Мұқағали Мақатаевтың экспрессионизмі және поэтикалық ойлауы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: М. Мақатаев прозасындағы психологизм

Қабылдаған:

Орындаған:

2021 жыл

Мазмұны

Мазмұны: Кіріспе . . .

: 3

Мазмұны:

1 М. Мақатаевтың өмір жолымен поэзиясына әдебиеттік шолу

1. 1 М. Мақатаевтың өмірі жолы . . .

1. 2 М. Мақатаев лирикасындағы шығармашылық поэзиялық рефлексияның түрі ретінде . . .

2 М. Мақатаев шығармашлығындағы психологизм

2. 1 М. Мақатаев шығармашылығына психологиялық талдау . . .

2. 2 Мұқағали Мақатаевтың экспрессионизмі және «поэтикалық ойлауы» . . .

2. 3 М. Мақатаев поэзиясының экзистенциалдық бағыты . . .

Мазмұны: Қорытынды . . .

: 28

Мазмұны: Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . .

: 30

Кіріспе

Курстық жұмыстың өзектілігі: Соңғы жылдардағы егеменді еліміздің қоғамдық-саяси өмірінде болып жатқан өзгерістер адамгершілік-рухани бағдарлар мен құндылықтардың өзгеруіне еріксіз себеп болды. Енді, міне, мемлекет алдында ұлт тағдырын ойлаған адамдардың бұрын зерттелмеген мұраларын қалпына келтіру міндеті бұрынғыдан да көп тұр. Елбасымыз Н. Ә. Назарбаев «Мәңгілік Ел» жолдауында «Қазақстан-2050» стратегиясында халықтар бірлігін сақтау үшін жаңғыруды: мемлекет құру және нарықтық экономикаға бетбұрыс жасау керектігін атап көрсетті. , әлеуметтік мемлекеттің негізін құру және қоғамдық сананы өзгерту.

Бүгінгі таңда ата-баба ерліктерін жалғастырушы болып отырған жас ұрпақтың қоғамдық санасын қалыптастырып, дамытуда М. Мақатаев еңбегінің маңызы мен өзектілігі ерекше. Сондықтан ХХ ғасырдағы қазақтың көрнекті ақыны М. Мақатаев шығармашылығының психологиялық ерекшеліктерін зерттеп, ашып көрсету - заман талабы.

Адамның дамуы, біріншіден, оның өмір сүрген уақытына, екіншіден, қоршаған ортаға, үшіншіден, шығу тегіне байланысты деп есептеледі, сондықтан Мұқағали Мақатаев тұлғасының қалыптасуы туралы зерттеуде осы үш фактордың әсерін анықтау өзекті мәселелердің бірі болып табылады.

Жоғарыда айтылғандай, М. Мақатаев шығармалары жан-жақты зерттелгенімен, осы уақытқа дейін шығармаларының психологиялық аспектілері қарастырылмаған. Бұл Қазақстанның ұлттық психологиясының ғылым ретінде дамуына мүмкіндік бермейді. Қазіргі заманның өзекті мәселелерінің бірі - ұлттық психологияның элементтерін (дәстүр, ұлттық проза, поэзия, т. б. ) пайдалана отырып, жас ұрпақты ұлттық рухта тәрбиелеу, бірақта ғылыми-зерттеу және педагогикалық-психологиялық жұмыстардың жеткіліксіздігі.

Шығармаларын жастар ықыласпен оқып, құрмет тұтатын бірегей ақындардың бірі, ұлт мақтанышы бүгінгі күнге дейін тек филологиялық тұрғыдан зерттеліп келді. Психологияда бұл бағыттағы еңбектер мен зерттеулердің жоқтығы ақынның жастарды қалыптастыру мен тәрбиелеудегі психологиялық ойлары мен көзқарастарының (оның психологиялық аспектілерін қарастыру) жеткілікті зерттелмегенін көрсетеді.

Көрсетілген қайшылықтар, зерттеу мәселесінің психологиялық маңыздылығы, оның жеткіліксіз өңделуі зерттеу тақырыбының «М. Мақатаев шығармаларының психологиялық аспектілері» тұрғысынан зерттелуіе анықтады.

Зерттеу нысаны - М. Мақатаевтың шығармашылығы

Зерттеу пәні - Мұқағали Мақатаев шығармаларындағы психологияға қатысты ұғымдар, пікірлер, мәселелер.

Зерттеудің мақсаты - М. Мақатаев шығармаларының психологиялық аспектісін анықтау, оның шығармашылық қызметіндегі ғылым тұрғысынан негіздеу.

Осы мақсаттарға жету үшін келесі міндеттерді шешу қажет:

- Отандық және шетелдік психологиядағы шығармашылық әрекеттің психологиялық аспектісін, әдіснамалық және теориялық негіздерін анықтау.

- М. Мақатаевтың поэтикалық шығармашылығының ұлттық-психологиялық маңызын анықтау;

- М. Мақатаев еңбектерінде кездесетін психологиялық ұғымдарды ғылыми негіздеу және жүйелеу.

- Контент-талдау көмегімен М. Мақатаев шығармашылығының психологиялық аспектілеріне зерттеу жүргізу, алынған мәліметтер бойынша ақпаратқа сапалы талдау жасау.

Зерттеу әдістері: зерттеу барысында теориялық (аналитикалық-синтетикалық, салыстырмалы, индуктивті-дедуктивті талдау), эмпирикалық (автобиографиялық, мазмұндық талдау, сауалнама, әңгімелесу) әдістер, ақпаратты өңдеудің математикалық әдісі қолданылады.

Зерттеудің болжамы: М. Мақатаев шығармашылығының психологиялық аспектілері анықталса, оның шығармашылығындағы психологиялық концепциялар мен көріністер ғылыми негізделсе, қазақстандық психологияның теориялық-әдіснамалық негізі жаңа сапаға ие болып, жаңа деректермен толыға түсер еді.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы

- М. Мақатаевтың ақындық шығармашылығы алғаш рет психология тұрғысынан қарастырылады;

- Шетелдік және отандық психологтардың (С. Л. Рубинштейн, Л. С. Выготский, А. И. Смирнов, т. б. ) еңбектеріндегі ой-пікірлер алғаш рет ұлттық психологиямен ұштастыра отырып, ғылыми тұрғыдан талданады;

- М. Мақатаев шығармаларындағы психологиялық мәселелердің әлеуметтік-психологиялық, ұлттық және тұлғалық ерекшеліктерін талдау негізінде айқындалады;

- Контенттік талдау арқылы М. Мақатаев шығармаларында қолданылған психологиялық ұғымдар мен идеялар жинақталып, жүйеленеді;

Зерттеудің теориялық маңыздылығы - Мұқағали Мақатаев тұлғасының қалыптасуына әсер еткен әлеуметтік-психологиялық факторлар мен оның психологияға қосқан үлесі қазақ психологиясының әдіснамалық-теориялық негіздерінің ең құнды бөлігі болып табылады.

Оның философиялық, психологиялық пайымдаулары нақты, дүниетанымы тереңдігімен таң қалдырады. М. Мақатаев өз шығармаларында өмірдің ең маңызды әлеуметтік-қоғамдық құбылыстары - қоршаған ортаны, танымның барлық салаларын, қоғамдық ойларды, психологияны бейнеледі. Ақынның өзі, оның ішкі дүниесі мен өмірі - дәуір мен адам арасындағы қарым-қатынас мәселесі ретінде психология тұрғысынан қарастырылады. Осы орайда біз зерттеуімізде психологиялық аспектісін теориялық тұрғыдан негіздеп, Мұқағали Мақатаев шығармашылығының психологиялық мәнін ашуға тырыстық.

Зерттеудің практикалық құндылығы. М. Мақатаев мұрасын зерттеу нәтижелерін жоғары оқу орындарында психологиялық концепциялар мен процестерді жетілдіруде, арнайы шығармашылық іс-шараларды өткізуде, университеттерде, педагогикалық колледждерде тұлға психологиясының ғылыми, поэтикалық, шығармашылық шеңберін кеңейту үшін пайдалануға болады. және өнер психологиясын жетілдіру.

Зерттеу нәтижелерін жоғары оқу орындарында, облыстық, республикалық оқытушылардың біліктілігін арттыру институттарында «Жалпы психология», «Психология тарихы», «Қазақ психологиясының тарихы», «Этнопсихология» пәндері бойынша дәрістер мен семинарларда қолдануға болады. «, бұл ұстаздар мен тәрбиешілердің эрудициясын кеңейтіп, рухани дүниесін байыта түсетін ұстаздардың әдістемелік шеберлігін арттыруға ықпал ететіні сөзсіз.

Курстық жұмыс: кіріспеден, екі тараудан, қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 М. Мақатаевтың өмір жолымен поэзиясына әдебиеттік шолу

1. 1 М. Мақатаевтың өмірі жолы

Мұқағали . . . Бұл есім бүгінде қазақ поэзиясын бейнелейді.

Мұқағали . . . Бұл есім жан дүниесіндегі қазақ жерінің бейнелерін елестетеді: шексіз дала кеңістігі, айбынды Хантәңірі мен Алатау, тәжінде сыңғырлаған жаз күнінің салқыны жатқан құдіретті ағаштар. Ол табиғаттың шексіздігін түсінудің нұры мен қуанышын алып жүреді.

Мұқағали . . . Ұлы қазақ жерінің, қазақ халқының сүйіспеншілігіне бөленген біртуар перзенті, өзінен-өзі нұрлы талант.

Мақатаев күнделігіндегі соңғы жазбалардың бірі мынау: «Құрметті жолдастарым! Егер сіз шынымен менің өмірбаянымды, менің шығармашылығымды зерттегіңіз келсе, онда мен жазған барлық нәрселерді оқуды ұмытпаңыз, онда мен өзімнің «менім» арқылы жасырмай, өмірімнің шежіресін өлеңмен жүргіздім». Ендеше ақынның өсиетіне мойынсұнып, оның поэзиясында айнадан көрінетіндей азапты қысқа, драмаға толы өмір жолына бірге аттанайық.

Мақатаев 1931 жылы 9 ақпанда Алматы облысы, Нарынқол (қазіргі Райымбек) ауданы, Қарасаз ауылында дүниеге келген. Қарасаздың ұстамды сұлуы Мұқағалидың ақындық дарынының қайнар бұлағына айналды.

Қарасаз - Мақатаевтың өмірінің ең қиын сәттерінде қол ұшын созған шағын Отаны.

Ақынның толық аты-жөні Мұхаметқали, бірақ жауапкершілік жүгі (Пайғамбар атын көтеру оңай емес) кішкентай сәбидің өмірін қиындатады деп бала күнінен Мұқағали деп еркелеткен. Ол отбасында Сүлеймен және Нағиманның алдындағы балалардың тұңғышы болды. Қарапайым, еңбекқор ақынның әкесі соғысқа бір жыл қалғанда колхоздың төрағасы болды. Алғашында Мақатаевтың балалық шағы бұлтсыз өтті. «Туған жер» поэмасында Қарасазды айта отырып, оны былайша еске алады: «Шыбықтай ат мінгіздім, балық ауладым, өзенде, орманыңда серуендім». «Ешкі қуғанда, Терезеден тас лақтырғанда жалаңаяқ бала едік» деген балалық шақтағы сезімге байланысты еркелік қана есейген адамның жан дүниесінде қуанышты із қалдыратын. Мақатаев балалық шақтағы дүниені сүйіп: «Ой, балалық шағым, сені сағындым!» деп шын жүректен аңсаған. Балалық шақ естеліктері оның поэзиясының көптеген образдарын тудырды.

Соғыс Мұқағали өмірінің бәрін өзгертті. Әкесі майданға аттанғанда ол 10 жаста еді, өмірдің барлық ауыртпалығы жасөспірімнің иығына түсті. Әскери буынның барлық ұлдары сияқты ол да әйелдер мен балалар ғана тұратын үйде енді еркек үшін қалғанын түсініп, ерте есейген. Ақын сол кезді еске алып: «Бәрі есімде - жерім де, өмірім де, алайда күіп жылағаным есімде жоқ. Менің есімде жоқ - менің балалық шағым болды ма?» дейді.

Мақатаевтың әкесі майданда қаза тапты. Міне, содан бері Мұқағали өзінің ішкі отының сөніп-жоғалып кетуіне құқы жоқ екенін ешқашан ұмытқан емес. Бәлкім, дәл осы сәтте оған өлместік туралы бейсаналық түсінік пайда болды, ол кейінірек оның шығармашылығында бейнеленді.

Ақынның анасының естеліктеріне сүйенсек, Мақатаев он төрт жасында поэзияға қатты әуестенген. Ол айналасындағы әлемнен және кітаптардан шабыт алды. Мұқағали Абайды, Әуезовті, Сейфуллинді, Мүсіреповті оқуды қатты ұнататын. Орыс тілін жетік білген (өз бетімен үйренген) орыс әдебиетін, әсіресе Пушкин, Есенин, Блок поэзиясын құмарта оқыды. Шетел әдебиетінен оны Гейне, Гете, Дюма, Гюго, Байрон, Драйзер, Стендаль шығармалары қызықтырды, бірақ бәрібір Бальзак, Лондон, Шекспирге басымдық берді. Мақатаев өзінің бір хатында: «Иә, мен әдебиетті жақсы көремін. Мен үшін бұдан артық ештеңе жоқ» деп жазған.

Мақатаев 1948 жылы Нарынқолдағы мектеп-интернатты бітірді. Ол бірнеше рет институттарға сәтті түсті: ҚазМУ-дың филология факультетінде, одан кейін Шет тілдер институтында және қайтадан ҚазМУ-ға, бірақ енді заң факультетінде оқыды. 1973 жылы Мәскеудегі М. Горький атындағы Әдебиет институтының студенті болды, бірақ отбасылық жағдайға байланысты бірінші курста оқуын тастап кетті. Мақатаевтың жоғары оқу орындарына оңай түсуі оның асқан қабілетін, білім алуға ұмтылысы білімге құштарлығын айғақтайды. Бұл Мұқағалидың жүрегінде мәңгілік сақталып қалған әке өсиетінен болса керек.

Мақатаев ерте үйленді. Бұл оқиға 1949 жылдың көктемінде болды. Мұқағали болашақ жары Лашын Әлімжановамен сол кезде өзі қызмет еткен Шибұт ауылында танысқан. Балалары: Ләззат, Майгүл, Жұлдыз, Айбар, Алмагүл, Шолпан. Ауылда қалып, Мұқағали кеңседе жұмыс істеді, кейін мектепте орыс тілі пәнінің мұғалімі, аудандық газетте тілші болды. 1962 жылы отбасы Алматыға көшіп келгеннен кейін кәсіби қызметі әдеби шығармашылықпен тығыз байланысты: Қазақ радиосында диктор, «Социалистік Қазақстан» газетінде журналист, «Жұлдыз» журналының қызметкері, Жазушылар одағында жастар ісі жөніндегі Кеңес меңгерушісі қызметтерін атқарды.

Сыртқы жағдайлардың өзгеруіне қарамастан, Мақатаев ең бастысы - поэзияға деген риясыз сүйіспеншілікте тұрақты болды. Ол үнемі өлең жазады, журналдар мен газет беттерінде жиі жарияланады. Алғашқы кітабы шыққан 1962 жылдан бастап Мақатаев өмірінің соңғы жылы 1976 жылға дейін ақынның сегіз жыр жинағы жарық көрді. Олардың ішінде «Сәлем, достар!», «Аққулар ұйықтағанда», «Жарығым», «Жүрек мұңы», «Өмір - өлең» т. б. Әдебиеттегі жиырма бес жыл қызметінде Мақатаев 1000-нан астам өлең жазды. «Ильич», «Райымбек! Райымбек!», «Тау қыраны», «Қашқын», «Мавр», сондай-ақ повестер мен романдар, «Қоштасу, махаббат» пьесасы, қазіргі қазақ поэзиясы туралы мақалалар. Дантенің «Құдай комедиясының» бірінші бөлімін аударған. У. Шекспирден, У. Уитменнен, Шығыс ақындарынан, орыстың қазіргі ақындарынан аударма жасаумен айналысқан. Оның әртістік қабілеті жан-жақты болды.

Алғашқы жеке өлеңдер мен поэтикалық кітаптардан-ақ Мақатаевтың қайталанбас үні айқындалды. Тазалық пен мөлдірлік, адамдық сезім мен бастан кешкен тереңді өрнектеудегі қарапайымдылық оның поэзиясының ғажайып сырын шерткен оқырманды таң қалдырады.

Мақатаев махаббат пен достықты, поэзия мен табиғатты жырлады. Бірақ оның шығармашылығында Отан тақырыбы ерекше орын алады. Мақатаев «Туған жерден туған ойлар» атты өлеңінде өзінің шағын Ғаламының әлемі - Қарасаздың алтын бесігі арқылы үлкен дүниенің есігін ашқанын айтады. Туған жерге деген асқан сүйіспеншілігінің, балапан етіп өсіргенінің, қанат қаққанының айғағы осында туған поэзия.

Мақатаев туған өлкесінің сұлулығына тамсануын тоқтатқан емес. Күнделіктерінде туған табиғатының жан дүниесіне тигізген ықпалын жиі жазады: «Уа, жаратқан ием, саған мың алғыс, табиғаттың ұлылығын, сұлулығын алғаш көрдім! Алғашқы махаббатым - бұлақтай таза туған жерім!

Мақатаев поэзиясында отаншылдықтың орасан зор заряды бар, оның негізгі құрамдас бөліктері - өз халқына, туған тіліне деген сүйіспеншілік. «Менің Отаным» өлеңінде ақын: «Атамекенімді - Қазақстанымды жырлаймын» дейді. Бұл киелі жерде барлық халықтар (қазақ, орыс, өзбек) бауырлас, дос. Достық пен туыстық даналықты қазаққа ұлы бабалар аманат етіп қалдырған. Мақатаевтың осыдан қырық жылға жуық бұрын, бүгінде, тарихи дамудың жаңа кезеңінде жазылған өлеңі өте заманауи естіледі.

Ақын адам Отан алдында қарыздар және оған жүрегінің отын беруге міндетті деп есептеген. Ал ол өз поэзиясының қызуын Отанға арнады. Жоғары патриотизм оның өлеңдеріндегі абсолютті органикалық қасиет екені таң қалдырады. Мақатаев жанын баққан, рухына айналған Отанын шын қорғауды үйретеді.

Мақатаев туралы замандастарының бірі: «Ұлы ақынның жүрегі балаша пәк еді» деген екен. Мейірімді де шыншыл, қарапайым да батыл, аңғал да жомарт, ашық та қарапайым, турашыл да әділ ақын: «Адамдар бір-бірін түсіну үшін, тату-тәтті өмір сүру үшін туады» деп жиі айтатын. Ол адамдарды жақсы көретін және барлығымен ортақ тіл таба алатын. Ол әрқашан көмектесуге ынталы болды.

Ақын және адам Мақатаевтың тағдыры қалай болды? Жауабын оның күнделіктерінен табуға болады. Өзін-өзі мойындау шынайылықты, жанның үлкен еңбегін және, әрине, батылдықты талап етті. Сондықтан күнделіктерде естілген сырлар ақын тағдырын шынайы сезінуге мүмкіндік береді. 1972 жылдың басына қарай Мақатаевтың Алматыда тұрғанына он жыл болды. Осы кезде оған атақ-даңқ келеді, сонымен бірге оның тағдырына қиын сынақтар түседі, бұл ақынның ерте қайтыс болуына маңызды рөл атқарды. Үлкен қызының қайғылы қазасы: он бір жасар Майгүлді мотоцикл қағып кетті. Мақатаевтардың үлкен отбасы ұзақ жылдар бойы жалдамалы пәтерлерді аралап жүрді. Жұмыс жоқ: «7 желтоқсан 1973 жыл. Жаңа жылда жұмыссыз қалғаныма бір жыл болады». 1969 жылдың қарашасында қолжазбалар портфолиосының жоғалуы. Жазушылар ортасындағы қудалау («2 мамыр 1974 ж. Оларға не істедім?»), Қазақстан Жазушылар одағының мүшелігінен шығару. Және өзімен, оның әлсіздігімен және қорқынышты, жазылмайтын аурумен күресу. «31 қаңтар, 1975 жыл. Менің санамда қуанышты із қалдырған ең болмағанда бір күн есімде жоқ. Менің бұл дүниеге келгеніме қырық төрт жыл болды, бүкіл өмір соншалықты қорлық, жиіркенішті болып көрінеді, кейде бәрін өз еркімен тастап кеткің келеді. Шынымды айтсам, бұрын денсаулық не, ауру не екенін білмедім. Бұл жағынан тағдырым мені мүмкіндіктен айыра қойған жоқ екен. Мен бұрын білмедім, бірақ қазір барлық ауруларды білуім керек болды.

Мақатаевтың күнделіктерін оқи отырып, оның нәзік жанды ұлы ақын ғана емес екенін түсінесің, сонымен қатар жалғызбасты, азап шегетін адам («10 маусым 1974 жыл. Ақын ретінде мені адамдар еріксіз түсінеді, бірақ адам ретінде ешкім әрең түсінеді, тіпті маған жақын адамдар да. Сондықтан түсініңіз, мен тудым. Адам және бір болып қала бермек, бірақ мен ақын болдым, білесің бе, мен болдым. . ») .

1973 жылғы 20 наурыздағы жазбада ақынның достары мен жолдастарының ол туралы көптеген өсек-аяңдар таратып, кейде деректі әсемдеп, бұрмалағаны туралы толғаулары бар. Адамның бұл әлсіздігін: «Айта берсін», - деп кемсітеді. Мақатаев жаратылысынан нәзік жан болғандықтан, оған өмірде екі нәрсе үлкен қиындықпен берілген. Біріншіден, адамды арамдыққа ұшырату, екіншіден, бас тарту, «жоқ» деп айту қорлық еді. Ал, ақынның азап шегуінің басты себебі де осы болса керек. «Жұмсақтық - менің әлсіз жерім. Сондықтан болар, мен жиі сүрінемін» деп жазады ақын.

Шығармашылыққа қатысты жазбалар басқа сипатта. Оқырман Мақатаевтың қуаныштары мен ашқан жаңалықтарының куәсі болады, олар оның жан дүниесінің нұры мен жасампаздық бақытын алып жүреді.

1. 2 М. Мақатаев лирикасындағы шығармашылық поэзиялық рефлексияның түрі ретінде

М. Мақатаевтың шығармашылық барысы туралы лирикалық толғаулары оның бірқатар өлеңдерінде көрініс тапқан. Оның лирикасындағы ақын тақырыбы мен поэзияның эволюциясы оның үні мен жолын іздеуден биік өзін-өзі растауға дейін барады. Мақатаев үшін бұл мәселеде Абай мен Пушкин рухани жетекші болды. ХХ ғасырдың 2-жартысындағы қазақ ақыны, Пастернак пен Жансүгіров поэзиясының бастауы қоршаған әлемде, табиғатта жатыр. Мақатаевтың поэтикалық толғауларының негізгі құрылымдық-стильдік құралы - қайталау, ол синтаксистік қайталанатын байланыстардың (біртектес сөздердің қайталануынан тұтас сөйлемдерге дейін) тіркесімі болып табылады. Поэзияның тууы және ақынның Мақатаевтың тағайындалу тақырыбы оның лирикасын 19-20 ғасырлардағы орыс және қазақ поэзиясының ең биік үлгілерімен байланыстырады.

Мақатаев поэзиясының тартымды күші сезім мен тәжірибенің биік әлемінің барынша қолжетімді, кемел формада көрінуінде. Оның поэзиясының дүниеге келуі қалай? Осы сауалға өзі жауап іздеген ақынның лирикалық толғауларына жүгінейік. Мақатаевтың поэзияның туу сыры мен осы үдерістегі ақын рөліне байланысты шығармашылық туралы ойлары мен пайымдауларының дамуын қадағалап көрейік.

Мақатаев өз сыйын ерте түсінсе де, үнемі үйрену керек деп есептеді. Пушкин мен Абай оның пұт ұстаздары болды. Олар ол үшін ақындық данышпанның ғана емес, сонымен бірге адамдық қарапайымдылықтың да көрінісі. Бұл қасиетке ие болу «ақылды болмай, ақылға салмай, ән саламын» дегендерге қажет [1, 399] .

Мақатаев ұлы Абайдан баға жетпес тәжірибе алады. Оның рухани мұрасы, ақындық толғау мәдениеті мен халқына жоғары қызметі Мақатаевтың ұмтылған биігін айқындайды. Ақын-ағартушының қазақтың қарапайым сөзін шеберлікпен меңгеруі, жаңа эстетикалық-философиялық тереңдікке ие болуы Мұқағали үшін эталонға айналады. Қарапайым қол жетімді сөздер мен образдарға құрылған лирикалық толғауларының болмысы ақындық жайлауында Мақатаевтың орынды өрнектері бойынша қанатты тұлпарлар жайылған Абайға қарыздар [2, 144] . Оның өлеңдері Абай поэзиясының өшпес нұрын алып келеді.

Қуат алып Абайдың тіл күшінен,

Жыр жазамын Абайдың үлгісімен.

Абай боп табынсам бір кісіге,

Абай болып түңілем бір кісіден. [1, 28]

Мақатаевтың поэтикалық ойды (қарапайым жырларым - менің қарапайым өлеңдерім) өрнектеу жолдарын іздестіру және өзіндік поэтикалық үнін табуы, «шығармашылық процеске автордың түпнұсқалық пікірлері» [3, 127] деп аталатын ізденістері де Пушкиннің ақындық мектебінен өтті, өйткені. ақынның ертедегі өлеңдері айқын дәлел.

19 жасар Мұқағали «Қараңғы түнді жамыла . . . » поэмасында поэзияның туу жолындағы азапты үрдісті шығармашылықты танытатын дәстүрлі таңбалар арқылы жеткізеді. Поэмадағы поэтикалық шығармашылықтың жүзеге асу барысын айқындайтын жоғарыдағы ұғымдардың барлығы, әсіресе соңғы сөз тіркесі Мақатаевтың алғашқы шығармашылығы - А. Пушкин поэзиясының бастауы, атап айтқанда, оның «Күз ( Үзінді) » өлеңі.

Пушкин үшін түйінді сөз - ақындық жолға түскен Мақатаев үшін де шешуші мәнге ие болған «еркіндік» сөзінің екі рет қайталанған нұсқалары.

Поэзияның мән-мағынасын ұғыну оның «Қайдасың, қайдасың, менің ерке жан серігім?. . » атты ертедегі тағы бір өлеңіне арналған. Бұл жерде Мақатаев поэзияны ойнақы қызбен салыстыра отырып, верификациялық рефлексия тәжірибесінде негізінен ойнақы кейіпкерді қамтитын Пушкинге тоқталады [3, 140] . Мақатаевтың осы поэмасындағы қандай бейнелер мен дәйексөздер Пушкинмен, атап айтқанда оның «Рифма, звучная подруга . . . » өлеңімен тоғысатынын салыстырайық.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.