Социалистік партия

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

1. Кіріспе
XX ғасырдағы саяси қозғалыстар
2. Көппартиялық жүйенің қалыптасуы
3. Қорытынды бөлім
4. Қолданылған әдебиеттер

ХХ -- шы ғасырдың бас кезінде қазақ өлкесінде ұлттық саяси партияларының алғышартының қалыптасып, одан әрі дамуы қазақ халқының ұлт -- азаттық қозғалысының маңызды кезеңі болып табылады. Отарлаушылар қазақ халқының жері мен оның табиғи байлығының айтарлықтай бөлігіне иелік етіп қана қойған жоқ, олар қазақ халқын рухани жағынан да отарлады: тілінен, ділінен бірітіндеп айыру бағытында қатыгездікпен ойластырылған шараларды жүзеге асырды. Бұл жөнінде М.Дулатов 1907 жылы жазған " Қазағым менің, елім менің" атты мақаласында былай деп ашына жазған еді: " ...ең алдымен қазақ халқы -- Ресейге тәуелді халық... Оның ешқандай правосының жоқтығы ыза мен кек тудырады. Халықтан жиналатын салық қаражатының көп бөлігі халыққа тіпті керек емес нәрселерге жұмсалады ... Өздеріңіз көп жазбай байқап отырғандай... чиновниктер, урядниктер кедей қазақтарды ұрып -- соғып, малдарын тартып, ойына не келсе соны істеді... .
... енді чиновниктер біздің дінімізге, атадан мұра болып келе жатқан әдет -- ғұрыптарымызға, біздің молдаларға да тиісті неке мәселелеріне араласа бастады, діни кітаптарды тұтқынға алды ...
... енді бұл чиновниктер қазақ даласына мыңдаған мұжықтарды жер аударып қазақтардың суымен шұрайлы жерлерін тартып әперуде. Чиновниктерде арқалаған олар өздеріне жайлы қазақ жерлерін еркін иемденуде ... Бұлар сорлы қазақтарды ұрып -- соғып, бар мүлкін тартып алып кетуде ..."
Сөйтіп Қазақстанда ең алдымен отаршылдыққа қарсы ұлттық сұраныстарға жауап беруге бағытталған идеялар, одан туындаған қозғалыстар мен саяси партиялар құрыла бастады.
Қазақ ұлтының демократиялық интеллигенциясының жетекшілері, біріншіден, патшалық Ресейдің халықты қорлайтын отарлау саясатының мәнін әшкерлеуді және қазақтардың этнос ретінде сақталып қалуы үшін оның келешігіне қатер төндіріп отырған патша үкіметінің өлкені кеулеп бара жатқан жан -- жақты экспансиясының тоқтатуды мақсат етті. Екіншіден, олар заң шығарушы және басқарушы үкімет органдарының алдына кадеттер ұсынған үлгі мен әр түрлі петициялар арқылы талап -- тілектер қою демонстрациялар мен шерулер ұйымдастыру, мемлекеттік думаның сайлауына белсенді түрде араласып, парламентке халық өкілдерін өткізу үшін күресуді мұрат тұтты. Сондықтан да 1905 - 1907 жылдары қазақ интеллигенциясы кадеттер ұсынған Ресей қоғамын реформалау талаптарын жүзеге асыру жолында жүргізілген саяси науқандарға қатынасуда айтарлықтай белсенділік көрсетіп, нақтылы іс -- әрекеттерге барды. Олар, атап айтқанда қазақ қауымын ең болмағанда уездер мен болыстар шеңберіндегі жүйесін қалыптастырудың отарлық сипатын өзгертуді талап етті.
Қазақ интеллигенциясының қоғамдық -- саяси қызметінің тағы бір бағыты Ресейден Қазақстанға орыс мұжықтарын көшіру ісін басқаратын аударушылардың қоныс аударушы мекемелерінің қызметін тоқтату үшін саяси күрес жүргізуге арналды. Үшіншіден, ұлттық -- либералдық қазақ интеллигенциясы қоғамының саяси өміріне өзін өкімет пен дергілікті халық бұқарасын байланыстыратын күш ретінде көрсетуге ұмтылды
Қазақстанның көпұлтты мемлекет ретінде тарихи дамуының негізгі ерекшелігі, оның жергілікті халқының түркі тілдес халықтардан құралуы еді. Мұсылмандар ынтымақтастығы идеясы мен олардың санасындағы ұлт -- азаттық қозғалыстағы " дін бірлігі" түрік халықтарының бір туғандығы туралы, олардың тарихи тағдырының ортақтығы туралы ұғымдар тығыз байланысты болып табылады. ХХ ғасыр басында панисламизм және пантүркішілдік ұлт -- азаттық қозғалыстардың идеясына айналып, тегі мен тағдыры бір түрік халықтарын жақындата түсті.
ХХ ғасыр басында түрік халықтарының ұлт -- азаттық күресіндегі негізгі бағытын таңдау бірігу негізіне -- олардың исламға (исламшылдыққа) немесе олардың түрік қауымдастығына (түрікшілдікке) бет бұруымен тікелей байланысты болды. Пантүркішілдік, панисламизм Ресейде ХІХ ғ. 80 -- шы жылдарында татар интеллигенциясының мәдени -- либералдық қозғалысы ретінде өмірге келді. Оның теориясының қалыптасуы мен таратылуы қырым -- татар ағартушыларының қоғамдық және ғылыми қызметтерімен тығыз байланысты. Пантүркішілдіктен шыққан " жадидшілік" екі идеяның -- ағартушылық пен діннің бірігуін білдіреді. Жадидшілдіктің негізін салған Исмаил Гаспаринский (1851 - 1914) 1883 жылы Ресейдегі мұсылмандар " тіл, идея, әрекет жағында да бірігу керек" деп атап көрсетті. Оның ізбасары Жүсіп Ақшора түркi тілінде сөйлейтін ұлттар бірігіп, бірлікке келген " ұлт одағы" болып құрылуы керек дегенді ортаға салды. 1917 жылы қазан төңкерісінен кейін түркiшiлдiктi жақтаушылар Ресейде қуғынға ұшырап, көпшілігі Түркияға кетті. Сөйтіп, бұл идея түрік зиялыларының қолына өтіп, жаңа Түркияны қайта гүлдендірудің рухани тірегіне айналды.
Қазақстанға панисламизм мен пантүркішілдік идеясы ХІХ ғ. соңында келді. Бұл идеяның жақтастары дін басылар, буржуазия және интеллигенция өкілдері болды. Қазақстандағы жадидшілер жаңа әдісті мектептер ашып, онда жаратылыстану, тіл, әдебиет сияқты зайырлы пәндер басым жаңа оқу бағдарламалары бойынша оқытуды жүзеге асырды.
Қазіргі кезде елімізде 12 саяси партия әрекет етеді. Олар - "Отан", "Асар", Азаматтық, Аграрлық, "Ауыл", Патриоттар, "Әділет", "Руханият", "Ақ жол", "Нағыз Ақ жол", Коммунистік, Коммунистік халықтық партиялары. "Алға" партиясы тіркелу үдерісінен өтуде. Бірқатар қоғамдық қозғалыстар ("Ақорда", "Табиғат" және басқалары) оқтын-оқтын партия болып құрыламыз деп мәлімдеумен келеді. Бұл партиялардағы мүшелерінің жалпы
саны шамамен 1,3 млн. адамға жетеді, яғни елдегі сайлаушылар санының 15,1%-ын құрайды.
Қазақстанда ең ірі партия "Отан" болып табылады, оның 519 мыңдай мүшесі бар. Мүшелерінің саны жағынан бұдан кейінгі орындарда "Асар" (220 мың адам), Азаматтық және Аграрлық партиялардың "АИСТ" блогы (116 мың), Қазақстанның "Ауыл" социал-демократиялық пар - тия - сы (61 мың), "Ақ жол" (57 мың адам) келеді. 2002 жылы қабылданған "Саяси партиялар туралы" Заңға сәйкес партия мүшелерінің ең аз саны кем дегенде 50 мың адам болуы керек.
2004 жылғы парламенттік сайлау - дың қорытындылары бойынша 7%-дық белесті төрт партия: "Отан", "АИСТ" блогы, "Асар", "Ақ жол" еңсерді. Қазіргі кезде Парламентте "Отан" басым жағдайға ие болып отыр. Оның Сенат пен Мәжілістегі орта есеппен өкілдігі 61,3%-ды құрайды. "Асарда" бұл көрсеткіш 5,2%-ға, "АИСТ" блогында - 14,3%-ға тең. "Ақ жол" партиясы осы уақытқа дейін өзінің жал - ғыз депутаттық мандатын пайда - лан - бай келеді. Мәслихаттардағы де - путаттардың 71%-ы дерлігі "Отанның" мүшелері. Бұл ретте мәслихаттар хатшыларының 94%-дайы "Отанның" атынан сайланғанын айта кеткен жөн. "АИСТ" блогы мәслихаттардағы депутаттар орнының 10%-ына ие болса, "Асар" - 2,4%, "Ақ жол" - 1,3%, "Ауыл" - 0,8% көрсеткішке қол жеткізді.
Партиялардың саяси саналуандық - тағы ұстанымдары жөнінде олардың бағдарламалық құжаттарын негізге ала отырып, пікір түюге болады. Саяси спектрдің центризмін билік ыңғайын - дағы партиялар алып отыр. Мұнда басты рөлді "Отан" партиясы атқа - ратыны белгілі. Ол өзінің идеоло - гиялық ұстанымдарында қоғамның социал-демократиялық және либерал - дық сұраныстарының арасында тепе-теңдік сақтай отырып, партиялық-саяси спектрдің центристік бөлігінде басымдық танытып келеді. Онымен солшыл центристік уклондағы "Асар" және көп ретте оңшыл центристік си - паттағы "АИСТ" блогы мен "Әділет" партиясы ыңғайлас болып отыр.
Оң қанатта "Ақ жол" партиясы орналасқан. Оңшыл электорат үшін "Ақ жолмен" одан бөлініп шығып, үстіміздегі жылдың наурызында Әділет министрлігінде ресми тіркеуден өткен "Нағыз Ақ жол" партиясы таласатын болып жүр.
Сол қанатта С.Әбділдиннің Ком - мунистік партиясы, оған балама болып жүрген Е.Әбілқасымовтың Комму - нистік халықтық партиясы, сондай-ақ "Ауыл" және "Руханият" партиялары әрекет етуде. Бұқаралық социоло - гиялық сұрау салулардың нәтижелеріне сәйкес халық тарапынан қолдау рейтінгінде билік партиялары айтар - лықтай басымдыққа ие болып отыр. Қазақстандық "Ксилон" компания - сының зерттеу мәліметтері бойынша Президентті жақтайтын партиялардың жиынтық рейтингі оппозицияның осындай көрсеткішінен 7,5 есе дерлік артық екен. Мәселен, сәуір айында "Отан", "Асар", Азаматтық, Аграрлық, "Әділет", "Руханият" партиялары үшін сайлаушылардың төрттен үш бөлігі, немесе 74 пайызы дауыс беруге әзір екендіктерін білдірген. Ал енді оппозициялық және жартылай оппо - зициялық партиялардың жиынтық рейтингі 10 пайыз шамасында қалған.
Қазір еліміздегі көптеген партиялар өздерінің көпшілік арасындағы ресурсын күшейту мақсатында саяси жүйені жаңарту жөніндегі рефор - маларды ілгерілету негізгі мақсаты болып табылатын Мемлекеттік комиссияның қызметіне белсене қатысуда. Осындай тұрғыдан келіп партиялық-саяси күштердің топтасу мақсатындағы кейбір жақындасуы жүріп жатыр. Мысалы, өкілетті ор - гандардың өкілеттіктерін кеңейту жөніндегі жұмыс тобында бірге жүрген "Ауыл" партиясының лидері Ғ.Қа - лиевтің және Патриоттар партиясының жетекшісі Ғ.Қасымовтың ұстанымдары елеулі түрде жақындаса түсті. "Ақ жол" және "Алға" партияларының да топтасу мүмкіндігі байқалады. Мем - комиссияның жұмысы басталғаннан кейін А.Байменов пен А.Қожах - метовтің байланыстары жиілей түсіп, ол партияаралық өзара ықпалдасу ыңғайына көшірілген тәрізді.
Әлбетте билік ыңғайындағы партиялар қатарында да центризмге ұмтылушылық байқалғаны анық. 19 маусымда "Асар" партиясының төрайымы Д.Назарбаева Президентті жақтайтын партиялардың бірігу тұғырнамасын ұсынды. Бұл ұсынысты ең алдымен "Отан" партиясы қолдап шықты.
"Отан" партиясы 1999 жылы пре - зиденттіктен үміткер Н.Ә.Назарбаевты қолдаудың қоғамдық штабы негізінде құрылып, партияның құрылтай съезі Алматыда 1999 жылғы ақпанда өтті. Оның ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.