Тривиалды атаулар

Жоспар

І Кіріспе

ІІ Негізгі бөлім

2. 1. Тривиалды атаулар

2. 2 Дәрілік заттардың тривиалды атауларының жасалу тәсілдері.

ІІІ Қорытынды

ІV Пайдаланылған әдебиеттер

І Кіріспе

Дәрілік зат -бұл ауруды емдеу және оның алдын алу үшін қолданылатын зат. Дәрілік препарат бұл құрамында бір немесе бірнеше дәрілік заттары бар және белгілі бір дәрілік формада шығарылатын препарат.

Дәрілік зат немесе фармацевтикалық субстанция (лат. substantia pharmaceutica) - синтез нәтижесінде алынған химиялық қосылыс, немесе биологиялық белсенді заттан арнайы өңдеу арқылы жеке түрде бөлінген өсімдіктен, минералдан, жануарлардан алынатын шикізаттан, сондай-ақ бактериялар мен саңырауқұлақтардың өмірлік маңызды өнімдерінен алынады. ХХ ғасырдағы ең үлкен жетістігі, синтетикалық жолмен дәрілік заттарды өндіре бастауы болды.

Дәрілік зат зертханалық синтезіннен бастап нарыққа фармацевтиклық тауар ретінде тұтыныста болуы, ұзақ әрі қиын процесстердің бірі.

Осы жолдың негізгі кезеңдерінде «химиялық зертхана - фармацевтикалық нарық», әдетте, дәрілік затқа екі атау беріледі: біреуі - ғылыми химиялық немесе жүйелі, екіншісі - тривиалды (шартты) .

Дәрілік заттың химиялық атауы.

Молекуланың құрамы мен құрылымын анықтағаннан кейін органикалық зат сәйкес химиялық формулалармен сипатталады - рациональды немесе құрылымдық. Осы негізде органикалық затқа ғылыми химиялық немесе жүйелік атау беріледі (лат. nomen chemicum, англ. chemical name) .

Заттың бір ғана ғылыми атауы болуы керек. Ол органикалық химияның халықаралық номенклатурасының (IUPAC) ережелеріне сәйкес тұжырымдалады.

ІІ Негізгі бөлім

Тривиалды атаулар

Мұндай ұзақ және күрделі химиялық атауларды дәрілік заттардың атына қолдану іс жүзінде мүмкін емес екені айқын. Олар дәрілерді тұтынушылар үшін ғана емес, дәрігерлер мен фармацевттер үшін де байланыс құралы, ақпарат құралы бола алмайды. Сондықтан дәрілік заттардың атаулары ғылыми емес, жүйелі химиялық атаулар емес, тривиальды (латынша triviālis - қарапайым) атауларды қолданған жөн. Тривиальды атаулардың ешқандай ғылыми классификация жоқ, бірақ олар дәрілер айналымымен айналысатын барлық субъектілер үшін ыңғайлы.

Дәрілік заттардың тривиалды атауларының жасалу тәсілдері.

Дәрілік заттардың тривиалды атауларының жасалу жолдары алуан түрлі. Сөз құраушы негізі құрылыс материалы - сөз, сөз құраушы элементтер, түбір және грек, латын сөздік бөліктері болып табылады. Мысалы: apisarthronum (грек. Apis+ arthron ара уы) буын суықтағанда пайдаланылады.

Дәрі-дәрмектердің тривиальды атаулары

Көптеген дәрі-дәрмектердің атаулары химиялық қосылыстар болып есептелінеді. Мысалы, мыс оксиді, фоли қышқылы. Бірақ, олар дәрі-дәрмектердің номенклатурасында ғылыми /жүйелі/ атаулар емес, тривиальді (латын trivialis - дағдылы, әдеттегі) атаулар сияқты қолданылады.

Ғылыми, яғни жүйелі атаулар дәрі- дәрмектердің химиялық құрамын қамтып көрсетеді.

Дәрі-дәрмектердің ғылыми (жүйелі) атаулары күрделі болғандықтан күнделікті қолдануға ыңғайсыз. Соған орай, қысқа, және түсінікті болу үшін тривиальды атаулар қолданылады. Тривиальды атаулар - бір немесе бірнеше белгілерінен негізделген жасанды жаңа сөздер. Дәрі-дәрмектердің тривиальды атауларында мынандай белгілер болуы мүмкін: заттың неден жасалғаны, химиялық құрамы, синтез жолының түрі, терапевтік әсері, фармацевтикалык тобына қатыстылық анатомиялық немесе физиологиялық жағынан сипаты, кездейсоқ ассоциациялар.

Синтетикалық дәрілік заттардың тривиальды атаулары

Қазіргі дәрілік заттардың басым массасы - бұл химиялық синтездің әртүрлі әдістерімен, соның ішінде биотехнологияны және гендік инженерияны қолданумен құрылған заттар. Нәтижесінде синтетикалық, биосинтетикалық және жартылай синтетикалық заттар алынады, мысалы кейбір гормондар, антибиотиктер, витаминдер, ферменттер және т. б.

Аббревиатура (латынша abbrevio-қысқартылған), өздігінен құрастырылған- сөздер немесе сөз тіркестерінен алынған жеке негіздердің жиынтығы.

Мысалы:

Көп жағдайда қысқарту жолымен, дәрі-дәрмектер жиынтығы атаулары дасалады. Себебі, барлық әсер етуші заттарды тізіп атап жатқаннан көрі, оларды қысқартып қолдану өте қолайлы.

Терапевтік әсері немесе белгілі бір фармакотерапиялық топқа жататын дәрілік заттардың тривиальды атаулары азырақ қолданылады. Кейде мұндай ынталандыру белгілері химиялық құрылымды ішінара көрсетумен толықтырылады.

Фармакологиялық мағына беретін жиелік бөлшектер

Жиіктік бөлшектер арқылы шартты және жуық түрде анатомиялық, физиологиялық мәліметтерді көре аламыз. Жиектік бөлшектерге фармакологиялық мәліметтер жатады. Мысалы:

Ұйықтатушы - барбитураттар

Barb-барб, Барбитал - Barbital

Жергілікті жерді жансыздандырушы

Cain - кайн, Анилокаин-Anilocain

Микробқа қарсы антибиотиктер

Mycin - мицин, Вибрамицин - Vibramycin

Тетрациклиннен жасалынған антибиотиктер

Cyclin - циклин, Тетрациклин (Tetracycline)

lш жүргізетін дәрілер Laxasept, Acetolax -verm-, -helm-(int) lшек құрттарына қарсы, гельминиттерге қарсылығын білдіреді. (anthelminthica) Univerm, Helmintin, Avermex -vom(it) -, -emet- Құсыққа қарсы белгі береді (antiemetica) Vomital, Vomeх, Emetiral -orex-

Анорексигенді, яғни төбетті төмендететін Anorex, Cloforeх -t(h) romb-, -coum(cum) -, -arolum-

1. Канның қоюлануына қарсы.

2. Канның ұюына қарсы, яғни антикоагулянттар Athrombon, Thrombinum, Dicumacyl, Coum etarolum -mex-(c) Куралдар кұрамында сынап бар жене микробтарға қарсы есерде немесе несеп шығару есерде белгілейді. Mercusalum, Mercurophyllinum

Табиғи шығу тегі бар дәрілік заттардың тривиалды атаулары.

Табиғи түрінде дәрілік өсімдіктер әртүрлі қосылыстар класына жататын жеке химиялық заттарға қарағанда аз қолданылады. Олардың ішінде алкалоидтар (араб alkali - сілтілі +грек. - eides азотты органикалық қосылыстары бар, сілтілі реакция беретін органикалық қосылыстар. Гликозидтер (грек glykys) молекулалары қантсыз (агликон) және қанттар (гликон) бөліктен тұратын органикалық қосылыстардың үлкен тобы. Қазіргі заманғы дәріхана мен медицинада көрнекті орын алады.

Барлық гликозидтер мен алкалоидтар ұқсас түзетін тривиальды атаулармен белгілі болады оларда суффиксация арқылы бірдей жолмен жасалады. Латын негізіне -іn- жұрнағы жалғанады.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс