Педагогикадағы ғылыми зерттеулердің әдістер жүйесі(жалпы сипаттама)

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Батыс Қазақстан инновациялық-технологиялық университеті

СӨЖ

Тақырыбы : Педагогикадағы ғылыми зерттеулердің әдістер жүйесі(жалпы сипаттама) .

Орындаған: Ыбрайымова С. Е
Тобы:ДОВ-111одв

2021-2022 оқу жылы

Əрбір ғылым өзінің дербес əдіснамасын, зерттеу əдістерін жасайды. Педагогиканың да өзіне тəн ғылыми - зерттеу əдістері бар. Бұл əдістерді зерттеуші əрбір педагогикалық құбылыстың ерекшеліктеріне сəйкес қолданылады.

Тəрбие мен оқытудың нəтижесі тек қана мұғалімнің тиімді əдістері қолдана білуі мен педагогикалық шеберлігіне байланысты емес, ол оқушылардың қабілеттілігіне, жан - жақты да мұны жəне осы сияқты толып жатқан факторларға байланысты. Басқа дəл ғылымдарға (физика, математика, химия) қарағанда педагогикалық құбылыстарды зерттеудің өзіндік ерекшеліктері бар. Мысалы, дəл ғылымдар бойынша экспериментті қайталап жүргізуге болады. Егер бұрынғы жағдай ескеріліп, сол кезеңдегі материалдар пайдаланылса, эксперименттің нəтижесі өзгермейді. Ал педагогика ғылымы бойынша экспериментті қайталап жургізу тиімді нəтиже бермейді. Себебі, педагогикалық зерттеудің объектісі - баланы тарбиелеу. Сондықтан педагогикалық процесте жəне кейбір сыртқы факторлар (даму барысында оқушыларда пайда болатын өзгерістер, əлеуметтік жəне микроортада кездесетін түрлі жағдайлар жəне т. б. ) əсер етеді. Міне, осы тұрғыдан қарағанда ғыдыми педагогикалық зерттеу əдістері баланың денсаулығына яғни келтірмейтіндей жəне оқу-тəрбие процесін жетілдіру бағытында қолданылуы қажет.

Педагогика ғылымында қолданылатын зерттеу əдістеріне бақылау, əңгіме, мектеп құжаттары, оқушылардың жұмыстары, эксперимент жəне т. б. жатады.

Бақылау əдісі. Бұл педагогикалық мəселелерді зерттеуде жиі қолданылып жүрген əдістердің бірі. Бақылау деп əдеттегі жағдайда педагогикалық құбылыстарды қабылдау арқылы тануды айтады. Ғылыми бақылау арнайы жоспар бойынша жүргізіледі.

Жоспарда бақылаудың мақсаты мен міндеттері, обьектісі (сабақ, саяхат, лабораториядағы, шеберханадағы, оқу тəжірибе учаскесіндегі оқушылардың жұмыстары), жүргізу əдісі мен техиикасы дұрыс көрсетілуі тиіс. Ғылыми негізінде шығар-машылықпен жасалған жоспар зерттеу жұмысының нəтнжелі болуына игі əсер етеді. Ғылыми бақылау зерттелетін педагогикалық құбылысты дұрыс жəне шын дəлдікпен жазып алуды талап етеді. Сондықтан бақылаудың нəтижесі зерттеушінің педагогикалық іскерлігіне, қабілетіне жəне оның жоғары дəрежелі сауаттылығына байланысты.

Педагогикалық бақылау - бұл белгілі бір құбылысты ұзақ жəне жоспарлы түрде зерттеудің таным əдісі. Зерттелетін тақырыптық мақсаты мен мазмұнына қарап, бақылауды жаппай жəне жоспарлы түрде жүргізуге болады. Оқу-тəрбие процесінде жалпы мəселелерді зерттеу үшін (сабақ үстіндегі оқушылардың таным іс-əрекеті, оқушылар зейінін жандандыру, балалар ұжымының іс-əрекеті жəне т. б. ) жаппай бақылау əдісі пайдаланады. Жеке мəселелерді (кейбір оқушылардың кітаппен, картамен істейтін жұмыстарын, жеке оқушының мінез-құлқын бақылау) зерттеу үшін ішінара бақылау əдісі қолданылады. Бақылау нəтижелері дұрыс шығу үшін түрлі формулаларды, кестелерді, фотосуреттерді, схемаларды, əсіресе техникалық құралдарды, қиноға түсіру, магнитофонға жазу жəне т. б. кеңінен пайдаланылады.

Бақылау материалдары арнайы күнделікке, хатнамаға жазылады.

Кейде педагогикалық бақылау материалдарын зерттеуші сауалнама мəліметтерімен толықтырылады. Оқушылардың мектеп қызметкерлерінің, ата - аналардың сұрақтарға берген жауаптары зерттеліп отырған проблемаға қорытынды жасау үшін зор тірек.

Бақылау əдісі зерттеу жұмысының алғашқы кезеңдерінде қолданылады. Бақылау əдісі арқылы педагогикалық құбылыстың процесі (оқушы санасында болатын психикалық процесс) жайлы толық сенімді мəліметтерді алуға болады. Бақылау əдісіне сүйеніп, оқушылардың сырттай мінез - құлқын түрлі іс - əрекеттерін, сұрақтарға берген жауаптарын зерттеп жазып алуға болады. Осы жағдайлар ескеріліп, бақылау əдістерімен ұштастырылып жүргізіледі.

Əңгіме əдісі. Бақылау мəліметтерін əңгіме əдісі арқылы түскен материалдармен толықтырылады. Əңгіме əдісін дұрыс қолдану үшін арнайы жоспар жасап, онда негізгі сұрақтар мен жанама сұрақтардың əңгіме жсаудың əдістері мен тəсілдерінің нақты көрсетілгені жөн.

Педагогикалық құбылыстарды анықтау үшін əңгіме мұғалімдер мен сынып жетекшілері, мектеп басшылары мен ата - аналар жəне басқа да қажетті адамдармен жүргізіледі.

Əңгіме барысында зерттеуші жеке адамдардың дербес ерекшеліктерін еске алады. Кейде əңгімеге қатысушы шəкірттер зерттеушінің сұрақтарына ойдағыдай жауап-бере бермейді, керек десе, олар сақтанып, өздерінің ойын шын мағынада айтып беруден де бас тартады. Сондықтан аңгіме зерттеушіден үлкен дайындықты, зор шеберлікті, зейінділікті талап етеді.

Əңгіменің барысы хатнамаға жазылады. Кейде зерттеушілерге елеусіз жағдайда əңгімені магнитафон арқылы жазып алуға да болады. Əңгіме əдісі эксперимент жəне бақылау əдісі мен байланыстырылып жүргізілгенде ғана нəтиже береді.

Мектеп құжаттарын зерттеу. Оқу жəне тəрбие жұмысындағағы кейбір күдікті мəселелерді құжаттарға сүйеніп зерттеуге болады. Бұл мектеп жəне мектептен тыс тəрбие мəселелеріндегі құжаттар мен архив мəліметтері. Мектеп құжаттарына сынып журналдары, оқушылардың күнделіктері, сыныптың оқу тəрбие жұмысының жоспары, үйірме жұмыстарының жоспары мен есебі, үйірме мүшелерінің баяндамалары, педагогикалық тақырыптарға жазылған мұғалімдердің баяндамалары мен ғылыми мақалалары жатады. Педагогика тарихының проблемаларын архив мəліметтеріне сүйеніп зерттейді.

Құжаттар мен жан -жақты жəне терең танысу зерттеушіні шынайы мəліметтермен қаруландырады, оқу тəрбие жұмысындағы жетістіктер мен кемшіліктерді ашып, тиісті қорытынды шығаруға мүмкіншілік береді.

Оқушылардың жұмысын зерттеу. Оқушылардың жазба, бақылау жəнс графикалық жұмыстары, суреттері, пəндер бойынша дəптерлері, əр турлі тақырыптарға жазылған баяндамадары мен рефераттары жəне еңбек сабақтарында жасалған заттар зерттеушіні кейбір қажетті мəліметтермен қаруландырады. Осы жұмыстар оқушылардың дербес қабілетін оқуға жəне енбекке көзқарасы мен қатынасын, олардың

теориялық жəне дайнындықтарын, осыған орай, мұғалімдердің де іс-əрекеттерін зерттеп анықтауға болады.

Зерттеуші оқушылардың жұмыстарына жан-жақты талдау жасайды. Сабақ барысында оқушылардың өз бетінше жұмыс істеуінің, олардың жаппай жəне дербес орындайтын жұмыстарын жургізуді жəне осы сияқты дидактикалық проблемаларды қолданудың тиімді жолдарын іздестіреді:

Эксперимент. Эксперимент деп нақты жағдайды есепке алып, педагогикалық процесті зерттейтін ғилыми тəжірибені айтады. Педагогикалық эксперименттерге сүйеніп, зерттеуші оқытудың жəне тəрбиенің тиімді тəсілдері мен əдістерін, формалары мен мазмұнын тексереді. Экспернментті зерттеулердің нəтижелері, əдеттегі жағдайда жүргізілетін педагогикалық жұмыспен салыстырылады. Сондықтан эксперимент мəліметтерін салыстыру үшін екі объекті алынады. Олардың бірі- экспериментті, екіншісі - бақылау объекгісі деп аталады. Эксперименттік объектіде, мысалы, эксперимент зерттеушінің ғылыми жоба ұсынбасы бойынша, ал бақылау объектісінде

- əдеттегі оқу бағдарламалары мен оқулықтарға сəйкес жүргізіледі. Мектеп жағдайында бір топ оқушыларды немесе толық сынып ұжымын мектептен тыс жағдайда өндірістік звено немесе бригаданы эксперимент объектісі етін, ал екінші бір топ оқушылардың иемесе толық сынып ұжымын, сол сияқты өндірістік звеноны немесе бригаданы объектісі етіп алуға болады.

Зерттеу жұмысы нəтижелі болу үшін экспернментті жəне бақылау топтарындағы, сыныптардағы, бригадалардағы оқушылардың сан жəне сапа жағынан теңдестіріліп алынған жоө. Сонымен бірге мұғалімдердің қабілетінің білімі мен стажының да шамалас болғаны шарт.

Педагогикалық экспернментті зерттеуші өзі жүргізсе белсенді эксперимент, ал зерттеушінің ғылыми жазба ұсынбасы бойынша екінші бір адам жүргізсе енжарлы эксперимент деп айтады.

Соңғы кезде педагогиялық əдебиеттерде экперименттің бірнеше түрлері қолданылып келеді. Олардың бірі - табиғи эксперимент - бұл сыйыпты, бүкіл ұжымды оқу - тəрбие процесін бұзбай, педагогикалық проблемаларлы зерттеу үшін əдеттегі жағдайларда жүргізіледі.

Мектептердегі озат тəжірибелерді зерттеу барысында пайда болын болжамды анықтау үшін тексеру эксперименті қолданылады. Мысалы, педагогикалық ғылыми-зерттеу ннстнтуттары жаңадан жасалған оқулықтардың немесе оқу бағдарламаларының тиімділігін арнаулы мектептерде тексеру эксперименті арқылы зерттейді.

Тұтас педагогикалық процестің мазмұнын, ұйымдастыру формадарын, принциптері мен əдістерін жаңадан құру үшін арнаулы эксперимент жүргізіледі. “Мұны жасампаз эксперименті деп атайды.

Экспернментті жасанды жағдайда да жүргілуге болады. Кейде жете бақылау мен тексерудің нəтижесінде оқыту мен тəрбиенің кейбір əдістері мен тəсілдеріне өзгерістер енгізуге болады. Бұл жағдайда педагогикалық құбылыстарды ұқмптылықпен бақылау

үшін сынып ұжымынан бір топ бала бөлініп алынады да, олармен арнаулы экспернмент жүргізіледі. Эксперимеиттің мұндай түрін лабораториялық эксперимеит деп атайды.

Əрбір экспернменттің мақсаты зерттелетін тақырыптың сипаты мен мазмұнына, ал мерзімі - мақсатына байланысты.

Эксперимент басқа ғылымн-зерттеу əдістеріне қарағанда жақсы нəтиже береді. Бірақ экспернменттің барысында ғылыми материалдарды толықтырып жинақтау үшін бақыдау, əңгіме, құжатрмен танысу сияқты зерттеу здістері де қолданыдады. Сонымен бірге, зерттеу барысында техннкалық құралдардың да кеңінен пайдаланылғаны жөн.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.