ХХғасырдағы Иран мемлекеті

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

Қожа Ахмет Ясауи атындағы халықаралық қазақ-түрік университеті
Әлеуметтік-гуманитарлық ғылымдар факультеті
Тарих кафедрасы

СӨЖ
Тақырыбы:ХХғасырдағы Иран мемлекеті

Қабылдаған: Динашева Ляззат
Дайындаған: Ахмет Айдана

2022

Кіріспе

Жоспар

Иран бірінші дүние жүзілік соғыстан кейін
1.2 1960-1970 жылдардағы Иран
1.3. Ислам революциясы
2.1 Иран ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАР ЖҮЙЕСІНДЕ
2.2. Иран Ирак соғысы
2.3. Қазіргі Ислам ағымдар
3.1 Қорытынды

Мәселенің өзектілігі : Ирандағы болып өткен дүниелер негізінен өте бір шегі жоқ тақырып секілді .ТАҢДАУЫМНЫҢ да себебі СОЛ.Мұнадағы жайт халықтың өмірі үшін өліммен өмір арасы десекте болады . Басқа елдерге қарағанда Иран кішкене болсын өз идеологиясын өзгертуге тырысып баққан мемлекет .Негізгі мемлекет басшылары да халықтың КӨЗін ашу мақсатында реформалар жүргізді .Басқа мемлекетпен салыстырғанда ғы жағдайы қиын әрі өзекті .Соғыстың болуына байланыстағы мұндағы халық жағдайы өте төмен дәрежеде болды . Қазіргі кезеңде қалыптасқан геосаяси жағдайда ИРАН мемлекетінің орны ерекше .Қазақстан үшін де айтарлықтай маңызы бар .Өйткені ,Иран Каспий теңізі арқылы көршілес мемлекет болып табылады , және де маңызды сауда -экономикалық серіктес .Сол үшін ьасқа мемлекеттің тарихын білген өте маңызды.

Мақсаты мен міндеті : Негізгі мақсаты мен міндет қарастырып отырған тақырыптың нақты не жайында болғандығына тоқталып өтетін боламын .Жалпы Иранда бірінші дүние жүзілік соғыстан кейінгі жағдайы ды өте қиын кезең болды мемлекет басшылары жаңа реформалар енгізді .Зайырлы білім беру жүйесін де енгізді Реформаларды енгізу арқылы білімді зиялы қауым пайда болды .1960-1970 ж қоғамның дамуы ақ төңкеріс белгісімен өтті .Негізгі міндеттері Иранды дамыған капиталистік елдер қатарына қосу болды .бұл уақыт аралығында мұнайды өндіру нарықтың шарықтау шегі не дейын жетті .Алайда оның кесіре тие түсті .Агроөнеркәсіптік кешеннің дамуы шаруалардың құрып кетуіне алып келді .Ауыл тұрғындарының 41% қалаларға көше БАСТАДЫ.Жағдай осылайша шиеленісе түсті .ШАХ ИРАНға ашық батыстық саясат жүргізебастады .Саяси экономикалық басымдылыққа қол жеткізуге тырысты .АҚШ пенен одақ құрып .Бағдат пактісіне қосылды .Және де CENTO әскери блогыныңмүшесі болды . ИРАН ислам РЕСПУБЛИКАСЫ ҚҰРЫЛҒАНнан кейін елдің жаңа басшылығы батысқа қарсы саясатты жалғастыра алмады .Арадағы келісім шарттан бас тарту ,АҚШ әскери базаларын жою, CEENTO дан шығу ,Израильмен қарым қатынасты жоюға алып келді .

Хронологиялық шеңбері: Бірінші дүнтежүзілік соғыстан бастап қазіргі күнге дейінгі уақытты қамтиды

Географиялық орны: Азияның оңтүстік -батыс бөлігіндегі мемлекет . Әзірбайжан, Түрменстан ,Армения,Түркия, Ирак ,Ауғанстан ,Пәкістан мен шектеседі .Солтүстігінде Каспий -теңізі, оңтүстікте Парсы жане Оман шығанақтар бар
Тарихнама: ХХ ғасырда Иранда марксизм идеялары тарады. Иран коммунистік партиясы басшыларының бірі Таги Эрани Ирандағы марксизмнің көрнекті өкілі болды. Батыс Европа философиясын исламның діни көзқарасымен үйлестіруте тырысу осы кездегі Иран философиясына тән сипат болып отыр мыс., экзистенциализм, суфизм т. б. Мұсылман схоластикасының дәстүрі сақталуымен қатар, 2-дүние жүзілік соғыстан кейін нақтылы социологиялық зерттеулер де жүргізілуде (Дж. Бехнам, Ш. Расех, Г. Нароки т. б.). Философиялық ғылым орталығы - Тегеран университетінің филологиялық факультеті жанындағы Иранның философия және қоғамдық ғылымдар коғамы философия ойдың мұраларын зерттеп, қайта басып шығарумен шұғылдануда. хх ғасырда тарих ғылымының дамуына 1905-1911 жылғы Иран революциясының ықпалы ерекше болды. Халық бұқарасының ауыр жағдайын тұңғыш баяндаған шығармалар осы кезде жарыққа шығады (Назим оль-Ислам Кермапи). Жазба тарихи ескерткіштерді басып шығару мақсатын көздеген Мұхаммед Казвини т. б. негізін қалаған тарихи-филологиялық мектеп өріс ала бастады. Ежелгі және орта ғасырлардағы Иран тарихы мен мәдениет ескерткіштері тарихын баяндайтын монографиялар жазылды. 40 жылдарда 1905-1911 жылғы Иран революциясының тарихы (А. Кесрави), 20 ғасырдың бас кезіндегі ұлт-азаттық және демократиялық қозғалыс, 20-30 жылдардағы Иран тарихы жөнінде ғылыми еңбектер жарыққа шықты. А. Эгбаль Ядигар атты тұңғыш тарих журналын шығара бастады. 1949-1953 жылдар ұлт-азаттық, демократиялыққозғалыстың өріс алуына байланысты, британ саясатын әшкерелейтін документтер жинағы және бірқатар монографиялар жарық көрді. 50-60 жылдарда түп нұсқаларды жарыққа шығару елеулі орын алды. Оның ішінде орта ғасыр тарихымен қатар жаңа және ең жаңа тарих документтері мен Иран тарихының жеке мәселелері жөніндегі араб, ескі француз т. б. тілдердегі түп нұсқалар аударылып, оларға көлемді түсініктемелер берілді. Саяси қайраткерлердің мемуарлары, естеліктері жарыққа шықты. 50-60 жылдардағы Иран тарихшыларының еңбектері ғылыми-зерттеу мен сыншыл талдау сипатында жазылған құнды еңбектер болды. Қоғамдық ой тарихын зерттеуде Иран тарихшылары Ф. Адамият, Модарреси-Чехардехи, И. Афшар елеулі үлес қосты. Иран марксистері И. Искендер, А. Агахи т. б. еңбектері Иранда марксизм-ленинизм идеяларының таралуы, жұмысшы қозғалысының тарихы, аграрлы мәселеге арналған. 2-дүние жүзілік соғыстан кейінгі әлеуметтік қайшылықтардың шиеленісуі нәтижесінде 60 жылдарда экономик өзгерістер әлеуметтік және тарихи-экономикалық мәселелерге жұрттың назарын аударды. Экономикалық тұңғыш зерттеу -1-дүние жүзілік соғыс кезінде шыққан М. Джамалзаданың Иран экономикасы жөніндегі кітабы. 50 жылдарда Тағи Бахрамидің Иранның жер өңдеу тарихы атты еңбегі жарыққа шықты. 60 жылдарда Расех Шапур, Хасан Нерагидің әлеуметтік-экономикалық мәселелер жөніндегі еңбектері жарияланды. Иранда жүргізілген ресми реформаның мазмұны Мұхаммед Реза-шаһтың Ақ революция кітабында және Ашраф Ахмеди, Табатабаи т. б. еңбектерінде баяндалды. Тарихи зерттеулер Тегеран, Шираз т. б. Иран университеттері мен музейлерінде жүргізіледі. Шираз университеті жанынан Орта Шығыс елдерінің экономикасымен, саясатымен шұғылданатын және Иранның оңтүстік. аудандарында археологиялық зерттеулер жүргізетін Азия институты бар

Пайдаланылған әдебиеттер
Нұрланова Г Н .Қаратаева Д.Ғ ,Тұрсынбаев ОҒ Азия және Африка елдерінің жаңа және қазіргі заман тарихы
Маркс К. Англо-персидская война, Маркс К. иЭнгельс Ф., Соч.,2 изд., т. 12; Ленин В. И. Дүние жүзілік саясаттағы жосығыш материал. Шығ., 15-т., 178-185; сонікі, Балкан елдері мен Персиядағы оңиғалар, бұл да сонда,219-230; Петров М.П. Иран. (Физико-географический очерк). М., 1955; Полюкайтис И.И. Экономическое развитие Ирана. М., 1965; История Иранского государства и культуры. М., 1971; Грантовский Э.А. Ранняя история иранских племен Передней Азии. М., 1970; Григорян С.Н. Средневековая философия народов Ближнего и Среднего Востока. М., 1966; Бертельс Е. Э. Очерки истории персидской литературы. Л., 1928; Брагинский И., Комиссаров Д. Персидская литература, М., 1963; Денике Б. П. Живопись Ирана. М., 1938; Луконин А.Г. Искусство Ирана. в кн.: Искусство древнего Востока. М., 1968 (Памятники мирового искусства); Бертельс Е.Э. Персидский театр. Л., 1924; Кримський А. Е. Перський театр. Кіів, 1925; Бартольд В. В. Историяизучения Востока в Европе и в России. 2 изд., Л., 1925; Очерки истории исторической науки в СССР. т. 1-3, М., 1955-1963; Постовская Н.М. Изучение древней истории Ближнего Востока вСССР(1917-1959 гг.).-М., 1961; Брагинский И.С. К вопросу о периодизации истории народов Средней Азии и Казахстана в досоветскую эпоху. в кн.; Материалы объединённой научной сессии, посвященной истории Средней Азии и Казахстана в дооктябрьский период. -Таш., 1955; Очерки по истории изучения иранских языков. М., 1962..: История внешней политики СССР 1945-1975. М., 1976; Бережков В. М. Тегеран. 1943. На конференции Большой тройки и в кулуарах. М:, 1968.

Ресейдегі ақпан төңкерісі Ирандағы позицияның әлсіреуіне әкелді.1918 жылы Ресей әскерлері шығарылған нан кейін, Ұлыбритания 1919 жылы протекторатына айналды .1921 жылғы ақпанда азаттық қозғалысының басталуымен Ұлыбританияның қолдауымен әскери төңкеріс болды .Жаңа үкіметте соғыс министрі Реза Хан шешуші роль атқарды .Ол өзіне бағынған армияны қайта құрды .Британға қарсы пікірді ескере отырып ,Реза Хан 1921 жылы Кеңес Иран келісімін жасады .Кеңестік Ресей өзінің ұауіпсіздігіне қатер төнген жағдайда әскер жіберу құқығын өзіне қалдырды .
Иранның жаңа рухында реформалар жүргізгісі келді ,бірақ шиит дінбасылары бұған қарсы болды .1925 жылы ақпанда Реза-Хан Меджлисте өзін жоғарғы қолбасшы деп жариялауға мәжбүр етті. Ал 1925 жылы желтоқсанда Құрылтай жиналысында Реза-ханды жаңа Пахлави әулетінің шахы деп жариялады .Реза Иранның артта қалған жағдайын жеңуге бағытталған бірқатар реформаларды жүзеге асырды Реформалар жер қатынастарына, қаржы және сот жүйесіне әсер етті . Мемлекет есебінен мемлекет жаңа өндірістік кәсіпорындарды сала бастады. Ағылшындардың ықпалын шектей отырып, Реза-Шах Германияның экономикалық көмегін қабылдады. 1928 жылы Ұлттық банк құрылды .Түрік моделіне сәйкес Иранда зайырлы білім беру жүйесі қалыптаса бастады. 1934 ж Тегеран Университеті ашылды. Киімнің еуропалық стандарттарына көшу басталды, тегі енгізілді.Реформалар қоғамды демократияландыруға ықпал еткен білімді зиялы қауымның пайда болуына әкелді.
Иран сыртқы саясатта фашистік Германияға назар аудара бастады.
1930-1940 жж Германия Таяу шығыста әскери операциялар жүргізген жағдайда Иранды нағыз әскери көпір ретінде қарастырды. Екінші дүниежүзілік соғыс басталғаннан кейін сыртқы саяси жаздай күрт өзгерді. 1942 ж тамызда Кеңес Одағы 1921жылғы келісім шартқа сүйене отырып ,Солтүстік Иранда өз әскерлерін тартады. Ұлыбритания әскерін елдің оңтүстігі не жібереді. 1941жылдың қыркүйегінде Реза шах өзінің ұлы Мұхаммед Резаның пайдасына тақтан бас тартты. 1942ж жаңа шах. ҰЛЫБРИТАНИЯмен және КСРО мен одақтастық шартына қол қойды. 1943 ж жылдың қыркүйегінде Иран Германияға соғыс жариялады .Елде мәжілістің беделі қалпына келтіріліп, саяси белсенділіктің мүмкіндіктері кеңейді.
1949 ж Құрылтай жиналысы конституцияға өзгертілуді мақұлдап, шахқа мемлекетті басқаруда кең өкілеттер берді. 1940 жылдардың аяғынан Шах Америка Құрама Штаттарымен ынтымақтастыққа бейім болып, американдықтардын көмегін қабылдай бастады .Осыған қарамастан елдегі экономикалық жағдайы 1950 жылдан бастап нашарлайды .Британдық отаршылдық империяның күйреуі ирандық тардың ұлттық сезімдерін ушықтырды,бұл Англо - Иран мұнай компаниясының қызметімен байланысты болды .Ираннның ұлттық байлығын тонады . Мұндай жағдайда Мұхаммед Реза мұнай саласын ұлттандыруға ұмтылған ұлтшыл көзқарастағы Примьер-министор Моссадыкты қолдауға бейім болды. Содан кейін Моссадыктың күшейіп келе жатқан әсерінен қорқып ,онымен күресті бастады .
1953 жылы тамызда әскери төңкеріс жасалып , елдегі бүкіл билік шахтың қолына өтті . Мұхаммед Реза шах көппартиялық жүйені жойып ,авторитарлық режим орнатты. Сыртқы саясатта шах Батыс және АҚШ пен тығыз байланыс орнатты .

1960-1970 ж Иранның қоғамдық саяси дамуы

Иранның қоғамының дамуы ақ төңкеріс белгісімен өтті .Шахтың пікірінше , Иран дамыған капиталистік елдер қатарына өтуі тиіс . Мұхаммед Реза бір буынның өмірі барысында ғасырлар бойымен секіруді және әлемнің бесінші өнеркәсіптік күшіне айналдыруды ұйғарды .Мұнайдың үлкен кірісінің арқасында Иран бұрын соңды болмаған экономикалық өсу қарқынын байқад,артта қалған елде заманауи өнер кәсіптің жаңа салалары пайда болды .Елде заманауи тұтынушылық қоғам сиандарттары пайда бола бастады .
Батыс үлгісімен жеделдетілген модернизация бастауыш деңгейдің төмен сатысында жүзеге асырылды ,бұл елдің экономикалық дамуындағы диспропарцияға әкелді .Халықтың негізгі бөлігі әлеуметтік модернизация процестерінен тыс қалды .Аграрлық Реформа жер иелік ету жағдайына нұқсан келтірді ,мақсатына жете алмады .1970 жылға қарай ирандық шаруалардың жартысы жер алды . кешендегі капиталистік қатынастардың дамуы көптеген шаруалардың құрып кетуіне және ауыл тұрғындарының 41% қалаға көшуіне әкеліп соқты .
Шах саясатының нәтижелері халықтың психологиясына әсерін тигізді .Нағыз әлеуметтік- мәдени сілкініс батыстық құндылықтар мен мінез құлық нормаларын енгізуден туындады . Батыстан дыру саясаты ерекше ортаға тап болған адамдардың өзін- өзі тануының өткір дағдарысын тудырды .Экономикалық және әлеуметтік проблемаларды жеңе алмаған Шах режимі САВАК полициясының көмегімен репрессияны күшейтті .1973 жылы ИРАНда Растахиз партиясы түрінде бір партиялы режим орнады . Барлық азаматтарға осы партияға қосылуға бұйрық берілді .Басқа қоғамдық бірлестіктерге тиым САЛЫНДЫ.Авторитарлы басқару әдістерінің күшеюі халықтың үлкен тобының наразылығын тудырды .
Шах қателік терінің бірі -шиит дінбасыларына қарсы зайырлық саясаты және оған немқұрайлық қарау .Шах Иран дінбасыларына қарсы тұрды .Режимді қолдайтын сыншылардың бірі Қум Рухолла Хумейни діни қызметкері

Ислам революциясы

Иран революциясы , деп те аталады Ислам революциясы , Парсы Enqelāb-e Eslamī , халық көтерілісі Иран 1978 - 79 жж. нәтижесінде 1979 жылы 11 ақпанда монархия құлатылып, ислам республикасы құрылды. Рухолла Хомейни Рухолла Хомейни (ортада) Техранға оралғаннан кейін жақтастарымен сәлемдесу, 1979 ж. Ақпан Ирандықтарды көптеген түрлі әлеуметтік топтар бойынша біріктірген 1979 жылғы революцияның тамыры Иранның ұзақ тарихында жатыр. Құрамына діни қызметкерлер, жер иелері кіретін бұл топтар, зиялы қауым өкілдері және саудагерлер бұған дейін 1905 - 11 жылдардағы конституциялық революцияда бас қосқан. Қанағаттанарлық реформаға бағытталған күш үнемі әлсіреп, әлеуметтік шиеленістер мен шетелдік араласулар жағдайында тоқтатылды. Ресей , Ұлыбритания, және кейінірек АҚШ . Ұлыбритания Реза шах Пехлевиге 1921 жылы монархия құруға көмектесті. Содан кейін Ұлыбритания Ресеймен бірге Реза шахты 1941 жылы жер аударуға итермеледі, ал оның ұлы Мұхаммед Реза Пехлеви таққа отырды. 1953 жылы Мұхаммед Реза Шах пен премьер-министр Мұхаммед Мосаддег, АҚШ Орталық барлау басқармасы (ЦРУ) мен Ұлыбритания арасындағы билік үшін күрес кезінде. Құпия барлау қызметі (MI6) Мосаддег үкіметіне қарсы төңкеріс ұйымдастырды. Бірнеше жылдан кейін Мохаммад Реза Шах парламентті таратып, Ақ төңкерісті бастады - бұл агрессивті ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.