Сәбіз және оның адам ағзасына пайдасы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

№89 IT мектеп-лицей коммуналдық мемлекеттік мекемесі

Жұмыстың тақырыбы: Сәбіз және оның адам ағзасына пайдасы

Секциясы: Биология

Орындаушы: Рахимбердиева Аселя, 3 Б сынып оқушысы, №89 IT мектеп –
лицейі, Шымкент қаласы, Қаратау ауданы

Жұмыстың жетекшісі: Авесбаева Комила бастауыш сынып мұғалімі,
№89 IT мектеп -лицей

Жұмыстың кеңесшісі: Сартбаева Г.М. а.ш.ғ.к доцент, М. Әуезов
атындағы ОҚМПУ

Жұмыс орындалған жыл: 2021 жыл

Шымкент 2021 жыл

Мазмұны

Кіріспе 3
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ..
І Негізгі бөлім 5
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... .
1.1 Көп түрлі сәбіздің пайда болу тарихын 5
қарастыру ... ... ... ... ...
1.2 Қызыл және сары сәбіз көкөнісінің жалпы сипаттамасын 7
айқындау ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ..
1.3 Сәбіздің сорттары 9
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... .
1.4 Сәбіздің адам ағзасына пайдасы 11
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ...
1.5 Сәбіз шырынының пайдасы 13
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...
ІІ Зерттеу бөлімі 15
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ...
2.1 Сәбізден жасалатын салаттар мен тағамдар 16
... ... ... ... ... ... ... ... .. .
2.2 Сәбіз құрамындағы дәрумендерді зерттеу 17
... ... ... ... ... ... ... ... .. ...
2.3 Cәбізді өсіру технологиясын анықтау 19
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
Қорытынды 23
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ...
Пайдаланылған әдебиеттер 24
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...
.

Аннотация

Зерттеу мақсаты: Сәбіз жайында берілген барша қажетті
мәліметтерді анықтап, оларды барынша мұқият үйрену.
Бұл жұмыстардың барлығы еліміздің халқының денсаулығы мен
жалпы тұрмыс жағдайын жақсартуға шамам –шарқыма қарай өз үлесімді қосу
мақсатында атқарылды.
Гипотеза: Жұмыс барысында сәбіздің келіп шығу тарихы туралы
деректер мен оны адамдардың тамақ ретінде пайдалануы жайындағы мәліметтер
үйренілді.
Бұл жұмысты мен іздену , зерттеу бақылау, сараптама жасау,
сондай – ақ барлық мәліметтерді жалпылау арқылы орындадым.
Зерттеу үш бөлімнен тұрады.
- Кіріспе бөлімі ;
- Сәбіздің келіп шығу тарихы және оның жалпы сипаттамасы;
- Қорытынды бөлім ;
I. Жұмыстың тақырыбы, мақсаты мен міндеті анықталды.
II. Барлық керекті материалдар жинақталып зерттелді және қорытындалды.
Зерттеу тәсілдері: Атқарылған жұмыстарға сипаттама беру барысында
ғаламтордан түрлі материалдар , сәбіз туралы мәліметтер, сараптамалармен
синтездер алынды.
Зерттеу жаңалықтары: Ғылым және техника, технологияның жаңа жетістіктерін
пайдалана отырып сәбіз өндіру көлемін, сондай –ақ оны тұтынушылардың
пайдалану көлемін арттыру.
Зерттеу нәтижелері: Сәбіз өте бағалы емдік қасиеттерге ие. Сондықтан оның
медицина мен азық –түлік саласындағы маңызы зор.
Қорытынды: Адамдардың әл –ауқатын жақсарту, сонымен бірге еліміздің
экономикалық әлеуетін асыруда сәбіз өсірудің пайдасы көп. Сондықтан мен
барша адамдарды сәбіз және бау –бақша өнімдерін көптен өсіруге шақырамын.

Аннотация

Цель ислодования: Сбор необходимых сведений о моркови и
тщательное изучение их.
Все эти работы делаются в целях внесения посильного вклада в
повышения общего благосостояния и здоровья людей нашей страны.
Гипотеза : В процессе работы были изучены сведения об истории
появления маркови и её использования людьми как продукт питания. Весь
процесс был выполнен путем наблюдений, анализов и обобщения сведений.
Исследование состоит из трёх частей:
- Вводная часть;
- История появления маркови и её общая характеристика;
- Обобщающая часть.
I. Была определена тема, задача и цель работы.
II. Были собраны необходимые материлы, которые были изучены и обобщены.
Методы исследования: Описание выполненных работ, где были использованы
интернет – материалы, сведения о маркови, анализы и синтезы.
Новизна исследования: Увеличение объёмов производства маркови с помощью
применения новых достижений науки и техники, технологии, а также
употребления маркови как продукт питания среди населения.
Результаты исследования: Марковь имеет ценные личебные своиства. Поэтому
она имеет важное значение в области медицине и в области продовольствия.
Вывод: Выращивание маркови имеет важное значение в деле повышения
общего благосостояния людей, а также экономического потенциала всей страны.
Поэтому я призываю всех людей активно заниматься выращиванием маркови и
других видов бахчевых культур.

Annotation

Purpose of the study: To investigate and collegt information about
carrot. Promote the development of the national economi.
Hypothesis: During this work, I used search methods, research and
reflection. Study consists of three parts. In the initial part of the use
of knowledge on the relevance, in the main part of the history of the
appearance of carrots, сarrot described about, its vegetation, his healing
abilities, its proper usein the kitchen, and my achievements and the
suggestions are used in the latter part of study.
1. It has been effectively used title, goal, purpose, research.
2. All materials have been collegted and written in the last part.
Instructions for use: It has beer successfully used methods of reading
the work, collecting, updating.
News vesearch: Using science news, grow carrots and use it. Finally,
the study: Start to grow carrots use the healing properties, used in the
kitchen.
Conclusion: Crowing carrot is useful for the human body. There is damage
from carrot. It treats many diseases. Realizing than their native land has
all the conditions for the cultivation of carrots. I think that if the
villagers sow carrots, then there will bi many benefits for the our
country.

Кіріспе

Жұмыстың өзектілігі: Әр күн сайын жылдың кез келген айында
ағзамызға пайдалы заттар қажет. Олар – денсаулықтың кепілі.Адам ағзасы
үшін күнде жейтін тамақтың маңызы зор. Тамақтың құрамында пайдалы
дәрумендер болуы шарт. Ол дәрумендер болмаса адамның денсаулығы нашарлап
кетеді. Түрлі көкөніспен тамақтанған және спортпен шұғылданғанның
денсаулығы жақсы болады, ұзақ жасайды.
Жұмыстың мақсаты: Егер сәбізді көп пайдаланса, оның адам ағзасы үшін
өте қажет екендігін, пайдалы екендігін дәлелдей отырып, қандай пайдасы
тигізетінін орасан зор пайдасы мен емдік қасиеттерінде көрсету.
Жұмыстың міндеттері:
-Көп түрлі сәбіздің пайда болу тарихын қарастыру
- Қызыл және сары сәбіз көкөнісінің жалпы сипаттамасын айқындау;
- Сәбіздердің адам ағзасына пайдалы жақтарына талдау жасау;
- Алуан түрлі сәбіздің ауыз әдебиетінде кездесетін жанрларына тоқталу;
Үлкендер яғни ересек адамдар күніне картопты қоспағанда одан бөлек
тағы 300-400 грамм көкөніс жеуі керек екені бәрімізге белгілі. Көктем
айларында ағзамызға көкөніс құрамындағы витаминдер жетіспейтіндіктен, түрлі
инфекциялық ауруларға қарсы тұра алмайтынымыз белгілі.
Біз физиолог және биолог мамандардың кеңесін үнемі есте ұстағанымыз
жөн: таңертеңгі, кешкі және түскі аста міндетті түрде көкөніс және жеміс
жидектер болуы тиіс екенін білеміз.
Ет сияқты пісірілген көкөністер де адам ағзасына зиян. Осы жерде
мынаны айту керек.
- Адам ағзасы үшін көкөністердің пайдасы өте зор екендігі белгіл.
Бірақ, оларды қалай пайдалану керектігін білу керек. Егер көкөністі қатты
қайнатып, немесе қуырып жесеңіз онда пайдасынан гөрі зияны көбірек болады.
Себебі бұндай жағдайда көкөністің құрамындағы бізге қажет болған дәрумендер
жоғалып кетеді. Соның үшін көкөністерді тазалап жылы сумен жуып пайдалану,
немесе суға салып қабығымен пісіріп жеу керек. Осылай еткенде олардың
құрамындағы пайдалы заттар (дәрумендер мен тұздар) сақталады. Көкөністер
тұз бен су алмасуды реттейді, айран, жұмыртқа , ірімшік, ет, балық, жеміс-
жидек, жаңғақ сынды азық-түліктермен үйлеседі.
Дайындайтын асқа көкөністің өзін, яғни болмаса шырынын қосса, пайдасы
көп болады. Көкөністер тұз бен су алмасуды жақсылайды. Көкөністерге ешқашан
қант қоспаған жөн.
Адам ағзасы үшін көкөністің шырындары өте пайдалы. Ол ішкеннен кейін
тез сіңеді. Шырынға қант қоспастан тамақтан екі сағат алдын ішу қажет. Бір
күнде 200 – 300 грамм көкөніс бір адамға жетеді. Егер де, ішекі
оргндарыңыздың қызметінің бұзылуына байланысты көкөністерді жей алмайтын
болсаңыз, оларды көкөністің шырынымен алмастырғаныңыз жөн. Сонда да әр
түрлі көкөністің саны 4 -5 тен аспау керек. Айта кетейін осындай адам
ағзасына пайдасы зор көкөніс дақылдарының бірі – сәбіз. Сәбіз және оның
шырыны. Адам ағзасына өте керемет пайдасы тиеді.

I Негізгі бөлім

1. Көп түрлі сәбіздің пайда болу тарихын қарастыру

Біз, сәбіздің әртүрлі болатынына және олардың қалай, қашан, қайдан
келіп шығуына өте өызықтым. Ізденістің арқасында оның келіп шығу тарихы
тым тереңде жатыр екен. Көне дәуірде, шамамен үш –төрт мың жыл бұрын,
сәбізді алғаш рет жылқылар жейтін болған екен. Адамдар оны жеп көреді. Оның
дәміде, түсіде оларға ұнап қалыпты. Осыдан былай сәбізді адамдар еге
бастайды. Бұл тамырлы көкөністі алғаш егіп, пайдаланған римдіктер мен
гректер болған деседі. Бұл көкөнісі 1400 -1500 жылдары өте таңсық тамақ
есептелген. Сондықтан оны императорлардың сарайында ең сыйлы қонақтарға
беретін болған. Арадан 70 -80 жылдар өтіп бұл көкөністі батыс елдері
жаппай еге бастаған. Олар сәбіздің көп түрлерін тауып өсіре бастады.
Олардың ең жақсы түрі – каротельде шықты. Француздар мен немістер қазірде
көп пайдаланатын сәбіз соуыстары сол дәуірдеяқ белгілі болған.
Осылай гректер мен римдіктер сәбізді көп пайдаланғаны белгілі
болды. Сәбіз XVI ғасырда деликатес болып саналған екен.
Осылай Император Карл сәбізді өте қатты жақсы көрген екен, Император
Карл сарайында сәбізден жасалған тағамдар құрметті тағамдардың бірі болып
саналған. Сол кездерде француздарда мен немістер бүгінгі күнге дейін
пайдаланылатын сәбіз соустары шықты.
Ал сәбіз Россияда 16 ғасырда жетістіріле бастаған. Оны
дәрігерлер ауруларды емдеу үшін қолданған. Сәбізді балға салып қойса, оның
құрамындағы дәрумендер ұзақ уақыт сақталған. Сондықтан сәбіздің шырынын
бауыр, жүрек және басқа да көп сырқаттарды емдеу үшін пайдаланған. Қазіргі
неміс және француз шаруалырының мынадай дәстүрлері бар екен. Жаңа жыл
мерекесінде әр отбасы мүшелеріне десерт ретінде балға салынған сәбіз
беріледі екен. Бұлардың сенімі бойынша, бұл адам ағзасына жыл бойына жақсы
денсаулық сыйлайды екен.Қазіргі уақытта да неміс және француз шаруаларының
жаңа жылда әр жанұя мүшелеріне десерт ретінде балға салынған сәбізді
беретін дәстүрлері сақталған. Сәбізді беретін дәстүрлері сақталған.
Бұлардың сенімі бойынша, бұл адам ағзасына жыл бойына мықты денсаулық
береді екен. Күлгін көкөністер адам баласы төрт түліктің бірі жылқыдан
көріп жеген сәбіз дақылының түсі бүгінде барлығымыз пайдаланып жүрген
сәбізден өзгеше болады екен. Осы уақытқа дейін сәбіз әлі өзінің құндылығын
жоғалтпады.
Әлемнің белгілі диетолог – ғалымдардың анықтауынша , сәбіздің
пайдасы күннен – күнге көбеймесе азайған жоқ.
Бұрынғы сәбіздер қазіргі біздің сәбіздерден айырмашылығы бар.
Олардың түсі күлгіндеу, ал кейбіреулері ақшылдау болатын. Ал сарылары бірен
–саран еді. 16 –ғасырда Даниядағы бағбандар қызыл сары түсті сәбіздерді
өсіріп шығарды. (1- сурет) [1]

1 –сурет Көп түрлі сәбіз көкөнісі

1.2 Қызыл және сары сәбіз көкөнісінің жалпы сипаттамасын айқындау

Сәбіз көкөнісінің екі түрі бар:
1. Асханалық – майдалау, жұмсақ, қантты.
2. Азықтық
Сәбізді барлық жерде өсіруге болады. Жаңа алынған сәбіздер өте
дәруменге бай, пайдалы, әсіресе балаларға. Сәбіз көкөнісі республиканың
барлық облыстарында өсіріледі. Жаңадан жиналған сәбіз дақылдары — құнарлы
тағам. Сәбізді дұрыс сақтайда білу керек, яғни 0 градус температурада
құмның ішінде, қаптарда немесе жәшіктерде жақсы сақталады. Сәбіздерді теріп
ала салыпт, кептіріпте, өңдепте пайдаланса бола береді. Оны тамақтың барлық
түріне сұйық, қою салатқа, винегреткеде қосады. Бірақ, бір қызығы
қайнатылған сәбізде басқаларына қарағанда пайдалы заттар көбірек болады.
Зерттеулер нәтижесінде сәбізді үзбей пайдаланатын адамдардың өмірі

5 -7 жылға ұзаратынын көрсетті.
Өсіру кезеңінде жарықты өте қажет етеді. Қызыл сәбізді өсіру үшін күз
айында жерді жырту керек және арық тарту керек. Ақпан наурыз айларында
ұрық себіледі.Жердің беті қатып қалмау үшін опилка немесе қойдың қиы
шашылады. Арам шөптерін жұлып тұру керек. Арам шөптеріне қарсы стомп деген
дәрі шашылады.10 күнде жаңбырдың суымен шығады. 1 гектарға 4 литр суға 1
қасық, 16 литр суға 100 гр дәрі салынады. 5-6 рет су қойылады. Бірінші
екінші суында слитра шашылады.
Екі –үш құлақ болғанда шөбін отау керек. Егер шөбі қалың болса, арасы
10см дей жегене істелінеді. Арасында бөдене жүретіндей етіп істеу керек
,сәбізге күннің көзі тию керек. 90 күнде сәбіз дайын болады. Тоқ қызғылт
сары түсті сәбіз көкөністерінде ерекше қасиетке ие болған бета каротинге ие
(химиялық қоспа).Ол адам ағзасына өте пайдалы А дәруменге айналады да оның
скелетінің қалыптасуына, бойды өсіруге көмектеседі. Үгіттелген сәбіздегі А
дәрумені обыр (рак) ға қарсы ең жақсы ем болады. (№1-2-3 сурет)

№ 1-2 -3 сурет Сәбіз жемісі

1.3 Сәбіздің сорттары

Сәбіз көкөнісі (латынша Daucus) – шатырша гүлділер тұқымына
жататын бір, екі және көп жылдық өсімдік тұқымының туысы.
Сәбіз барлық жерде өседі. Әсіресе жас балаларға өте пайдалы. Сәбіздің
көптеген сорттары өте көп. Бүгінгі таңда сәбіздің 60 –қа жуық жақын түрлері
бар. Біздің елде 30 – ға жуық түрлері белгілі. Бізге жақсы таныстары:
Витаминді, Балақай, Нандрин F 1, Нант, Шантан , Анастасия және
басқалары.
Нандрин F1 .Сәбіздің тамырлары тұрақты цилиндрлік пішінге ие.
Сәбіздің беті сарғыш-қызыл және ашық-қызғылт сары түсті етке ие. Піскен
сәбіздің ұзындығы 20 см-ден, ал салмағы 170 грамнан аспайды. Бұл сәбіз
Нандрин F1 жеміс мөлшерінің біркелкілігімен ерекшеленіп тұрады. Бұл сәбізді
үй шаруашылығында өсіріп, сатады. Ерте пісетін ең танымал түрі 90 күнге
дейін пісіп жетіледі. (1- сурет)[8]
Нант -бұл түрі соғыс жылдарында алынған, бірақ бұған қарамастан
оның танымалдығы жыл сайын артып келеді. Нанттың сәбіздері орташа піседі,
яғни алғашқы өнуден бастап егін жинауға дейін 100 күннен аспайды. Бұның
ерекшелігі құрамында каротин мөлшері бар. Бұл барлық аспаздар үшін шырынын
алу өте қолайлы. (2- сурет)
Шантан - сәбіздері Нанттан кейінгі екінші танымал сәбіз болып
саналады. . Ол маусымның орталарында және тегіс, ашық қызғылт сары
тамырларымен сипатталады. Олардың пішініндері дөңгелектелген. Олардың
максималды ұзындығы шамамен 15 см болады, сонымен қатар олар бүкіл ұзындығы
бойынша жерге батырылады. Тек оның жайылған жасыл розеткасы көрініп тұрады.
Шантаның қызғылт сары еті өте тығыз болады және тәттісі әрең байқалады. (3-
сурет)
Анастасия F1- бұл сәбіздердің ішіндегі ең үлкен сорттарының
бірі. Анастасия сәбізін ұзақ уақыт сақтауға болады. Бұлар үлкен мөлшерімен
ерекшеленеді. Бұл сәбіздің ең кішкентай тамыр өнімі 20 см, ең көбі 30 см
болады. Анастасия F1 сәбізінің керемет дәмдік қасиеттері бар.Оның сарғыш
целлюлозасы шырынды және өте тәтті дәмді болады.(4 -сурет)

1- сурет 2- сурет
3-сурет

4 –сурет Сәбіздің сорттары

1. 4 Сәбіздің адам ағзасына пайдасы

Сәбіз көкөнісі – ағзаға барлық жағынан өте пайдалы, көптеген
дәрумендерге бай көкөністің бірі. Және де адам ағзасына келтірер пайдасы
орасан зор. Сәбіз көкөнісінің 87% судан тұрады. Сондай –ақ сәбіздің
құрамында А дәрумені каротин бар.Сәбіз климаты қоңыржай аймақтарда
өсіріледі. Ғалымдар сәбіздің түсі күлгін немесе сары болғанын зерттеген.
Сәбіздің құрамында: кальций, калий, марганец, магний, темір, фосфор бар.
Сонымен қатар, микроэлементтерге және А, С, В, D, Е дәрумендеріне өте
бай.Сәбіз шырыны жас балалар және де сәбилер өте қатты жақсы көреді. Сәбіз
шырынын ұнатпайтын бала жоқ шығар. Сәбізді емдік ретінде шикілей немесе
шырынын пайдаланады. Табиғи косметика үшін де сәбіздің маңызды құрамы
Сұлулық пен денсаулық дәрумені деп аталатын А дәрумені бар. Алайда сіз
тұрақты түрде , ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.