу мүмкіндіктері оқу міндеттерімен қалай үйлесетініне байланысты.
Шет тілін оқытудағы фильм тыңдауды үйрету, шет тіліндегі қарым-қатынасты оқыту және тәжірибе барысында динамикалық көрнекілікті қалыптастыру үшін қолданылады, оқу сабағында осындай қарым-қатынас жағдайы және шет тілін үйренудің аудиовизуалды саласы қалыптасады. Фильммен жұмыс үш кезеңнен тұрады: демонстранцияға дейінгі, демонстрациялық және демонстранциядан кейінгі.
Демонстрацияға дейінгі кезеңде фильмді мәтінді қабылдаудың тілдік қиындықтары және оның мазмұнының қиындықтары алынып тасталады, жаңа сөздер енгізіліп, бекітіледі, мәтінде қолданылатын мәлімдемелердің функционалды түрлері талданады, бұрын зерттелген лексикалық және грамматикалық материалдарды түсіну деңгейі тексеріледі [12]. Мұнда түсіну мүмкін болатын қиындықтар оқу техникасын қолдану және фильмнің дыбыстық сүйемелдеуінің жеке үзінділерін іріктеп тыңдау арқылы жойылады. Фильмді көрсету алдында білім алушыларға фильмді көруге дейінгі бағдарлар ұсынылады: мазмұны бойынша сұрақтар, мазмұнын қайталауға байланысты тапсырмалар. Фильмді тамашалау процесі оқушылардың белсенді оқу қызметімен сүйемелденуі тиіс. Оларға аннотация, сценарий схемасы, тезистер, жоспар, тірек сөздер мен тіркестер түрінде фильмді қабылдауға бағытталған бағдарламасын ұсынуға болады.
Сондай-ақ, оқушылар өз бетінше фильм мәтініне тірек жазбаларын жасай алады. Демонстрациядан кейінгі кезеңде фильмді қарау процесінде оқушылардың фильмді қабылдау деңгейлері тексеріледі, мазмұны мен фильмде қолданылатын тілдік және сөйлеу құралдарын түсінулері бақыланады. Қайталанудың әртүрлі түрлеріне ерекше назар аудару керек. Сондай-ақ, сұрақ-жауап жұмысын, драматизацияны, фильмнің кейінгі дыбысталуын қолданған жөн. Осылайша, оқу фильмін пайдалану кезінде фильмді көрудің барлық кезеңдерін ескеру қажет. Аудио-видеоқұралдар шет тілінде сөйлеу этикетінің ережелерін оқытуда ерекше рөл атқарады. Сондықтан ұстаздар ауызша сөйлеу практикасы бойынша оқу сабақтарында көрсетуде керек болатын осындай үлгілері бар фильмдер кітапханасы мен бейнелер сериясын алдын ала жасап дайындап қоюы қажет [18].
Видеоәдістер тек білімді ұсыну үшін ғана емес, сонымен қатар оларды бақылау, тексеру, қайталау, жалпылау, жүйелеу үшін де қызмет етеді. Бұл әдіс негізінен ақпаратты көрнекі қабылдауға негізделген. Қазіргі заманғы бейне ақпарат құралдары ұстазға маңызды жерлерді атап көрсетуге, бөлуге мүмкіндік береді, осылайша бейне тізбегін ғана емес, сонымен қатар оның құрылымын да игеруге қолайлы жағдайлар жасайды, қиын тақырыптарды көрнекі құралдар көмегімен ашу үшін оқытуда қолданылатын анимация ерекше бай мүмкіндіктерге ие.
Видеоқұралдарды белсенді және орынды пайдалану мазмұнды басқаруды және оқу процесін оңтайландыруға айтарлықтай ықпал етеді [22]. Оқу процесінде келесі әдістемелік әдістер қолданылуы мүмкін:
- ағылшын тіліндегі сөздер мен жеке үлгілердің мазмұнын аудиовизуалды иллюстрациялау;
- оқушылардың шет тіліндегі ауызекі сөйлеуін ынталандыру үшін тақырыптық және басқа да көрнекіліктерді құру.
Сөйлеу мәлімдемелері мен жеке үлгілердің аудиовизуалды иллюстрациясы толығымен интербелсенді тақтаның визуалды мүмкіндіктеріне негізделген. Фотосуреттер, суреттер, кестелер, пантомима, эскиздер, эскиздер мен кино кадрлары сәтті қолданыла алады. Телеиллюстрацияларды қолдану жаңа материалды ұсыну кезінде де, өткен тақырыпты пысықтау кезінде де қажет. Осылайша, бейнеәдістерді пайдалану ағылшын тілін оқытуда білімнің беріктігіне қол жеткізуде үшін ұтымды пайдаланылса өте тиімді болуы мүмкін.
Ағылшын тілін оқытудың маңызды міндеттерінің бірі - оқушылардың шет тілін қалыпты сөйлеу деңгейінде есту арқылы түсіну дағдыларын дамыту. Магнитофон тыңдау және айтылым дағдыларын үйрету және бақылау үшін қолданылады. Айтылым дағдыларын жетілдіру үшін магнитофон негізінен сабақтың басында фонетикалық түсіндірме кезінде қолданылады. Фонетикалық жаттығулар сөздер, сөз тіркестері немесе сөйлемдер арасында тыңдалады. Мұғалімнің қимылымен белгіленген үзіліс кезінде оқушылар магнитофоннан естіген сөздерін қайталап айтады. Алдымен бұл әрекет жеке, содан кейін хормен жасалады. Бастапқы кезеңде оқу материалы бірнеше рет тыңдалады. Фонетикалық тыңдалым сабақтың шамамен 5 минутын алады және артикуляциялық күйге келтіруге ғана емес, сонымен қатар айтылымды сәтті жетілдіруге және шет тілінде дұрыс интонацияны қолдануға ықпал етеді. Бастапқы кезеңде магнитофонмен жұмыс істеу кезінде ойын әдістері кеңінен қолданылады. Магнитофон таспасына әр түрлі сөйлемдер, жеке сөздер кідіріспен жазылады. Үзіліс кезінде оқушылар тиісті сөзді, сөз тіркестерін, сөйлемдерді айтуы керек [22].
Соңғы жылдары ағылшын пәнін оқытуда есту арқылы жаңа ақпаратты қабылдауға мүмкіндік беретін құралдарды пайдалану да кең қолданысқа ие. Оқытудың практикалық, білім беру, тәрбиелік және дамытушылық міндеттерін кешенді шешу оқушылардың санасына ғана емес, сонымен бірге олардың бейсаналы ойлану жағдайында ғана мүмкін болады. Оқушылардың сезімдері мен эмоцияларына әсер етудің тиімді әдістерінің бірі - музыка [10]. Ән - демалуға, сабақта күнделікті оқу іс-әрекетінде қысқа үзіліс жасауға мүмкіндік береді. Бұл қажет болған кезде сабақтың ортасында немесе соңында демалтудың бір түрі.
Қазіргі уақытта ағылшын тілі сабақтарында американдық және ағылшын әндері өте кең қолданылады. Оқытылатын тіл елінің әндерін енгізген кезде сабақ әр түрлі және қызықты болады. Сонымен қатар, бұл білім алушылардың сөздік қорын толықтыруға мүмкіндік береді. Американдық халық әні ағылшын тілі сабағында есту қабілеті арқылы жаңа ақпаратты қабылдауға мүмкіндік беретін көрнекі құрал ретінде әрекет ете алады. Халық әндері жастардың жеке басын тәрбиелеуде баға жетпес мәнге ие. Олардың даналығы, әуезділігі мен жұғымдылығы жоғары эстетикалық талғамға ие, достыққа, мейірімділікке, бірлікке, төзімділікке үйретеді, сонымен қатар оқытылатын тіл елінің мәдениеті мен тарихын тануға көмектеседі. Ағылшын тілінде сөйлейтін елде белгілі бір мазмұны мен әуені бар халық әні жас ұрпақты тәрбиелеу мен біріктіруде, өз халқының ең жақсы дәстүрлерін мұра етуде үлкен рөл атқарады.
Шет тілдік орта үшін де оқытылатын тіл елдерінің халық әндері мен әуендерінің табиғатын білу баға жетпес тәрбиелік мәнге ие. Өйткені, әнмен танысқан кезде, оқушылар лексикалық құрылымдарды, идиомаларды, фразеологиялық тіркестерді және тілдің әуезді интонациясын тез түсінеді. Сонымен қатар, әр әннің жазылу тарихы, мәтініндегі маңызды терминдердің этимологиясы және әр ән мәтіні бойынша жаттығулар мен тапсырмалар беріледі, мұғалім мұның бәрін оқушылардың ән мазмұнын, мағынасын жақсы түсінуі үшін көмекші материал ретінде қолдана алады. Мектеп оқушыларына осы әндерді үйрететін мұғалімдерге жинақ құрастырушылардың ұсыныстары өте пайдалы. Мысалы, алдымен балаларға әннің тақырыбын түсіндіріп, оның мазмұнын қысқаша сипаттап, негізгі қайталанатын сөздер мен сөз тіркестеріне назар аудару ұсынылады. Содан кейін балалар оның интонациясын сезінуі үшін әнді толығымен тыңдау ұсынылады. Таныс емес терминдерді түсіндіре отырып, мұғалім әннің құрылу тарихына көше алады. Егер әнде мектеп оқушылары әлі зерттемеген грамматикалық құрылымдар болса, оларды кем дегенде қысқаша түсіндірген жөн [13]. Балалар әннің көшірмесін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Көрнекі құралдардың білім сапасында алатын орны
Орындаған:
Жетекші:
Нұр-Сұлтан 2022 ж.
Мазмұны:
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
4
1 Теориялық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
6
1.1 Көрнекі құралдардың түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
6
1.2 Көрнекі құралдарды сабақта тиімді қолданудың әдістері ... ... ... ..
8
ІІ Эксперименттік бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
11
2.1 Ағылшын тілі сабақтарында қолданылатын көрнекіліктер ... ... ...
11
2.2 Ағылшын тілі сабақтарында көрнекіліктерді қолданудың ерекшеліктерін зерттеудің эксперименттік жұмысы ... ... ... ... ... ... ... .
22
Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
27
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
28
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
30
Кіріспе
Алғаш рет педагогикадағы оқытудың көрнекілік принципінің теориялық негіздемесін XVII ғасырда ұлы чех педагогы - Я. А. Коменский өз еңбектерінде түсіндерген [2]. Ұстаз халықтық педагогиканың жетістіктерін қолдана отырып, кітап материалын балаға оқытуды, меңгертуді жеңілдететін құрал ойлап тапқан. Ол қазіргі тілмен айтқанда - көрнекі құралдар еді. Ян Амос Коменскийдің ұстанған алтын ережесі: ұстап сезу, көріп қабылдау, иіскеп білу, дәмін татып көру және түйсік жолымен қабылдау арқылы барлығын елестетуге болады. Оқушыларға осы жағдайларды жасау арқылы олардың санасына жаңа білімді терең бекітуге болады. Сондай-ақ, көрнекі құралдарды теориялық және практикалық қолдануды швейцариялық педагог, гуманист, ғалым И.Г. Песталлоцци өз еңбектерінде нақты дәлелдермен көрсеткен [4]. Дидактикалық технологияларға қатысты тақырыптардың мазмұнын түзуде белгілі ғалымдар Я.А. Понамарев, Б.Д. Богояволенская, М.В.Кларин, В.П.Беспалько, А.С. Белкин және өзге де ғалымдармен бірге отандық ғалымдар А.А. Бейсенбаева, Ж.А.Қараев, Г.К.Нургалиева, М.А.Абсатова, З.Ж. Жаңабаев, К.Көбдикова, А.К.МЫнбаева, З.М.Садвакасова т.б. еңбектері негізге алынып практикалық маңыздылығы тұрғысынан, қарастырып қолданыс тапқан [5].
Соңғы жылдары мектеп оқушыларының бірсарынды кітап тілінен жалығуын болдырмау мақсатында дидактикалық иллюстративті көрнекті құралдардың сан түрі қолданысқа шықты. Тіпті, осы көрнекілік құралдары білім сапасының артуына да өз ықпалын тигізді [23].
Мектеп оқушылары көрнекі-бейнелі ойлау қабілеттеріне ие болатыны белгілі, сондықтан ұстаз берген білім оқушыларға сөз, формулалар, әңгіме, диалог түрінде ғана емес, көрнекі бейнелер, бейнероликтер, кестелер, суреттер түрінде де жеткізілуі тиіс [1]. Бұл тұрғыда ағылшын тілі - ерекше пән. Оқушылар шет тілін меңгерудің, жаңа сөздерді үйренудің, сөздікпен жұмыс істеудің, грамматикалық құрылымдарды талдаудың ұзақ жолынан өтеді. Осы ретте жақсы нәтижелерге қол жеткізу үшін, яғни ағылшын тіліндегі мәтіндерді оңай түсіне алатын әрі шет тілінде еркін сөйлей алатын оқушылар тәрбиелеу барысында көрнекі құралдарды қолданудың маңызы зор. Сонымен, көрнекі құралдар дегеніміз - бұл оқу құралдарының ерекше түрі: карталар; кестелер; мәтін, сурет және сандар бейнеленген карталар жиынтығы және т.б., соның ішінде ақпараттық технологиялар негізінде жасалған оқушылардың сыныпта өз бетінше жұмыстануына немесе мұғалімнің барлық сынып оқушыларының алдында демонстрациялауына арналған материалдар [3].
Қазіргі таңда еліміздегі білім беру ұйымдарының басты өзекті мәселесі - білім сапасын арттыру. Ағылшын тілін үйренудің өзектілігі қазіргі әлемнің қажеттіліктеріне байланысты. Шет тілі бүгінде қоғамның тіршілігін қамтамасыз ететін құралға айналуда. Экономикалық қатынастардың дамуына байланысты шет тілінің рөлі артып келеді. Шет тілін үйрену және біздің азаматтарымыздың шет тіліндегі сауатты сөйлей алатын қазақтың лайықты бейнесін қалыптастыруға ықпал етеді, бұл сонымен қатар, тұлға бойындағы өз-өзіне деген сенімсіздік кедергісін жоюға мүмкіндік береді, өз мәдениетін өзгелер арасында таратуға және өзге халықтардың мәдениетін игеруге мүмкіндік береді. Көрнекі материалдарды ағылшын тілі сабақтарында тақырыпты қортындылау барысында және білімді игеруді бақылау құралы ретінде, сонымен қатар сабақта қосымша материал ретінде қолданса да болады. Bingo, Magic bag, Dominoes және т.б. форматтағы үлестірмелі карточкалары, түрлі викториналық ойындар, ребустар оқушылардың шет тілін тереңдетіп оқуға деген ынтасын арттырады [6].
Әр мұғалім үшін өзекті сұрақ: қалай оқыту керек?. Ол педагогиканың маңызды категорияларының бірі - оқыту құралдарының санатын меңзейді. Оқытудың көрнекі құралдарынсыз мақсатқа жету, жоспарланған мазмұнды жүзеге асыру, оқытуды танымдық іс-әрекеттермен толтыру мүмкін емес. Қазіргі педагогикалық тәжірибеде білім беру процесі әр түрлі педагогикалық формалардың, әдістердің, тәсілдердің, құралдардың, режимдердің және оқыту алгоритмдерінің ақылға қонымды үйлесімі арқылы мұғалімнің дидактиканың барлық бай арсеналын кең, бірақ негізделген орнымен қолдануымен жоғары тиімділікке жетеді.
Бұл зерттеудің проблемасы - кейбір ұстаздар дидактикалық көрнекі оқыту құралдарының рөлін бағаламайды, бұл оқушының техникалық, технологиялық жабдықталуының жеткіліксіздігіне әкеледі. Басқалары, керісінше, олардың рөлін негізсіз асыра бағалайды, бұл білім алушының ақпарат көлемінің көптігінен есте сақтай алмауына әкеледі. Дегенмен, әр түрлі оқу құралдарының ақылға қонымды, сол пән үшін тиімді, пропорционалды үйлесімі болғаны дұрыс.
Зерттеудің өзектілігі. Кез-келген оқу орнының білім беру процесін көрнекі құралдарды пайдаланбай жүргізу мүмкін емес. Білім беру процесінің сапасы осы көрнекі құралдармен қамтамасыз етілуімен тікелей байланысты. Көрнекілік оқушылардың назарын аударады, қызығушылығын арттырады, зерттелетін материалды терең түсінуге, мұқият игеруге және жадында ұзақ әрі жақсы сақтауға ықпал етеді.
Зерттеудің мақсаты Оқушылардың білім сапасын арттыруда түрлі дидактикалық көрнекілік құралдарды тиімді пайдаланудың жолдарын эксперимент жұмысының негізінде айқындау.
Зерттеудің міндеттері Көрнекі құралдардың түрлерін ажыратып қарастыру және оларға қойылатын талаптар;
Сабақта көрнекі құралдарды қолдану принциптерін зерттеу;
Әр түрлі көрнекі құралдардың білім сапасын арттырудағы рөлін
Көрнекі құралдардың ең тиімді түрлерін сабақ түсіндіру барысында қолдану.
Зерттеу нысаны ағылшын тілі сабақтарында қолданылатын көрнекіліктер.
Зерттеу пәні ағылшын тілі пәні бойынша әр түрлі көрнекі құралдарды қолдану үрдісі.
Зерттеу гипотезасы егер орта білім беретін мектептерде ағыылыш тілі сабақтарыында, сабақ мақсатына сай көрнекіліктің түрлері тиімді қолданылса, онда ағылышын тілінен білім сапсы артады
Зерттеудің теориялық маңыздылығы. Көрнекі құралдардың білім сапасында алатын орны туралы ғылыми теориялық мәліметтермен танысу.
Зерттеудің практикалық маңыздылығы. Көрнекі құралдардың білім сапасында алатын орны мәселесін эксперименталды-тәжірибелік зерттеу
Зерттеудің әдістері. Теориялық және эмпирикалық.
Зерттеудің базасы. Ақмола облысы білім басқармасының №1 жалпы білім беретін мектебі коммуналдық мемлекеттік мекемесі.
Зерттеудің құрылымы. Курстық жұмыс теориялық және эксперименттік бөлімнен тұрады. Қорытынды, пайдаланған әдебиеттер, қосымша берілген.
1 Теориялық бөлім
1.1 Көрнекі құралдардың түрлері
Көрнекі құралдардың түрлері қазіргі таңда өте көп. Дегенмен, әр мұғалім өзінің сабағына қажетті көрнекіліктердің тиімдісін таңдап пайдалануы маңызды. Оқытудың тиімділігі - оқушының барлық сезім мүшелерін қабылдауға тарту дәрежесіне байланысты екені белгілі. Оқу материалын сезімдік қабылдау неғұрлым әр түрлі болса, соғұрлым ол сіңіріледі. Бұл үлгі дидактикалық қағидасында көру арқылы көрінісін тапты. Көрнекі құралдар көмегімен ұсынылған теория жақсы есте қалады. Ол осы кезге дейінгі мыңдаған жылдар іс тәжірибесінде дәлелденген. Көрнекілік - білімді есте сақтауда оң нәтижені қалыптастырудың тиімді құралдарының бірі. Бірақ көрнекілік тек белгілі бір тақырыпты қарапайым көрсету ретінде қарастырылмауы керек. Көру ұғымы ойлау ұғымынан бөлінбейді, екеуі де өзара байланысты. Оқытудың көрнекілігі, тілдерді оқыту процесінде көрнекілік құралдарына сүйене отырып, оқу процесін құрудың дидактикалық принципі ретінде жаңа материалды ұсынуда, оқу материалын игеруді тексеруде және оқу құралдарын, кітаптарды, карталарды, схемаларды, кестелерді және т.б. жобалауда қолдануға болады. Көрнекіліктің әртүрлі құралдарын қолдана отырып: пәндер, макеттер, суреттер, ым-ишаралар, қозғалыстар, кинофильмдер және т.б., мұғалім оқу мақсатында білім беру коммуникациясын жүзеге асыру процесінде оқушыларға түрлі формалармен байланыстырып түсіндіреді.
Көрнекілік арқылы оқыту - оқу құралдарының ерекше түрі, көбінесе көрнекі: карталар, кестелер, мәтіні, сандары немесе суреттері бар карточкалар жиынтығы, реактивтер, өсімдіктер, жануарлар [9] және т.б., оның ішінде ақпараттық технологиялар негізінде жасалған, оқушыларға сыныпта және үйде өз бетінше жұмыс істеу үшін таратылатын немесе мұғалім бүкіл сынып (топ) алдында көрсететін көрнекілік материалды қолдану білім алушылардың білім беру қызметін жандандыруға, оқу уақытын үнемдеуге ықпал етеді. Бұл оқыту әрекеттерінің барлығы бердік көрнекілік принципі негізінде жүзеге асырылады. Оның негізігінде келесідей ғылыми заңдылықтар жатыр: адамның сезім мүшелері сырттай тітіркенгіштерді әр түрлі қабылдайды, адамдардың көбі көру органдарының аса жоғары сезімталдығына ие; рецепторлардан орталық жүйке жүйесіне бағытталған байланыс каналдарының өткізгіштік қабілеті өте жоғары; көру органдарынан миға келіп түсетін ақпарат қайта таңбаланбайды, ол оқушы есінде жеңіл, тез және берік бейнеленіп қалады [8]. Дегенмен көрнекі материалдардың кез келген барлық сабаққа бірдей қолдана беруге болмайды. Оларды қолданудың да өз мақсаттары бар: әр сабақтың тақырыбы мен ерекшелігіне сай алынады. Оның ішіне төмендегі бірнеше мақсаттарды кіргізуге болады:
оқушылардың материалды өз бетінше игеруі және әртүрлі ақпарат көздерімен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру;
білім алушылардың танымдық қызметін жандандыру;
жаңа материалды өз бетінше түсіну және игеру дағдыларын қалыптастыру;
көрнекілік материалдағы шартты алмастырғыштар, схемалар мен сызбалар шығармашылық қиялдың дамуына ықпал етеді;
кері байланысты және нәтижелерді бағалауды бақылау;
өзін-өзі бақылау және өзін-өзі түзету;
оқу материалын игеру процесінде жаттығу;
оқуға қызығушылығын күшейту;
ойлаудың белгілі бір түрін дамыту (көрнекі-бейнелі, теориялық, логикалық);
оқу қызметінің мәдениетін қалыптастыру;
зерттеу (шығармашылық) оқу міндеттерін бірлесіп шешуде зияткерлік және эмоционалды функциялардың өзара әрекеттесуін белсендіру.
Қазіргі таңда орта мектеп жағдайында қолданылатын көрнекі құралдардың түрлері өте көп. Бұл білім беру саласында жиі орын алып отыратын жаңашыл реформалардың бір жемісі десе де болады. Ал осы көрнекі құралдардың келесідей түрлері бар:
оқушыларды әртүрлі ақпарат көздерімен (оқулықтармен, карталармен, анықтамалықтармен, сөздіктермен, электрондық ресурстармен және т.б.) жұмыс істеуге арналған дидактикалық мәтіндер;
оқушылардың танымдық іс-әрекетін ынталандыруға бағытталған көрнекіліктер: ғылыми фактілерді зерттеуге, эксперимент дайындау және жасауға, ғылыми-техникалық зерттеулер жүргізуге арналған иллюстративті материалдар; түрлі өлшеу әрекеттерін және функционалдық тәуелділік графигін талдауды жүзеге асыруға арналған құралдар мен кестелер;
жадынамалар (ойлаудың логикалық операцияларын қалыптастыру нұсқаулығы: салыстыру, жалпылау, жіктеу, талдау, синтез);
әр түрлі деңгейдегі тапсырмалар бар шағын карталар: репродуктивті, трансформациялық, шығармашылық;
проблемалық сұрақтар мен тапсырмалар қамтылған шағын карталар;
қиял мен шығармашылықты дамытуға арналған тапсырмалар;
эксперименттік тапсырмалар;
жаңа материалды зерделеудің логикалық сызбалар және оқу жұмысының қажетті әдістерін көрсететін нұсқаулық іспетті шағын карталар;
кеңес карталары, түсіндірме суреттері бар дидактикалық материалдар, тапсырмалар жоспары, тапсырмалар түрі көрсетілген және т. б.;
тапсырманы орындау алгоритмі бар сызбалар;
өзін-өзі бақылау мүмкіндігі бар тесттер [7].
1.2 Көрнекі құралдарды сабақта тиімді қолданудың әдістері
Көрнекі құралдардың түрі көп екендігін жоғарыда айтып өттік. Дидактикалық құралдардың рөлі дидактикалық принциптерді іске асыруды күшейту болып табылады. Оқытудың көрнекі құралдарын әдістемелік негізделген кезде ғана қолдану керек екенін ескеру қажет. Оқытудың дидактикалық құралдарын дұрыс пайдалану үшін оқытудың бір құралынан екіншісіне логикалық ауысу мүмкіндігін табу керек, сабақ барысына сол күнгі тақырыптың оқу мақсаттары мен міндеттеріне барынша сәйкес келетін құралдарды енгізу қажет.
Көрнекі оқу құралдарын қолдану тиімділігін төмендететін жиі кездесетін педагогикалық қателіктер:
- педагогтың әдістемелік дайындығының жеткіліксіздігі;
- сабақтардағы аудиовизуалды оқу құралдарының дидактикалық рөлі мен орнын дұрыс анықтамау, аудиовизуалды құралдардың экспрессивті мүмкіндіктерінің олардың дидактикалық маңыздылығына сәйкес келмеуі;
- жоспарсыздық, құралдарды қолданудың кездейсоқтығы;
-сабақтың демонстрациялық құралдармен шамадан тыс жүктелуі, сабақты көрнекі-дыбыстық, әдеби-музыкалық композицияға айналдыру.
Оқытудың дидактикалық құралдарын қолдану орталық жүйке жүйесіне, әсіресе көру және есту анализаторларына үлкен жүктеме тудырады. Оларды өзара жиі ауыстырып қолдану ұстаздың ізденімпаздығын аңғартқанымен, білім алушылар үшін әр түрлі көрнекі құралдарындағы білімді, ақпараттарды қабылдау әрі есте сақтау өте қиын, ал бір дидактикалық құралды ұзақ уақыт қолдану - оқушылардың сабақтан жалығып кетуіне де себеп болады. Осыған байланысты дидактикалық көрнекі құралдарды қолдану психофизиологиялық зерттеулер негізінде құрылған арнайы гигиеналық нормаларға бағынуы керек:
көрнекі құралдарды жұмыс басталғаннан кейін 5-10 минуттан кейін қолданған жөн;
оқытудың дидактикалық құралдарын қолданған кезде сабақтың монотонды құрылымы тез шаршауға әкеледі, өйткені бүкіл сабақ барысында бірдей әрекеттерді орындау қиын. Сондықтан дидактикалық құралдарды теріс пайдаланбау, жұмыстың әртүрлі әдістері мен құралдарын өзара алмастырып отыру қажет;
бір апта ішінде білім алушылар үшін дидактикалық құралдарды қолданатын сабақтар саны 3-5-тен аспауы тиіс;
дыбыстық оқу құралдарын пайдалану кезінде дыбыстық жазбаны қолдану ұзақтығы 25-30 минут ішінде рұқсат етіледі. Дыбыс жазбасын беру үшін құлаққаптарды пайдаланған кезде оларды дыбыс сигналдарының ыңғайлы дыбыс деңгейін орнатуға мүмкіндік беретін жеке дыбыс деңгейін реттегіштермен жабдықтау қажет;
бір сабақта фильмнің ұзақтығы 30-40 минуттан, фрагменттердің ұзақтығы 4-6 минуттан, бір сабақта көрсетілетін фидео-фрагменттердің жалпы саны 7-ден аспауы керек;
арнайы гигиеналық зерттеулер көрсеткендей, оқушылардың шаршау дәрежесі қолданылатын көрнекі құралдардың түріне, көлеміне, түсінің қанықтылығына, ондағы ақпараттың күрделілігіне, сабақ тақырыбының күрделілігі мен эмоционалдылығына байланысты. Әр пән үшін шаршау факторларының оңтайлы қатынасы бар.
Сабақтарда дидактикалық көрнекі құралдарды пайдалана отырып педагог:
көрсетілетін негізгі нысандар мен құбылыстарды анықтайды, олардың мәнін түсіндіру арқылы сабақтың тақырыбын ашады;
дидактикалық құралдар арқылы алынған ақпараттың мазмұнына білім алушылардың назарын аударады;
білім алушылардың назарын зерттелетін объектінің қандай да бір жағына немесе бөлшегіне аударады;
білім алушылардың ойлау қызметін белсендіреді, ынталандырады;
белсенді танымдық ізденісте оқушыны қоса алғанда, проблемалық жағдай туғызады;
дидактикалық оқу құралдарының мазмұны мен сабақ тақырыбы арасында байланыс орнатады;
білім алушыларды күрделі ішкі байланыстар мен заңдылықтарды анықтауға жетелейді.
Сабақта экрандық құралдарды қолдану сабақтың ерекше құрылымын білдіреді:
1. Қарауға дайындық.
Ең тиімді нысаны - әңгіме, онда мұғалім арнайы әзірленген сұрақтармен оқушыларға осы тақырып бойынша білгендерінің бәрін есте сақтауға көмектеседі. Ұстаздың кіріспе сөзі ұзақтығы бойынша бірнеше минуттан аспауы тиіс.
Егер жеткілікті ұзақ фильм пайдаланылса, оқушылармен бірлесе отырып оның жоспарын қарастыру арқылы деректіфильмнің мазмұнына назар аудартуға болады. Жоспардың тармақтарын оқушылар фильмді көру процесінде басшылыққа алып, негізгі нысанды қосымшасынан ажыратуға, маңыздысын бөліктерін аса белсенділікпен тамашалауға көмектеседі.
2. Демонстрациядан кейін мұғалім сабақты әңгіме форматында жалғастырады, оның барысында:
- түсініксіз болған материалды қалай меңгергенін анықтайды;
- жаңа экран материалын бұрын зерттелген материалмен байланыстырады;
- алынған түсініктерді нақтылайды және толықтырады, оларды жүйеге келтіреді, қорытынды жасайды, жалпылайды.
Танымдық материалды түсіну тереңдігі мен есте сақтау беріктігі туралы оқушылардың сабақты қортындылау әңгімелерінің сапасы бойынша бағаланады, олар келесі талаптарға сәйкес келуі керек:
- видеоматериалдың негізгі қажетті сәттерін дұрыс және логикалық ретпен қою;
- деректі фильмдердегі заттар мен құбылыстар арасындағы себептік байланыстарды дұрыс анықтау.
Оқушылардың жауаптарының осы параметрлерге сәйкестігі бойынша мұғалім бұл жағдайда дидактикалық құралдарды қолданудың тиімділігін бағалай алады.
Қарастырылған дидактикалық құралдардың ерекшеліктері олардың оқу-тәрбие процесіндегі орнын анықтайды. Көрнекі құралдарды сабақта қолдануға болады:
жаңа оқу ақпаратының көзі ретінде;
оқу материалын иллюстрациялау құралы ретінде;
білімді жүйелеу және жалпылау мақсатында;
дидактикалық құралдардың бейнелілігі, көрнекілігі, мәнерлілігі оларды білім алушылардың өзіндік жұмысын ұйымдастыру үшін көру және есту тірегі ретінде пайдалануға мүмкіндік береді.
2 Эксперименттік бөлім
2.1 Ағылшын тілі сабақтарында қолданылатын көрнекіліктер
Ағылшын тіліндегі дидактикалық материал - бұл оқу сабақтарына арналған оқу құралдарының ерекше түрі, оны қолдану оқушылардың танымдық белсенділігін арттыруға, оқуға және үй жұмысын орындауға жұмсайтын уақытын үнемдеуге көмектеседі. Яғни, бұл ағылшын тілін үйренуге арналған қосымша оқу материалы, ол оқуды қызықты, жан-жақты, танымдық процеске айналдырады [15]. Ағылшын тілі пәні сабақтарында қолданылатын дидиактикалық материалдардың бірнеше түрлері бар. Біріншіден, бұл әр оқу курсына арнайы жасалған, оқушылардың жаңа тақырыпты, материалды игеруін бақылау үшін өте пайдалы болатын - тест тапсырмалары. Әдетте, бұл тесттер әр оқу жылында мұғалімнің әдістемелік құралы сияқты жеке нұсқаулықпен бірге жүреді. Тесттер өз кезегінде дұрыс жауаптармен жабдықталады. Яғни, мұғалім білімді тексеру үшін дайын тесттерді қолдана отырып, уақытты үнемдей алады, содан кейін оқушылардың жауап парағын берілген тест жауаптарымен салыстыра алады.
Ағылшын тіліндегі дидактикалық материалдарға сондай-ақ, ағылшын тілін оқытуға арналған түрлі ойындар да кіреді - лото, домино, логикалық ойындар. Мұндай ойындарды кітап дүкендерінен сатып алуға немесе ғаламтордан табуға болады, жүктеп алып, содан кейін басып шығарып, сабақ беру барысында кеңінен қолдануға болады. Ойындар оқушының ағылшынша жұтаң сөздік қорын өте жақсы белсендендіреді, яғни молайтады, сонымен қатар, ойын барысындағы бәсекелестік рухы мен жеңіске деген ұмтылыс оқушылардың ойлау қабілеттерін жеделдетеді, зейіні мен тапқырлығын одан әрі дамытуға септігін тигізеді [25]. Оқу ойындары түрінде ұйымдастырылған оқу сабақтарының бір түрі болып табылатын дидактикалық ойындарды да атап өткен жөн, олар пән мұғаліміне белсенді оқыту іс-әрекетінің бірқатар принциптерін жүзеге асыруға көмектеседі. Ағылшын тілі сабағындағы ойын дегеніміз - тынысы кең, алысқа меңзейтін, ойдан-ойға жетелейтін, оқушыға қиял мен қанат бітіретін ғажайып әдіс, оқыл-ой жетекшісі. Сабақта ойын элементтерін пайдалану оқушылардың ой-өрісін, танымдық белсенділігін арттырады. Дегенмен сабақ үстіндегі ойынды ұзаққа созуға болмайды [16].
Ағылшын тіліндегі дидактикалық материалдардың ішінде тілдік құралдар, мысалы, тілдік жаңылтпаштар, жұмбақтар, сондай-ақ басқатырғыштар мен сөзжұмбақтар сияқты жұмбақ-материалдарды атап өткен жөн [17]. Біріншісі оқушылардың айтылым дағдысын пысықтауға көмектеседі, екіншісі дерексіз логикалық ойлау қабілетін дамытады, ал соңғылары аталмыш пән бойынша білімін толықтыруға бағытталған жаттығулар болып табылады.
Ағылшын тілі сабағында қолданылатын дидактикалық құралдарға сондай-ақ жан-жақты демонстрациялық материалдар да (пазлдар, плакаттар, карточкалар) жатады. Мұндай баспа өнімдерінің барлығы дерлік зерттелетін материалды, түсіндірілетін жаңа тақырыпты оқушылардың көз алдына елестетуіне (визуализациялауға) және оны тез есте сақтауына ықпал етеді.
Ағылшын тіліндегі дидактикалық материалдар кез-келген сабақ форматтарында қолдануға жеңіл болуы керек, мейлі ол онлайн болсын, мейлі ол дәстүрлі форматтағы сабақ болсын, дидактикалық құралдар оқушылар үшін әрқашан қолжетімді болғаны жөн. Өйткені, олар қолданылатын құралдар оқушылардың ағылшын тіліндегі барлық тілдік және айтылым дағдыларын жетілдіруге көмектеседі. Себебі бір ғана ауызша түсіндіру және оқулықтан мәтін оқыту арқылы өзге тілді оқушыларға үйрету әлдеқайда қиын. Ал осы тұста ұстазға дидиактикалық құралдардың сан алуан түрі көп көмектеседі, жұмысының нәтижелі болуына ықпал етеді, мүмкіндік береді.
Оқу-тәрбие үрдісінде мұғалімнің шығармашылығын дамыту үшін үлкен мүмкіндіктер мұғалімнің өзі оқу жағдайларын, оқушылардың мүмкіндіктерін ескере отырып жасайтын үлестірмелі дидактикалық материалдар да бар. Үлестірмелі материалдардағы әр тапсырма негізінен оқушылардың ауызекі сөйлеу мәселесін шешуге мүмкіндік береді. Олар суретті немесе суретсіз арнайы жасалған карталар болуы мүмкін. Бұл карталар тыңдау, монологиялық мәлімдеме жасау, оқу және жазбаша орындалатын тапсырмаларға негіз бола алады. Үлестірмелі материал ретінде сурет немесе желімделген (жабыстырылған) суреті бар карталар болуы мүмкін, ал суреттер жанында тапсырма мәтіні беріледі, мысалы, жұпта жұмыс істеу үшін 4-5 сұрақ дайындау керек деген іспетті тапсырмасы болады. Карталарды сөйлеу дағдысын қалыптастыру сипатындағы тапсырмаларды даралау үшін ғана емес, сонымен қатар оқушыларға тілдік материалды игеруге үйрету үшін де қолдануға болады. Карточкада жеке сөздердің орнына суреттер берілетін үйлесімді мәтін болуы мүмкін. Оқушылар бұл мәтінді сызбалардың орнына сөздерді қолдана отырып оқып шығуы керек. Мұндай жұмыс грамматиканы және лексиканы меңгертуге бағытталады. Мысалы, мұғалім материалдың көлемімен (сөйлемдер санымен) ерекшеленетін 3 карта түрін дайындайды: озаттар үшін - 10, оқу екпінділері үшін - 5-7, төмен деңгейдегі балалар үшін - 3-5. Бұл тапсырмаларды орындау үшін оқушылардың бәріне бірдей уақыт беріледі. Бұл әдісті жүзеге асыруда әр оқушының тапсырмамен қамтылуына жағдай жасалады. Оқушыларды оқыту мәселелерін сәтті шешу және оларды іс жүзінде практикалық іс-әрекетке дайындау үшін сабақта көрнекі әдістерді өздері қолданып қана қоймай, сонымен қатар оқушыларды өз бетінше жұмыс істеуге үйрету керек.
Ағылшын тілі пәні барысында көрнекі құралдар ретінде ойыншықтарды да қолдануға болады. Шет тілін оқыту процесінде ойыншықтарды тақырыптық көрініс ретінде кеңінен қолдану мүмкіндігі бар. Мысалы, жануарлар тақырыбы бойынша сабақ түсіндірген кезде олардың суреттеріне қарағанда ойыншықтарды қолданған анағұрлым дұрысырақ. Ойыншықтармен етістіктерді, предлогтық комбинацияларды, сын есімдерді ассимиляциялау үшін қажетті әртүрлі әрекеттерді орындау оңайырақ. Оқушының санасында ойыншықтарды қолданумен өткізген жаңа сабақты бағалау критерийлері табиғи түрде пайда болады. Балалар ойыншықты көргендерінен үлкен рахат алады, оған қол тигізіп, қолына алып, онымен ойнай алады, бұл тіпті олардың жаңа материалды ұзақ мерзімді есте сақтауына да өз ықпалын тигізеді. Тұрғын үй тақырыбында ойыншық жиһаздарды пайдалану пайдалы, тиімді әдіс болып табылады. Бұл білім алушылардың ассоциациялық тұрғыдан жаңа сөздерді есте сақтап, шет тілді сөздік қорын молайтуға мүмкіндік береді.
Ағылшын тілі сабақтарында білімнің беріктігіне қол жеткізуде аудиовизуалды көрнекілікті пайдалану өзінің оң нәтижесін береді. Аудиовизуалды құралдар арқылы оқыту дегеніміз оқушылар көру және есту арқылы ақпарат ала алатын құралдар.Аудиовизуалды көрнекіліктер - есту бейнелерінің жарықтығы, экспрессивтілігі және ақпараттық қанықтылығы арқасында оқу сапасын арттырудың тиімді көзі болып табылады. Оқыту барысында аудиовизуалды көрнекілікті жүйелі түрде қолдану - сабақтың барлық кезеңдерінде тілдік ортаның жоқтығын толтыруға мүмкіндік береді. Аудиовизуалды көрекіліктердің 3 түрі бар:
фонограммалар;
видеограммалар;
бейнефонограммалар.
Олардың әрқайсысын егжей-тегжейлі қарастырайық. Фонограммалар арнайы дыбыс жазатын және дыбыс шығаратын аппаратураның (магнитофон, ойнатқыш, компакт-дискілерге арналған плейер және т. б.) көмегімен есту арқылы қабылдауға арналған [20]. Ал видеограммалар - бұл баспа мәтінін немесе сурет, фотосурет, кесте, схема түріндегі кескінді көрнекі түрде қабылдауға арналған аудиовизуалды көрінудің бір түрі, олар оқытудың барлық кезеңдерінде тілдік материалды семантизациялаудың тиімді құралы ретінде, оны бекіту және оқушыларды ағылшын халқының тілімен және мәдениетімен таныстыру үшін кеңінен қолданылады.
Видеограммалар көрнекі сериялардың жарықтығы мен экспрессивтілігіне, оның қабылдау үшін қол жетімділігіне байланысты көрінудің ең танымал құралдарының бірі болып табылады. Бейнефонограммалар оқу материалын бір мезгілде көру және есту арқылы қабылдауға арналған. Олар визуалды-есту сериясының үлкен ақпараттылығына байланысты тілді оқытудың ең тиімді және перспективалы құралы болып саналады. Сондай-ақ, кино, видео, теледидардың танымдық құндылығын атап өткен жөн. Таным - оқушының шындықты бейнелеу процесі. Танымның алғашқы кезеңі - сезіну, ал оның шынайылығы мен нақытылығының бастауы мен критерийлері - практика.
Оқушының танымдық іс-әрекеті - оның білімге деген өте белсенді ақыл-ой әрекеті. Ол танымдық қажеттіліктен, мақсаттан, таным қисындарынан тұрады, және осы әрекеттер негізінде оқушылардың танымдық белсенділіктері ізденімпаздыққа ұласады [11, 21]. Сондықтан танымдық құралдардың кез-келген басқа оқу құралының ықпал ету және эмоционалды әсер ету күшімен салыстыруға болмайды. Бейне құралдар көмегімен сабақ жүргізудің бірқатар артықшылықтары бар:
жаңа сабақ тақырыбы туралы баяндау;
ағылшын тілі сабақтарында тілдік орта құру;
тест тапсырмаларын ұйымдастыру;
жаттығу тапсырмаларын орындау;
оқу процесін рационалды түрде жүргізу, оның нәтижелілігін арттыру, педагогикалық басқару сапасын арттыру арқылы ғылыми ақпаратты беру мен игерудің оңтайлы көлемін қамтамасыз ету;
оқытылатын пәнге қызығушылықты арттыру.
Осылайша, ағылшын тілін оқытуда бейнені қолданудың тиімділігі оның сабақ құрылымындағы орнын дұрыс анықтауға ғана емес, сонымен қатар сабақтың өзі қаншалықты ұтымды ұйымдастырылғанына, бейнеәдістердің оқу мүмкіндіктері оқу міндеттерімен қалай үйлесетініне байланысты.
Шет тілін оқытудағы фильм тыңдауды үйрету, шет тіліндегі қарым-қатынасты оқыту және тәжірибе барысында динамикалық көрнекілікті қалыптастыру үшін қолданылады, оқу сабағында осындай қарым-қатынас жағдайы және шет тілін үйренудің аудиовизуалды саласы қалыптасады. Фильммен жұмыс үш кезеңнен тұрады: демонстранцияға дейінгі, демонстрациялық және демонстранциядан кейінгі.
Демонстрацияға дейінгі кезеңде фильмді мәтінді қабылдаудың тілдік қиындықтары және оның мазмұнының қиындықтары алынып тасталады, жаңа сөздер енгізіліп, бекітіледі, мәтінде қолданылатын мәлімдемелердің функционалды түрлері талданады, бұрын зерттелген лексикалық және грамматикалық материалдарды түсіну деңгейі тексеріледі [12]. Мұнда түсіну мүмкін болатын қиындықтар оқу техникасын қолдану және фильмнің дыбыстық сүйемелдеуінің жеке үзінділерін іріктеп тыңдау арқылы жойылады. Фильмді көрсету алдында білім алушыларға фильмді көруге дейінгі бағдарлар ұсынылады: мазмұны бойынша сұрақтар, мазмұнын қайталауға байланысты тапсырмалар. Фильмді тамашалау процесі оқушылардың белсенді оқу қызметімен сүйемелденуі тиіс. Оларға аннотация, сценарий схемасы, тезистер, жоспар, тірек сөздер мен тіркестер түрінде фильмді қабылдауға бағытталған бағдарламасын ұсынуға болады.
Сондай-ақ, оқушылар өз бетінше фильм мәтініне тірек жазбаларын жасай алады. Демонстрациядан кейінгі кезеңде фильмді қарау процесінде оқушылардың фильмді қабылдау деңгейлері тексеріледі, мазмұны мен фильмде қолданылатын тілдік және сөйлеу құралдарын түсінулері бақыланады. Қайталанудың әртүрлі түрлеріне ерекше назар аудару керек. Сондай-ақ, сұрақ-жауап жұмысын, драматизацияны, фильмнің кейінгі дыбысталуын қолданған жөн. Осылайша, оқу фильмін пайдалану кезінде фильмді көрудің барлық кезеңдерін ескеру қажет. Аудио-видеоқұралдар шет тілінде сөйлеу этикетінің ережелерін оқытуда ерекше рөл атқарады. Сондықтан ұстаздар ауызша сөйлеу практикасы бойынша оқу сабақтарында көрсетуде керек болатын осындай үлгілері бар фильмдер кітапханасы мен бейнелер сериясын алдын ала жасап дайындап қоюы қажет [18].
Видеоәдістер тек білімді ұсыну үшін ғана емес, сонымен қатар оларды бақылау, тексеру, қайталау, жалпылау, жүйелеу үшін де қызмет етеді. Бұл әдіс негізінен ақпаратты көрнекі қабылдауға негізделген. Қазіргі заманғы бейне ақпарат құралдары ұстазға маңызды жерлерді атап көрсетуге, бөлуге мүмкіндік береді, осылайша бейне тізбегін ғана емес, сонымен қатар оның құрылымын да игеруге қолайлы жағдайлар жасайды, қиын тақырыптарды көрнекі құралдар көмегімен ашу үшін оқытуда қолданылатын анимация ерекше бай мүмкіндіктерге ие.
Видеоқұралдарды белсенді және орынды пайдалану мазмұнды басқаруды және оқу процесін оңтайландыруға айтарлықтай ықпал етеді [22]. Оқу процесінде келесі әдістемелік әдістер қолданылуы мүмкін:
- ағылшын тіліндегі сөздер мен жеке үлгілердің мазмұнын аудиовизуалды иллюстрациялау;
- оқушылардың шет тіліндегі ауызекі сөйлеуін ынталандыру үшін тақырыптық және басқа да көрнекіліктерді құру.
Сөйлеу мәлімдемелері мен жеке үлгілердің аудиовизуалды иллюстрациясы толығымен интербелсенді тақтаның визуалды мүмкіндіктеріне негізделген. Фотосуреттер, суреттер, кестелер, пантомима, эскиздер, эскиздер мен кино кадрлары сәтті қолданыла алады. Телеиллюстрацияларды қолдану жаңа материалды ұсыну кезінде де, өткен тақырыпты пысықтау кезінде де қажет. Осылайша, бейнеәдістерді пайдалану ағылшын тілін оқытуда білімнің беріктігіне қол жеткізуде үшін ұтымды пайдаланылса өте тиімді болуы мүмкін.
Ағылшын тілін оқытудың маңызды міндеттерінің бірі - оқушылардың шет тілін қалыпты сөйлеу деңгейінде есту арқылы түсіну дағдыларын дамыту. Магнитофон тыңдау және айтылым дағдыларын үйрету және бақылау үшін қолданылады. Айтылым дағдыларын жетілдіру үшін магнитофон негізінен сабақтың басында фонетикалық түсіндірме кезінде қолданылады. Фонетикалық жаттығулар сөздер, сөз тіркестері немесе сөйлемдер арасында тыңдалады. Мұғалімнің қимылымен белгіленген үзіліс кезінде оқушылар магнитофоннан естіген сөздерін қайталап айтады. Алдымен бұл әрекет жеке, содан кейін хормен жасалады. Бастапқы кезеңде оқу материалы бірнеше рет тыңдалады. Фонетикалық тыңдалым сабақтың шамамен 5 минутын алады және артикуляциялық күйге келтіруге ғана емес, сонымен қатар айтылымды сәтті жетілдіруге және шет тілінде дұрыс интонацияны қолдануға ықпал етеді. Бастапқы кезеңде магнитофонмен жұмыс істеу кезінде ойын әдістері кеңінен қолданылады. Магнитофон таспасына әр түрлі сөйлемдер, жеке сөздер кідіріспен жазылады. Үзіліс кезінде оқушылар тиісті сөзді, сөз тіркестерін, сөйлемдерді айтуы керек [22].
Соңғы жылдары ағылшын пәнін оқытуда есту арқылы жаңа ақпаратты қабылдауға мүмкіндік беретін құралдарды пайдалану да кең қолданысқа ие. Оқытудың практикалық, білім беру, тәрбиелік және дамытушылық міндеттерін кешенді шешу оқушылардың санасына ғана емес, сонымен бірге олардың бейсаналы ойлану жағдайында ғана мүмкін болады. Оқушылардың сезімдері мен эмоцияларына әсер етудің тиімді әдістерінің бірі - музыка [10]. Ән - демалуға, сабақта күнделікті оқу іс-әрекетінде қысқа үзіліс жасауға мүмкіндік береді. Бұл қажет болған кезде сабақтың ортасында немесе соңында демалтудың бір түрі.
Қазіргі уақытта ағылшын тілі сабақтарында американдық және ағылшын әндері өте кең қолданылады. Оқытылатын тіл елінің әндерін енгізген кезде сабақ әр түрлі және қызықты болады. Сонымен қатар, бұл білім алушылардың сөздік қорын толықтыруға мүмкіндік береді. Американдық халық әні ағылшын тілі сабағында есту қабілеті арқылы жаңа ақпаратты қабылдауға мүмкіндік беретін көрнекі құрал ретінде әрекет ете алады. Халық әндері жастардың жеке басын тәрбиелеуде баға жетпес мәнге ие. Олардың даналығы, әуезділігі мен жұғымдылығы жоғары эстетикалық талғамға ие, достыққа, мейірімділікке, бірлікке, төзімділікке үйретеді, сонымен қатар оқытылатын тіл елінің мәдениеті мен тарихын тануға көмектеседі. Ағылшын тілінде сөйлейтін елде белгілі бір мазмұны мен әуені бар халық әні жас ұрпақты тәрбиелеу мен біріктіруде, өз халқының ең жақсы дәстүрлерін мұра етуде үлкен рөл атқарады.
Шет тілдік орта үшін де оқытылатын тіл елдерінің халық әндері мен әуендерінің табиғатын білу баға жетпес тәрбиелік мәнге ие. Өйткені, әнмен танысқан кезде, оқушылар лексикалық құрылымдарды, идиомаларды, фразеологиялық тіркестерді және тілдің әуезді интонациясын тез түсінеді. Сонымен қатар, әр әннің жазылу тарихы, мәтініндегі маңызды терминдердің этимологиясы және әр ән мәтіні бойынша жаттығулар мен тапсырмалар беріледі, мұғалім мұның бәрін оқушылардың ән мазмұнын, мағынасын жақсы түсінуі үшін көмекші материал ретінде қолдана алады. Мектеп оқушыларына осы әндерді үйрететін мұғалімдерге жинақ құрастырушылардың ұсыныстары өте пайдалы. Мысалы, алдымен балаларға әннің тақырыбын түсіндіріп, оның мазмұнын қысқаша сипаттап, негізгі қайталанатын сөздер мен сөз тіркестеріне назар аудару ұсынылады. Содан кейін балалар оның интонациясын сезінуі үшін әнді толығымен тыңдау ұсынылады. Таныс емес терминдерді түсіндіре отырып, мұғалім әннің құрылу тарихына көше алады. Егер әнде мектеп оқушылары әлі зерттемеген грамматикалық құрылымдар болса, оларды кем дегенде қысқаша түсіндірген жөн [13]. Балалар әннің көшірмесін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz