Сократ, Платон философиясы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

1 СӨЖ: Үңгір аллегориясы: қазіргі оқылу

Орындаған: Балтабай Бағлан

Тобы: Тарих құқық негіздері

Жоспар

•Сократ Философиясы

•Платон Философиясы

•Үңгір аллегориясы

•Адам кайдан біледі?

•Философтың маңыздылығы

•Жанның үш бөлігі

•Пайдаланылған әдебиеттер

СОКРАТ ФИЛОСОФИЯСЫ

•Классикалық кезеңге Сократ, Платон, жатады.

•СОКРАТ (б. з. д. 469-339 жж. ) философия тарихында үлкен орыналады. Афина қаласының тұрғыны, философы ретіндекөптеген шәкірті болды. Олардың ішіндегі кең танымалы - Платон. Өзөмірінде бірде-бір жазба дерек қалдырмаған Сократтуралы мағлұматтар философия тарихшыларының еңбектері және оның шәкірттеріарқылы жетті. Мұның себебі, кітапқа «сұрақ қоюға болмайды», - деп, жанды пікірлесуді мәтіннен жоғары қояды.

•Сократтың пайымдауынша, адамның мәні - оның жандүниесінде, жаны - оның ойлауға деген қабілеті, парасаты, жүріс-тұрысы мен іс-әрекеті. Адамдыдене емес, сана ретінде түсіну, жан дүниесін тәрбиелеу қажет: «Сендерөз денелеріңді немесе байлықты, басқа заттарды біріншіойламаңдар, ең алдымен өз жан дүниелеріңді тәрбиелеп, тазалаңдар, өйткеніізгілік байлықтан емес, байлық пен басқаның бәрі ізгіліктен шығады», - дейді. Ол адамды өзін-өзі танушы өнегелі жан иесі деп түсінді.

•Сократтың ирониясы мен маевтикасы адамныңжан дүниесін жетілдірудің жолын көрсетеді. Ирония дегеніміз - талқыланып жатқан мәселе төңірегінде қарсылас адамға тұжырымдарының ішкіқайшылығын сұрақтар қою арқылы көрсетіп, ақырындаоны:

«Менің білетінім - ештеңе білмейтінім» деген ойға әкелу.

СОКРАТ ФИЛОСОФИЯСЫ

Маевтика - сұхбаттың екінші сатысы. Мұнда жоғарыда талданған мәселе жөніндегі пікірлерсалыстырылып, олардың ішіндегі ақиқатқа әкелетіндері таңдалады, дүниегеақиқат келеді.

Сократ тәсілін жете зерттеді. Оның басты мақсаты - ақиқатқа қол жеткізу. Ақиқатқа сұхбаттан алынатын, түсіктердің мазмұнын нақтылауда пайда болатын, адам пікірінебағынышсыз объективтік білім деп қарады.

Материалдық әлемгеқатынасында ол - агностик, өйткені сыртқы ортаны тану мүмкін емес. Оның орнына адамның жанын түсінуге жол ашық, оны танудыңөзіндік философиялық мәні болады.

Жақсылық пен жамандық шекарасын ажыратқан ол адамның рақымшыл мінез-құлық ережесінің болатынын дәріптеді. Бақыт пен рақымшылдық бірдей, зұлымдық жақсылықты білмеуден туындайды.

«Өзіңді өзің таны» - Сократ үшін барлық адамға ортақ рақымшылдықты табуды білдіреді. Яғни сенің рухыңа және денеңе не керек екендігін анықтау.

ПЛАТОН ФИЛОСОФИЯСЫ

◾Сократтың оқушысы ұлы ойшыл Аристокл (б. з. д. 427-347 жж. ) өзінің кең жауырынды болғаны үшін Платон (кеңжауырынды) деген лақап атқа ие болған. Өз өмірінде 34 диалог түрінде еңбек жазған және олар біздің күнімізге толықжеткен. Негізгі еңбектері: «Сократты жоқтау», «Критон», «Мемлекет», «Федон», «Парменид», «Софист», «Заңдар» т. б.

Ол сезімнен тыс және оны тек қана ұғынатын ақылмен түсінуге болатынын айтады. Бұл әлем - «физикалық ғаламнан жоғары тұрған өзіндік ой», ой әлемі мәңгі және өзгеріссіз.

◾Платонның танымтеориясы бойынша, адамның туа біткен санасы болады, еске түсіруарқылы ол өзіне әлемді ашады. Затты өзінің барлық көріністерімен танудан бұрын, - дейді Платон, - заттардың мағынасын білу, демек ойды ақылмен пайымдау керек.

◾Платонның түсінігінше, таным екі сатыдан тұрады. Танымбастапқыда таза жанмен жүзеге асырылады, өйткені ол дене дүниегекелгенше бәрін көреді. Денеге орналасқан жан адамның жетілуі барысындабұрын көрген өзінің білімдерін еске түсіреді. Платон мүмкіндігі болғаншасезім мүшелерінен гөрі тура жанға назараударуға кеңес береді. Мұны сөздің көмегімен істеуге болады, - деп есептейді Платон, - ал еске түсірудің негізгітәсілі - диалектика, сұхбат.

Платон - объективтік идеализмнің мазмұнын толық көрсетіп, ғылымға енгізген бірінші грек философы.

“Идея” - Платон философиясының басты ұғымы. Оның мәні: ой, идея, түсінік, сана әлемдерінің заттар әлемімен салыстырғанда алғашқы болатындығының мойындалуында.

ПЛАТОН ФИЛОСОФИЯСЫ

◾Адам жан мен тәнніңбірлігінен тұрады. Тән - жан үшін түрме, қапас, ол өмірдің келеңсіздіктерін, қастандықтытуындатады, егер жан тән құмарлығын қанағаттандыру үшін онымен бітісіп кететін болса, ол жанның өліміне әкеледі. «Жанғақамқорлық», тазару оның өнегелі өзгерісіне әкелетін ақыл танымыдеңгейінде мүмкін болады.

◾Платон жанды жегілгенкүймемен салыстырады: бір ат ой, сана әлемінеұмтылса, екіншісі жерге тартады. Парасат осы екі ұмтылысты теңестіреді.

◾Платон адам жанынүш категорияға бөледі: парасат; ерік, құмарлықжәне сұқтану, ындын.

◾Парасатты жан иелері - «данышпандар», философтар. Олар жандарының табиғатына қарай игіліктімемлекетке талпынады, сондықтан олардың басты атқаратын қызметі - мемлекет басқару. Саясат дегеніміз - тек философтар ғана айналысатынжанды құтқарудың өнері. Олар парасатты жанның иесі, , игіліктің жоғарғы құндылықболатынын біледі.

◾Ерікпен құмарлық басым жандар - күзетші, жауынгер, әскерилер. Өздерінің ерік, күш, жаужүрек қасиеттеріне байланысты, бұл адамдардың атқаратын табиғиқызметі - мемлекетті қорғау.

◾Жанның сұқтануы, ындын - материалдық және сезімдік ләззат алуға ұмтылу түріниеленген адамдар - шаруалар, сатушылар, қолөнершілер. Қоғамның жүйелідамуын қамтамасыз ету үшін бұлардың мақсатын қадағалап, іс-әрекеттеріншектеп, реттеп отыру керек.

◾Платон тұрғызған ең жоғарғы мемлекетте адам жан түрлерінебайланысты құрылымға бөлінеді және тек өздеріне ғана тиісті қызметтердіатқарады. Философтар мұндай мемлекетте қоғамды басқарып, еңжоғарғы сатыда тұрады.

Үңгір аллегориясы

Платон бізді қоршаған заттардың мәнін солар туралы терең ойлағанда, соларды өзіміздің ақыл-ойымызбен игергенде ғана түсінетінімізге сенімді болды. Бұл біршама қиын шаруа және аз ғана уақыт ішінде жузеге асыру мүмкін емес. Платон нақты дүние біздің қабылдауымыз бен түсінуімізден сыртқары жатқанын көрсеткісі келді. Платонның ойынша, адамдардың басым көпшілігіне қоршаған ортаны алғашқы сәтте қалай байқаса, сол күйінде қабылдау дағдысы тән. Платон мұны қанағат тұтпады. Ол қарапайым адамның әдеті саналатын қандай да бір объектінің сыртқы қасиеттерін бейқам да үсгірт қабылдау дағдысы мен философтың әдісі саналатын нақты дүниенің мәні туралы терең пайымдау дағдысы арасындағы айырмашылықтарды көрсетуге ұмтылды. Платон хикаяны баяндады. Кейде ол «игі өтірік» деп көрсетіледі. Бұл - осы хикая қоспасыз шындық емес, бірақ жағдайдың қалай болғанын көрсетеді деген сөз. «Үңгір аллегориясы» деген осы. Платон адамдардың көбі үңгірдегі адамдарға ұқсайтынын айтады. Олар үңгірдің артқы қабырғасына қарайды. Адамдардың артында аласа қабырға бар. Заттардың бәрі соны жағалай орналасқан. Осы аласа қабырғаның арғы жағында от жанып тұр. Үңгір қабырғасына қарсы отырған адамдар не көреді? Олар үңгірдің артқы қабырғасына осы заттардан түскен көлеңкені көреді. Бірақ бұлай емес қой. Заттардың қандай екенін көру үшін адам күн сәулесі түсіп тұрған жерге шығуға тиіс. Бірақ біздің жарыққа шыққымыз келе ме? Адамдардың көбі үңгірде отыра беруге үйреніп алған. Олар сыртқа шығуға қорқады. Өздеріне салсаңыз, олар аса жайлы жерде отыр. Оларға нақты дүниенің сыртқы белгілері жеткілікті. Олар заттарды шынайы күйінде көргісі келмейді. Олар көздеріне күн сәулесінің шағылысқанын қаламайды. Нақты дүниенің сыртқы белгілерін қабылдау мен олардың шынайы мәнін саналы түрде үғыну үшін өмірін сарп етуге дайын философтар ғана - тіпті өздері алғашқыда елестеткендей болмаса да, жарқыраған Күн астында әлемді өз бейнесінде көретін адамдар

Адам қайдан біледі?

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.