Қылмыстың криминалистикалық сипаттамасы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Қылмыстың криминалистикалық сипаттамасы

Криминалистикалық сипаттама - қылмыстарды табу, тергеу және алдын алудың тиімді әдіс-тәсілдерін дұрыс анықтауға ықпал ететін қылмыс туралы мәліметтердің жүйесі болып табылады.
Криминалистикалық сипаттаманың мазмұнына белгілі бір категориядағы қылмыстарды жасаудың элементтері, осы элементтердің арасындағы криминалистикалық маңызы бар байланыстар туралы мәліметтер жатқызылады. Криминалистикалық сипаттаманың ақпараттық негізін тергеу тәжірибесін зерттеу нәтижелері құрайды.
Криминалистикалық сипаттаманы тәжірибелік қолданудың негізгі бағыттары:
- қылмысты ашу, болжаулар жасау:
- қылмыскер тұлғасы туралы болжау жасау;
- қылмыс туралы ақпараттың мүмкін болатын шеңберін дұрыс анықтау үшін із қалдыру механизмі туралы мәліметтерді табу жөніндегі жұмыстарды қолдану;
- тергеушінің тергеу әрекеттерін (сезіктіден, айыпталушыдан, жәбірленушіден жауап алу және т.б.) жүргізу кезінде тактикалық әдіс-тәсілдерін анықтау үшін;
- тиімді және дұрыс тактикалық шешім кабылдау үшін.
Әрі қарай, криминалистикалық сипаттама тергеу әдістемесінің барлық мазмұнына енгізіледі және қандай да бір жеке тергеу ұсыныстарын негіздеу үшін қолданылады деп ойлауға барлық негіз бар.
Криминалистикалық сипаттамалар тергеу шараларынсыз бір қылмысты сипаттай алмайды, өйткені ол өз алдына ең жалпы мәліметтердің жиынтығын білдіреді. Бір қылмысты тек арнайы тергеудің көмегімен ғана талдауға болады, ол құқық бұзушылықтың барлық ажыратушы маңызды белгілерін ашады.
Қылмыстың криминалистикалық сипаттамасының мәні кейіннен кез келген тергеу нұсқаларын қалыптастыруға негіз болатын қарастырылып отырған оқиғалардың ең ықтимал үлгісін жаңғыртудан көрінеді.
Тергеу бөлімшелерінің қызметіндегі қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасы - бұл қылмыстың жекелеген түрлерін жасаудың қылмыстық тәжірибесін және оларды тергеудің тергеу практикасын зерттейтін және олардың заңдылықтарын білу негізінде әртүрлі қылмыстарды тергеу мен алдын-алудың тиімді әдістерінің жүйесін жасайтын сараптамасының ажырамас бөлігі.
Қылмыстың криминалистикалық сипаттамасы:
- қылмыс және онымен байланысты мән-жайлар туралы мәліметтер жиынтығы;
- қылмыс жасаумен байланысты болуы мүмкін адам қызметінің криминалистикалық маңызды түрлері туралы деректер жиынтығы;
- қарастырылып отырған қылмыс оқиғаларының ақпараттық моделі;
- құқық қорғау органдарының практикалық қызметіне және қылмыстың криминалистикалық зерттеу сипаттамасына негізделген;
- осы жағдайда анықтауды қажет ететін мән-жайлардың белгілі бір тізбесі.
Қылмыстың криминалистикалық сипаттамасы криминалистикалық білім жүйесінде орын алды. Алайда, бұған қарамастан, криминалистикалық сипаттаманың санатына қарамастан, қазіргі уақытта оның мазмұнын, қатыстылығын, құрылымын және өзара байланысын анықтауға арналған белсенді ғылыми пікірталастардың мәні болып қала береді. Криминалистикалық сипаттама туралы әртүрлі түсініктердің болуы оның криминалистикалық ғылымдағы маңызды рөлінің куәсі болып табылады және аталған мәселені одан әрі зерттеу қажеттілігін алдын ала.
Қылмыстың криминалистикалық сипаттамасы ол туралы мәліметтердің жиынтығы (жүйесі) болып табылады, олар қылмыстың ашылуына ықпал етеді, танымдық-іздестіру, криминалистикалық маңызы бар.
Ол қылмыстарды дайындау, жасау және жасыру ерекшеліктері туралы мәліметтерді қамтиды, оларды неғұрлым табысты, толық және тез ашуға болады. Мысалы, егер тергеушінің қылмысты жасырудың әдеттегі, неғұрлым жиі қолданылатын тәсілдері, криминалистикалық техника құралдарын қолдануды қиындататын құпия құрылғылар, әдістер және басқа да маскировка тәсілдері туралы мәліметтері болса, мысалы, күдіктілер, алаяқтар және т.б. оған қылмысты ашу жеңілірек болады, оның заттай дәлелдемелерді анықтау және қылмыскерді анықтау жөніндегі іс-әрекеті неғұрлым мақсатты және табысты болады.
Қылмыстың криминалистикалық сипаттамасының ерекшелігі, мысалы, қылмыстық-құқықтық сипаттамаға қарағанда қылмыстың имманенттік жалпы түсінігі болып табылмайды. Қылмыс түрінің (тобының), сондай-ақ жекелеген, нақты қылмыстың криминалистикалық сипаттамасы бар, бірақ қылмыс мүлдем емес. Криминалистикалық сипаттама қылмыстың жалпы ұғымынан емес (қылмыстың жалпы ұғымындағы криминалистикалық маңызды элементтер жоқ) туындайды, ал криминалдық тәжірибені, жасалған қылмыстар туралы материалдарды зерттеу және ғылыми жалпылау негізінде қалыптасады және белгілі бір уақыт кезеңінде осы өңір немесе жалпы елде жасалған қылмыстардың әр түрлі түрлерінің (топтарының) типтік криминалистикалық ерекшеліктерін білдіреді.
Қылмыстың криминалистикалық сипаттамасы-криминалдық практикаға байланысты өзгеріп отыратын динамикалық категория. Мысалы, қылмыстың жасалу және жасырылу тәсілдері өзгереді, қылмыстық іс-әрекеттің мақсаты мен себептері, қылмыстық қол сұғушылық заттары, қылмыстың осы тобын (түрін) жасауға ықпал еткен себептер мен жағдайлар және т. б. өзгерістерге ұшырайды. Өзгерісі салыстырмалы түрде баяу және тек заң шығарушының ерік-жігері бойынша болатын қылмыстық-құқықтық сипаттамаға қарағанда, қылмыстың криминалистикалық маңызы бар элементтері айтарлықтай жылдамырақ өзгереді, олар барынша қозғалмалы.
Сондықтан қылмыстың түрлік криминалистикалық сипаттамасы-бұл қылмыстардың осы тобы (түрі) туралы белгілі бір мәліметтердің қатып қалмаған, өзгермейтін жиынтығы, ал белгілі бір уақыт кезеңінде осы қылмыстардың криминалистикалық маңызы бар ерекшеліктерін көрсететін жылжымалы санат. Криминалистикалық мінездеме өзінің қызметтік рөлін атқаруы, қылмыстың ашылуына ықпал етуі үшін ол тек шынайы және жеткілікті толық ғана емес, сонымен қатар қазіргі заманғы болуы тиіс. Ол криминалдық практикадағы соңғы өзгерістерді көрсетіп, соңғы (талданатын) уақыт кезеңінде жасалған қылмыстардың осы тобының (түрінің) криминалистикалық талдауының "жаңа" нәтижелерін қамтуы тиіс.
Қылмыстың криминалистикалық сипаттамасын оны ашуға ықпал ететін қылмыс туралы деректер жиынтығы ретінде анықтай отырып, біз қылмысты табысты ашу үшін қылмыстық-құқықтық, криминологиялық, психологиялық және басқа да қылмыс сипаттамаларының түрлеріне қатысты деректер пайдаланылуы мүмкін екендігін жоққа шығармаймыз. Әрбір қылмыстық әрекеттер өзіндік белгілермен мінезделеді, сондықтан қылмыстардың өзіндік белгілеріне негізделеді, яғни қылмыст жасау орны, уақыты, тәсілі және басқа да жағдайлардағы айырмашылықтарға қарамастан, барлық ұрлықтардың адам өлтіруден, зорлаудан және басқа да қылмыстық заңмен жазаланатына әрекеттерден ажыратынжалпы белгілері болады.
Осындай жалпы белгілер қылмыстық іс қозғауда бұл қылмыстардың ерекшеліктерін, осындай қылмыстарды тергеудегі туаындайтын біртексе ахуалдарды, алғашқы және кейінгі тергеу әрекеттерін неғұрлым ұтымды жүргізуді аныөтауға мүмкіндік береді. Яғни, әртүрлі қылмыстардың жалпы белгілері тергеу әдістемесінің іргетасын қалайды.
Қорытындылай келе, қылмыстың криминалистикалық сипаттамасы термині қылмыстың белгілі бір түрінің элементтері мен оның механизмі туралы типтік мәліметтер (ақпарат) жүйесін ғана түсінген жөн. Белгілі бір қылмысқа қатысты тергеуші жинаған ол туралы криминалистік маңызды ақпарат жүйесі туралы айту керек. Дәл осы ақпаратты тергеуші және құқық қорғау органдарының басқа қызметкерлері талдайды, қылмыстың криминалистік сипаттамасының типтік деректерімен салыстырылады, осылайша оны практикалық қолданудың алғышарты болып табылады.
Қылмыстарды тергеудің жекелеген әдістемесі олардың криминалистикалық сипаттамасымен тығыз байланысты. Бұл термин осыдан бірнеше жыл бұрын криминалистика ғылыми терминологиялық қатарына енді. Бұл категорияның мәні тергеудің криминалистикалық әдістемесі теориясының маңызды пікірталас сұрақтарының бірі болып табылады.
Криминалистикалық әдістемеге мыналар жатады:
1) қылмыстың нақты түрінің криминалистикалық сипаттамасы;
2) типтік тергеу жағдайларының сипаттамасы және тергеудің бастапқы және кейінгі кезеңдеріндегі тергеушінің әрекеттерін жоспарлау ерекшеліктері;
3) бастапқы тергеу әрекеттерінің және оған байланысты жедел-іздестіру іс-шараларының тактикасы туралы мәлімдеме;
4) кейінгі әрекеттер тактикасының ерекшеліктері.
Криминалистикалық сипаттама типтік көрініс болғандықтан, жеке, нақты қылмыстың сипаттамасы жоқ және болуы да мүмкін емес. Осы қылмыстың барлық маңызды белгілерін көрсететін сипаттама тек тергеу нәтижелерінің негізінде мүмкін болады.
Қылмыстың криминалистикалық сипаттамасы оқиғаның ықтималдық моделі болып табылады және осылайша ықтималды қорытындыларға - тергеу нұсқаларына негіз бола алады. Бұл ретте криминалистикалық сипаттама матрицаның бір түрі рөлін атқарады: ол нақты жағдайда үстіне қойылады және оның ықтималдық моделін құруға мүмкіндік береді.
Криминалистикадағы даулы мәселе - қылмыстың криминалистикалық белгілері мен дәлелдеуге жататын мән-жайлар арасындағы өзара байланыс мәселесі.
Кейбір криминологтар қылмыстық іс бойынша дәлелдеуге жататын мән-жайларды қылмыстың криминалистикалық сипаттамасымен алмастырады, бұл криминалистикалық сипаттама элементтері дәлелдеуге жататын мән-жайларға ұқсас деп есептейді.
Криминалистикалық сипаттамалардың мазмұны дәлелдеу пәнінің барлық элементтерін қамтуы керек
Қылмыстың криминалистикалық сипаттамасы тергеу әдістемесі құрылымының элементі болып табылады. Өзі-бұл өте күрделі, қабылдау үшін бірдей емес ұғым. Оның криминалистикалық Әдістемедегі және тікелей практикалық тергеудегі орнын, егер криминалистикалық Әдістеменің басқа ұғымдарының рөлімен нақты қырын өткізбесе, түсіну мүмкін емес. Оның қылмыстық іс бойынша дәлелдеу затына, тергеу жағдаяттарына, нұсқаларына, қылмысты тергеу міндеттеріне және т. б. қарым-қатынасын түсінугін қарастырамыз.
Қылмыстың криминалистикалық сипаттамасының дәлелдеу затына арақатынасы пікірталас болып табылады және бұл категориялардың тікелей өзара қарым-қатынасын ғана емес, сонымен қатар қылмыстарды тергеудің жеке криминалистикалық әдістемесінің құрылымын түсінуді де қозғайды.
Кейбіреулер қылмыстық іс бойынша дәлелдеу затын қылмыстың криминалистикалық сипаттамасының элементтеріне жатқызады және криминалистикалық сипаттама тергеу әдістемесінің негізі бола отырып, дәлелдеу затын анықтайды деп санайды.
Алайда, дұрыс, шамасы, басқа көзқарасты есептеу керек. Осы даулы мәселелерді шешу кезінде дәлелдеу пәні және қылмыстың криминалистикалық сипаттамасы әртүрлі жоспарлы ұғымдарды білдіреді. Қылмыстың криминалистикалық сипаттамасы қылмыс туралы оқу-жаттығудың криминалистикалық аспектісінің тиістілігі болып табылады және ол туралы криминалистикалық маңызды мәліметтер жүйесі (кешені) болып табылады. Дәлелдеу заты ұғымы сот дәлелдемелерінің теориясына жатады және қылмыстық іс бойынша дәлелдеуге жататын маңызды мән-жайлардың қажетті жиынтығын білдіреді.
Бұл криминалистикалық сипаттама қылмыстық іс жүргізу заңымен белгіленген формаларды, құралдарды және әдістерді пайдалану арқылы дәлелдеуге жататын фактілерді анықтауға және анықтауға арналған құқықтық емес, криминалистикалық сипаттағы ақпаратты көрсетуге арналған. Бұл ақпарат тергеуді тоқтата тұру, қылмыстық істі қысқарту туралы шешімдерді қабылдауға және іске асыруға ықпал етеді, тергеудің тактикалық, ұйымдастырушылық-әдістемелік міндеттерін және т. б. шешу кезінде пайдаланылады.
Бұл ретте дәлелдеу заты-бұл құқықтық құралдармен арнайы дәлелдеуді талап ететін нақты маңызды заңдық фактілердің заңмен анықталған жиынтығы. Дәлелдеу пәні ұғымы сот дәлелдемелерінің теориясына жатады және қылмыстық іс бойынша дәлелдеуге жататын маңызды мән-жайлардың қажетті жиынтығын білдіреді.
Криминалистикалық сипаттама мен дәлелдеудін арақатынасы: дәлелдеуге жататын мән-жайлар тізімі қылмысты тергеу барысында дәлелдеу қажет. Бұл ретте дәлелдеу затына енгізілмейтін болса да, практикада анықталуға жататын мән-жайлардың бар екенін ескеру қажет, өйткені оларсыз көптеген жағдайларда қылмыстық іс бойынша дәлелдеу затына кіретінін анықтау мүмкін емес. Осылайша, анықтауға және дәлелдеуге тиісті мән-жайлар тізбесі тұтастай алғанда қылмыстық іс бойынша тергеу және сот талқылауы үшін заң шығарушы айқындаған мақсатты қалыптастырады. Әрине, бұл мақсатқа қол жеткізу, негізінен тергеу кезінде анықтауға және анықтауға жататын мән-жайлар тізбесінен туындайтын міндеттер кешенін шешуге байланысты.
Бұл ретте дәлелдеу затының элементтері мен криминалистикалық сипаттаманың мәліметтері әртүрлі мақсатқа ие және ерекше функцияларды орындайды.
Криминалистикалық сипаттаманың мәліметтері, мысалы, қылмыс жасау тәсілі туралы қандай да бір қылмысты жасау және жасыру кезінде қалдырылуы мүмкін іздерді анықтауға мүмкіндік береді. Олар осы іздердің орналасуын неғұрлым ұтымды анықтауға, қылмыскер пайдаланған құралдар мен құралдарды орнатуға, осындай әрекеттерді орындай алатын адамдар шеңберіне және т. б. бағдарлауға мүмкіндік береді.
Криминалистикалық мінездеме қылмысты тергеу барысында дәлелденуі тиіс деген пікір дұрыс деп санауға болмайды. Қылмыстың жеке криминалистикалық сипаттамасы іс бойынша шындықты толық анықтау кезінде шын мәнінде анықталады, бірақ ешқандай дәлелденбейді. Айтылғанды қорытындылай келе, дәлелдеу пәні түпкі мақсатын анықтайды, криминалистикалық сипаттама нақты жолдар мен оған қол жеткізу тәсілдерін табуға көмектеседі.
Қылмыстың тергеу жағдайлары мен криминалистикалық сипаттамасы дербес криминалистикалық категориялар болып табылады. Олардың ешқайсысы басқа бөлігі емес. Олар қылмыс пен оны тергеуге байланысты өзара байланысты құбылыстарға қатысты. Криминалистикалық сипаттама-криминалистикалық маңызды ақпарат жүйесі (кешені), қылмыстың типтік белгілерін, қасиеттері мен белгілерін жалпылама түрде беретін өзіндік ақпараттық модель.
Оның мазмұны өзгермейді және нақты қылмысты ашуға және тергеуге қажеттілік пайда болғанға дейін пайда болады (яғни ол қылмыстық істі қозғау фактісіне қарамастан бар). Қылмысты тергеудің осы сәтіне тән тергеу жағдайын кез келген емес, белгілі бір сәтте тергеушіге белгілі қылмыс мән-жайларын құрайды. Ол, әдетте, қылмыстық іс қозғалған сәттен бастап ғана туындайды.
Нақты қылмыстың аралық криминалистикалық сипаттамасы осы санаттағы қылмыстың типтік криминалистикалық сипаттамасына сәйкес келмеуі мүмкін. Қылмыстың соңғы криминалистикалық сипаттамасы іс бойынша шындықты анықтау кезінде ғана, яғни тергеу (проблемалық) жағдайын анықтау бойынша әлі жоқ.
Тергеу нұсқалары негізгі орындардың бірін алады. Олар қылмыс белгілері анықталған сәттен бастап қажет болады. Кейбір авторлар олардың орнын мынадай түрде анықтайды: олар қылмысты тергеу міндеттері мен криминалистикалық сипаттаманы білу, сондай-ақ тергеу жағдайында көрсетілген қылмыс белгілері арасындағы себеп-салдарлық байланыста қылмыстарды ашу және тергеу кезінде болады. Яғни, қылмыстарды ашу және тергеу кезінде болжамдар криминалистикалық сипаттама білімі мен тергеу жағдайында көрініс табатын қылмыс белгілері арасындағы себеп-салдарлық байланыста болады деп айтуға болады.
Қылмыстың криминалистикалық сипаттамасының мазмұнына қылмыстық-құқықтық, криминологиялық және қылмыстың басқа да сипаттамаларының шегінен тыс орналасқан элементтер жатады.
Қазіргі уақытқа дейін криминалистикалық сипаттама элементтерінің саны туралы бірыңғай көзқарас жоқ. Қылмыстың криминалистикалық сипаттамасы элементтерінің толық тізбесін беру мүмкін емес, өйткені ол сондай-ақ криминалдық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.