Л. Выготский ашқан заңнамалар, концепциялар

Периодизациялау:

1. Неонатальды криз - сәбилік (2 ай - 1 жас) ;

2. Бір жастағы дағдарыс - ерте балалық шақ (1 жас - 3 жас) ;

3. 3 жас дағдарысы - мектепке дейінгі жас (3-7 жас) ;

4. Дағдарыс 7 жас - мектеп жасы (8-12 жас) ;

5. Дағдарыс 13 жас - жыныстық жетілу (14-17 жас) ;

6. Дағдарыс 17 жыл.

Выготскийдің мәдени-тарихи концепциясының мәні мынада: ғалым адамның мінез-құлқына тікелей әсер ететін төменгі және жоғары психологиялық функцияларды түбегейлі ажырату қажет деп санайды. Выготский: «Сана өмірді анықтайды, бірақ оның өзі өмірден туындайды» деп атап көрсетті.

Ғалым адам мінез-құлқының екі жоспарын бөліп көрсетті: «табиғи» немесе «табиғи» деп аталатын, биологиялық құрамдаспен алдын ала анықталған және адамның еркімен реттелмейтін және «мәдени», «әлеуметтік-тарихи» деп аталатын. , толығымен адам басқарады. Адам реттей алатын мінез-құлықтың барлық аспектілерін Выготский жоғары психологиялық процестерге жатқызды, ал адам саналы түрде әсер ете алмайтындарын, сәйкесінше, төменгі психологиялық функцияларға жатқызды.

Өткен ғасырдың 20-30 жылдарындағы жағдайға сәйкес, бұл тәсіл нағыз серпіліс болды, өйткені ғалымдардың көпшілігі психологиялық функцияларды толығымен саналы деп санай отырып, идеализациялады немесе оларды биологиялық және физиологиялық реакциялар тізбегіне дейін қысқартты. Оның үстіне, Выготский, бәлкім, бір типті психологиялық реакциялардың әртүрлі аспектілерін сипаттауды және жүйелеуді бірінші болып қолға алды.

Сонымен, мәдени-тарихи концепция аясында Выготскийдің зейін теориясын ерекше атап өткен жөн. Оның теориясы бойынша зейін еріксіз, яғни төменгі психикалық функция да, саналы, яғни жоғары психологиялық қызметтермен байланысты болуы мүмкін. Бала өмірінің алғашқы жылдарында еріксіз зейін басым болады. Тиісінше, ерікті, яғни саналы зейін қазірдің өзінде жетілген тұлғаға тән қасиет.

Сонымен, Выготский психологиялық функциялардың келесі белгілерін шығарады, соған сәйкес оларды ең жоғарыға жатқызуға болады: әлеуметтілік, озбырлық, делдалдық, жүйелілік. Мұндай жіктеу, егер ол кемелсіз және жалғыз дұрыс болса да, көптеген байқалатын құбылыстарды талдау мен жүйелеуді айтарлықтай жеңілдетеді.

Выготскийдің эстетикалық концепциясының әдіснамасы көп жағынан қарастырылған мәдени-тарихи концепцияға ұқсас. Ғалым өнердің бір-бірімен тығыз байланысты екі құрамдас бөлігіне тоқталды. Бір жағынан, өнер өмірге және өмірді қабылдауға әсер етсе, екінші жағынан, оның өзі көп жағдайда өмірмен және өмірді қабылдаумен алдын ала анықталады.

Осы немесе басқа өнер туындысының мәнін түсіну және түсіну үшін Выготский оның құрылымын бөлшектеуді ұсынды. Жұмыста екі негізгі элементті ажырату керек: пішін және материал. Материал Выготскийдің тұжырымдамасы бойынша шығарманың неден тұратынын қарастыру керек: әдеби шығарма болса әріптер мен сөздерден, театр қойылымы болса сөздер мен дыбыстардан. Өз кезегінде форма материалдың бір немесе басқа конфигурациясын білдіреді: поэзия, проза және т. б.

Одан әрі өз тұжырымдарын нақтырақ ету үшін Выготский көркем шығарманы өзіндік анатомиясы мен физиологиясы бар антропоморфтық пәннің бір түрі ретінде қарастыруды ұсынды. Құрылым - анатомия, ал құрылымдық элементтердің өзара әрекеті - физиология. Әдеби шығармаға қатысты бұл алдымен сюжетті және сюжетті (форма мен материалды) ажырату керек, сондықтан олардың өзара әрекетін зерттеу керек дегенді білдіреді.

Выготскийдің ойынша, әдеби шығарманың сәтті шығуының сыры сюжет пен сюжеттің тартыстылығында, материалдан форма басым болуы керек. Бұл өнерге түбегейлі жаңа көзқарас болды, өйткені Выготскийге дейін сюжет пен сюжет үйлесімді ынтымақтасуы керек деп есептелді. Алайда Выготский бұл мәселені мүлде басқаша көрді. Бұл жерде Выготскийдің тек ұлы ғалым ғана емес, сонымен қатар театрға құмар болғанын атап өткен жөн болар: ол Мәскеуде оқып, жұмыс істеген кезінде Мәскеу театрларындағы және ғалым тағдыры оны қиған басқа қалалардағы барлық премьераларға қатысты. .

Замандастарының айтуынша, ол Мейерхольд, Станиславский, Эйзенштейн, Айхенвальд, Мандельштаммен жеке таныс болған. Алғашқы театрлық рецензияларын студенттік шағында жазуды бастап, Шекспирдің «Гамлет» пьесасына арналған екі жүз беттік шығарманы бітіру жұмысы ретінде ұсынды. Эстетикалық концепцияның мәнін мейлінше толық ашатын түйінді еңбек - 1925 жылы диссертация ретінде ұсынылып, қорғалған Лев Выготскийдің «Өнер психологиясы» атты еңбегі.

Выготский қалдырған ең маңызды ғылыми мұра - оның балалар психологиясы саласындағы еңбегі. Тіпті, бала психологиясын жеке ғылымға бөлу фактісінің өзі негізінен Лев Выготскийдің жеке еңбегі деп айтуға болады.

Сонымен, ол оқу мен дамудың, ойлау мен сөйлеудің, шығармашылық пен қиялдың, әлеуметтік орта мен ақыл-ой кемістігінің байланысын зерттеді. Ол саңырау-мылқау және соқыр балаларды, психикалық дамуы тежелу белгілері бар балаларды тәрбиелеудің негізгі принциптерін шығарды, сонымен қатар дефектологияда өзіндік классификациясын ұсынды.

Негізгі даму бұзылыстары (Выготский бойынша) :

Қабылдау мүшелерінің ақаулары (көрмеушілік, естімеушілік, естімеушілік-көрмеушілік) .

Реципрокты аппараттың бөліктеріндегі бұзылыстар, жұмысшы органдардың жетіспеушілігі (шұңқырлар) .

Орталық жүйке жүйесінің бұзылыстары (деменция) .

Выготский ұсынған классификацияның маңыздылығы өте жоғары, өйткені балалардағы өтемақы түрі мен компенсаторлық механизмнің дамуы болашақта ақау түріне тікелей байланысты. Барлық осы нюанстар Выготскийдің еңбектерінде мұқият қарастырылған және дамуында ақауы бар балалармен жұмыс істеудің нақты ұсыныстары мен педагогикалық әдістері түрінде жасалған. Қолданбалы және әдістемелік материалдардың болуы білім берудегі инновациялардың құндылығын арттыратынын ескеріңіз.

Бұл ұсыныстар мамандандырылған білім беру ұйымдарында және мектеп-интернаттарда қолданылады, сонымен қатар инклюзивті білім беруді дамытуға, яғни қарапайым және ерекше білім беру қажеттіліктері бар балаларды қарапайым жалпы білім беретін мектептерде бірлесіп оқытуға байланысты ерекше өзектілікке ие. Сондай-ақ Выготскийдің еңбектері бала тәрбиесінің педагогикалық және психологиялық мәселелерін түсінгісі келетін ата-аналар үшін пайдалы.

Бір қызығы, норматиптік балалардың да, дамуында ақауы бар балалардың да дамуын зерттей отырып, Выготский екі категориямен де жұмысында ортақ заңдылықтарды тапты. Белгілі болғандай, нормалық және девиантты балаларды тәрбиелеу және дамыту жалпы принциптерге бағынады.

Оқыту мен дамытудың негізгі принциптері:

-Оқыту дамумен бірдей емес.

-Оқыту дамудан бұрын болуы керек.

-Жаттығу проксимальды даму аймағында өтуі керек.

Осылайша, Выготский балалар психологиясына «Проксимальды даму аймағы» ұғымын енгізді. Бір сөзбен айтқанда, бұл бала қазірдің өзінде түсініп, түсіне алатын, бірақ өз бетімен әлі толық жасай алмайтын және үлкендердің көмегін қажет ететін нәрсе. Мысалы, бала аяқ киім бау керек екенін түсінеді, бірақ оны өзі байлай алмайды, бала сандарды біледі, бірақ оларды қосу және азайтуды әлі білмейді. Егер осы сәтте ересектер көмекке келіп, аяқ киім бауын қалай байлау керектігін көрсетсе, қосу және азайтудың не екенін айтса, онда көп ұзамай бала бұл тапсырмаларды өз бетімен жеңе алады.

Дамуында ақауы бар балаларға «жақын даму аймағында» оқыту принципін қолдану маңызды. Әйтпесе, егер жаттығу баланың қазіргі деңгейіне және физикалық жағдайына әсер ететін болса, онда ол сол деңгейде қалу немесе өте баяу қарқынмен даму қаупіне ұшырайды. Бұл Выготскийдің бүгінгі жағдайға қатысты өзектілігін сақтап қалған негізгі тұжырымдамалары. Бұл Лев Выготский ғылыми зерттеулер жүргізген салалардың толық тізімі емес екенін ескеріңіз.

Бұзылыстардың орнын толтыру мәселесі