Эстетикалық тәжірибе. Адам өмірінің эстетикалық өлшемі

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының ғылым және білім министрлігі
Қарағанды техникалық университеті

Реферат
Тақырып: Эстетикалық тәжірибе. Адам өмірінің эстетикалық өлшемі.
Пәні: философия

Тексерген: Аубакиров Е. Ж.
Орындаған: Төлеутай Д.Е.
Тобы: С-20-1

Қарағанды 2022
Адам өмірінде әсемдіктің, сұлулықтың, жалпы эстетиканың орны өте ерекше. Біз күнделікті өмірде әрбір істеген ісімізді, жүріс-тұрысымызды, сырт-келбетімізді, өмір сүретін әлемімізді тек қана әсем, сұлу қалыпта көргіміз келеді. Әрқашан сұлулыққа, әсемдікке мән беру біздің ішкі жан дүниеміздің тыныштықта, үйлесімде болуына тікелей әсер етеді.Әсемдік адам өмірінің сәні болып қана табылмай ол оның мәні десек те қателеспейміз. Өйткені еңбек адамды адам еткен болса, сұлулық адам бойын қуаныш әсем сезімге бөлейді, сол еңбекке деген талпынысты, құштарлықты оятады, сұлу қимылдар мен әсем де әдемі қылықтарды әдеттерді қалыптастырады. Әсемдік - материалдық және рухани дүниенің адамды ләззатқа бөлейтін сипаты. Эстетикалық ұғым ретіндегі әсемдік әдемілікпен тектес. Бірақ әдемілік объектілердің сыртқы ішкі қырларын бірдей қамтыса, әсемдік құбылыстардың сыртқы көзге түсетін және пішіндік ерекшеліктерін эстетикалық тұрғыдан қабылдауға жатады.Сұлулық - көзіміз бен жан-жүйемізді жаулаған, рухымызда қуаныш пен келісім сезімдерін оятқан, содан жалғасып ары қарай ішкі дүниемізде әсемдікке айналып үлгерген және бізге суреттеп беруге оңайға соқпаған ең қызық дәуренді, балғын балауса сәттерді туғызып отырған мән, мағына, мазмұн және сурет сынды эстетикалық негіздер, не болмаса, осы негіздердің бір бөлігін тамашалатқан ішкі әлеует.Эстетика - адамның дүниені эстетикалық тұрғыдан ұғынып-түсіну заңдылықтары туралы, әсемдік заңдарын арқау еткен шығармашылықтың мәнісі мен формалары туралы ғылым.Эстетика ғылым ретінде осыдан 5 мың жыл бұрын - Мысырда, Вавилонда, Үндістанда және Қытайда дүниеге келіп, Ежелгі Грекия мен Римде кеңінен дамыған. Демокрит, Аристотель, Эпикур, т.б. өз еңбектерінде сұлулықтың объективті негізі - шындық өмірдің заттық қасиеттерінде, байланыстарында, қатынастарында, заңдылықтарында деп білді.Эстетика ұғымын ғылыми қолданысқа XVIII ғ. орта шенінде неміс философы Александр Баумгартен енгізді. Ол эстетиканы грек тіліндегі айстетикос сөзінен құрастырып шықты. Этимологиялық тұрғыдан алғанда айстетикос - сезім, сезіммен қабылданатын деген мағынаға ие. Этимологиялық түбір әлі күнге дейін анестезия сөзінде кездеседі.Эстетикалық тәжірибе адам баласына өте ерте замандардан тән болды, оның алғашқы көрінісі архаикалық адамның протоэстетикалық практикасынан көрінеді. Яғни олардың өз тұрмысын әрлендіру үшін жасаған, қазіргі кезде біз өнер саласына жатқызатын феномендер оның алғашқы көрінісі болып табылады. Кейінірек эстетикалық тәжірибе мен эстетикалық сана өнерде, күнделікті өмірде тығыз байланыста көрініс береді. Ертедегі Үндістанда, Қытайда, Грекияда мазмұнында эстетикалық мәселелер теориялық деңгейде көтерілген өнер туралы трактаттар мен философиялық мәтіндер пайда болды. Ғарыштың (космостың) хаостан пайда болу тұжырымдамасы (космос сөзі ежелгі грек тілінде ғарыштан басқа әшекей, сұлулық, тәртіп деген мағыналарға ие), әсемдікті, үйлесімдікті, тәртіпті, ритмді, өнердегі ұқсастықты санадан өткізуге және сипаттауға ұмтылыс шын мәнінде эстетикалық сананың алғашқы рефлексиясы, эстетиканың ғылым ретінде пайда болуының алғашқы қадамы болып табылады. Яғни, эстетиканың ғылым ретіндегі қалыптасуы өз бастауын осы ежелгі дүниедегі идеялардан алады әрі қазіргі эстетиканың терминологиялық базасын ежелгі грек тілінің сөздері құрайды.Сократқа дейінгілер сұлулықты әлемнің сапасы деп таныды. Сократ тарихтағы ең алғашқылардың бірі болып Әсемдіктің табиғаты мен мәні қандай? деген сұраққа толық жауап беруге тырысады. Ол тек не көркем? деген сұраққа ғана емес, бірақ көркем не нәрсе бар? деген сұраққа да жауап тапқысы келді. Сократ алғаш рет әсемдік түсінігін аралас ұғымдармен салыстыру арқылы анықтауға тырысты. Сократ көркемдік - пайдалылық деп санайды.Негізгі эстетикалық категориялар - сұлулық пен сұрықсыздық, асқақтық пен пасықтық, трагедия және комедия болса, олар қоғамдық байланыста, адам өмірінің әрбір саласында - өндірістік-еңбек пен қоғамдық саяси қызметте, табиғатқа көзқараста, мәдениет, тұрмыста, т.б. жағдайларда дүниені эстетикалық тұрғыдан ұғынып түсінудің көрінісі ретінде байқалады. Эстетикалық тұрғыдан ұғынып-түсінудің субъективті жағы - ішкі сезімдерді, талғамдарды, бағалауды, күйзелісті, идеяларды, мұраттарды эстетиканы объективті өмірлік процестер мен қатынастарды көрсете бейнелеудің өзіндік формасы ретінде қарастырады. Көркем мәдениеттегі өнердің күрделі жүйесін арнайы ғылымдар зерттейді: эстетика, өнер психологиясы, өнер әлеуметтануы, өнер тарихы (музыкология, театр, кинотану, әдебиеттану, өнер тарихы (бейнелеу өнері)) Сонымен қатар өнердің кез-келген түрі 3 позициядан зерттеледі: өнер тарихы , өнер теориясы және өнертану. Эстетика және басқа да өнер ғылымдары. Өнер тарихының негізін қалаушы итальяндық суретші және Қайта өрлеу дәуірінің сәулетшісі - Джорджио Васари болып табылады, ол әйгілі Ең танымал кескіндемешілердің, мүсіншілер мен сәулетшілердің өмірбаяны атты еңбегін жазды. Өнер дамуының теориялық аспектілері алғаш рет 18 ғасырдағы неміс өнер зерттеушісі Иоганн Винкельманның еңбектерінде ғылыми негіздеме алды. 18 ғасырда француз энциклопедисті, жазушы Росс Дидро өзінің Салондар деген жалпы атпен танымал туындыларында салон көрмелерінде қойылған өнер туындыларымен көпшілікті таныстырды. Әдебиеттегі бұл жаңа қызмет түрі өнер тарихында көркем сынның қалыптасуының бастамасы болды. Өнердің ерекшелігін зерттейтін барлық ғылымдардың ішінде эстетика ерекше орын алады, өйткені бұл 18 ғасырда қалыптасқан философиялық ғылыми пән. Осы уақытқа дейін ол философиялық білім аясында дамыды. Эстетиканың негізін қалаушы неміс философы Александр Баумгартен, ол эстетиканы әлемді сенсорлық білім туралы ғылым ретінде түсінді. Эстетика ерекшеліктері. Эстетика жалпыға бірдей мағынада адамның әлеммен эстетикалық қарым-қатынасының заңдылықтарын, өнердің құрылымы мен ерекшеліктерін, сонымен қатар оның әсерін зерттейді қоғам. Эстетика тарихында басқа анықтамаларды табуға болады. Мысалы, Гегельдің эстетикасы - бұл өнер философиясы, сұлулық патшалығын зерттейтін ғылым. Ғылым ретінде әдемі эстетика кең таралған. Сөз жоқ, әдемі эстетиканың негізгі категориясы болып табылады, тек әдемі, эстетика призмасы арқылы басқа эстетикалық құбылыстарды: бейнелі, қайғылы және күлкілі, керемет және негізгі, драмалық, фантастикалық, лирикалық, қорқынышты т.б. Осы және басқа да құбылыстар әлемді білген субъектінің құндылық қатынасын білдіретінін және сондықтан оның рухани бағыттары мен көзқарастарын білдіретінін түсіну керек. Эстетикалық көріністер әлем қабылдаған тақырыптан тыс болуы мүмкін емес. Олар нәтиже адамның әлемге эстетикалық қатынасы. Өнердің пайда болуы мәселесі. Өздеріңіз білесіздер, өнер жоғарғы палеолит дәуірінде (б.з.д. 40-30 мың жыл) пайда болды, жартастағы кескіндемелер, мүсіндер (палеотикалық Венера деп аталатын), мегалиттік ғимараттар бізге келіп жетті. Қарапайым адамның бейнелік қызметі сөзсіз ежелгі адамның рухани дамуының синкретикалық табиғатын көрсетеді. Маңызды сұрақ: өнер неліктен пайда болады, оған жауап бірегей емес. Өнердің генезисін түсіндіретін бірнеше теориялар бар: діни-сиқырлы, ойын, имитациялық (миметикалық), биологиялық, еңбек және басқалар. Діни-сиқырлы теория ежелгі адамның дүниенің объектілері туралы табысты аң аулауды қамтамасыз ету ниетімен байланысты ғибадат нысандары ретінде ежелгі адамның идеясына негізделген; Ойын теориясы (Ф. Шиллер, И. Кант, Г. Спенсер, Дж. Хейзинг) адамды күнделікті проблемалардан қиялға ауыстыру идеясын қамтиды. Ойында адам шығармашылық еркіндікке ие болады және өзін-өзі іске асырудың шарты. Ойын теориясында ойын өнермен анықталады және ойын жұмыс басталар алдында болады деп тұжырымдалады. Жауапсыз сұрақ - ежелгі адамды ойнап жүргенде кім тамақтандырды. Имитациялық (миметикалық) теория (Аристотель, Демокрит, Лукретий Кар, О. Комте) өнердің шығу тегін табиғатты еліктеу деп түсіндіреді. Аристотель өзінің Поэтика атты еңбегінде мимес (mimesis) теориясын дамытты, Демокрит адам өрмекшімен тоқуды, қарлығашпен бірге құрылысты, бұлбұлмен ән салуды үйренгенін айтты. Ұлы Леонардо да Винчи суретшілерді табиғаттан үйренуге шақырды. Биологиялық теория (C. Дарвин, К. Грос) жануарлардың мінез-құлқының ерекшеліктеріне негізделген. Мысалы, құстардың көбею маусымы кезінде жыныстық қызығушылықты арттыру мақсатында түрлі-түсті өрнектері пайда болады, ал адамда өнердің негізі тарих барысында қалыптасатын инстинкт болып табылады. Еңбек теориясы (К. Маркс, Ф. Энгельс, В. Плеханов) өнердің еңбекке байланысты екендігін дәлелдейді. Адамның өмірге практикалық қатынасы эстетикадан бұрын болады және оны анықтайды. Өнер анықтамасы және ерекшеліктері. Өнердің көптеген анықтамалары бар. Олардың ішіндегі ең көп тарағаны өнерді мынандай деп түсіндіреді: мақсаттың нақтылы көрінісі мен ассимиляциясы, оның мақсаты - адамның шығармашылық қабілетін қалыптастыру және дамыту айналасындағы әлемді сұлулық заңдарына сәйкес өзгертеді; көркемдік құндылықтар жинақталатын мәдениеттің бір бөлігі, басқалармен бірге өмір сүретін әлемді сенсорлық білім формасы: ғылым (рационалды білім), дін интуицияға негізделген иррационалды білім); адамның шығармашылық қабілетінің көріну сферасы; адамның ләззат беретін көркемдік құндылықтарын игеру процесі; әлемнің бейнелі көрінісі, оның ерекшелігі - мазмұнды сезімдік қабылдайтын формада беру. Айырмашылығы танымның, өнердің басқа түрлері, ондағы сенсорлық және рационалды компоненттердің бірлігі арқасында адамның ішкі әлеміне тұтас әсер етеді. Мысалы, ғылым негізінен тұлғаның дамуындағы тек ұтымды жағына әсер етеді, дін - интуитивті мистикаға Өнерді зерттеудің мәдени аспектісі. Эстетикадан айырмашылығы, мәдениеттану: өнердің әлеуметтік-мәдени мағыналарын түсіндіру; типологияны зерттеу және өнер динамикасы; өнерді әлеуметтік-мәдени бөлігі ретінде зерттеу, кеңістік өнердің өзара байланысының мәселелерін қарастыру, басқа мәдени құбылыстар. Өнердің әлеуметтік-мәдени мағыналары, орындау арқылы оның мәдениетте және қоғамда болуы өнер болып табылатын әр түрлі функциялар: - әлемді танып білу формасы;- адам мен қоғам арасындағы қарым-қатынас тәсілі;- эстетикалық тәжірибе катарсис арқылы өтетін эстетикалық сала (грек. Katharsis - тазарту). Өнердің әсерінен адамның ішкі жан дүниесін рухани-адамгершілік тазартуды түсіндіретін эстетикалық категория. Пифагор (музыка), Аристотель (трагедия), Л.Выготский (өнерді қабылдау психофизиологиялық процесінің соңғы кезеңі) жасаған; - жанқиярлық мінезімен сипатталатын рухани ләззат, - рухани мұқтаждықты өтеу құралы.Өнер типологиясының негіздерінің бірі оның шындықты көрсету жолымен бөлінуі. Дәстүрлі түрде реалистік және шартты өнер ерекшеленеді, олар реалистік және шартты өнерге сәйкес келеді. Өнер тарихында олар қатарлас дами алады, бірақ көбінесе олардың бірі басым. Реалистік өнер әлемді шоғырланған түрде көрсетеді, бұл сізге осы дәуірдегі ең маңызды құбылыстарға назар аударуға мүмкіндік береді. Кәдімгі өнер, қабылдаған кезде, шындыққа сыртқы сәйкес келмеуіне байланысты көркем образдарды интерпретациялау үшін көбірек мүмкіндіктер береді. Қандай да болмасын эстетикалық теория белгілі бір эстетикалық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.