БАНК ҚЫЗМЕТІНІҢ ЖЕКЕ ТҰЛҒАЛАРҒА ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУ ЖҮЙЕСІН ТИІМДІЛЕУ
Астана қаласы"Білім басқармасы
"Көлік және коммуникация колледжі" МКҚК
Есептеу техникасы және бағдарламалық
қамтамасыз ету кафедрасы
Бекітемін
Кафедра меңгерушісі
_________Кусайынов С.А.
_____________2018 ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА
ТАҚЫРЫБЫ: БАНК ҚЫЗМЕТІНІҢ ЖЕКЕ ТҰЛҒАЛАРҒА ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУ ЖҮЙЕСІН ТИІМДІЛЕУ
1304000 Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтамасыз ету
Әзірлеген 4ПОВТ-214
тобының студенті ________________ Р.Ә.Исламшаұлы
Жоба жетекшісі _______________ С.А.Кусайынов
Бақылау нормасы ______________ С.К.Турсунбаев
Астана, 2018
МАЗМҰНЫ
бет
Кіріспе
1
Негізгі бөлім
9
1.1
Тапсырманың тұжырымдамасы
10
1.2
Кіріс және шығыс құжаттардың сипаттамасы
12
1.3
Интерфейске қойылатын талаптар
13
2
Техникалық бөлім
16
2.1
Ақпараттық базаның сипаттамасы
17
2.2
Алгоритмнің сипаттамасы
19
2.3
Қолданушының интерфейсін ұйымдастыру
22
2.4
Қолданылып жатқан операциондық жүйенің қысқаша мазмұны
26
2.5
Моделдің қысқаша мінездемесі
27
2.6
Бағдарламалау тілінің қысқаша мінездемесі
28
3
Арнайы бөлім
38
3.1
Автоматтандырылған жұмыс орнын құру теориясы
39
3.2
Қазіргі заманғы мәліметтер қоры туралы жалпы мағлұмат
45
3.3
Бағдарламашының нұсқаулығы
56
4
Экономикалық бөлім
57
4.1
Бағдарламаның экономикалық тиімділігі
58
4.2
Бағдарлама құрушының еңбек ақысына кеткен шығындар
59
4.3
Машиналық уақыт бірлігіне жұмсалған шығындар
60
4.4
Жалпы шығындарды есептеу
64
4.5
Бағдарламалық өнімді енгізгеннен кейінгі тиімділікті есептеу
64
4.6
Экономикалық тиімділікті есептеу
64
5
Еңбекті қорғау және қауіпзідік ережелері
66
5.1
Ортақ принциптер мен еңбекті қорғау бойынша заңнама
67
5.2
Электр тоғы
68
5.3
Өрт профилактикасын талдау
70
5.4
Желдеткіш
70
5.5
Қажетті ауа алмасу ережесі
71
5.6
Эргономика және өндірістік эстетика
73
Қорытынды
74
Қолданылған әдебиеттер тізімі
77
Қосымша
79
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
КІРІСПЕ
Ақпараттық технологиялардың адамның өмірінің барлық салаларына енуі байқалып келеді. Бүгінгі күні ақпараттық қамтамасыз ету нарығында автоматтандырылған жұмыс орнының бағдарламалық құралдары түр-түрімен кездеседі.
Заманауи жағдайда ақпаратты жинақтау мен өңдеуден тұратын ақпараттық қамтамасыз ету саласы маңызды болып табылады, ол басқарушылық шешімдерді қабылдау үшін қажет болып отыр. Кәсіпорын жағдайы мен қызметі туралы ақпаратты басқарудың жоғары кезеңіне жолдау мен фирманың барлық бөлімшелерінің өзара ақпаратмен алмасуын іске асыру заманауи электрондық-есептегіш техника мен басқа техникалық байланыс құралдарының негізінде жүзеге асырылады.
Күн сайын өзара байланысқан ауқымды және өзара қызметтес бөлімшелерден тұратын кәсіпорынның қызметінде ақпарат алмасу - бұл құрылымның дұрыс жұмыс істеуі үшін алғашқы және басты факторы болып табылады. Оның өзінде жеделдікті қамтамасыз ету мен ақпараттың дұрыстығы ерекше мәнге ие болады.
Бұл дипломдық жұмыстың мақсаты болып статистикалық мәліметтерді жинайтын және өңдейтін, жалақы есептейтін кәсіпорынның бухгалтерінің жұмыс орнын автоматтандыру жүйесін жасау болып табылады.
Ірі кәсіпорынның қаржылық буынының жұмыс сапасына қойылып отырған заманауи талаптарды қарастыра отырып, оның жұмысының нәтижелілігі компания бухгалтері еңбегінің сапасы мен нәтижесіне толықтай тәуелді екендігін атап айтпауға болмас. Себебі айына бір рет болсын қызметкерлерге жалақыны есептеу қажет. Бірнеше адам ғана жұмыс істейтін кішігірім кәсіпорын үшін бұл айтарлықтай көп уақытты алмайды, алайда кей уақыт аралығы бухгалтер тек осы жұмыспен ғана айналысып отырады. Бірақ бірнеше жүз немесе мың адам жұмыс істейтін ірі кәсіпорындарда бұл күрделі жұмыс. Сондықтан да жалақыны есептеу және басқа да тапсырмаларды орындау үшін бухгалтердің уақытын үнемдеудің мақсатында арнайы БҚ (бағдарламалық қамтамасыз етуді) қолдану қажет.
Бұл жерде ерекше орынға мәліметтер базасы мен басқа бағдарламалық қамтамасыз ету ие, оларды бухгалтерлік есепті автоматтандыру мен қаржылық еңбекті рационализациялау үшін қолданумен байланысты. Оларды қолдану арнайы маркетингтік және өндірістік жобаларды дайындауға қажетті уақытты үнемдеуге, өндірістік шығындарды оларды іске асыру кезінде төмендетуге, бухгалтерлік, технологиялық және басқа да түрлі құжаттарды дайындау кезінде қателердің пайда болу мүмкіндігін жоюға мүмкіндік береді, бұл өз кезегінде тікелей үнемшілік эффектке ие.
Әрине, мәліметтер базасын қолдануда бар барлық потенциалды мүмкіндіктерді ашу үшін қойылған міндеттерге максималды сәйкес бағдарламалық және аппараттық құралдардың кешенін жұмыста қолдану қажет. Сондықтан да бүгінгі күні кәсіпорындарға компанияның басқарушылық және қаржылық тармақтарының жұмысын қолдайтын және келісетін компьютерлік бағдарламалардың қажеттігі жоғары, сондай-ақ компанияда бар компьютерлік құрылғыларды тиімді қолдану.
Ақпаратты жинау, өңдеу мен тарату (алмасу) міндеті адам баласының алдында дамуының қай кезеңінде болса да тұрған еді. Көп уақыт бойы бұл мәселенің шешімі ретінде адмның миы, тілі мен есту қабілеті қолданған болатын. Бұл жағдай электрондық есептегіш машина (ЭЕМ) пайда болуымен толықтай өзгерді. Алғашқы ЭЕМ үлкен автоматтық арифмометрлер ретінде қолданылған болатын. Үлкен қадам ретінде бөлек міндеттерді шешу үшін ЭЕМ-ді қолданудан оларды ақпаратты өңдеу бойынша адам баласының қызмет ететін учакілерді кешенді автоматтандыруға көшкен кезеңі болып табылады.
Бүгінгі күні компьютерлік индустрия өміріміздің барлық салаларына еніп келеді. Компьютерлер біздің күнделікті көмекшілеріміз болып келеді. ЭЕМ қолданылатын салалар күн санап кеңейіп келеді, тіпті есептегіш құралдарының қажеті жоқ саланың өзін бұл технологиялар тоқтай қамтып келеді. Бұған медицина, биология, ойындар, музыка мен өлеңдерді ойлап шығару, киім модельдерін жасау және т.б. Басқару мен ақпараттарды өңдеу жүйелерінде , ғылыми-техникалық есептеулер үшін ЭЕМ қолдану тұрақты жағдайға айналды:
Түсініктеме қағазында келесі бөлімдер бар:
кіріспеде таңдалған тақырыптың өзектілігі, жобаға енетін дипломдық жұмыстың мақсаты, бөлімдердің сипаттамасы ашылады;
Негізгі бөлім қойылған міндеттердің сипаттамасы, кіретін және шығатын құжаттар, сондай-ақ жасалып жатқан бағдарламалық өнімнің интерфейсіне қойылатын талаптар енеді;
Техникалық бөлім қолданылған алгоритмдер мен қолданушы интерфейсінің ұйымдасуы сипатталады;
Арнайы бөлім бөлімінде қолданылып жатқан операциондық жүйені және қажетті конфигурацияны сипаттайды, таңдалған бағдарламалау тілінің негіздемесі;
Еңбекті қорғау және қауіпзідік ережелері бөлімі жеке компьютермен жұмыс істеу барысында өрт қауіпсіздігі ережелерін сақтау, қоршаған ортаны қорғау, сондай-ақ еңбекті қорғау бойынша заңнаманың ортақ принциптері.
oo Экономикалық бөлім бөлімінде өзіндік құн калькуляциясын есептеудің, бағдарламалық қамтамасыз етудің жолдану бағасының есебі мен жобаның технико-экономикалық көрсеткіштерінен тұрады;
oo Қорытынды бөлімінде жасалған жұмыстардың нәтижесі келтіріліп, мүмкін жетілдірулер мен жобаның рационализациясы келтіріледі, оны қолданылатын сала нұсқалады.
oo қосымшаға келесі құжаттар енеді: комплектілген бағдарлама бар диск, оның мәтіні, бағдарламаның негізі модулінің листингі.
1.НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1.1 Тапсырманың тұжырымдамасы
Жалақыны есептеу бойынша бухгалтердің автоматтандырылған жұмыс орнын жасау, ол келесі сапаға ие болуы тиіс:
бағдарламаны игерудің қарапайымдылығы мен онымен жұмыс істеудің қарапайымдылығы;
oo интерфейсті стандарттау, яғни IBM Windows типті бар стандарттарға ұқсастығы;
oo ЭЕМ мен қолданушы диалогының қолайлығын ұйымдастыру;
oo экрандық дизайнның сапалылығы;
oo бұдан кейінгі нұсқалар және жұмыстармен толықтырулар мен модификациялар үшін ашықтық;
oo құрылғыларды жалға алушы мекемелердің санын өзгертуге мүмкіндік;
oo бағдарламаның бұдан бұрынғы нұсқасынан мәліметтерді тасымалдаудың мүмкіндігі;
oo Excel электрондық кестесіне мәліметтерді тасымалдаудың мүмкіндігі;
oo құпия сөздік қорғау жүйесін ұйымдастыру;
oo негізгі қаражатты қайта есептеудің мүмкіндігі.
Бағдарлама түрлі операцияларды жүргізетін болады: мәліметтерді қарау, қосу, жөндеу, кей критерийлерді қанағаттандыратын мәліметтер базасынан жазуларды таңдау, негізгі кестенің екі жолы бойынша жасалатын ідеу мен қажетті жазуға курсордың бағыттау бойынша тез қозғалатын өзара байланған кестелердің бір жолы арқылы.
Өнімді қолданудың пәндік саласы болып табылады: кәсіпорынның бухгалтерисында жұмысшылардың мәлімет базасын бухгалтерлермен қолдану.
Бұл бағдарламалық қамтамасыз ету Павлодар облыстық статистика бойынша есептеу орталығы Еншілес Мемлекеттік Кәсіпорнында жұмыс істейтін қызметкерлердің жалақысын есептеу үшін жасалған.
Бұл бағдарлама қызметкерлердің жалақысы туралы ақпаратты өңдеу және сақтау үшін арналған. Негізгі кестенің жазу құрылымы қызметкердің табелдік нөмірінен, тегінен, атынан, әкесінің атынан, бөлімінен, лауазымынан, ставкасынан, еңбек ақаны төлек формасынан, ЖЕК нөмірінен, оны жасаудың күнінен, ЖЕК күшіне енген және аяқталған күннен тұрады. Сонымен қатар бағдарлама жұмысы барысында есептеуге қажетті жіберілген жалақы, табыс салығы, әлеуметтік салық пен зейнетақы төлемдері туралы ақпараттарынан тұрады. Барлық мәліметтер mdb сәйкес дискілік файлда сақталуы тиіс.
Мәзірден, ЭЕМ мен оператордың ұзақ жұмысына есептелген анықтамалар мен еске салулар жүйесінен тұратын достық интерфейсі бар. Байсалды түстердің контрастық емес түстерінің күйге келтіруі, ақпаратты енгізу-алу диалогы жалықтырмайды және абыржуға алып келмейді, сондықтан оны интуитивті-түсінікті деп атауға болады.
Қойылған міндетті саралаудан кейін пәндік саланы зерттеу қажеттілігі туындады, онда кәсіпорын қызметкерлеріне жалақыны жіберу бойынша бухгалтердің АЖО құру есебі шешілген болатын. Бірінші кезеңде жалақыны, оның құрылымын зерттеу болды. Бұл бағыттағы зерттеудің нәтижесіне сәйкес, интерфесті құрастыруға көп көңіл аудару қажеттігі белгілі болды. Нашар жасалған интерфейс, оны құрастыруға қолданылған аппараттық-бағдарламалық құралдарға қарамастан, бұл бағдарламамен жұмыс істеуге деген ниетті төмендетуі мүмкін.
Келесі кезеңде қойылған мақсатты іске асыру үшін құралдарды дұрыс таңдаумен мәселе туындады. Borland Delphi бағдарламалау ортасына бойынша бар білімді ескере отырып, оның негізінде бағдарламалық өнім құру шешімі қабылданды.
Бұл бағдарламалық өнімде барлық ақпарат мәліметтер базасы түрінде ұсынылған, ол жазбалар күйінде құрастырылған.
Мәліметтер базасы - біртекті, көбінесе кейбір критерийлер, ақпараттар бойынша іріктіледі. Компьютерлік мәліметтер базасы ақпараттардан тұратын файл типтес болады. Мәліметтер базасы жазбалардан тұрады. Әр жазба бір дананың ақпаратынан тұрады. Жазбалар жолдардан тұрады. Әр жол бір дананың мінездемесі туралы ақпараттан тұрады. Әр жазба бірдей жолдардан тұратынына назар аудару қажет. Кейбір жолдар толтырылмаған болуы мүмкін, алайда олардың барлығы жазбада бар болады.
Мәліметтер базасын қолданушы толтыруы тиіс. Жазбаны қосу, қарау мүмкіндігі бар. Көбінесе қолданушыларды мәліметтер базасында орналасқан барлық ақпарат емес, оның бір бөлігі ғана қызықтырады. Бұл үшін бағдарламада белгілі бір критерийлер бойынша сұраныстар бар.
Компьютерлік мәліметтер базасының ақпаратын экранға әдетте кесте түрінде береді. Әр кесте физикалық тұрғыдан бөлек файлда орналасады. Әйтсе де, мәліметтер базасы мен кестені теңдестіру дұрыс емес, себебі әдетте бір жазбаның жолдары бірнеше кесте бойынша реттелген, сондықтан да олар бөлек файлдарда орналасқан.
Автоматтандырылған жұмыс орнын (АЖО) ақпараттық-бағдарламалық-техникалық ресурстардың жиынтығы ретінде анықтауға болады, ол соңғы қолданушыға өңделген мәліметтерді қамтамасыз ететін және нақты пәндік салада басқарушылық функцияларды автоматтандырады. Жеке компьютерлер негізінде жасалған АЖО - ұйымдастырушылық басқару саласының қызметкерлері үшін автоматтандырылған жұмыс орнының қарапайым және көп таралған нұсқасы. ЖК негізінде АЖО құру:
oo қолданушыға қатысты қарапайымдылық, қолайлық пен жақындық;
oo қолданушының нақты функцияларына бейімделудің қарапайымдылығы;
oo орналасудың ықшамдығы мен қолдану шарттарына деген жоғары талаптардың жоқтығы;
oo жоғары сенімділік пен өміршеңдік;
oo техникалық қызмет көрсетудің салыстырмалы қарапайымдылығы;
АЖО-ны пайдалану қолдану үшін үйреншікті жұмыс ырғағын бұзбауы тиіс. АЖО қолданушынының назарын оны іске асырушы бағдарламалық жүйенің мінездемесіне емес, шешілетін есептердің логикалық құрылымына аударады. Әйтсе де, жүйеге қойылған әрекет іске аспаса, қолданушы оның себебін білуі тиіс және бұл туралы ақпарат экранға шығуы тиіс.
Маманмен АЖО-да келесі операциялар орындалады:
oo пернетақтаның көмегімен құжаттардан ақпаратты енгізу;
oo ЭЕМ-ге мәліметтерді басқа АЖО магниттік тасымалдағыштарынан енгізу;
oo мәліметтерді өңдеу және оларды басқару;
oo мәліметтерді жинау және сақтау;
oo мәліметтерді іздеу, жаңарту және қорғау;
oo магниттік тасымалдағыштардағы файлдар күйінде немесе есептегіш желілердің байланыс каналдары бойынша басқа АЖО-ларға мәліметтерді құрастыру және жіберу;
oo сұранымдар бойынша жедел анықтамаларды алу;
oo қолданушыға нәтижелік ақпараттың магниттік тасымалдағышын, сондай-ақ әр-түрлі анықтамалық және нұсқамалық хабарламаларды экранға шығару.
0.2. Кіріс және шығыс құжаттардың сипаттамасы
Ақпараттық қамтамасыз ету келесі түрлердегі ақпараттардан тұрады:
oo кіріс ақпарат;
oo шығыс ақпарат;
oo сұхбаттық ақпарат.
Кіріс ақпарат кәсіпорынның негізгі қаражаттары туралы жиі өзгеретін мәліметтерден тұрады.
Кіріс мәліметтері пернетақтаның көмегімен енгізіледі және бұдан кейін mdb форматында сақталады. Кәсіпорын қызметкерлеріне жалақыны есептеу ай сайын жүргізілетіндіктен, мәліметтер базасын барынша жиі жаңартып отыру қажет, айына екі реттен кем емес.
Біздің жағдайымызда анықтама жалақы туралы мәліметті құрайтын мәліметтер базасының файылынан тұрады.
Қарастырылатын есеп үшін кіріс мәліметтердің құрамы мен құрылымы 1.1. кестесіне сәйкес келтірілген.
Кіріс мәліметтерінің дереккөзі ретінде кәсіпорынның түрлі құжаттары: штаттық кесте, жалақы бойынша ведомосоть қағаздары болды.
0.1 кесте - Кіріс мәліметтері
Атауы
Белгісі
Типі
Байттың көлемі
1 Табелдік нөмір
Tab_N
String
4
2 Қызметкердің тегі
Fam
String
15
3 Қызметкердің аты
Imya
String
15
4 Қызметкердің атасының аты
Otch
String
15
5 Бөлім
Otdel
String
15
6 Лауызымы
Dolzh
String
15
7 Ставкасы
Stavka
String
3
8 Төлем түрі
Oplata
String
11
9 ЖЕК нөмірі
N_ITD
String
4
10 ЖЕК күшіне енген күн
ITD_Ot
DateTime
10
11 ЖЕК күші аяқталған күн
ITD_Do
DateTime
10
12 ЖЕК жасасқан күн
Data_ITD
DateTime
10
13 Туған күні
Data_rozhd
String
10
14 Жынысы
Pol
String
3
15 Құжат
Dokument
String
50
16 Құжат нөмірі
Pasp_N
String
9
17 Құжат сериясы
Dok_Seriya
String
12
18 Құжат кіммен берілді
Kem_Vydan
String
20
19 Құжат берілген күн
Data_Vydachi
String
10
20 ЖСН
IIN
String
12
21 Мекенжай
Adress
String
50
22 Телефон
Tel
String
25
23 Зейнетақы қоры
P_Fond
String
50
24 Зейнетақы келісім шартының нөмірі
P_Dog
String
12
25 Зейнетақы шотының нөмірі
P_NS
String
21
Кіріс ақпараты белгілі бір мінездемелер бойынша дискінің файлында орналасқан кіріс ақпаратын қолданумен қалыптасатын анықтаманың ведомость жазбаларынан тұрады. Оларға Жалақыны жіберу, Жіберілген кірістер салығы, Жіберілген әлеуметтік салық, Аударылған зейнетақы төлемдері.
Қарастырылатын есеп үшін кіріс мәліметтерінің құрамы мен құрылымы да бұл бөімнің 1.1. кестесінде келтірілген.
Кіріс және шығыс ақпараттарын қолданушылар бухгалтерия, қаржы, жоспарлау бөлімдері болып табылады.
1.3 Интерфейске қойылатын талаптар
Бағдарлама навигация жүйесінен, сондай-ақ түрлі түсініктемелер мен комментарийлерден тұруы тиіс. Түстер гаммасын таңдау бағдарламалық өнімдерді безендендірудің принциптерімен негізделуі тиіс, яғни интерфейсте қолданушыны түршіктіретін немесе зейінін төмендетіретін элементтердің болмауы тиіс. Жарқын бликтер мен жарқылдақтарды бағдарламада қолданбауға кеңес беріледі. Басқару элементтері қолданушының жұмыс істеу уақытында қиындықтар туғызбауы үшін рационалды түрде орналасуы керек.
Бағдарламаның интерфейсі ынтымақтас, қолданушыға интуитивті түрде түсінікті болуы тиіс. Ынтымақтас интерфейс - интерфейстер мінездемелерінің жиынтығы, оны қарапайым қабылдап және қолданушылардың дайындық деңгейіне қарамастан эффективті қолдануды қамтамасыз етежі.
Мәселенің нақтылығына тәуелсіз, құрастырушының біліктілігі қорғалатын формальды талаптарды көрсетуге болады:
oo бағдарламаның тұрақтылығы. Бағдарлама қандай жағдай болмасын, қолданушының дұрыс емес әрекеттері кезінде де өзінің жұмыс істеу мүмкіндігінен айырылмауы тиіс. Ақпаратты жоғалтуға алып келуі мүмкін кез-келген әрекет қайталатын растаудан кейін ғана орындалады. Енгізілетін ақпарат логикалық бақылауға алынуы мүмкін орында;
oo мәліметтер базасының бүтіндігін қамтамасыз ету. Қолданушының қандай да әрекеті болмасын, базалар өз бүтіндігінен айырылмауы тиіс (индекстердің дұрыс болмауы, жазбаларды өшіру-қосудан кейін сілтемелер мен байланыстардың жоғалуы және т.б.);
oo функционалдық толықтық. Оқытушымен немесе тапсырыс берушімен келісудің шеңберінде көпшіл функциялардың барлығы іске асуы тиіс.
oo терминологиялық орта мен интерфейс. Диалогтық құралдарда қолданушыға түсінікті терминдер ғана қолданылады. Қызметтік ағылыш тілді хабарламалардың МҚБЖ пайда болуына жол жоқ. Диалог тілі - әдептілік нормаларын қолданумен, түстер гаммасы - ортақ қабылданған ұсынымдар бойынша;
oo пернетақтаны қолдану. Түрлі кезеңдерде, қандай да клавишаны басу еленбей, немесе қарастырылған әрекеттерге алып келуі тиіс. Әрекеттердің клавишаларға байланысы ортақ қолданбалы болуы тиіс: F1- көмек; Enter - келісу, енгізуді аяқтау; Esc-бас тарту, алгоритм тармағының алдынғы байланысына қайта оралу (экрандық форманың қайта қалпына келуімен); Tab- келесі жол, терезеге көшу жән т.б; Shift-Tab-алдыңғы жолға оралу және т.б.;
oo жылжудың тәртібі. Үстінен астына алгоритм ағашы бойынша жылжу барлық өткен биіктіктердің атауларымен қоса жүреді; енгізілген ақпаратты, таңдалған мәзірдің пункттері мен жазбалардың нұсқауларының сақталуымен артқа оралу тек алдыңғы кезеңге ғана мүмкін;
oo көмек құралдары мен жарнама. Бағдарламаны іске қосқан кезде бағдарламалық құралдың мәні мен мүмкіндіктерін көрсететін, сондай-ақ автор туралы мәліметтен тұратын жарнамалық заставка пайда болады. Алгоритмнің кез-келген нүктесінде еске түсірудің жолында қазіргі уақытта белсенді болып тұрған клавишалар белгіленіп тұрады; кез-келген уақытта F1 клавишасына басқан кезде контекстік-тәуелді көмек мәтіні (жағдайға байланысты) шығуы тиіс;
oo кіріс және шығыс құжаттары. Енгізу және жөндеу үшін экрандық формалар максималды түрде қолданушының үйреншікті құжаттарына ұқсас болуы тиіс;
oo жұмыстың нәтижесі экранда көрініп қана тұрмай, сонымен қатар.
Қолданушы үшін үйреншікті күйде түзету және басып шығару мүмкіндігімен мәтіндік файлға шығады;
oo құжаттаманың құралдары. Бағдарламалар комментарийлер, мәзір және сұхбат құралдары, көмек құралдары түріндегі ішкі құжаттамамен қамтылады, сондай-ақ (оқытушы немесе тапсырыс берушінің талабы бойынша) кем дегенде есеп, есептің жағдайынан, мәліметтер базасынан, жарнама элеметтері бар қолданушыға арналған нұсқаулықтан, алгоритмнің сипаттамасынан, экрандық формалардан, кіретін және шығатын құжаттардың мысалдарынан тұратын есеп түріндегі сыртқы құжаттардан тұруы тиіс;
Бұдан бөлек, өндірушінің біліктілігін қорғайтын ұйымдар мен мәліметтер базасына қызмет көрсетушілерге формальды талаптарды атап өтуге болады. Бағдарламалық өнім базалардың үстінен төменде көрсетілгендердің орындалуын қамтамасыз ету керек:
oo база өзара байланысқан бірнеше кестелерден тұрады, оларда бір біріне, біреуі көбіне, көбі біреуіне, көбі көбіне байланыстары қолданылады;
oo қарау мен іздеуді оңайлату үшін индексация көмегімен біріңғайлату немесе (тым болмағанда) сортировка қолданылады;
oo барлық ақпарат қарауға және жөндеуге келеді. Өшірілетін ақпаратты архивтік бұдан әрі қарау мен қайта қалпына келтіру үшін базаларға жіберу керек.
Көп жолдардан тұратын жазбаларды кесте түрінде де, беттер бойынша да қарауға болады (карточкалар күйінде);
oo стандартизацияға, сондай-ақ жөндеуге (карточка түрінде) жататын ақпараттар бөлек кесте-анықтамаларда сақталады;
oo бағдарлама ақпаратты іздеу мен таңдауды жасалған сұраным бойынша жүргізуге мүмкіндік береді. Сұраным шартын дұрыс енгізбеген жағдайда оны жөндеу мүмкін (іздеу аралығын ықшамдау немесе кеңейту мақсатымен);
oo компьютерлік техниканың моральдық тұрғыдан ескіруіне байланысты оны жаңа платформаға ауыстыру үшін жүйенің аппараттық бөлікке байланысы болмауы тиіс;
oo жүйе ақпараттық мәліметтер базасын санкциясыз қолжетімділіктен қорғауды қамтамасыз етуі тиіс;
oo жүйенің негізгі директордың және бухгалтердің жұмыс орындарына офистік локальды есептеу желісіне қосылған кез-келген компьютер арқылы орнатылуы тиіс.
2.ТЕХНИКАЛЫҚ БӨЛІМ
2.1 Ақпараттық базаның сипаттамасы
Компьютерлік базаның деректерін құру бұл дәстүрлі қағаз құжаттарындағы (картотека, кесте, тізбелерді) ақпараттарды компьютердің магниттік дискісіне тасымалдау.
База деректерінің файлдары бөлек құжаттардан, әрбіреуі бөлек картотека немесе кестенің тармақ жолында сақталатын дәстүрлі әрқайсысы бөлек жазбалардан тұрады.
Жазба жолдары болуы мүмкін бірнеше түріне жататын деректер бар. Мәселен, атауды сақтайтын жолдар тармақ жолдар түріне жатады. Баға туралы мағлұмат сақтайтын жолақ сандық деп анықталады. Сандық жолдар деректері символдықтан айырмашылығы бұнда арифметикалық есептеу жүргізуге болады.
Ақпараттық база деректері жалпы кәсіпорынның шаруашылық қызметін сипаттайтын кешенді статистикалық көрсеткіштерін және кәсіпорынды дамыту тенденциясы мен жағдайына әсер ететін барлық факторларға қатысты фактологиялық материалын қосады. Әдетте, база деректерін құрастыру кезінде сақтау мен деректерді жаңарту жүйесі туралы мәселелер де шешіледі, оларды өзара келісу, дерек банкісінде сақталатындарды салыстыру және бағаны салыстыру мүмкіндігі бар. Бұл мәселе өз реквизиттерімен ірі топтар (файлдар) алғашқы деректермен қосқан кезде маңызды мазмұнды болады. База деректері менеджер мен бухгалтерлердің тіркеу негізінде - база деректерінің көрсеткіштері негізінде айқын жүйелік негізде тоқтаусыз жаңарып отырады.
База деректерін құрастыру онда сақталатын құрылымның сипаттамасымен басталады. Әр жазбада ол қанша және қандай жолдар бар екені көрсетіледі. Ір жолаққа аты-жөні және идентификатор беріледі,жолға сілтеме беретін оның деректерін оқу үшін жазу немесе олармен басқа да әрекеттер жасаауға мүмкіндік береді.
Келесі кезең деректерді еңгізу. Деректерді еңгізу ыңғайлы түрде кестеге орналастырған.
База дерек термині операцияны мінездейді, оны өзекті жағдайда ұстау үшін база деректері орындалады. Бұл процесс өзіне:
oo база деректерін жаңа құжаттармен толықтыру;
oo база деректерін қарастыру;
oo бөлек жазбаларда деректерді өзгерту (жөндеу);
oo берілген критерия бойынша жазбаны іздеу;
oo бар құжаттарды жою.
Бұл базада іздеу және таңдау жасауға болады.
Ақпараттық қамтамасыз ету өзіне келесі ақпараттарды қосады:
oo кіріс ақпарат;
oo шығыс ақпарат;
oo диалогты ақпарат.
Кіріс ақпарат кәсіпорын қызметкерлері туралы жиі өзгеретін деректерден тұрады. Қарастырылып жатқан мәселе үшін кіріс деректерге құрылым мен құрамы 1.1 кестесінде көрсетілген Қойылым бөлігінде. 1.1 кестесінде тағы да кіріс ақпаратының өңделген шешімі бар. 2.1 кестесінің соңында сипаттамасы мен диапазонымен бар ауыспалы сөздік деректері көрсетілген.
2.1 Кесте - Сөздік деректер
Идентификатор
Түрі
Диапазоны
Сипаттамасы
Tab_N
String
4
Табельдік нөмір
Fam
String
15
Қызметкердің тегі
Imya
String
15
Қызметкердік есімі
Otch
String
15
Қызметкердің әкесінің аты
Otdel
String
15
Бөлім
Dolzh
String
15
Лауазымы
Stavka
String
3
Еңбек ақысы
Oplata
String
11
Еңбек ақы төлеу түрі
N_ITD
String
4
ИТД нөмірі
ITD_Ot
DateTime
10
ИТД күшіне енген күні действия ИТД
ITD_Do
DateTime
10
ИТД күші жойылған күні
Data_ITD
DateTime
10
ИТД келісім шарт күні
Data_rozhd
String
10
Туған күні
Pol
String
3
Жынысы
Dokument
String
50
Құжат
Pasp_N
String
9
Құжат нөмірі
Dok_Seriya
String
12
Құжат сериясы
Kem_Vydan
String
20
Құжатты кім берген
Data_Vydachi
String
10
Құжат берілген күн
IIN
String
12
ИИН
Adress
String
50
Мекенжайы
Tel
String
25
Телефон
P_Fond
String
50
Зейнетақы қоры
P_Dog
String
12
Зейнетақы шартының нөмері пенсионного договора
P_NS
String
21
Зейнетақы есебінің нөмірі пенсионного счета
Оқу саласындағы және ДҚ нормалауды оқу және талдау кезінде келесі кесте құрылды:
oo Rabotniki - бұл кесте қызметкерлер туралы ақпаратты сақтайды және негізгі болып саналады. Біреуі бәріне байланысы жолағында Табельдік номері с таблицей Қызметкерлер реквизиті кестесімен ( Табельдік номір алаңы);
oo Rab_Rekv - қызметкерлердің реквизиттері туралы ақпаратты сақтау үшін ең негізгісі болады;
oo Otdely - кәсіпорын бөлімдерінің тізімін сақтау үшін негізгісі. Біреуі бәріне байланысы алаңы Бөлім Қызметкер кестесімен ( Бөлімалаңы).
oo Dolzhnosti - лауазым тізімінің кестесі. Біреуі бәріне байланысы алаңы Лауазым Қызметкерлер кестесімен ( Лауазым алаңы);
oo Org_Rekvizity - ұйымның реквизиті кестесі;
oo Bank_Rekvizity - банк реквизиттер кестесі;
Бұдан әрі кесте арасындағы графикалық байланыс көрсетілген алғашқы және ішкі кілті көрсетілген сұлба түрінде ұсынылған:
Dozhnosti
Dolzh
Oklad
Tarif
Otdely
Otdel
Rabotniki
Tab_n
Fam
Imya
Otch
Otdel
Dolzh
Stavka
Oplata
N_ITD
ITD_Ot
ITD_Do
Data_ITD
Rab_rekvizity
Tab_n
Dat_rozhd
Pol
Dokument
Pasp_N
Dok_seriya
Kem_vydan
Dat_vydachi
RNN
SIK
Adress
Tel
P_fond
P_dog
P_NS
2.1 сурет - деректер сұлбасы
2.2 Алгоритмнің сипаттамасы
Бірінші кезеңде бағдарламаны құру кезінде қойылған мәселені шешу алгортим құру үшін бағдарламашы әрекеттің жүйелілігін анықтау керек. Алгоритм -- бұл нақты бастапқы деректерден нәтижеге қарай ауысу анықтайтын процесс. Есепті шешудің алгоритмі сөздік сипаттау арқылы немесе графикалық - блог-сызба түрінде көрсетілуі мүмкін.
Алгоритмді блок-сызба ретінде көрсету бағдарламашыға есепті шешу үшін орындалуы тиіс әрекеттердің реттілігін көруге, қойылған міндеттің дұрыстығына көз жеткізуге мүмкіндік береді.
Delphi бағдарламасында бағдарлау кезінде есепті шешудің алгоритмі оқиғаларды өңдеу процендурасының алгоримдерінің жиынтығын құрайды. Бағдарламалаудың дәстүрлі әдістерімен салыстырғанда бұл бірқатар ерекшеліктерге ие. Олардың бастысы - бұл концепция Windows операциондық жүйесінің (ОЖ) жұмыс істейінің ішкі логикасына басым сай. Жеке нысандардан тұратын бағдарлама, ОЖ-да болып жатқан оқиғаларға әрекет етуге өте жақсы бейімделген. Оның басқа артықшылықтарын кодтың зор сенімділігі мен жұмыс жасалған нысандарды қайта қолдану мүмкіндігін жатқызуға болады.
Жұмыстың басында бағдарлама ЖЕҚ (жедел есте сақтау құрылғысы) жазбаларының тізімінде типизирленген файлдарды оқиды. Бағдарлама екі логикалық тұрғыдан бөлінген блоктардан тұрады - мәліметтердің файлдары мен бағдарламалар-қабықшалары.
Типизирленген мәліметтердің файлдары бағдарлама-қабықшасының жұмыс істеуі үшін барлық қажетті ақпаратты сақтайды. Оған іске қосылған құрылғылардың барлық түрлері туралы мәліметтер жатады.
Бағдарлама мәліметтер базасынан қолданушыға ыңғайлы түрде мәліметтерді ұснады, ал екншіден, сақталатын ақпаратпен түрлі басқаруды жүргізеді (енгізу, шығару, өзгерту, іздеу, фильтрлау, іріктеу, мәліметтерді сұрау және т.б.).
2.2. таблицасында бағдарламада бар барлық процедуралардың атаулары мен белгілеулері келтірілген.
2.2 кестесі - Процедуралардың сипаттамасы.
Атауы
Белгілеуі
TForm2.BitBtn1Click
Қолданушыны таңдау және құпия сөзді енгізу
TForm2.BitBtn2Click
Шығу
TForm2.BitBtn3Click
МБ ашу
TForm2.BitBtn4Click
МБ сақтау
TForm3.N9Click
МБ жабу
TForm3.N27Click
Анықтаманы шақыру
TForm3.N4Click
Шығу
TForm3.N5Click
Лауазымдардың тізімін қарау
TForm3.Excel1Click
Бөлімдердің тізімін қарау
TForm3.N17Click
Қызметкерлер туралы мәліметтерді қарау
TForm3.N11Click
Мекеменің реквизиттерін қарау
TForm3.N12Click
Банктің реквизиттерін қарау
TForm3.N14Click
Қызметкердің реквизитін қарау
TForm3.N15Click
Жалақыны есептеу терезесін ашу
TForm3.N19Click
Бағдарламаға жол беретін баптау терезесін ашу
TForm6.Button6Click
Шығу
2.2кестесінің жалғасы
TForm3.N20Click
Іріктеу
TForm3.N8Click
Фильтрлау
TForm3.BitBtn1Click
Жалақыны есептеу
TForm3.Button3Click
Түсу туралы есепті қарау
TForm3.Button4Click
Есепті файлға сақтау
TForm3.Button1Click
MS Excel электрондық кестесінде есепті жасау
TForm3.N19Click
Констант бағдарламаның баптау терезесін ашу
TForm3.N19Click
Бағдарлама туралы терезені ашу
TForm3.N19Click
Анықтама терезесін ашу
TForm7.Button1Click
Қызметкерді қосу
TForm7.Button2Click
Қосуды болдырмау
TForm7.Button6Click
Терезені жабу
TForm1.OpenDB
МБ ашу
TForm4.Button1Click
Мекеме реквизиттерінің өзгертуін сақтау
TForm4.Button2Click
Сақтауды болдырмау
TForm2.Button6Click
Банк реквизиттерінің өзгертуін сақтау
TForm2.Button1Click
Сақтауды болдырмау
TForm5.Button2Click
Қызметкер реквизиттерінің өзгертуін сақтау
TForm5.Button6Click
Сақтауды болдырмау
TLoginForm.OKBtnClick
Құпия сөзді енгізу
Бұдан әрі сызба түрінде бағдарламаның құрылымы 2.2.суретіне сәйкес келтіріген.
Шығу
Қарау должностей
Бөлімдерді қарау
Анықтаманы қарау
Қарау
Жалақыны жіберу
Жалақыны
есептеу
Бөлімдер
Қызметкерлер
Лауазымдар
Анықтамалар
Выход
Құпия сөзді енгізу
Сурет. 2.2 - Бағдарламаның құрылымдық сызбасы
2.3 Қолданушының интерфейсін ұйымдастыру
Бағдарламаның танымал болуы қолданушылық интерфейстің ұйымдастырылуына тәуелді. Мүмкіндіктері бойынша өте мықты болып келген бағдарламалық қамтамасыз етулер өздеріне ұқсас аналогтарынан қолданушылық интерфейстің жетік жасалмағанына байланысты артта қалып қойған жағдайлар көптеп кездеседі. Delphi бағдарламалау ортасын қолдану бағдарламаның қолданушылық интерфейсін жетілдіруге көп әсерін берді, себебі ол ынтымақтастық интерфейсті ұйымдастыруда үлкен мүмкіндіктер береді.
Бағдарлама қолданушылық интерфейсті іске асырудың қарапайымдылығымен ерекше. Бағдарламада жұмыс істеу мен навигация үшін перне тақта мен тышқан пайдаланылады. Мәліметтер базасымен жұмыс істейтін клавишалар үш топқа бөлінеді: навигация клавишалары, мәліметтер базасының жазбаларымен жұмыс істейтін клавишалар және нәтижелерді алатын клавишалар.
Жұмыс барысында бағдарлама енгізілетін мәліметтердің дұрыстығын бақылайды. Қате енгізілген жағдайда - бағдарлама дұрыс басуды күтіп тұрады және қолданушыға мәліметті қайта енгізуге тура келеді. Мысалы, егер де диапазонға кірмейтін сан енгізілетін болса, мәліметті қайта енгізу керек болады. Егер де мәліметті сан түрінде енгізу қажет болса, ал қолданушы оны абайсызда мәтіндік түрде енгізсе, бұл туралы ақпаратты шығару қажет болады.
Бағдарлама негізгі (титулдық) беттен тұрады - дипломдық жобаның беті, онда дипломдық жобаның тақырыбы жазылады. Сәйкес пернеге басқан кезде экранда бағдарламаның мәзірі пайда болады. Негізгі бағдарламада жұмыс істеген кезде сілтегіштерге қарап, жұмыс істеген жеткілікті.
Алғашқы болып қойылған міндет - қолайлы интерфейсті жасау. Оператордың ұзақ уақыт жұмыс істеуіне бейімделгендіктен, бұл мәселеге аз уақыт кеткен жоқ. Ең маңыздысы барлық бағдарлама үшін түстік палитраны таңдау сұрағы болды, себебі тәжірибе көрсеткендей, тым жарқын түстік палитра көзі шаршатып, бағдарламаға деген ынтаны төмендетеді.
Нәтижесінде экраннан оқу үшін ең қолайлы деген түстік палитра таңдалды. Көк түсті фон қатты жарқын да, қараңғы да болып табылмайды, таңдалған түстер түстер өзара жақсы көрініп, көзді шаршатпайды.
Бағдарламалық өнімді жасау кезінде бар диалогтардан ДЭЕМ диалогы, формаларды толтыру диалогы, гибридтік диалог, оқытылмаған қолданушының диалогы көп қолданлды. Біріншісінде бағдарламаны қолданушы адам толықтай тілдер конструкциясынан босатылады. Бұл әдістің модификациясының бірі - мәзір әдісі, ДЭЕМ ұсынған бір немесе бірнеше нұсқаларды таңдау мүмкін. Ал оқытылмаған қолданушының диалогы кезінде барлық жауаптардың түсінікті болуы қамтамасыз етілуі керек, ол қолданушыда қажетті әрекеті барысында ешқандай күмәндік туғызбауы тиіс. Бағдарламаның бас мәзірімен жұмыс істеу өте түсінікті және оңай басқарылады. Бұдан әрі бағдарлама жұмысының интерейсін қамтамасыз ететін графикалық терезелердің үлгілері көрсетілген.
2.2. суретіне сәйкес қолданушы мен құпия сөзді енгізудің терезесі көрсетілген. Алдымен тізімнен қоланушыны таңдау қажет, бұдан кейін құпия сөзді енгізіп, ОК басу керек.егер де құпия сөзді үш рет дұрыс емес енгізсе, бағдарлама автоматты түрде жабылып қалады.
Сур. 2.3 - Қолданушыны таңдау
2.4. суретіне сәйкес бағдарламаның негізгі терезесі көрсетілген.
Белгілі бір пукті таңдау тышқанның немесе перне тақтаның көмегімен іске асады.
Сур. 2.4 - Бағдарламаның басты терезесі
Енді Файл мәзірінде жұмыс істеу үшін МҚ ашу пунктін таңдау керек.
Пайда болған терезеде МБ файлын таңдау. МҚ файлын таңдау терезесі 2.5. суретіне сәйкес келтірілген.
Сур. 2.5 - МҚ файлын таңдау
Енді Жалақыны жіберу пунктін таңдау кезінде жіберу терезесі пайда болады. 2.6.суретке сәйкес жалақыны жіберуге арналған терезе келтірілген.
Сур. 2.6 - Жалақы есептеу терезесі
Есеп терезесіне басқанда, 2.7. суретіне сәйкес терезе пайда болады.
Сур. 2.7 - Есептің терезесі
Бөлімдер пунктін таңдау кезінде бағдарламаның басты терезесінде 2.8.суретінде көрсетілгендей кәсіпорынның бөлімдері көрсетілген терезе шығады.
Сур. 2.8 - Бөлімдер
Бағдарлама туралы пункті бағдарламаның атауымен, құрастырушының атымен, шығу жылы мен версиясымен танысуға мүмкінік береді. Терезенің сыртқы күйі 2.9.суретіне сәйкес келтірілген.
Сур. 2.9 - Бағдарлама туралы
Негізінде, аталмыш бағдарламаның интерфейсі түсіну үшін қиын емес. Негізінен жұмыстың барлығы тышқанды, пернетактаны қолданумен жүзеге асырылады. Сондықтан да тышқан мен пернетақтаның жұмысын біліп алса, бағдарламаның барлық хабарламаларына сәйкес жұмыс істесе, сонда интерфейс ешқандай қиындық туғызбайды.
2.4 Қолданылып жатқан операциондық жүйенің қысқаша мазмұны
Windows -- бұл негізгі объектілері терезе және белгі түрінде бейнеленетін графикалық операциялық жүйе. Windows жүйесінің негізгі түсініктері терезе, жұмыс үстелі, шарт белгілер, жарлықтар, бумаларболып табылады.
Терезе - экранның төртбұрышты қоршаулы аумағы, онда бағдарламалар орындалады, мәліметтер өңделіп, түзетіледі және басқару әрекеттері жүреді. Жұмыс үстелі - әр түрлі объектілер орналасатынWindows -тың әкраны. Шартбелгі - қысқаша сөз таңбасы бар кішкене графикалық бейне. Жарлық -- белгілі бір объектімен тікелей қатынас жасауды іске асыратын командалық файл. Бумада каталогтар мен бағдарламалар тобы орналасады.
Windows объектілерін басқаруды әртүрлі құрылғылармен, оның ішіндегі негізгісі тышқанмен ұйымдастыруға болады. Тышқан көмегімен Windows объектілерімен: тасымалдау, созу, қосу, белгілеу, ашу, жабу әрекеттерін орыңдауға болады. Тышқанның сол жақ батырмасы негізгі, ал оң жағы - қосымша болып табылады.
Қандай да бір объектіге тышқанды апарып, оның оң жақ батырмасын бассақ, экранға динамикалық немесе контекстік жанама деп аталатын бағыңышты мәзір командалары шығады.
Сұхбаттық терезе - бұп қосымша ақпараттар енгізілетін арнайы терезе. Онда Windows және оның косымшаларын баптау және басқару үшін қажет басқару әлементтері орналасады. Анықтама терезесі - Windows жүйесімен және оның қосымшаларымен жұмыс істеу жайлы анықтамалық хабарларды шығару үшін қолданылады. Шекаралар - терезенің төрт жағынан қоршап тұрған жақтау.
Тақырып жолы (тақырып) - терезенің ең жоғарғы шекарасының астынан терезенің тақырыбы көрсетілген төртбұрыш. Жүйелік мәзір бепгісі - тақырып жолының сол жағында орналасады. Олардың көмегімен терезені жылжытуға және өлшемін өзгертуге болады. Жабу батырмасы -тақырып жолының оң жақ шекарасында икс (х) батырмасы. Кішірейту батырмасын шерткенде терезе жұмысорнынан алынады да, тапсырма тақтасында тек қана батырмасы қалады. Аlt+ТаЬ-ты қолмен басу арқылы терезені қайтадан үлкейтуге болады. Үлкейту батырмасы - терезені экран өлшеміне дейін үлкейтеді. Қалпына келтіру батырмасы - терезені аралық-бейтарап жағдайына келтіреді, яғни терезе экранда болады, бірақ оның өлшемі экран өлшемінен кіші болады. Мәзір жолы - тақырыптың төменгі жағында орналасқан жатық жолда командалар аты жазылған жол. Мәзір дегеніміз -берілген терезедегі орындауға болатын командалардың тізімі. Жұмыс аймагы - бұл объектілер орналасқан терезенің ішкі аймағы.
Windows - операциялық жүйесінде файлдармен жұмыс істеу. Сілтеу терезесі.
Файлды көшіру - жаңа бумада оның тағы бір көшірмесін алу, ал файлды жылжыту - оның бір бумадан екінші бумаға көшірмесін алып, ескі орнынан өшіріп тастау. Қатар орналасқан бірнеше файлды белгілеу үшін бірінші файлды белгілеп алып, Shrift пернесін басып ұстап тұру қажет және соңғы файлға тышқан курсорын жеткізіп белгілеу керек.
Әр жерде орналасқан файпдарды белгілеу үшін, бірінші файлды белгілеп, Ctrl пернесін басып ұcтап тұру керек және керекті файл аттарына тышқан курсорын алып барып, оны біртіндеп белгілеп отыру керек. Белгілеуді алып тастау үшін курсорды сол файлдардан тысқары жерге алып барып, тышқанды бір рет басу қажет. Белгіленген файлдарды көшіру үшін курсорды сол белгіленген объектінің бір шетіне алып барып, тышқан батырмасын басу керек және сол басулы күйінде ұстап тұрып, файл көшірілуге тиіс бума белгісіне жеткізіп батырманы қоя береміз. Сонымен қатар, файлды белгілеп алып контекстік мәзір арқылы да көшіруге және өшіруге болады. Файлдар мен каталогтарды өшіру үшін оларды белгілеп алып, Delete пернесін басу қажет немесе Файл -- Өшіру командасын орындау қажет. Файлдармен орындалатын басқа операциялар файлды дискетке көшіру үшін контекстік мәзірден Жіберу командаларын орындау. Файлдың атын өзгерту үшін, файлды белгілеп алып, Файл-Атын өзгерту командаларын орындау керек.
2.5 Моделдің қысқаша мінездемесі
Дипломдық жобаның басты мақсаты ретінде бухгалтерия бөлімін автоматтандыру болғандықтан, аңық айтқанда экономикалық анализды автоматтандыру болып табылады. Бул бағдарламаны жобалау үшін BРwіn жобалау аспабын қолданамыз.
Қазіргі уақытта мекеме менеджментінде мекеменің өзара байланысқан бөлімшелерін біртұтас байланыстыратын акценттерді жеке ресурстарды басқарумен үйлестіру және сәйкесінше функционалды бөлімшелерді тікелей бизнес процесстермен басқарумен үйлестіру жүргізіліп жатыр.
Бизнес процесс дегеніміз дайын өнімді дайындау бойынша өзара байланысқан операциялар (жұмыс) жиынын немесе ресурстарды пайдалана отырып қызмет көрсетуді айтамыз. Бизнес процессті басқару кезінде барлық материалдық, қаржылық, ақпараттық ағындар өзара қатынаста қарастырылады.
Құрылымдық талдау дегеніміз алдымен зертелуші аймаққа жалпы шолу жүргізіліп, артынан модельдің иерархиялық құрылымына ие бола отырып детальданатын, жүйені зерттеу әдісін айтамыз.
Жүйені өңдеудің 2 негізгі әдісі бар, олардың арасындағы принциптік айырма жүйені декомпозициялаудың әртүрлі әдісіне шартталған. Бірінші әдіс функционалды модульдік немесе құрылымдық деп аталады.
Ол жүйе құрылымы оның функциясының иерархиясымен сипатталатын және ақпаратты жеке функционалды элементтер арқылы беретін, функционалды декемпозициялауға негізделген. Екінші әдіс, объектіге- бағытталған әдіс объектілік декомпозицияны орындайды.
Жүйені өңдеудегі құрылымдық әдістің маңызы автоматтандырылған функцияларға декомпозициялау (бөлу) болып табылады: жүйе функционалды ішкі жүйеге бөлінеді, ол өз кезегінде тағы ішкі жүйелерге бөлінеді, яғни, тапсырмаларға және одан әрі нақты процедураларға дейін бөлінеді. Бұл кезде автоматтандырылатын жүйенің өзара байланысқан барлық компоненттер құрамы бүтіндік бейнесін толық сақтайды.
Құрылымдық әдісте негізінен құралдың екі тобы орындалады, олар жүйенің функционалды құрылымын және мәліметтер арасындағы қатынасты сипаттайды. Құралдың әрбір тобына модельдердің (диаграмманың) нақты бір түрі сәйкес келеді, олардың ішінде ең көп тарағаны:
SАDT (Stаturеd Аnаlysіs аnd Dеsіgn Tесhnіquе) - (құрылымдық талдау және жобалау әдісі) - модельдер және сәйкес функционалды диаграммалар.
АllFusіon Рroсеss Modеlеr 7 (BРwіn) - Бизнес-процесстерді функционалды модельдеу құралы. Сomрutеr Аssoсіаtеs компаниясының Bрwіn құралы - бизнес- процесстерді визуалды модельдеудің ең күшті құралы. Ол кез-келген әрекет пен құрылымды түсінікті түрде көруге мүмкіндік береді, бұл, мекеме жұмысын тиімді етуге, оның ІSO9000 стандартына сәйкестігін тексеруге, ұйымдық құрылымын жобалауға, шығындарды төмендетуге, қажет емес операцияларды алып тастауға, жобаның икемділігі мен тиімділігін жоғарылатуға мүмкіндік береді.
Жүйенің негізгі мүмкіндіктері:
oo модельдеудің әртүрлі технологияларын қолдау;
oo шығын және өнімділік көрсеткіштерін талдау;
oo үрдістердіберілгендерді интеграциялау;
oo стандартты нотацияларды қолдау;
oo объектілер мен қасиеттерді басқа модельге экспорттау;
oo модельдің барлық шегінде ақпаратты құжаттандыру;
oo есепберулерді графиктер сапасын жоғалтпай отырып үлкейту.
2.6 Бағдарламалау тілінің қысқаша мінездемесі
Delphi - дің бірінші нұсқасы 1994 жылы жарыққа шығып, кейінгі жылдары оның бірте-бірте кеңейтілген 2,3,4,5,6,7- нұсқалары жарық көрді. Мысалы , 5- нұсқа 1999 жылы, 6-нұсқа 2001 жылдың мамыр айында жарыққа шықты. 5,6 - нұсқалардың бір-бірінен айырмашылығы жоқ деуге болады, екеуі де Windows32 операциялық жүйесінің негізінде дайындалған.
Қазіргі кезде қоғамдағы өмірде берілгендерді өңдеуде автоматтандырылған жүйені күнделікті қолдану барысында берілгендерді енгізу, сақтау және шығару қажет болады. Жалпылама компьютеризация, пайдасымен бірге көптеген мәселелерді алдына қояды, соның ішінде ең қиыны ақпараттың қауіпсіздігі болып табылады. Адамдардың автоматтандыруға ең жоғарғы деңгейге ұмтылуы, көп қолданылатын арзан компьютерлік жүйелерге деген сұранысы берілгендердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету тәуелділігіне әкеліп соғады. Дербес компьютерлердің пайда болуы тек қана қолданушылардың ғана мүмкіндігін кеңейтіп қана қоймай сонымен қатар жүйе бұзушыларға да кең жол ашып отыр. Компьютерлік жүйенің қауіпсіздігі әлден ғылыми зерттеуде өзіндік бағытқа ие болады.
Delphi ортасы көптерезелік жүйе деп саналады. Delphi оқиғалар бойынша басқарылатын объектіге бағытталған бағдарламалау ортасы болып табылады және жалпы мөлшерде жобалаудың қазіргі құралдарына ұсынылатын жаңа талаптарға сәйкес келеді.
Delphi бағдарламасы - бағдарламаушысының сапалы жұмысын қамтамасыз ететін күрделі механизм. Ол экрандағы бір уақытта ашылатын бірнеше терезелермен сипатталады. Бұл терезелер бір-бірін жартылай немесе толығымен жауып, экранда орын ауыстыра алады. Delphi ортасы - көптерезелік жүйе. Оның негізгі төрт терезесі:
oo негізгі терезе (Project 1)
oo объектілер бақылаушысының терезесі (Object Inspector) - формаларды құрастырушының терезесі (Form 1) кодының терезесі (Unit 1. Pas).
Негізгі терезеден басқа терезелерді жылжытуға, өлшемін өзгертуге немесе экраннан алып тастауға болады. Форманың терезесінен Unit кодына өту және одан кері өту F12 пернесі арқылы орындалады.
Негізгі терезе мен компоненттер жинағы. Негізгі терезе бағдарламаның жобасын құрудағы жұмыстарды басқарады және Delphi ортасы іске қосылып тұрғанда міндетті түрде экранның жоғарғы қатарында орналасады. Негізгі терезе құрылатын бағдарламаның жобаларын басқаратын негізгі қызметтерді атқарады. Бұл терезе экранда барлық уақытта болады және ең жоғарғы бөлігінде орналасады. Негізгі терезеде Delphi ортасының бас мәзірі, пиктографиялық командалық батырмалар жиынтығы, компоненттер палитрасы орналасқан.
oo Негізгі терезе (басты мәзір, саймандар тақтасы және компоненттер тақтасы), оның тақырыбы - Delphі7 - Project1 - деп аталады;
oo Обьектілер құрылымы орналасқан терезе (Object TreeVіew); ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
"Көлік және коммуникация колледжі" МКҚК
Есептеу техникасы және бағдарламалық
қамтамасыз ету кафедрасы
Бекітемін
Кафедра меңгерушісі
_________Кусайынов С.А.
_____________2018 ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА
ТАҚЫРЫБЫ: БАНК ҚЫЗМЕТІНІҢ ЖЕКЕ ТҰЛҒАЛАРҒА ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУ ЖҮЙЕСІН ТИІМДІЛЕУ
1304000 Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтамасыз ету
Әзірлеген 4ПОВТ-214
тобының студенті ________________ Р.Ә.Исламшаұлы
Жоба жетекшісі _______________ С.А.Кусайынов
Бақылау нормасы ______________ С.К.Турсунбаев
Астана, 2018
МАЗМҰНЫ
бет
Кіріспе
1
Негізгі бөлім
9
1.1
Тапсырманың тұжырымдамасы
10
1.2
Кіріс және шығыс құжаттардың сипаттамасы
12
1.3
Интерфейске қойылатын талаптар
13
2
Техникалық бөлім
16
2.1
Ақпараттық базаның сипаттамасы
17
2.2
Алгоритмнің сипаттамасы
19
2.3
Қолданушының интерфейсін ұйымдастыру
22
2.4
Қолданылып жатқан операциондық жүйенің қысқаша мазмұны
26
2.5
Моделдің қысқаша мінездемесі
27
2.6
Бағдарламалау тілінің қысқаша мінездемесі
28
3
Арнайы бөлім
38
3.1
Автоматтандырылған жұмыс орнын құру теориясы
39
3.2
Қазіргі заманғы мәліметтер қоры туралы жалпы мағлұмат
45
3.3
Бағдарламашының нұсқаулығы
56
4
Экономикалық бөлім
57
4.1
Бағдарламаның экономикалық тиімділігі
58
4.2
Бағдарлама құрушының еңбек ақысына кеткен шығындар
59
4.3
Машиналық уақыт бірлігіне жұмсалған шығындар
60
4.4
Жалпы шығындарды есептеу
64
4.5
Бағдарламалық өнімді енгізгеннен кейінгі тиімділікті есептеу
64
4.6
Экономикалық тиімділікті есептеу
64
5
Еңбекті қорғау және қауіпзідік ережелері
66
5.1
Ортақ принциптер мен еңбекті қорғау бойынша заңнама
67
5.2
Электр тоғы
68
5.3
Өрт профилактикасын талдау
70
5.4
Желдеткіш
70
5.5
Қажетті ауа алмасу ережесі
71
5.6
Эргономика және өндірістік эстетика
73
Қорытынды
74
Қолданылған әдебиеттер тізімі
77
Қосымша
79
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
КІРІСПЕ
Ақпараттық технологиялардың адамның өмірінің барлық салаларына енуі байқалып келеді. Бүгінгі күні ақпараттық қамтамасыз ету нарығында автоматтандырылған жұмыс орнының бағдарламалық құралдары түр-түрімен кездеседі.
Заманауи жағдайда ақпаратты жинақтау мен өңдеуден тұратын ақпараттық қамтамасыз ету саласы маңызды болып табылады, ол басқарушылық шешімдерді қабылдау үшін қажет болып отыр. Кәсіпорын жағдайы мен қызметі туралы ақпаратты басқарудың жоғары кезеңіне жолдау мен фирманың барлық бөлімшелерінің өзара ақпаратмен алмасуын іске асыру заманауи электрондық-есептегіш техника мен басқа техникалық байланыс құралдарының негізінде жүзеге асырылады.
Күн сайын өзара байланысқан ауқымды және өзара қызметтес бөлімшелерден тұратын кәсіпорынның қызметінде ақпарат алмасу - бұл құрылымның дұрыс жұмыс істеуі үшін алғашқы және басты факторы болып табылады. Оның өзінде жеделдікті қамтамасыз ету мен ақпараттың дұрыстығы ерекше мәнге ие болады.
Бұл дипломдық жұмыстың мақсаты болып статистикалық мәліметтерді жинайтын және өңдейтін, жалақы есептейтін кәсіпорынның бухгалтерінің жұмыс орнын автоматтандыру жүйесін жасау болып табылады.
Ірі кәсіпорынның қаржылық буынының жұмыс сапасына қойылып отырған заманауи талаптарды қарастыра отырып, оның жұмысының нәтижелілігі компания бухгалтері еңбегінің сапасы мен нәтижесіне толықтай тәуелді екендігін атап айтпауға болмас. Себебі айына бір рет болсын қызметкерлерге жалақыны есептеу қажет. Бірнеше адам ғана жұмыс істейтін кішігірім кәсіпорын үшін бұл айтарлықтай көп уақытты алмайды, алайда кей уақыт аралығы бухгалтер тек осы жұмыспен ғана айналысып отырады. Бірақ бірнеше жүз немесе мың адам жұмыс істейтін ірі кәсіпорындарда бұл күрделі жұмыс. Сондықтан да жалақыны есептеу және басқа да тапсырмаларды орындау үшін бухгалтердің уақытын үнемдеудің мақсатында арнайы БҚ (бағдарламалық қамтамасыз етуді) қолдану қажет.
Бұл жерде ерекше орынға мәліметтер базасы мен басқа бағдарламалық қамтамасыз ету ие, оларды бухгалтерлік есепті автоматтандыру мен қаржылық еңбекті рационализациялау үшін қолданумен байланысты. Оларды қолдану арнайы маркетингтік және өндірістік жобаларды дайындауға қажетті уақытты үнемдеуге, өндірістік шығындарды оларды іске асыру кезінде төмендетуге, бухгалтерлік, технологиялық және басқа да түрлі құжаттарды дайындау кезінде қателердің пайда болу мүмкіндігін жоюға мүмкіндік береді, бұл өз кезегінде тікелей үнемшілік эффектке ие.
Әрине, мәліметтер базасын қолдануда бар барлық потенциалды мүмкіндіктерді ашу үшін қойылған міндеттерге максималды сәйкес бағдарламалық және аппараттық құралдардың кешенін жұмыста қолдану қажет. Сондықтан да бүгінгі күні кәсіпорындарға компанияның басқарушылық және қаржылық тармақтарының жұмысын қолдайтын және келісетін компьютерлік бағдарламалардың қажеттігі жоғары, сондай-ақ компанияда бар компьютерлік құрылғыларды тиімді қолдану.
Ақпаратты жинау, өңдеу мен тарату (алмасу) міндеті адам баласының алдында дамуының қай кезеңінде болса да тұрған еді. Көп уақыт бойы бұл мәселенің шешімі ретінде адмның миы, тілі мен есту қабілеті қолданған болатын. Бұл жағдай электрондық есептегіш машина (ЭЕМ) пайда болуымен толықтай өзгерді. Алғашқы ЭЕМ үлкен автоматтық арифмометрлер ретінде қолданылған болатын. Үлкен қадам ретінде бөлек міндеттерді шешу үшін ЭЕМ-ді қолданудан оларды ақпаратты өңдеу бойынша адам баласының қызмет ететін учакілерді кешенді автоматтандыруға көшкен кезеңі болып табылады.
Бүгінгі күні компьютерлік индустрия өміріміздің барлық салаларына еніп келеді. Компьютерлер біздің күнделікті көмекшілеріміз болып келеді. ЭЕМ қолданылатын салалар күн санап кеңейіп келеді, тіпті есептегіш құралдарының қажеті жоқ саланың өзін бұл технологиялар тоқтай қамтып келеді. Бұған медицина, биология, ойындар, музыка мен өлеңдерді ойлап шығару, киім модельдерін жасау және т.б. Басқару мен ақпараттарды өңдеу жүйелерінде , ғылыми-техникалық есептеулер үшін ЭЕМ қолдану тұрақты жағдайға айналды:
Түсініктеме қағазында келесі бөлімдер бар:
кіріспеде таңдалған тақырыптың өзектілігі, жобаға енетін дипломдық жұмыстың мақсаты, бөлімдердің сипаттамасы ашылады;
Негізгі бөлім қойылған міндеттердің сипаттамасы, кіретін және шығатын құжаттар, сондай-ақ жасалып жатқан бағдарламалық өнімнің интерфейсіне қойылатын талаптар енеді;
Техникалық бөлім қолданылған алгоритмдер мен қолданушы интерфейсінің ұйымдасуы сипатталады;
Арнайы бөлім бөлімінде қолданылып жатқан операциондық жүйені және қажетті конфигурацияны сипаттайды, таңдалған бағдарламалау тілінің негіздемесі;
Еңбекті қорғау және қауіпзідік ережелері бөлімі жеке компьютермен жұмыс істеу барысында өрт қауіпсіздігі ережелерін сақтау, қоршаған ортаны қорғау, сондай-ақ еңбекті қорғау бойынша заңнаманың ортақ принциптері.
oo Экономикалық бөлім бөлімінде өзіндік құн калькуляциясын есептеудің, бағдарламалық қамтамасыз етудің жолдану бағасының есебі мен жобаның технико-экономикалық көрсеткіштерінен тұрады;
oo Қорытынды бөлімінде жасалған жұмыстардың нәтижесі келтіріліп, мүмкін жетілдірулер мен жобаның рационализациясы келтіріледі, оны қолданылатын сала нұсқалады.
oo қосымшаға келесі құжаттар енеді: комплектілген бағдарлама бар диск, оның мәтіні, бағдарламаның негізі модулінің листингі.
1.НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1.1 Тапсырманың тұжырымдамасы
Жалақыны есептеу бойынша бухгалтердің автоматтандырылған жұмыс орнын жасау, ол келесі сапаға ие болуы тиіс:
бағдарламаны игерудің қарапайымдылығы мен онымен жұмыс істеудің қарапайымдылығы;
oo интерфейсті стандарттау, яғни IBM Windows типті бар стандарттарға ұқсастығы;
oo ЭЕМ мен қолданушы диалогының қолайлығын ұйымдастыру;
oo экрандық дизайнның сапалылығы;
oo бұдан кейінгі нұсқалар және жұмыстармен толықтырулар мен модификациялар үшін ашықтық;
oo құрылғыларды жалға алушы мекемелердің санын өзгертуге мүмкіндік;
oo бағдарламаның бұдан бұрынғы нұсқасынан мәліметтерді тасымалдаудың мүмкіндігі;
oo Excel электрондық кестесіне мәліметтерді тасымалдаудың мүмкіндігі;
oo құпия сөздік қорғау жүйесін ұйымдастыру;
oo негізгі қаражатты қайта есептеудің мүмкіндігі.
Бағдарлама түрлі операцияларды жүргізетін болады: мәліметтерді қарау, қосу, жөндеу, кей критерийлерді қанағаттандыратын мәліметтер базасынан жазуларды таңдау, негізгі кестенің екі жолы бойынша жасалатын ідеу мен қажетті жазуға курсордың бағыттау бойынша тез қозғалатын өзара байланған кестелердің бір жолы арқылы.
Өнімді қолданудың пәндік саласы болып табылады: кәсіпорынның бухгалтерисында жұмысшылардың мәлімет базасын бухгалтерлермен қолдану.
Бұл бағдарламалық қамтамасыз ету Павлодар облыстық статистика бойынша есептеу орталығы Еншілес Мемлекеттік Кәсіпорнында жұмыс істейтін қызметкерлердің жалақысын есептеу үшін жасалған.
Бұл бағдарлама қызметкерлердің жалақысы туралы ақпаратты өңдеу және сақтау үшін арналған. Негізгі кестенің жазу құрылымы қызметкердің табелдік нөмірінен, тегінен, атынан, әкесінің атынан, бөлімінен, лауазымынан, ставкасынан, еңбек ақаны төлек формасынан, ЖЕК нөмірінен, оны жасаудың күнінен, ЖЕК күшіне енген және аяқталған күннен тұрады. Сонымен қатар бағдарлама жұмысы барысында есептеуге қажетті жіберілген жалақы, табыс салығы, әлеуметтік салық пен зейнетақы төлемдері туралы ақпараттарынан тұрады. Барлық мәліметтер mdb сәйкес дискілік файлда сақталуы тиіс.
Мәзірден, ЭЕМ мен оператордың ұзақ жұмысына есептелген анықтамалар мен еске салулар жүйесінен тұратын достық интерфейсі бар. Байсалды түстердің контрастық емес түстерінің күйге келтіруі, ақпаратты енгізу-алу диалогы жалықтырмайды және абыржуға алып келмейді, сондықтан оны интуитивті-түсінікті деп атауға болады.
Қойылған міндетті саралаудан кейін пәндік саланы зерттеу қажеттілігі туындады, онда кәсіпорын қызметкерлеріне жалақыны жіберу бойынша бухгалтердің АЖО құру есебі шешілген болатын. Бірінші кезеңде жалақыны, оның құрылымын зерттеу болды. Бұл бағыттағы зерттеудің нәтижесіне сәйкес, интерфесті құрастыруға көп көңіл аудару қажеттігі белгілі болды. Нашар жасалған интерфейс, оны құрастыруға қолданылған аппараттық-бағдарламалық құралдарға қарамастан, бұл бағдарламамен жұмыс істеуге деген ниетті төмендетуі мүмкін.
Келесі кезеңде қойылған мақсатты іске асыру үшін құралдарды дұрыс таңдаумен мәселе туындады. Borland Delphi бағдарламалау ортасына бойынша бар білімді ескере отырып, оның негізінде бағдарламалық өнім құру шешімі қабылданды.
Бұл бағдарламалық өнімде барлық ақпарат мәліметтер базасы түрінде ұсынылған, ол жазбалар күйінде құрастырылған.
Мәліметтер базасы - біртекті, көбінесе кейбір критерийлер, ақпараттар бойынша іріктіледі. Компьютерлік мәліметтер базасы ақпараттардан тұратын файл типтес болады. Мәліметтер базасы жазбалардан тұрады. Әр жазба бір дананың ақпаратынан тұрады. Жазбалар жолдардан тұрады. Әр жол бір дананың мінездемесі туралы ақпараттан тұрады. Әр жазба бірдей жолдардан тұратынына назар аудару қажет. Кейбір жолдар толтырылмаған болуы мүмкін, алайда олардың барлығы жазбада бар болады.
Мәліметтер базасын қолданушы толтыруы тиіс. Жазбаны қосу, қарау мүмкіндігі бар. Көбінесе қолданушыларды мәліметтер базасында орналасқан барлық ақпарат емес, оның бір бөлігі ғана қызықтырады. Бұл үшін бағдарламада белгілі бір критерийлер бойынша сұраныстар бар.
Компьютерлік мәліметтер базасының ақпаратын экранға әдетте кесте түрінде береді. Әр кесте физикалық тұрғыдан бөлек файлда орналасады. Әйтсе де, мәліметтер базасы мен кестені теңдестіру дұрыс емес, себебі әдетте бір жазбаның жолдары бірнеше кесте бойынша реттелген, сондықтан да олар бөлек файлдарда орналасқан.
Автоматтандырылған жұмыс орнын (АЖО) ақпараттық-бағдарламалық-техникалық ресурстардың жиынтығы ретінде анықтауға болады, ол соңғы қолданушыға өңделген мәліметтерді қамтамасыз ететін және нақты пәндік салада басқарушылық функцияларды автоматтандырады. Жеке компьютерлер негізінде жасалған АЖО - ұйымдастырушылық басқару саласының қызметкерлері үшін автоматтандырылған жұмыс орнының қарапайым және көп таралған нұсқасы. ЖК негізінде АЖО құру:
oo қолданушыға қатысты қарапайымдылық, қолайлық пен жақындық;
oo қолданушының нақты функцияларына бейімделудің қарапайымдылығы;
oo орналасудың ықшамдығы мен қолдану шарттарына деген жоғары талаптардың жоқтығы;
oo жоғары сенімділік пен өміршеңдік;
oo техникалық қызмет көрсетудің салыстырмалы қарапайымдылығы;
АЖО-ны пайдалану қолдану үшін үйреншікті жұмыс ырғағын бұзбауы тиіс. АЖО қолданушынының назарын оны іске асырушы бағдарламалық жүйенің мінездемесіне емес, шешілетін есептердің логикалық құрылымына аударады. Әйтсе де, жүйеге қойылған әрекет іске аспаса, қолданушы оның себебін білуі тиіс және бұл туралы ақпарат экранға шығуы тиіс.
Маманмен АЖО-да келесі операциялар орындалады:
oo пернетақтаның көмегімен құжаттардан ақпаратты енгізу;
oo ЭЕМ-ге мәліметтерді басқа АЖО магниттік тасымалдағыштарынан енгізу;
oo мәліметтерді өңдеу және оларды басқару;
oo мәліметтерді жинау және сақтау;
oo мәліметтерді іздеу, жаңарту және қорғау;
oo магниттік тасымалдағыштардағы файлдар күйінде немесе есептегіш желілердің байланыс каналдары бойынша басқа АЖО-ларға мәліметтерді құрастыру және жіберу;
oo сұранымдар бойынша жедел анықтамаларды алу;
oo қолданушыға нәтижелік ақпараттың магниттік тасымалдағышын, сондай-ақ әр-түрлі анықтамалық және нұсқамалық хабарламаларды экранға шығару.
0.2. Кіріс және шығыс құжаттардың сипаттамасы
Ақпараттық қамтамасыз ету келесі түрлердегі ақпараттардан тұрады:
oo кіріс ақпарат;
oo шығыс ақпарат;
oo сұхбаттық ақпарат.
Кіріс ақпарат кәсіпорынның негізгі қаражаттары туралы жиі өзгеретін мәліметтерден тұрады.
Кіріс мәліметтері пернетақтаның көмегімен енгізіледі және бұдан кейін mdb форматында сақталады. Кәсіпорын қызметкерлеріне жалақыны есептеу ай сайын жүргізілетіндіктен, мәліметтер базасын барынша жиі жаңартып отыру қажет, айына екі реттен кем емес.
Біздің жағдайымызда анықтама жалақы туралы мәліметті құрайтын мәліметтер базасының файылынан тұрады.
Қарастырылатын есеп үшін кіріс мәліметтердің құрамы мен құрылымы 1.1. кестесіне сәйкес келтірілген.
Кіріс мәліметтерінің дереккөзі ретінде кәсіпорынның түрлі құжаттары: штаттық кесте, жалақы бойынша ведомосоть қағаздары болды.
0.1 кесте - Кіріс мәліметтері
Атауы
Белгісі
Типі
Байттың көлемі
1 Табелдік нөмір
Tab_N
String
4
2 Қызметкердің тегі
Fam
String
15
3 Қызметкердің аты
Imya
String
15
4 Қызметкердің атасының аты
Otch
String
15
5 Бөлім
Otdel
String
15
6 Лауызымы
Dolzh
String
15
7 Ставкасы
Stavka
String
3
8 Төлем түрі
Oplata
String
11
9 ЖЕК нөмірі
N_ITD
String
4
10 ЖЕК күшіне енген күн
ITD_Ot
DateTime
10
11 ЖЕК күші аяқталған күн
ITD_Do
DateTime
10
12 ЖЕК жасасқан күн
Data_ITD
DateTime
10
13 Туған күні
Data_rozhd
String
10
14 Жынысы
Pol
String
3
15 Құжат
Dokument
String
50
16 Құжат нөмірі
Pasp_N
String
9
17 Құжат сериясы
Dok_Seriya
String
12
18 Құжат кіммен берілді
Kem_Vydan
String
20
19 Құжат берілген күн
Data_Vydachi
String
10
20 ЖСН
IIN
String
12
21 Мекенжай
Adress
String
50
22 Телефон
Tel
String
25
23 Зейнетақы қоры
P_Fond
String
50
24 Зейнетақы келісім шартының нөмірі
P_Dog
String
12
25 Зейнетақы шотының нөмірі
P_NS
String
21
Кіріс ақпараты белгілі бір мінездемелер бойынша дискінің файлында орналасқан кіріс ақпаратын қолданумен қалыптасатын анықтаманың ведомость жазбаларынан тұрады. Оларға Жалақыны жіберу, Жіберілген кірістер салығы, Жіберілген әлеуметтік салық, Аударылған зейнетақы төлемдері.
Қарастырылатын есеп үшін кіріс мәліметтерінің құрамы мен құрылымы да бұл бөімнің 1.1. кестесінде келтірілген.
Кіріс және шығыс ақпараттарын қолданушылар бухгалтерия, қаржы, жоспарлау бөлімдері болып табылады.
1.3 Интерфейске қойылатын талаптар
Бағдарлама навигация жүйесінен, сондай-ақ түрлі түсініктемелер мен комментарийлерден тұруы тиіс. Түстер гаммасын таңдау бағдарламалық өнімдерді безендендірудің принциптерімен негізделуі тиіс, яғни интерфейсте қолданушыны түршіктіретін немесе зейінін төмендетіретін элементтердің болмауы тиіс. Жарқын бликтер мен жарқылдақтарды бағдарламада қолданбауға кеңес беріледі. Басқару элементтері қолданушының жұмыс істеу уақытында қиындықтар туғызбауы үшін рационалды түрде орналасуы керек.
Бағдарламаның интерфейсі ынтымақтас, қолданушыға интуитивті түрде түсінікті болуы тиіс. Ынтымақтас интерфейс - интерфейстер мінездемелерінің жиынтығы, оны қарапайым қабылдап және қолданушылардың дайындық деңгейіне қарамастан эффективті қолдануды қамтамасыз етежі.
Мәселенің нақтылығына тәуелсіз, құрастырушының біліктілігі қорғалатын формальды талаптарды көрсетуге болады:
oo бағдарламаның тұрақтылығы. Бағдарлама қандай жағдай болмасын, қолданушының дұрыс емес әрекеттері кезінде де өзінің жұмыс істеу мүмкіндігінен айырылмауы тиіс. Ақпаратты жоғалтуға алып келуі мүмкін кез-келген әрекет қайталатын растаудан кейін ғана орындалады. Енгізілетін ақпарат логикалық бақылауға алынуы мүмкін орында;
oo мәліметтер базасының бүтіндігін қамтамасыз ету. Қолданушының қандай да әрекеті болмасын, базалар өз бүтіндігінен айырылмауы тиіс (индекстердің дұрыс болмауы, жазбаларды өшіру-қосудан кейін сілтемелер мен байланыстардың жоғалуы және т.б.);
oo функционалдық толықтық. Оқытушымен немесе тапсырыс берушімен келісудің шеңберінде көпшіл функциялардың барлығы іске асуы тиіс.
oo терминологиялық орта мен интерфейс. Диалогтық құралдарда қолданушыға түсінікті терминдер ғана қолданылады. Қызметтік ағылыш тілді хабарламалардың МҚБЖ пайда болуына жол жоқ. Диалог тілі - әдептілік нормаларын қолданумен, түстер гаммасы - ортақ қабылданған ұсынымдар бойынша;
oo пернетақтаны қолдану. Түрлі кезеңдерде, қандай да клавишаны басу еленбей, немесе қарастырылған әрекеттерге алып келуі тиіс. Әрекеттердің клавишаларға байланысы ортақ қолданбалы болуы тиіс: F1- көмек; Enter - келісу, енгізуді аяқтау; Esc-бас тарту, алгоритм тармағының алдынғы байланысына қайта оралу (экрандық форманың қайта қалпына келуімен); Tab- келесі жол, терезеге көшу жән т.б; Shift-Tab-алдыңғы жолға оралу және т.б.;
oo жылжудың тәртібі. Үстінен астына алгоритм ағашы бойынша жылжу барлық өткен биіктіктердің атауларымен қоса жүреді; енгізілген ақпаратты, таңдалған мәзірдің пункттері мен жазбалардың нұсқауларының сақталуымен артқа оралу тек алдыңғы кезеңге ғана мүмкін;
oo көмек құралдары мен жарнама. Бағдарламаны іске қосқан кезде бағдарламалық құралдың мәні мен мүмкіндіктерін көрсететін, сондай-ақ автор туралы мәліметтен тұратын жарнамалық заставка пайда болады. Алгоритмнің кез-келген нүктесінде еске түсірудің жолында қазіргі уақытта белсенді болып тұрған клавишалар белгіленіп тұрады; кез-келген уақытта F1 клавишасына басқан кезде контекстік-тәуелді көмек мәтіні (жағдайға байланысты) шығуы тиіс;
oo кіріс және шығыс құжаттары. Енгізу және жөндеу үшін экрандық формалар максималды түрде қолданушының үйреншікті құжаттарына ұқсас болуы тиіс;
oo жұмыстың нәтижесі экранда көрініп қана тұрмай, сонымен қатар.
Қолданушы үшін үйреншікті күйде түзету және басып шығару мүмкіндігімен мәтіндік файлға шығады;
oo құжаттаманың құралдары. Бағдарламалар комментарийлер, мәзір және сұхбат құралдары, көмек құралдары түріндегі ішкі құжаттамамен қамтылады, сондай-ақ (оқытушы немесе тапсырыс берушінің талабы бойынша) кем дегенде есеп, есептің жағдайынан, мәліметтер базасынан, жарнама элеметтері бар қолданушыға арналған нұсқаулықтан, алгоритмнің сипаттамасынан, экрандық формалардан, кіретін және шығатын құжаттардың мысалдарынан тұратын есеп түріндегі сыртқы құжаттардан тұруы тиіс;
Бұдан бөлек, өндірушінің біліктілігін қорғайтын ұйымдар мен мәліметтер базасына қызмет көрсетушілерге формальды талаптарды атап өтуге болады. Бағдарламалық өнім базалардың үстінен төменде көрсетілгендердің орындалуын қамтамасыз ету керек:
oo база өзара байланысқан бірнеше кестелерден тұрады, оларда бір біріне, біреуі көбіне, көбі біреуіне, көбі көбіне байланыстары қолданылады;
oo қарау мен іздеуді оңайлату үшін индексация көмегімен біріңғайлату немесе (тым болмағанда) сортировка қолданылады;
oo барлық ақпарат қарауға және жөндеуге келеді. Өшірілетін ақпаратты архивтік бұдан әрі қарау мен қайта қалпына келтіру үшін базаларға жіберу керек.
Көп жолдардан тұратын жазбаларды кесте түрінде де, беттер бойынша да қарауға болады (карточкалар күйінде);
oo стандартизацияға, сондай-ақ жөндеуге (карточка түрінде) жататын ақпараттар бөлек кесте-анықтамаларда сақталады;
oo бағдарлама ақпаратты іздеу мен таңдауды жасалған сұраным бойынша жүргізуге мүмкіндік береді. Сұраным шартын дұрыс енгізбеген жағдайда оны жөндеу мүмкін (іздеу аралығын ықшамдау немесе кеңейту мақсатымен);
oo компьютерлік техниканың моральдық тұрғыдан ескіруіне байланысты оны жаңа платформаға ауыстыру үшін жүйенің аппараттық бөлікке байланысы болмауы тиіс;
oo жүйе ақпараттық мәліметтер базасын санкциясыз қолжетімділіктен қорғауды қамтамасыз етуі тиіс;
oo жүйенің негізгі директордың және бухгалтердің жұмыс орындарына офистік локальды есептеу желісіне қосылған кез-келген компьютер арқылы орнатылуы тиіс.
2.ТЕХНИКАЛЫҚ БӨЛІМ
2.1 Ақпараттық базаның сипаттамасы
Компьютерлік базаның деректерін құру бұл дәстүрлі қағаз құжаттарындағы (картотека, кесте, тізбелерді) ақпараттарды компьютердің магниттік дискісіне тасымалдау.
База деректерінің файлдары бөлек құжаттардан, әрбіреуі бөлек картотека немесе кестенің тармақ жолында сақталатын дәстүрлі әрқайсысы бөлек жазбалардан тұрады.
Жазба жолдары болуы мүмкін бірнеше түріне жататын деректер бар. Мәселен, атауды сақтайтын жолдар тармақ жолдар түріне жатады. Баға туралы мағлұмат сақтайтын жолақ сандық деп анықталады. Сандық жолдар деректері символдықтан айырмашылығы бұнда арифметикалық есептеу жүргізуге болады.
Ақпараттық база деректері жалпы кәсіпорынның шаруашылық қызметін сипаттайтын кешенді статистикалық көрсеткіштерін және кәсіпорынды дамыту тенденциясы мен жағдайына әсер ететін барлық факторларға қатысты фактологиялық материалын қосады. Әдетте, база деректерін құрастыру кезінде сақтау мен деректерді жаңарту жүйесі туралы мәселелер де шешіледі, оларды өзара келісу, дерек банкісінде сақталатындарды салыстыру және бағаны салыстыру мүмкіндігі бар. Бұл мәселе өз реквизиттерімен ірі топтар (файлдар) алғашқы деректермен қосқан кезде маңызды мазмұнды болады. База деректері менеджер мен бухгалтерлердің тіркеу негізінде - база деректерінің көрсеткіштері негізінде айқын жүйелік негізде тоқтаусыз жаңарып отырады.
База деректерін құрастыру онда сақталатын құрылымның сипаттамасымен басталады. Әр жазбада ол қанша және қандай жолдар бар екені көрсетіледі. Ір жолаққа аты-жөні және идентификатор беріледі,жолға сілтеме беретін оның деректерін оқу үшін жазу немесе олармен басқа да әрекеттер жасаауға мүмкіндік береді.
Келесі кезең деректерді еңгізу. Деректерді еңгізу ыңғайлы түрде кестеге орналастырған.
База дерек термині операцияны мінездейді, оны өзекті жағдайда ұстау үшін база деректері орындалады. Бұл процесс өзіне:
oo база деректерін жаңа құжаттармен толықтыру;
oo база деректерін қарастыру;
oo бөлек жазбаларда деректерді өзгерту (жөндеу);
oo берілген критерия бойынша жазбаны іздеу;
oo бар құжаттарды жою.
Бұл базада іздеу және таңдау жасауға болады.
Ақпараттық қамтамасыз ету өзіне келесі ақпараттарды қосады:
oo кіріс ақпарат;
oo шығыс ақпарат;
oo диалогты ақпарат.
Кіріс ақпарат кәсіпорын қызметкерлері туралы жиі өзгеретін деректерден тұрады. Қарастырылып жатқан мәселе үшін кіріс деректерге құрылым мен құрамы 1.1 кестесінде көрсетілген Қойылым бөлігінде. 1.1 кестесінде тағы да кіріс ақпаратының өңделген шешімі бар. 2.1 кестесінің соңында сипаттамасы мен диапазонымен бар ауыспалы сөздік деректері көрсетілген.
2.1 Кесте - Сөздік деректер
Идентификатор
Түрі
Диапазоны
Сипаттамасы
Tab_N
String
4
Табельдік нөмір
Fam
String
15
Қызметкердің тегі
Imya
String
15
Қызметкердік есімі
Otch
String
15
Қызметкердің әкесінің аты
Otdel
String
15
Бөлім
Dolzh
String
15
Лауазымы
Stavka
String
3
Еңбек ақысы
Oplata
String
11
Еңбек ақы төлеу түрі
N_ITD
String
4
ИТД нөмірі
ITD_Ot
DateTime
10
ИТД күшіне енген күні действия ИТД
ITD_Do
DateTime
10
ИТД күші жойылған күні
Data_ITD
DateTime
10
ИТД келісім шарт күні
Data_rozhd
String
10
Туған күні
Pol
String
3
Жынысы
Dokument
String
50
Құжат
Pasp_N
String
9
Құжат нөмірі
Dok_Seriya
String
12
Құжат сериясы
Kem_Vydan
String
20
Құжатты кім берген
Data_Vydachi
String
10
Құжат берілген күн
IIN
String
12
ИИН
Adress
String
50
Мекенжайы
Tel
String
25
Телефон
P_Fond
String
50
Зейнетақы қоры
P_Dog
String
12
Зейнетақы шартының нөмері пенсионного договора
P_NS
String
21
Зейнетақы есебінің нөмірі пенсионного счета
Оқу саласындағы және ДҚ нормалауды оқу және талдау кезінде келесі кесте құрылды:
oo Rabotniki - бұл кесте қызметкерлер туралы ақпаратты сақтайды және негізгі болып саналады. Біреуі бәріне байланысы жолағында Табельдік номері с таблицей Қызметкерлер реквизиті кестесімен ( Табельдік номір алаңы);
oo Rab_Rekv - қызметкерлердің реквизиттері туралы ақпаратты сақтау үшін ең негізгісі болады;
oo Otdely - кәсіпорын бөлімдерінің тізімін сақтау үшін негізгісі. Біреуі бәріне байланысы алаңы Бөлім Қызметкер кестесімен ( Бөлімалаңы).
oo Dolzhnosti - лауазым тізімінің кестесі. Біреуі бәріне байланысы алаңы Лауазым Қызметкерлер кестесімен ( Лауазым алаңы);
oo Org_Rekvizity - ұйымның реквизиті кестесі;
oo Bank_Rekvizity - банк реквизиттер кестесі;
Бұдан әрі кесте арасындағы графикалық байланыс көрсетілген алғашқы және ішкі кілті көрсетілген сұлба түрінде ұсынылған:
Dozhnosti
Dolzh
Oklad
Tarif
Otdely
Otdel
Rabotniki
Tab_n
Fam
Imya
Otch
Otdel
Dolzh
Stavka
Oplata
N_ITD
ITD_Ot
ITD_Do
Data_ITD
Rab_rekvizity
Tab_n
Dat_rozhd
Pol
Dokument
Pasp_N
Dok_seriya
Kem_vydan
Dat_vydachi
RNN
SIK
Adress
Tel
P_fond
P_dog
P_NS
2.1 сурет - деректер сұлбасы
2.2 Алгоритмнің сипаттамасы
Бірінші кезеңде бағдарламаны құру кезінде қойылған мәселені шешу алгортим құру үшін бағдарламашы әрекеттің жүйелілігін анықтау керек. Алгоритм -- бұл нақты бастапқы деректерден нәтижеге қарай ауысу анықтайтын процесс. Есепті шешудің алгоритмі сөздік сипаттау арқылы немесе графикалық - блог-сызба түрінде көрсетілуі мүмкін.
Алгоритмді блок-сызба ретінде көрсету бағдарламашыға есепті шешу үшін орындалуы тиіс әрекеттердің реттілігін көруге, қойылған міндеттің дұрыстығына көз жеткізуге мүмкіндік береді.
Delphi бағдарламасында бағдарлау кезінде есепті шешудің алгоритмі оқиғаларды өңдеу процендурасының алгоримдерінің жиынтығын құрайды. Бағдарламалаудың дәстүрлі әдістерімен салыстырғанда бұл бірқатар ерекшеліктерге ие. Олардың бастысы - бұл концепция Windows операциондық жүйесінің (ОЖ) жұмыс істейінің ішкі логикасына басым сай. Жеке нысандардан тұратын бағдарлама, ОЖ-да болып жатқан оқиғаларға әрекет етуге өте жақсы бейімделген. Оның басқа артықшылықтарын кодтың зор сенімділігі мен жұмыс жасалған нысандарды қайта қолдану мүмкіндігін жатқызуға болады.
Жұмыстың басында бағдарлама ЖЕҚ (жедел есте сақтау құрылғысы) жазбаларының тізімінде типизирленген файлдарды оқиды. Бағдарлама екі логикалық тұрғыдан бөлінген блоктардан тұрады - мәліметтердің файлдары мен бағдарламалар-қабықшалары.
Типизирленген мәліметтердің файлдары бағдарлама-қабықшасының жұмыс істеуі үшін барлық қажетті ақпаратты сақтайды. Оған іске қосылған құрылғылардың барлық түрлері туралы мәліметтер жатады.
Бағдарлама мәліметтер базасынан қолданушыға ыңғайлы түрде мәліметтерді ұснады, ал екншіден, сақталатын ақпаратпен түрлі басқаруды жүргізеді (енгізу, шығару, өзгерту, іздеу, фильтрлау, іріктеу, мәліметтерді сұрау және т.б.).
2.2. таблицасында бағдарламада бар барлық процедуралардың атаулары мен белгілеулері келтірілген.
2.2 кестесі - Процедуралардың сипаттамасы.
Атауы
Белгілеуі
TForm2.BitBtn1Click
Қолданушыны таңдау және құпия сөзді енгізу
TForm2.BitBtn2Click
Шығу
TForm2.BitBtn3Click
МБ ашу
TForm2.BitBtn4Click
МБ сақтау
TForm3.N9Click
МБ жабу
TForm3.N27Click
Анықтаманы шақыру
TForm3.N4Click
Шығу
TForm3.N5Click
Лауазымдардың тізімін қарау
TForm3.Excel1Click
Бөлімдердің тізімін қарау
TForm3.N17Click
Қызметкерлер туралы мәліметтерді қарау
TForm3.N11Click
Мекеменің реквизиттерін қарау
TForm3.N12Click
Банктің реквизиттерін қарау
TForm3.N14Click
Қызметкердің реквизитін қарау
TForm3.N15Click
Жалақыны есептеу терезесін ашу
TForm3.N19Click
Бағдарламаға жол беретін баптау терезесін ашу
TForm6.Button6Click
Шығу
2.2кестесінің жалғасы
TForm3.N20Click
Іріктеу
TForm3.N8Click
Фильтрлау
TForm3.BitBtn1Click
Жалақыны есептеу
TForm3.Button3Click
Түсу туралы есепті қарау
TForm3.Button4Click
Есепті файлға сақтау
TForm3.Button1Click
MS Excel электрондық кестесінде есепті жасау
TForm3.N19Click
Констант бағдарламаның баптау терезесін ашу
TForm3.N19Click
Бағдарлама туралы терезені ашу
TForm3.N19Click
Анықтама терезесін ашу
TForm7.Button1Click
Қызметкерді қосу
TForm7.Button2Click
Қосуды болдырмау
TForm7.Button6Click
Терезені жабу
TForm1.OpenDB
МБ ашу
TForm4.Button1Click
Мекеме реквизиттерінің өзгертуін сақтау
TForm4.Button2Click
Сақтауды болдырмау
TForm2.Button6Click
Банк реквизиттерінің өзгертуін сақтау
TForm2.Button1Click
Сақтауды болдырмау
TForm5.Button2Click
Қызметкер реквизиттерінің өзгертуін сақтау
TForm5.Button6Click
Сақтауды болдырмау
TLoginForm.OKBtnClick
Құпия сөзді енгізу
Бұдан әрі сызба түрінде бағдарламаның құрылымы 2.2.суретіне сәйкес келтіріген.
Шығу
Қарау должностей
Бөлімдерді қарау
Анықтаманы қарау
Қарау
Жалақыны жіберу
Жалақыны
есептеу
Бөлімдер
Қызметкерлер
Лауазымдар
Анықтамалар
Выход
Құпия сөзді енгізу
Сурет. 2.2 - Бағдарламаның құрылымдық сызбасы
2.3 Қолданушының интерфейсін ұйымдастыру
Бағдарламаның танымал болуы қолданушылық интерфейстің ұйымдастырылуына тәуелді. Мүмкіндіктері бойынша өте мықты болып келген бағдарламалық қамтамасыз етулер өздеріне ұқсас аналогтарынан қолданушылық интерфейстің жетік жасалмағанына байланысты артта қалып қойған жағдайлар көптеп кездеседі. Delphi бағдарламалау ортасын қолдану бағдарламаның қолданушылық интерфейсін жетілдіруге көп әсерін берді, себебі ол ынтымақтастық интерфейсті ұйымдастыруда үлкен мүмкіндіктер береді.
Бағдарлама қолданушылық интерфейсті іске асырудың қарапайымдылығымен ерекше. Бағдарламада жұмыс істеу мен навигация үшін перне тақта мен тышқан пайдаланылады. Мәліметтер базасымен жұмыс істейтін клавишалар үш топқа бөлінеді: навигация клавишалары, мәліметтер базасының жазбаларымен жұмыс істейтін клавишалар және нәтижелерді алатын клавишалар.
Жұмыс барысында бағдарлама енгізілетін мәліметтердің дұрыстығын бақылайды. Қате енгізілген жағдайда - бағдарлама дұрыс басуды күтіп тұрады және қолданушыға мәліметті қайта енгізуге тура келеді. Мысалы, егер де диапазонға кірмейтін сан енгізілетін болса, мәліметті қайта енгізу керек болады. Егер де мәліметті сан түрінде енгізу қажет болса, ал қолданушы оны абайсызда мәтіндік түрде енгізсе, бұл туралы ақпаратты шығару қажет болады.
Бағдарлама негізгі (титулдық) беттен тұрады - дипломдық жобаның беті, онда дипломдық жобаның тақырыбы жазылады. Сәйкес пернеге басқан кезде экранда бағдарламаның мәзірі пайда болады. Негізгі бағдарламада жұмыс істеген кезде сілтегіштерге қарап, жұмыс істеген жеткілікті.
Алғашқы болып қойылған міндет - қолайлы интерфейсті жасау. Оператордың ұзақ уақыт жұмыс істеуіне бейімделгендіктен, бұл мәселеге аз уақыт кеткен жоқ. Ең маңыздысы барлық бағдарлама үшін түстік палитраны таңдау сұрағы болды, себебі тәжірибе көрсеткендей, тым жарқын түстік палитра көзі шаршатып, бағдарламаға деген ынтаны төмендетеді.
Нәтижесінде экраннан оқу үшін ең қолайлы деген түстік палитра таңдалды. Көк түсті фон қатты жарқын да, қараңғы да болып табылмайды, таңдалған түстер түстер өзара жақсы көрініп, көзді шаршатпайды.
Бағдарламалық өнімді жасау кезінде бар диалогтардан ДЭЕМ диалогы, формаларды толтыру диалогы, гибридтік диалог, оқытылмаған қолданушының диалогы көп қолданлды. Біріншісінде бағдарламаны қолданушы адам толықтай тілдер конструкциясынан босатылады. Бұл әдістің модификациясының бірі - мәзір әдісі, ДЭЕМ ұсынған бір немесе бірнеше нұсқаларды таңдау мүмкін. Ал оқытылмаған қолданушының диалогы кезінде барлық жауаптардың түсінікті болуы қамтамасыз етілуі керек, ол қолданушыда қажетті әрекеті барысында ешқандай күмәндік туғызбауы тиіс. Бағдарламаның бас мәзірімен жұмыс істеу өте түсінікті және оңай басқарылады. Бұдан әрі бағдарлама жұмысының интерейсін қамтамасыз ететін графикалық терезелердің үлгілері көрсетілген.
2.2. суретіне сәйкес қолданушы мен құпия сөзді енгізудің терезесі көрсетілген. Алдымен тізімнен қоланушыны таңдау қажет, бұдан кейін құпия сөзді енгізіп, ОК басу керек.егер де құпия сөзді үш рет дұрыс емес енгізсе, бағдарлама автоматты түрде жабылып қалады.
Сур. 2.3 - Қолданушыны таңдау
2.4. суретіне сәйкес бағдарламаның негізгі терезесі көрсетілген.
Белгілі бір пукті таңдау тышқанның немесе перне тақтаның көмегімен іске асады.
Сур. 2.4 - Бағдарламаның басты терезесі
Енді Файл мәзірінде жұмыс істеу үшін МҚ ашу пунктін таңдау керек.
Пайда болған терезеде МБ файлын таңдау. МҚ файлын таңдау терезесі 2.5. суретіне сәйкес келтірілген.
Сур. 2.5 - МҚ файлын таңдау
Енді Жалақыны жіберу пунктін таңдау кезінде жіберу терезесі пайда болады. 2.6.суретке сәйкес жалақыны жіберуге арналған терезе келтірілген.
Сур. 2.6 - Жалақы есептеу терезесі
Есеп терезесіне басқанда, 2.7. суретіне сәйкес терезе пайда болады.
Сур. 2.7 - Есептің терезесі
Бөлімдер пунктін таңдау кезінде бағдарламаның басты терезесінде 2.8.суретінде көрсетілгендей кәсіпорынның бөлімдері көрсетілген терезе шығады.
Сур. 2.8 - Бөлімдер
Бағдарлама туралы пункті бағдарламаның атауымен, құрастырушының атымен, шығу жылы мен версиясымен танысуға мүмкінік береді. Терезенің сыртқы күйі 2.9.суретіне сәйкес келтірілген.
Сур. 2.9 - Бағдарлама туралы
Негізінде, аталмыш бағдарламаның интерфейсі түсіну үшін қиын емес. Негізінен жұмыстың барлығы тышқанды, пернетактаны қолданумен жүзеге асырылады. Сондықтан да тышқан мен пернетақтаның жұмысын біліп алса, бағдарламаның барлық хабарламаларына сәйкес жұмыс істесе, сонда интерфейс ешқандай қиындық туғызбайды.
2.4 Қолданылып жатқан операциондық жүйенің қысқаша мазмұны
Windows -- бұл негізгі объектілері терезе және белгі түрінде бейнеленетін графикалық операциялық жүйе. Windows жүйесінің негізгі түсініктері терезе, жұмыс үстелі, шарт белгілер, жарлықтар, бумаларболып табылады.
Терезе - экранның төртбұрышты қоршаулы аумағы, онда бағдарламалар орындалады, мәліметтер өңделіп, түзетіледі және басқару әрекеттері жүреді. Жұмыс үстелі - әр түрлі объектілер орналасатынWindows -тың әкраны. Шартбелгі - қысқаша сөз таңбасы бар кішкене графикалық бейне. Жарлық -- белгілі бір объектімен тікелей қатынас жасауды іске асыратын командалық файл. Бумада каталогтар мен бағдарламалар тобы орналасады.
Windows объектілерін басқаруды әртүрлі құрылғылармен, оның ішіндегі негізгісі тышқанмен ұйымдастыруға болады. Тышқан көмегімен Windows объектілерімен: тасымалдау, созу, қосу, белгілеу, ашу, жабу әрекеттерін орыңдауға болады. Тышқанның сол жақ батырмасы негізгі, ал оң жағы - қосымша болып табылады.
Қандай да бір объектіге тышқанды апарып, оның оң жақ батырмасын бассақ, экранға динамикалық немесе контекстік жанама деп аталатын бағыңышты мәзір командалары шығады.
Сұхбаттық терезе - бұп қосымша ақпараттар енгізілетін арнайы терезе. Онда Windows және оның косымшаларын баптау және басқару үшін қажет басқару әлементтері орналасады. Анықтама терезесі - Windows жүйесімен және оның қосымшаларымен жұмыс істеу жайлы анықтамалық хабарларды шығару үшін қолданылады. Шекаралар - терезенің төрт жағынан қоршап тұрған жақтау.
Тақырып жолы (тақырып) - терезенің ең жоғарғы шекарасының астынан терезенің тақырыбы көрсетілген төртбұрыш. Жүйелік мәзір бепгісі - тақырып жолының сол жағында орналасады. Олардың көмегімен терезені жылжытуға және өлшемін өзгертуге болады. Жабу батырмасы -тақырып жолының оң жақ шекарасында икс (х) батырмасы. Кішірейту батырмасын шерткенде терезе жұмысорнынан алынады да, тапсырма тақтасында тек қана батырмасы қалады. Аlt+ТаЬ-ты қолмен басу арқылы терезені қайтадан үлкейтуге болады. Үлкейту батырмасы - терезені экран өлшеміне дейін үлкейтеді. Қалпына келтіру батырмасы - терезені аралық-бейтарап жағдайына келтіреді, яғни терезе экранда болады, бірақ оның өлшемі экран өлшемінен кіші болады. Мәзір жолы - тақырыптың төменгі жағында орналасқан жатық жолда командалар аты жазылған жол. Мәзір дегеніміз -берілген терезедегі орындауға болатын командалардың тізімі. Жұмыс аймагы - бұл объектілер орналасқан терезенің ішкі аймағы.
Windows - операциялық жүйесінде файлдармен жұмыс істеу. Сілтеу терезесі.
Файлды көшіру - жаңа бумада оның тағы бір көшірмесін алу, ал файлды жылжыту - оның бір бумадан екінші бумаға көшірмесін алып, ескі орнынан өшіріп тастау. Қатар орналасқан бірнеше файлды белгілеу үшін бірінші файлды белгілеп алып, Shrift пернесін басып ұстап тұру қажет және соңғы файлға тышқан курсорын жеткізіп белгілеу керек.
Әр жерде орналасқан файпдарды белгілеу үшін, бірінші файлды белгілеп, Ctrl пернесін басып ұcтап тұру керек және керекті файл аттарына тышқан курсорын алып барып, оны біртіндеп белгілеп отыру керек. Белгілеуді алып тастау үшін курсорды сол файлдардан тысқары жерге алып барып, тышқанды бір рет басу қажет. Белгіленген файлдарды көшіру үшін курсорды сол белгіленген объектінің бір шетіне алып барып, тышқан батырмасын басу керек және сол басулы күйінде ұстап тұрып, файл көшірілуге тиіс бума белгісіне жеткізіп батырманы қоя береміз. Сонымен қатар, файлды белгілеп алып контекстік мәзір арқылы да көшіруге және өшіруге болады. Файлдар мен каталогтарды өшіру үшін оларды белгілеп алып, Delete пернесін басу қажет немесе Файл -- Өшіру командасын орындау қажет. Файлдармен орындалатын басқа операциялар файлды дискетке көшіру үшін контекстік мәзірден Жіберу командаларын орындау. Файлдың атын өзгерту үшін, файлды белгілеп алып, Файл-Атын өзгерту командаларын орындау керек.
2.5 Моделдің қысқаша мінездемесі
Дипломдық жобаның басты мақсаты ретінде бухгалтерия бөлімін автоматтандыру болғандықтан, аңық айтқанда экономикалық анализды автоматтандыру болып табылады. Бул бағдарламаны жобалау үшін BРwіn жобалау аспабын қолданамыз.
Қазіргі уақытта мекеме менеджментінде мекеменің өзара байланысқан бөлімшелерін біртұтас байланыстыратын акценттерді жеке ресурстарды басқарумен үйлестіру және сәйкесінше функционалды бөлімшелерді тікелей бизнес процесстермен басқарумен үйлестіру жүргізіліп жатыр.
Бизнес процесс дегеніміз дайын өнімді дайындау бойынша өзара байланысқан операциялар (жұмыс) жиынын немесе ресурстарды пайдалана отырып қызмет көрсетуді айтамыз. Бизнес процессті басқару кезінде барлық материалдық, қаржылық, ақпараттық ағындар өзара қатынаста қарастырылады.
Құрылымдық талдау дегеніміз алдымен зертелуші аймаққа жалпы шолу жүргізіліп, артынан модельдің иерархиялық құрылымына ие бола отырып детальданатын, жүйені зерттеу әдісін айтамыз.
Жүйені өңдеудің 2 негізгі әдісі бар, олардың арасындағы принциптік айырма жүйені декомпозициялаудың әртүрлі әдісіне шартталған. Бірінші әдіс функционалды модульдік немесе құрылымдық деп аталады.
Ол жүйе құрылымы оның функциясының иерархиясымен сипатталатын және ақпаратты жеке функционалды элементтер арқылы беретін, функционалды декемпозициялауға негізделген. Екінші әдіс, объектіге- бағытталған әдіс объектілік декомпозицияны орындайды.
Жүйені өңдеудегі құрылымдық әдістің маңызы автоматтандырылған функцияларға декомпозициялау (бөлу) болып табылады: жүйе функционалды ішкі жүйеге бөлінеді, ол өз кезегінде тағы ішкі жүйелерге бөлінеді, яғни, тапсырмаларға және одан әрі нақты процедураларға дейін бөлінеді. Бұл кезде автоматтандырылатын жүйенің өзара байланысқан барлық компоненттер құрамы бүтіндік бейнесін толық сақтайды.
Құрылымдық әдісте негізінен құралдың екі тобы орындалады, олар жүйенің функционалды құрылымын және мәліметтер арасындағы қатынасты сипаттайды. Құралдың әрбір тобына модельдердің (диаграмманың) нақты бір түрі сәйкес келеді, олардың ішінде ең көп тарағаны:
SАDT (Stаturеd Аnаlysіs аnd Dеsіgn Tесhnіquе) - (құрылымдық талдау және жобалау әдісі) - модельдер және сәйкес функционалды диаграммалар.
АllFusіon Рroсеss Modеlеr 7 (BРwіn) - Бизнес-процесстерді функционалды модельдеу құралы. Сomрutеr Аssoсіаtеs компаниясының Bрwіn құралы - бизнес- процесстерді визуалды модельдеудің ең күшті құралы. Ол кез-келген әрекет пен құрылымды түсінікті түрде көруге мүмкіндік береді, бұл, мекеме жұмысын тиімді етуге, оның ІSO9000 стандартына сәйкестігін тексеруге, ұйымдық құрылымын жобалауға, шығындарды төмендетуге, қажет емес операцияларды алып тастауға, жобаның икемділігі мен тиімділігін жоғарылатуға мүмкіндік береді.
Жүйенің негізгі мүмкіндіктері:
oo модельдеудің әртүрлі технологияларын қолдау;
oo шығын және өнімділік көрсеткіштерін талдау;
oo үрдістердіберілгендерді интеграциялау;
oo стандартты нотацияларды қолдау;
oo объектілер мен қасиеттерді басқа модельге экспорттау;
oo модельдің барлық шегінде ақпаратты құжаттандыру;
oo есепберулерді графиктер сапасын жоғалтпай отырып үлкейту.
2.6 Бағдарламалау тілінің қысқаша мінездемесі
Delphi - дің бірінші нұсқасы 1994 жылы жарыққа шығып, кейінгі жылдары оның бірте-бірте кеңейтілген 2,3,4,5,6,7- нұсқалары жарық көрді. Мысалы , 5- нұсқа 1999 жылы, 6-нұсқа 2001 жылдың мамыр айында жарыққа шықты. 5,6 - нұсқалардың бір-бірінен айырмашылығы жоқ деуге болады, екеуі де Windows32 операциялық жүйесінің негізінде дайындалған.
Қазіргі кезде қоғамдағы өмірде берілгендерді өңдеуде автоматтандырылған жүйені күнделікті қолдану барысында берілгендерді енгізу, сақтау және шығару қажет болады. Жалпылама компьютеризация, пайдасымен бірге көптеген мәселелерді алдына қояды, соның ішінде ең қиыны ақпараттың қауіпсіздігі болып табылады. Адамдардың автоматтандыруға ең жоғарғы деңгейге ұмтылуы, көп қолданылатын арзан компьютерлік жүйелерге деген сұранысы берілгендердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету тәуелділігіне әкеліп соғады. Дербес компьютерлердің пайда болуы тек қана қолданушылардың ғана мүмкіндігін кеңейтіп қана қоймай сонымен қатар жүйе бұзушыларға да кең жол ашып отыр. Компьютерлік жүйенің қауіпсіздігі әлден ғылыми зерттеуде өзіндік бағытқа ие болады.
Delphi ортасы көптерезелік жүйе деп саналады. Delphi оқиғалар бойынша басқарылатын объектіге бағытталған бағдарламалау ортасы болып табылады және жалпы мөлшерде жобалаудың қазіргі құралдарына ұсынылатын жаңа талаптарға сәйкес келеді.
Delphi бағдарламасы - бағдарламаушысының сапалы жұмысын қамтамасыз ететін күрделі механизм. Ол экрандағы бір уақытта ашылатын бірнеше терезелермен сипатталады. Бұл терезелер бір-бірін жартылай немесе толығымен жауып, экранда орын ауыстыра алады. Delphi ортасы - көптерезелік жүйе. Оның негізгі төрт терезесі:
oo негізгі терезе (Project 1)
oo объектілер бақылаушысының терезесі (Object Inspector) - формаларды құрастырушының терезесі (Form 1) кодының терезесі (Unit 1. Pas).
Негізгі терезеден басқа терезелерді жылжытуға, өлшемін өзгертуге немесе экраннан алып тастауға болады. Форманың терезесінен Unit кодына өту және одан кері өту F12 пернесі арқылы орындалады.
Негізгі терезе мен компоненттер жинағы. Негізгі терезе бағдарламаның жобасын құрудағы жұмыстарды басқарады және Delphi ортасы іске қосылып тұрғанда міндетті түрде экранның жоғарғы қатарында орналасады. Негізгі терезе құрылатын бағдарламаның жобаларын басқаратын негізгі қызметтерді атқарады. Бұл терезе экранда барлық уақытта болады және ең жоғарғы бөлігінде орналасады. Негізгі терезеде Delphi ортасының бас мәзірі, пиктографиялық командалық батырмалар жиынтығы, компоненттер палитрасы орналасқан.
oo Негізгі терезе (басты мәзір, саймандар тақтасы және компоненттер тақтасы), оның тақырыбы - Delphі7 - Project1 - деп аталады;
oo Обьектілер құрылымы орналасқан терезе (Object TreeVіew); ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz