Қазақ халқының гидронимдері

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Факультеті: География және табиғатты пайдалану
Кафедра: Картография және геоинформатика
Мамандығы: Геодезия және картография

СӨЖ
Тақырыбы:Қазақ халқының гидронимдері

Орындаған: Балтабай Д.
Тексерген: Тумажанова С.О.

Жоспар
1.Кіріспе
2.Негізгі бөлім
I. Жамбыл облысының гидронимдері
II. Талас өзені
III. Шу өзені
3.Қорытынды
4.Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Гидронимы (от др.-греч. ὕδωρ -- вода + ὄνομα -- аты) бір сынып топонимов -- атауы су объектілері (өзендер, көлдер, теңіздер, шығанақтардың, төгілуін, каналови т. б.
Адамдар әлемді атаулар мен атаулар арқылы қабылдайды, бірақ олардың қалай пайда болғандығы және нені білдіретіні туралы сирек ойлайды. Әсіресе гидронимдер бізге көп нәрсені айта алады. Қазақстан Республикасының гидронимия жүйесінде ежелгі дәуірдегі этникалық, көші-қон процестері, тарихи оқиғалар, шаруашылық құрылымының ерекшелігі, адамдардың жеке есімдері, жердің географиялық жағдайлары, флора мен фаунаның қазіргі және бұрынғы болуы көрініс тапты. Сондықтан гидронимияны зерттеу және сипаттау өткен және қазіргі уақытта ҚР территориясын мекендеген және мекендеген халықтардың тарихын, этникалық мәдениетін зерттеуде өзектілігі мен ғылыми маңыздылығына ие болады.
Сырдария өзені Орта Азия аумағында ағып өтеді, Нарын және Қарадария өзендерінің қосылуынан пайда болады, бұрын Арал теңізіне құятын, соңғы 20 жыл ішінде барлық су экономикалық қажеттіліктерге жұмсалады. Ежелгі уақытта өзен "Яксарт" деп аталды, бұл туралы жазба деректерде біздің дәуірімізге дейінгі IV ғасырдан бері кездеседі және "інжу өзені"деп аударылады. Шынында да, зерттеушілердің көпшілігі Сырдария дәл "інжу өзені"дегенді білдіреді. Осы мағынамен Орхон-Енисей мәтіндерінде "Йенчу-Угуз" деп аталатын түркі дереккөздерінде кездестіруге болады. Қытайда Ежелгі уақытта "Сырдария" атауы "Інжу өзені" дегенді білдіретін "Чжэнчжух"болған. Кейінгі Иран дереккөздерінде "Яхша өнері" атауы "керемет інжу"дегенді білдіреді. Айта кету керек, Шығыста, әсіресе Орта Азияда, Сырдария ағып жатқан жерлерде інжу ешқашан болған емес. Бірақ топонимистер бұл аударманы дұрыс емес деп түсіндіруге ешқандай себеп жоқ дейді. Сырдария "інжу өзені" деп аталды, өйткені онда бұл асыл тастар болған жоқ, бірақ інжу өте жоғары бағаланғандықтан, ол ең әдемі және тіпті емдік тастардың бірі болып саналды. Яғни, өзенге поэтикалық атау оның жағалауларында тұратын адамдардың сүйіспеншілікке, сүйіспеншілікке және құрметке байланысты, бұл сусыз аймақта емдік ылғал береді. Қазіргі атау тек XIX ғасырдан бері жазылған, бір нұсқасы бойынша, бұл ирандық "сары" сөзінің шығу тегімен түсіндіріледі, ол шамамен "мол, көп"дегенді білдіреді. Бірақ бұл нұсқа аз негізделген деп саналады.
Ақсу (қырғыз. Ақ-Суу, қаз. Ақсу өзені) - Қырғызстан мен Қазақстандағы өзен, Шу өзенінің сол саласы.
Ұзындығы 155 км, алабының ауданы 483 км2. Қырғыз жотасының солтүстік беткейлерінен бастау алады. Тасөткел су қоймасына құяды. Оның жалпы ұзындығы 70 км болатын 5 шағын саласы бар, өзен аңғарында жалпы ауданы 4,2 км2 болатын бірнеше шағын көлдер бар. Тамақтану снегово-ледниковое. Судың орташа жылдық шығыны-4,74 мбс. су тұщы, минералдануы -- 0,13 -- 0,14 г л.
Жамбыл облысындағы негізгі ұзын өзендердің бірі болып саналатын өзендердің бірі ол Талас өзені болып табылады. Талас өзені тек Жамбыл облысы мен ғана емес бүкіл Қазақстандағы үлкен өзендер қатарына жатады.
Талас (Талас) - Қырғыз Республикасы жерінен өтіп, Қазақстан Республикасына келетін өзен. Ұзындығы 661 шақырым, Қырғыз тауларынан бастау алып, Талас даласыарқылыағып, Мойынқұмқұмына сіңіп кетеді. Жазба ескерткіштерде Талас өзені V ғасырдан белгілі. Өзен бойына қала салынып, VI ғасырдан бастап жазба ескерткіштерде Тараз деген атпен белгілі болады. Зерттеуші ғалымдар Тараз атауы Талас өзені атауының дыбыстық (фонетикалық) тұрғыдан өзгерген түрі екенін дəлелдеді. Яғни сонор үнді л дыбысы сонор үнді р дыбысына қатаң дауыссыз с дыбысы ұяң дауыссызз дыбысына алмасқан. Тілдік табиғаты тұрғысынан Талас атауы дербес мағыналы: тал ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.