Ақшаға сұраныс. Ақша нарығы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

Лекция 6

Ақшаға сұраныс. Ақша нарығы

Дәрісте қарастырылатын сұрақтар:

1. Ақшалай агрегаттар.

2. Ақшаға сұраныстың классикалық және кейнстің теориялары. Баумоль-Тобин моделі.

3. Ақшаның сандық теориясының теңдеуі. Фишер теңдеуі

4. Ақша айналымының жыддамдығы

5. Нақты және атаулы пайыз мөлшерлемелері

6. Ақша ұсынысының моделі

7. Ақша мультипликаторы

Дәрістің мақсаты: ақша нарығын талдау және түсіндіру

Макроэкономикалық тепе-теңдік ақша рыногында белгілі бір пропорциялардың болуын қалацды. Олардың ішіндегі ең бастысы ақшаға дегн сұраныс пен ұсыныстың тепе-теңдігі.

Ақшаға сұраныс шаруашылық агенттерінің сақтап жүрген ақша қаржыларының мөлшерімен анықталады. Шын мәнінде ол ақша қорына немесе қалған номиналды ақшаға деген сұраныс. Ақшаға сұранысты теориялық талдау мен рыноктағы теңдік жағдайларын зерделеу бұл мәселелерде екі негізгі экономикалық мекткптің «монетарлық және кейнстік макроэкономикалық үлгілердің пайда болғанан көрсетеді.

Ақша деген монетарлық теориясы неоклассикалық дәстүрлерге сүйеніп, 18 ғасырда пайда болды. Бұл теория экономика ғылымында үстіміздегі ғасырдың 30-40-жылдарына дейін үстемдік жүргізген ақшаның сандық теориясының ұсынастырын басшылыққа алды. Бұл мектептің негізгі идеяларын ұсынғандар ағылшын ғалымдары Д. Юм, Дж. Милль, А. Маршал, А. Пигу, К. Виксель, Д. Патанкин, американ ғалымы И. Фишер, шведтік Г. Кассель мен Б. Хансен. Қазіргі монетаризм сандық теорияның жаңа варианты ретінде Чикаго мектебі ғалымдарының 50-60 жылдардағы еңбектерінен көрінеді. (М. Фридмен, К. Брунчер, А. Х. мельтцер) .

Монетаристер экономиканы даиытуда ақшаның рөліне үлкен мән берді. Рыноктық шаруашылықтың циклдық өзгеруін түсіндіруде де ақша массасының маңызы бар деп есептейді. Монетаристердің ұраны - ақшаның маңызы бар (moneg matters) ал көбі тек ақшаның ғана маңызы зор деп ойлайды (money is all that matters) . Кейінірек қазіргі монетвристер өкілдері жасаған ақшаға сұраныс теориясының негізгі ерекшеліктерін қарастырамыз. Кейнсиандық және монетарлық тәсілдердің айырмашылықтарын жақсы білу үшін, алдымен неоклассикалық вариандық сандық теориясына талдау жасайық. Сандық теорияның негізгі пастулаты (жорамалы) мынала: бағаның абсолютті деңгейі номиналды ақша қалдығының ұсынысымен анықталады. Басқаша айтқанда, ақшаны көп ұсынған сайын, бағаның деңгейі жоғары және керісінше болады. Мұндай тәуелділік белгілі кембридж теңдігі деп аталады. Кембридж мектебінің өкілдері ағылшын ғалымдары А. Маршалл, А. Пиггу, Д. Робертен бұл теңдікті былай қисындайды:

M-S = KPY

Мұнда М-s - ақшаның номиналды саны: к - номиналды табыс пен қажетті ақша қалдықтары (шаруашылық істің құрылымында тұрақты болуы) арасындағы пропорция P- бғаның абсолютті деңгейі, Y - нақты табыс.

Егер K мен Y - өзгермейтін тұрақты мөлшер деп есептесек, онда ақшаның номиналды санының өзгеруі M-S бағаның абсолютті деңгейінің өзгеруі әкеледі деген қорытынды жасауға болады.

Американ профессоры И. Фишер өзінің «Ақшаның сатып алу күші» (1991) деген кітабында сандық теорияға негізделген тағы бір теңдікті есептеп шығарады: M-SV=PY дағы V - ақша айналымының жылдамдығы. Осындай жылдамдықпен номиналды қордың бір өлшемі айналымда қозғалыс жасайды.

Теңдіктің екі бөлігін V-ге бөлсек, мына формуланы аламыз: Демек, V мөлшері кембридж формуласындағы k мөлшеріне кері әсері бар. Бұл қисын былай түсіндіріледі: егер индивидтер аз ақша қалдықтарына сақтаса (k-төмен) онда сондай көлемде тауар өткізу үшін ақша айналымының жылдамдығын арттыру керек (V жоғары) .

Ақшаға сұраныстың неоклассикалық теорися математикалық тұрғыдан үш теңдік жүйесінен тұрады, олар кембридж теңдемесімен тығыз байланыста (толығырақ қараңыз: Харрис Л. Денежная теория. М., 1990; 137-бет) . Біріншіден, бұл теңдеу номиналды ақша қалдығына сұранысты суреттейді:

M2 = KPY

Екіншіден, бұл теңдеу ақшаның ұсыну қызметін сипаттайды: MS = M-S

Үшіншіден, бұл теңдеу нарықтағы теңдіктің жағдайларын көрсетеді: MS = MД яғни ақшаға деген жоспарлы сұраныс оның рыноктағы тепе-теңдігін сақтайтындай жоспарланған ұысынысына сәйкес болуы қажет.

Демек, ноеклассиктердің түсінігінде ақша рыногының макроэкономикалық үлгісі мынаған негізделген: ақшаға деген жиынтық сұраныс ақшалай табыс дәрежесінің қызметі (PY), ал ақшаны ұсыну экзогенді тұрақты мөлшер, яғни ақшаға сұраныстан тыс бөлек тағайындалады.

Оқытуға арналған материалдар: Көшімова, М. Ә. Макроэкономика. Алматы, 2014, 73 -87 беттер

Тақырып бойынша СӨЖ тапсырмасы:

Тақырып Монетарлық саясат

Дәрісте қарастырылатын сұрақтар:

1. Монетарлық саясаттың мақсаттары мен құралддары

2. Ақша-несие саясатының трансмиссиялық механизмі

3. Монетарлық саясаттың экономикаға тигізетін ықпалы

4. Милтон Фридманнің «Ақша ережесі»

Дәрістің мақсаты: монетарлық саясаттың құралдары мен оның экономикаға ықпалын түсіндіру

Монетаризм ақшаға деген сұранысты шаруашылық агенттерінің ақша қорынан түсетін және баламалы актиытердің келтіретін табыстарын салыстыру нәтижесі ретінде анықтайды. Ақша қорының артықшылығы ақшаның айырбасты жеделдету және банкроттан сақтау қабілетінен көрінеді. Сөйтіп, кейнсшілердің қоржынға нені салуды қалайтынын ақшаны ма, жоқ аблигацияны ма деген таңдауларын жеңілдетеді. Ал монетаристер болса, таңдаудың көптеген баламаларын (альтернативтерін) ұсынады.

Милтон Фридманның теориясында ақшаға сұраныс қызметінен тұраұты болатыны баса айтылған. Бұл кейінсшілердің ақшаға сұранысты болжап білуге болмайды дегендеріне қарсы бағыттылған анықтама. Монетаристер халық жинағындағы ақша қорларын жалпы ұлттық өнімнің тұрақты бөлігі деп есептейді. Бұл анықтаманы теориялық жағынан негіздеу үшін М. Фридмен ақшаға актив қаржыларының ең бір инерциялық элементі деп қарады. Ақшаға деген сұраныс өзгермелі табыспен емес, оның орнықты бөлігімен, тұрақты табыспен анықталады. Ол өткен жылдарға және қазіргі табыс дәрежесі негізінде орташа мөлшер түрінде есептеледі. Егер нақты ақша қоры халықтың тілейтін дәрежесінен асып түссе не болар еді? Онда адамдар қосымша ақшадан өздерінің шығындарын көбейту немесе өздерінің активтерінің (мысала бағалы қағаздар сатып алу) құрылымын өзгерту арқылы құтылады. Ал бұл жиынтық сұранысты өсіргендіктен баға көтеріледі, олай болса өндіріс те ұлғаюы тиіс. Бүкіл ұлттық өнім адамдардың қосымша сұраныс тудырғанына дейін өсіп отырады. Халық қолындағы күткендігінен көп ақша таусылғанша жоғарыдағы процесс жүре берелі. Сонымен қатар ақша қорының құрылымы өзгереді (біреулер ақша азайса, екіншілерінде көбейеді) . Алайда, тұтас алғанда ақша көлемі, массасы өзгеріссіз қалады. Бірақ бұл нақтылы өмірге сәйкес келмейді, сұраныс пен болған жағдайда ақшаны ұсыну деңгейі өзгереді, мысала жоғарыда көрсетілген механизмі арқылы өзгереді. Адамдар банктен қарыз алады және ол өздеріндн қосымша ақша келмеген жағдайға дейін созылады. Мұнда ЖҰӨ-нің өсуі тоқталады, ал халықтың қолындағы ақша қорлары ақшалай табыстың тұрақты үлесі болып қала беруі тиіс.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.