Адамға қарсы қылмыстар
РЕФЕРАТ
Жеке адамға қарсы қылмыстар-бұл Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінде қарастырылған азаматтардың жеке құқықтарына қарсы бағытталған қауіпті әрекеттер тобы. Жеке адамға қарсы қылмыстар тобына өмір мен денсаулыққа қарсы қылмыстар кіреді. Осы бітіру жұмысында мен ҚР ҚК Ерекше бөліктегі адам өміріне қарсы қылымыстар жайлы айттатын боламын.
Заң үстемдігін құру және қазақ қоғамын демократияландыру, жалпыадамзаттық құндылықтардың, ең алдымен адамның өмірі мен денсаулығының басымдығын тануды қамтиды. Қазіргі жағдайда қылмыскерлерді анықтау және жазалау, жеке адам мен мемлекеттің қауіпсіздігіне төнетін қатерлерді еңсеру үшін, қылмыстық-құқықтық мүмкіндіктерді ұтымды пайдалану керек. Ежелгі дәуірден бастап бүгінгі күнге дейін, өмір мен денсаулыққа қарсы қылмыстар ең ауыр және қатаң жазаланатын әрекеттер болып саналады. Мұндай бағалаулар, қол сұғу объектісінің қаншалықты маңызды екендігіне және қылмыстың қоғамдық қауіптілік дәрежесіне байланысты. Адам мен оның өмірі-табиғат сыйлаған ең маңызды құнды сыйлық.
Қазақстан Республикасының Коституциясының 1-бабында ең басты қазына-адам және оның өмірі, құқықтары мен бостандықтары,-деп мемлекетіміз жариялады. Адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын тану, сақтау және қорғау - мемлекеттің басты міндеті. Алайда, іс жүзінде азаматтардың құқықтары мен бостандықтары жиі бұзылады.
Осыған байланысты Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің маңызды міндеттерінің бірі-адамды, оның құқықтарын, бостандықтары мен мүдделерін қылмыстық қол сұғушылықтан қорғау, сондай-ақ олардың ең қауіптілерінің жолын кесу және тиісті жаза тағайындау болып табылады. Мемлекет пен қоғам үшін жеке тұлғаны жан-жақты қорғаудың маңыздылығын анықтап Қазақстан республикасының Қылмыстық кодексінің Ерекше бөлігі "жеке адамға қарсы қылмыстар" I бөлімінен басталатындығын айқындады. Қылмыстардың осы бөліміне кіретін жалпы объект-бұл жеке тұлға, жеке тұлғаның мүдделері-ең маңыздыдан (адам өмірі мен денсаулығы) маңыздылығы төмен (жала жабу, қорлау және т .б.) мүдделерге дейін.
Адам өміріне қол сұғу ең ауыр және қауіпті қылмыстардың бірі болып табылады, өйткені олар маңызды әлеуметтік құндылыққа - адам өміріне түзетілмейтін (қайтарылмайтын) зиян келтіреді. Соңғы жылдары мемлекетімізде қылмыстарды, оның ішінде жеке адамға қарсы қылмысты қарайтын болсақ, бұл қылмыстардың жылдан-жылға күрт өсуін аңғарамыз. Қазірғі таңда қоғамның даму бағытының өзгеруіне байланысты, қауіпті және қатыгез әдістерді қолдану, пайдакүнемдік себептермен туындаған кісі өлтірулердің көбеюі және т. б. қылмыстар көбейді. Осыған орай жеке адамның өмірі мен денсаулығына қарсы қылмыстар күн санап өсіп жатыр.
Кісі өлтіру-бұл басқа адамның өмірін қасақана немесе абайсызда айыруды көздейтін заңсыз әрекет. Кісі өлтіру белгілерінің бірі зорлық сипатындағы өлім, бірақ кейде зорлық сипатындағы өлім заңды болуы мүмкін, мысалы, өлім жазасы туралы үкімді орындаған жағдайда.
Дәрігерлер адам өмірін, баланың ана құрсағынан шығып, анасының денесінен бөлініп шығу сәтінен басталатындығы жайлы айттады. Демек, адамның өмірі, баланың денесіне тікелей физикалық әсер ету мүмкіндігі пайда болған кезде басталады. Табиғи босану басталғанға дейін, ана құрсағында жатқан баланы қасақана өлтіру, қылмыстық түсік деп саналуы керек .Өлімнің орын алуы ғылымда даулы мәселе, қазіргі заманғы медицина оның шекараларын одан әрі алыстатты, демек қылмыстық құқық ғылымындағы анықтамалар және одан кейінгі сот медицинасындағы анықтамалар да өзгереді.
КСРО Денсаулық сақтау министрлігінің 1977 жылғы 23 наурыздағы № 225 "Бүкілодақтық органдарды консервациялау орталығының жұмысы туралы" бұйрығында айтылған: "биологиялық өлім (яғни тұтас организмнің қайтымсыз жойылуы) мынадай белгілердің жиынтығы негізінде тіркеледі:
- жүрек қызметінің тоқтауы (ірі артерияларда пульстің жоғалуы);
- тыныс алуды тоқтату;
- орталық жүйке жүйесінің функцияларын жоғалту. Көрсетілген биологиялық өлім критерилері, жүректің терең мұздау жағдайының салдарынан тоқтады деуге, қисынсыз болып табылады.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексі күшіне енген сәттен бастап қылмыстық заңнама да, кісі өлтіру басқа адамға қасақана өлім келтіру деп түсініле бастады. Бұрынғы Қылмыстық Кодексте-де "абайсызда кісі өлтіру "қылмысының құрамы қолданыстағы "абайсызда қазағаға ұшырату" қылмысымен сәйкес келеді (ҚР ҚК 104-бабы).
Кісі өлтірудің объективті жағы басқа адамға өлім келтірумен сипатталады және үш элементтен тұрады: А) әрекет (әрекет немесе әрекетсіздік); б) адамның биологиялық өлімі түріндегі, қылмыстық салдар; в) әрекет пен атаулы салдар арасындағы себепті байланыс.
Өлтіру әрекеті- субъектінің белсенді әрекеті болуы мүмкін; әрекет (мысалы, ату, пышақ, тұншықтыру және т.б.), ал кейбір сирек жағдайларда пассивті мінез-құлық-әрекетсіздік (мысалы, анасы жаңа туған туылған баладан құтылу үшін, баланы әдейі тамақтандырмауы). Субьектінің әрекетімен басталады және қылмыстық зардаптық нәтижемен аяқталынады. Өмірден айыруға әкеп соғатын әрекет, көбінесе жәбірленушіге физикалық әсер ету болып табылады. Дегенмен, бұл қылмыс психикалық әсер ету арқылы жасалуы мүмкін, бірақ бұл іс жүзінде өте сирек кездеседі. Мысалы, ауыр жүрек ауруынан зардап шеккен адамға қасақана терең психикалық жарақат салу, кәмелетке толмағанның немесе өз-әрекетіне өзі жауап бере алмайтын адамды өзін-өзі өлтіруіне итермелеу.
Субъективті жағы-қылмыстың ішкі мәні. Яғни, бұл адамның кінәсімен, ниетімен, мақсатымен және эмоцияларымен сипатталатын әлеуметтік қауіпті әрекетке психикалық қатынасын білдіреді.[7; 63б] Субъективті жағынан кісі өлтіру қасақана кінәмен сипатталады. Ниет тікелей немесе жанама болуы мүмкін. Қылмыс жасау кезіндегі мақсаттар, мотивтер, эмоциялар әртүрлі болуы мүмкін, олардың кейбірін заң ҚК-нің 99-бабының 2-бөлігінде, 100-103-бабында кісі өлтірудің білікті және артықшылықты құрамын құру кезінде де ескереді.
Адам өлтіру және ауырлататын мән-жайларда адам өлірудің субьектісі- 14 жастан асқан азамат. Жеңілдетеін жағдайда кісі өлтірудің субьектісі-16 жасқа толған азамат. Кісі өлтірудің жауаптылықты жеңілдетін түрінің субьектісі- Қазақастан Республикасының Қылмыстық кодексінің 104-бабында Абайсызда қазаға ұшырату - кәсіби міндеттерін атқаратын адам, сондай-ақ Қазақастан Республикасының Қылмыстық кодексінің 100-бабы Ананың жаңа туған нәрестені өлтіруі бойынша қылмыстың ерекше субъектісі жаңа туған нәрестенің анасы болып табылады.
Қылмыстық кодекстің 99-бабының 2 бөлігін қолдану үшін, кінәлінің іс-әрекетінің субъективті жағын терең талдау қажет. Адамның белгілі бір жәбірленушіні өлтіру үшін өзі таңдаған әдісінің, яғни айналасындағы адамдар үшін нақты қауіпті екендігін түсінгенін дәлелдеу қажет.ҚК-нің 99-бабы 2-бөлігінің екі және одан да көп тармақтарында көзделген ауырлататын мән-жайлар кезінде жасалған кісі өлтіру осы тармақтардың барлығы бойынша саралануы керек. Мұндай жағдайларда жаза әр тармақ бойынша бөлек жаза болып жеке тағайындалмауы керек, бірақ жаза тағайындау кезінде бірнеше ауырлататын жағдайлардың болуын ескеруіміз қажет.
Адам өлтіруді жалпы қауіпті түрде жасалуын қарастырамыз.
Жалпы қауіпті әдіс деп қылмыскер үшін саналы түрде өзі өлтіруге көздеген жәбірленушіге ғана емес, кем дегенде тағы бір адамға қауіп төндіретін бір адамның өмірінен қасақана айыру түсініледі. Өлтірудің ең көп таралған жалпы қауіпті әдістері- жарылыс, үй-жайларды өртеу, бұл жерде қылмыскердің құрбандарынан басқа адамдар, адамдар көп жиналатын жерлерде оқ атулар, су мен тамақты улау, оны кем дегенде екі адам пайдалануы. Сот тәжірибесінде қаруды қолдану адам өлтірудің жалпы қауіпті әдісі болып табылады. Мысалы, Жоғарғы Сотының 2011 жылғы 10 ақпандағы қаулысында Довыденко жалпы қауіпті жолмен кісі өлтіруге оқталу үшін сотталғаны көрсетілген ... Довыденко қорғаныс гранатасын заңсыз сақтап, өзінің тұрғылықты жерінде өзінің әйелімен жеке өшпенділік салдарынан жанжалдасып, оны өлтірмекші болған. Қылмыскер Жұбайы Е. мен оның қызы К. көрсетілген гранатаны жәбірленушілер жатқан бірінші қабаттың алаңына әдейі лақтырған, бірақ олардың өлімі болған жоқ, өйткені олар кіре берістен жүгіріп шығып, есікті жауып тастап, өздері аман қалған.
Довыденко өзінін әрекетін толық ұғынған және айналасына қандай зардап шектіретінін алдын ала біліп, саналы түрде жасаған соң, сот оны осы тармақпен саралап отыр.
Егер кінәлі қолданған кісі өлтірудің жалпы қауіпті әдісінің нәтижесінде, ол таңдаған жәбірленушінің ғана емес, сонымен бірге басқа адамдардың да өлімі болса, бұл әрекетті Қылмыстық кодекстің 99-баптың 2-бөлігінің "6" тармағымен және 99-баптың 2-бөліктің "1" тармағымен де немесе 106, 107 баптарымен саралау керек.
Ерекше қатыгездікпен жасалған кісі өлтіруді қарастырамыз.
"Азаптау" және "қинау" терминдері мағынасы жағынан жақын, бірақ бірдей емес. ҚР ҚК 146-бабына сәйкес азаптау деп жәбірленушіге белгілі бір мақсаттар үшін, физикалық немесе жәбірленушіге белгілі бір мақсатпен моральдық азап шектіру, субъектіге қажетті ақпаратқа (айғақтарға) қол жеткізу үшін жәбірленушіні ерекше қатал жазалау және т. б. Қылмыстық кодекстің 110-бабы- қинау, жәбірленушінің физикалық және психикалық азап кетіру деп түсіндіріледі.
Осылайша, екі ұғым да, ең алдымен, адамның денесіне немесе психикасына немесе екеуіне де әсер етеді деп айтуға болады. Бұл жәбірленушіге келтірілген физикалық ауырсынуды ғана емес, сонымен бірге жәбірленушінің денесіне өмірінен айыру үшін, аяусыздық тәсілдерінен болатын ерекше физикалық азапты білдіреді. Мысалы, дене жарақаттарын көп мөлшерде салу деп санауға болады, олардың әрқайсысы өлімге әкелмейді, бірақ әр-қайссы жәбірленушіге ерекше физикалық азап шектіреді. Бірақ заң да, оның заңды түсіндірмесінде де, Жоғарғы Сотта да дене жарақаттарының көп болуы туралы нақты түсінік бермеген. Бұл нақты жағдайға байланысты анықталатын мәселе. Мысалы, облыста болған сот практикасы, атап айтқанда, жәбірленушінің өмірлік маңызды органдарында локализацияланған бес кесілген жараларды қолдануды ерекше қатыгездік деп сараланды. Сонымен бірге, Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотының сот практикасына шолуда көрсеткендей, көп мөлшерде дене жарақатын келтіру, кісі өлтіруді ерекше қатыгездікпен жасалған деп тануға негіз бола алмайды...
Көріп отырғанымыздай, осы мәселе бойынша нақты сот тәжірибесі әлі өндірілмеген, яғни ұрып-соғудың максималды шегі әр-түрлі болуы мүмкін. Соңғы жарақаттың немесе соңғыларының бірінің қайссысы, өлімге әкелгенін анықтау өте маңызды, өйткені ол жарақаттың барлығы адам тірі кезінде салынған жарақаттар. Сонымен бірге жәбірленушіге қолданылатын азаптау немесе қинау уақытын белгілеу, қылмыстың біліктілігіне әсер етуі мүмкін. Сонымен, егер бұл әрекеттерді кінәлі жәбірленушінің өмірін қию әдісі ретінде пайдаланса, 99-баптың 2-бөлігінің 5 тармағымен қылмысты саралаймыз.
Егер ол адам өлтіруге оқталу алдында жүйелі түрде жасалса және өмірден айыру мақсатын көздемесе, содан кейін кенеттен жасалған қасақана ерекше қатыгездікпен адам өлтірумен аяқталса, субъектінің іс-әрекеттері қылмыстардың жиынтығы бойынша саралануы керек: 110-бап және 99-баптың 2-бөлімінің "5" тармағымен сараланады.
Ерекше қатыгездік деп бір жарақат салу (немесе бірнеше) деп санауға болады, содан кейін кінәлі, жәбірленушінің қанының тоқтаусыз құйылып жатқанын көріп, оған қасақана көмек көрсетпейді және оны басқа адамдарға жасауға мүмкіндік бермейді, жәбірленуші үшін осындай ауыр жолмен оның өмірін қиюды қалайды. Өлтірудің ерекше қатал әдістерінің қатарына жәбірленушіні тамақ, су, суық бөлмеде ұзақ уақыт ұстау (цемент едені бар жертөле, тоңазытқыш, рефрижератор тоңазытқыш және т.б.) жатады. Жәбірленушіні қайтыс болмай жатып, тірі кезінде қадір-қасиетін қорлайтындай да жәбір көрсету , ерекше қатыгездіктің көрінісі болып саналады. Мазақ ету - моральдық ұғым, қорлау терминімен синоним, бірақ моральдық салаға көбірек қатысты. Жәбірленушіні мазақ ету дегеніміз-дөрекі әрекетпен қорлау, адамның қадір-қасиетін ауызша да, іс-әрекетпен де қорлау деп түсіну керек. Мұндағы мақсат- ерекше келемеж арқылы, адамды өмірден айыру. Мазақтау жәбірленушіге тән ғана емес, сонымен бірге моральдық азап тартуға, осы жағдайда өлтірушіге қарсы тұра алмайтын намысшыл, тәуелсіз адамды қорлауда жатады.
Мазақтау, атап айтқанда: жәбірленушіні соқыр ету, дене бөліктерін кесу, кастрация, ұзақ уақыт азап келтіру және т.б. Мұндай адамға ауызша әсер етуді, қасақана өмірден айырудың ерекше қатыгездік тәсілі деп тануға болады, кінәлі адам бұл адамның осы аурулардан зардап шегетінін түсінді және психикасы мен еркіне әсер ету арқылы кісі өлтіруді қалады.
Аса қатыгездік жәбірленушіге психикалық әсер еткенде де көрінуі мүмкін және мұндай әсер "мазақ ету"ұғымына ұқсас бірақ бірдей емес. Аса қатыгездікпен жасалған кісі өлтіруді, қылмыс құрамының объективті жағын сипатттайтын, қылмысты ауырлататын мән-жайлардың белгілері ретінде қарастыру керек (Қылмыстық кодекстің 2-бабының 99-бөлігінің "5" тармағы). Құқық қорғау органдарының қызметкерлері, осы қылмысты Қылмыстық-құқықтық бағалау кезінде, осы ерекше қатыгездік белгілерін дұрыс анықтауға байланысты көптеген қиындықтарға душар болады.Заңнамалық деңгейде қылмыстық қудалау институты ерекше қатыгездікпен жасалған кісі өлтіруді саралау кезінде, адамның жасаған қылмысына субъективті көзқарасын дәлелдеуге басты назар аударады. Бұл көзқарас Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сот Пленумының жекелеген шешімдерінде де бекітілген. Сонымен, Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотының Пленумы адам өмірі мен денсаулығына қарсы кейбір қылмыстық құқық бұзушылықтарды саралау туралы қаулысында кісі өлтіруді ерекше қатыгездікпен жасалған деп тану үшін, кінәлінің ниеті ерекше қатыгездікпен кісі өлтіруді қамтығанын анықтау қажет делінген. Құқық қорғаушы мәселені шешуге байланысты Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 99-бабының 2-бөлігінің 5 тармағына сәйкес әрекетті саралау қиындықтарға соқтырады, ерекше қатыгездікпен кісі өлтіру ниеті қылмыскердің ниеті шынымен де кісі өлтіруді ерекше қатыгездікпен жасауды қамтығанын анықтау қажет. Іс жүзінде кінәлінің кісі өлтірудің ерекше қатал әдісіне субъективті қатынасын анықтау, көбінесе қылмыстық заңнаманы қолдануда белгілі бір қиындықтар туғызады.[14; 33б]
Іс жүзінде, кісі өлтірудің "ерекше қатыгездікпен жасалған" деген біліктілік белгісін дұрыс қолдану үшін, оның ерекше қатыгездікпен жасалғанын растайтын фактілерді немесе адамның кісі өлтіру фактісін тануға мүмкіндік беретін объективті немесе субъективті сипаттың басқа белгілерінің болуын көрсететін жағдайларды анықтаумен қатар, бұл жағдайда қарастырылған қылмыстың құрамын да талдау қажет ҚР ҚК 99-бабының 2-бөлігінің "4" тармағымен, және ең алдымен оның субъективті жағының белгілерін . Әрбір нақты жағдайда кінәлінің психикалық көзқарасын оның іс-әрекетте көрсеткен жауапкершілікті ауырлататын ерекше қатыгездікке ғана емес, сонымен бірге оның қылмыстық әрекеттерінің салдарын да анықтау керек.
Ғылыми әдебиеттерде кісі өлтірудің ерекше қатыгез әдісіне субъективті көзқарастың екіұштылығына байланысты бұл мәселені шешуге бағытталған бірқатар пікірлер пайда болды. Бүгінгі таңда қылмыстық-құқықтық әдебиеттерді талдау теоретиктер арасында, тікелей немесе жанама ниет түрінде ерекше қатыгездікпен кісі өлтіру кезінде кінәлінің субъективті қатынасына қатысты бірлік жоқ екенін көрсетеді.
Кінәлінің кісі өлтіруге және ерекше қатыгездіктің көрінісіне, субъективті қатынасын талдау кезінде келесі негізгі ұстанымнан бастау керек: Айрықша қатыгездікпен кісі өлтіру кезінде кінәлі адам екі ниетпен әрекет етеді деп айта аламыз ба? яғни, бірі - өлімге қатысты, екіншісі - өз әрекетінің ерекше қатыгездігіне байланысты?. Бұл мүмкін емес сияқты, өйткені мұндай көзқарас қылмыстық құқықтағы кінә туралы ілімнің негіздеріне қайшы келеді. Бір қылмыс жасаған кезде ниеттің екі түрі болуы мүмкін емес. Мысалы: қылмыскер жәбірленушінің өмірлік маңызды мүшелеріне, мысалы, аяғы мен қолына бірнеше рет соққы жасау арқылы жәбірленушінің өліміне әкеп соғуы мүмкін. Бұл ретте қылмыскер жәбірленушіге өлім тілемеуы немесе ерекше азап пен азаптау фактісін түсіне отырып, жәбірленушіге немқұрайлы қарауы мүмкін.
Қылмыстың материалдық элементтеріне қатысты ниет, субъектінің қылмыстың жасалу тәсілі мен жағдайларына ғана емес, сонымен бірге салдарға (ерекше қатыгездікпен өлтіру жағдайында - жәбірленушінің өліміне) қатынасын да қамтиды, өйткені ниетті тікелей және жанама түрде бөлуге негіз болатын ерікті элемент. Орындаушының ниеті ерекше қатыгездікпен кісі өлтіруді қамтыды және ол жәбірленушінің өлімін қалаған немесе оның өліміне саналы түрде жол берді.
Р. М. Раджабов ерекше қатыгездікпен және жанама ниетпен кісі өлтіру мүмкіндігін жоққа шығармайды, өйткені заңда, ерекше қатыгездікпен кісі өлтіруді жанама ниетпен жасалған деп анықтауға тыйым салатын ешқандай шектеулер жоқ . Сонымен қатар, сот практикасын талдау Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 99-бабының 2-бөлігінің тармағы бойынша жасалған әрекеттерді, яғни орындаушының өлімге қатысты жанама ниетімен ерекше қатыгездікпен жасалған кісі өлтіру ретінде саралау мүмкіндігін көрсетеді. Соңғы жайт орын алуы мүмкін, егер қылмыскер жәбірленушінің өмірлік маңызды мүшелеріне, мысалы, аяғы немесе қолымен көптеген соққылар жасаған кезде. Сонымен бірге, қылмыскер жәбірленушінің өлімін қаламауы мүмкін, бірақ жәбірленушіге ерекше азап пен қайғы-қасірет келтіру фактісін түсініп, оған немқұрайды қарайды.
Жоғарыда айтылғандар Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 99-бабының 2-бөлімінің тармағында да, адамның іс-әрекетін саралаудың нақты критерийінің жоқтығын көрсетеді. Демек, құқық қорғау органының қызметкерлері, Адам өмірі мен денсаулығына қарсы кейбір қылмыстық құқық бұзушылықтарды саралау туралы қаулыны басшылыққа ала отырып, кісі өлтіруді тікелей және жанама ниетінен ерекше қатыгездікпен жасалған деп саралау кезінде , әділ жаза тағайындау тұрғысынан жасалған әрекетті бағалау кезінде үлкен қателіктер жіберіп жатады. Біздің ойымызша мұндай қателіктер жібермес үшін, адам өлтіруде ерекше қатыгездікпен жасалған мотивін анықтап және осыған байланысты оны жасау әдісі таңдалғанын анықтау керек. Жасалған қылмыстық әрекеттің мотиві, кінәмен қатар, кісі өлтірудің субъективті жағын ерекше қатыгездікпен сипаттайтын жағдайлар арасында маңызды рөл атқарады. Мұндай кісі өлтірудің себептері соншалықты әр түрлі, сондықтан қылмыстың себептерін терең сараламай, осы саладағы қылмыстық заңның әсерін бағалау мүмкін емес. Мотивтер әр түрлі болуы мүмкін, мысалы, жеке дұшпандық, өзімшілдік, бұзақылық мотивтер, қызғаныш, басқа қылмыскерлерден алдында беделді сақтау немесе оларды қолдау, адамды өлтірудің немесе оған толық үстемдік етудің бейсаналық мотиві. Инструменталды мотивация қылмыстың өзіне бағынатын мақсатқа жету үшін қорқыту, басу құралы ретінде көптеген зорлық-зомбылық қылмыстарына тән, соның ішінде кісі өлтіру мақсаты болмаған немесе өлім шамадан тыс зорлық зомбылық салдарынан болған жағдайда.
Егер кінәлі қылмысты объективті түрде өте қатал түрде жасаса және жәбірленушіге ерекше азап келтірсе, бірақ белгілі бір себептерге байланысты қылмыстың бұл әдісін таңдаса, мысалы, белгілі бір жағдайда басқаша әрекет ете алмайтын болса, онда Қылмыстық кодекстің 99-бабының 2-бөлігі "5" тармағын қолданылмайды екен. Осыған байланысты, кісі өлтірудің ерекше қатыгездікпен жасалған деп саралау үшін, біріншіден, қылмыс жасау әдісі объективті түрде өте қатал, ауыр және екіншіден, қылмыскер қылмыс жасаудың осы әдісін таңдап, кісі өлтіру процесінде бұл жәбірленушіге ерекше азап пен қайғы-қасірет әкелетінін түсінген жағдайларда ғана орын алады.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 100-бабы бойынша нәресте өлтірудің үш түрін қарастырады:
... жалғасы
Жеке адамға қарсы қылмыстар-бұл Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінде қарастырылған азаматтардың жеке құқықтарына қарсы бағытталған қауіпті әрекеттер тобы. Жеке адамға қарсы қылмыстар тобына өмір мен денсаулыққа қарсы қылмыстар кіреді. Осы бітіру жұмысында мен ҚР ҚК Ерекше бөліктегі адам өміріне қарсы қылымыстар жайлы айттатын боламын.
Заң үстемдігін құру және қазақ қоғамын демократияландыру, жалпыадамзаттық құндылықтардың, ең алдымен адамның өмірі мен денсаулығының басымдығын тануды қамтиды. Қазіргі жағдайда қылмыскерлерді анықтау және жазалау, жеке адам мен мемлекеттің қауіпсіздігіне төнетін қатерлерді еңсеру үшін, қылмыстық-құқықтық мүмкіндіктерді ұтымды пайдалану керек. Ежелгі дәуірден бастап бүгінгі күнге дейін, өмір мен денсаулыққа қарсы қылмыстар ең ауыр және қатаң жазаланатын әрекеттер болып саналады. Мұндай бағалаулар, қол сұғу объектісінің қаншалықты маңызды екендігіне және қылмыстың қоғамдық қауіптілік дәрежесіне байланысты. Адам мен оның өмірі-табиғат сыйлаған ең маңызды құнды сыйлық.
Қазақстан Республикасының Коституциясының 1-бабында ең басты қазына-адам және оның өмірі, құқықтары мен бостандықтары,-деп мемлекетіміз жариялады. Адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын тану, сақтау және қорғау - мемлекеттің басты міндеті. Алайда, іс жүзінде азаматтардың құқықтары мен бостандықтары жиі бұзылады.
Осыған байланысты Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің маңызды міндеттерінің бірі-адамды, оның құқықтарын, бостандықтары мен мүдделерін қылмыстық қол сұғушылықтан қорғау, сондай-ақ олардың ең қауіптілерінің жолын кесу және тиісті жаза тағайындау болып табылады. Мемлекет пен қоғам үшін жеке тұлғаны жан-жақты қорғаудың маңыздылығын анықтап Қазақстан республикасының Қылмыстық кодексінің Ерекше бөлігі "жеке адамға қарсы қылмыстар" I бөлімінен басталатындығын айқындады. Қылмыстардың осы бөліміне кіретін жалпы объект-бұл жеке тұлға, жеке тұлғаның мүдделері-ең маңыздыдан (адам өмірі мен денсаулығы) маңыздылығы төмен (жала жабу, қорлау және т .б.) мүдделерге дейін.
Адам өміріне қол сұғу ең ауыр және қауіпті қылмыстардың бірі болып табылады, өйткені олар маңызды әлеуметтік құндылыққа - адам өміріне түзетілмейтін (қайтарылмайтын) зиян келтіреді. Соңғы жылдары мемлекетімізде қылмыстарды, оның ішінде жеке адамға қарсы қылмысты қарайтын болсақ, бұл қылмыстардың жылдан-жылға күрт өсуін аңғарамыз. Қазірғі таңда қоғамның даму бағытының өзгеруіне байланысты, қауіпті және қатыгез әдістерді қолдану, пайдакүнемдік себептермен туындаған кісі өлтірулердің көбеюі және т. б. қылмыстар көбейді. Осыған орай жеке адамның өмірі мен денсаулығына қарсы қылмыстар күн санап өсіп жатыр.
Кісі өлтіру-бұл басқа адамның өмірін қасақана немесе абайсызда айыруды көздейтін заңсыз әрекет. Кісі өлтіру белгілерінің бірі зорлық сипатындағы өлім, бірақ кейде зорлық сипатындағы өлім заңды болуы мүмкін, мысалы, өлім жазасы туралы үкімді орындаған жағдайда.
Дәрігерлер адам өмірін, баланың ана құрсағынан шығып, анасының денесінен бөлініп шығу сәтінен басталатындығы жайлы айттады. Демек, адамның өмірі, баланың денесіне тікелей физикалық әсер ету мүмкіндігі пайда болған кезде басталады. Табиғи босану басталғанға дейін, ана құрсағында жатқан баланы қасақана өлтіру, қылмыстық түсік деп саналуы керек .Өлімнің орын алуы ғылымда даулы мәселе, қазіргі заманғы медицина оның шекараларын одан әрі алыстатты, демек қылмыстық құқық ғылымындағы анықтамалар және одан кейінгі сот медицинасындағы анықтамалар да өзгереді.
КСРО Денсаулық сақтау министрлігінің 1977 жылғы 23 наурыздағы № 225 "Бүкілодақтық органдарды консервациялау орталығының жұмысы туралы" бұйрығында айтылған: "биологиялық өлім (яғни тұтас организмнің қайтымсыз жойылуы) мынадай белгілердің жиынтығы негізінде тіркеледі:
- жүрек қызметінің тоқтауы (ірі артерияларда пульстің жоғалуы);
- тыныс алуды тоқтату;
- орталық жүйке жүйесінің функцияларын жоғалту. Көрсетілген биологиялық өлім критерилері, жүректің терең мұздау жағдайының салдарынан тоқтады деуге, қисынсыз болып табылады.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексі күшіне енген сәттен бастап қылмыстық заңнама да, кісі өлтіру басқа адамға қасақана өлім келтіру деп түсініле бастады. Бұрынғы Қылмыстық Кодексте-де "абайсызда кісі өлтіру "қылмысының құрамы қолданыстағы "абайсызда қазағаға ұшырату" қылмысымен сәйкес келеді (ҚР ҚК 104-бабы).
Кісі өлтірудің объективті жағы басқа адамға өлім келтірумен сипатталады және үш элементтен тұрады: А) әрекет (әрекет немесе әрекетсіздік); б) адамның биологиялық өлімі түріндегі, қылмыстық салдар; в) әрекет пен атаулы салдар арасындағы себепті байланыс.
Өлтіру әрекеті- субъектінің белсенді әрекеті болуы мүмкін; әрекет (мысалы, ату, пышақ, тұншықтыру және т.б.), ал кейбір сирек жағдайларда пассивті мінез-құлық-әрекетсіздік (мысалы, анасы жаңа туған туылған баладан құтылу үшін, баланы әдейі тамақтандырмауы). Субьектінің әрекетімен басталады және қылмыстық зардаптық нәтижемен аяқталынады. Өмірден айыруға әкеп соғатын әрекет, көбінесе жәбірленушіге физикалық әсер ету болып табылады. Дегенмен, бұл қылмыс психикалық әсер ету арқылы жасалуы мүмкін, бірақ бұл іс жүзінде өте сирек кездеседі. Мысалы, ауыр жүрек ауруынан зардап шеккен адамға қасақана терең психикалық жарақат салу, кәмелетке толмағанның немесе өз-әрекетіне өзі жауап бере алмайтын адамды өзін-өзі өлтіруіне итермелеу.
Субъективті жағы-қылмыстың ішкі мәні. Яғни, бұл адамның кінәсімен, ниетімен, мақсатымен және эмоцияларымен сипатталатын әлеуметтік қауіпті әрекетке психикалық қатынасын білдіреді.[7; 63б] Субъективті жағынан кісі өлтіру қасақана кінәмен сипатталады. Ниет тікелей немесе жанама болуы мүмкін. Қылмыс жасау кезіндегі мақсаттар, мотивтер, эмоциялар әртүрлі болуы мүмкін, олардың кейбірін заң ҚК-нің 99-бабының 2-бөлігінде, 100-103-бабында кісі өлтірудің білікті және артықшылықты құрамын құру кезінде де ескереді.
Адам өлтіру және ауырлататын мән-жайларда адам өлірудің субьектісі- 14 жастан асқан азамат. Жеңілдетеін жағдайда кісі өлтірудің субьектісі-16 жасқа толған азамат. Кісі өлтірудің жауаптылықты жеңілдетін түрінің субьектісі- Қазақастан Республикасының Қылмыстық кодексінің 104-бабында Абайсызда қазаға ұшырату - кәсіби міндеттерін атқаратын адам, сондай-ақ Қазақастан Республикасының Қылмыстық кодексінің 100-бабы Ананың жаңа туған нәрестені өлтіруі бойынша қылмыстың ерекше субъектісі жаңа туған нәрестенің анасы болып табылады.
Қылмыстық кодекстің 99-бабының 2 бөлігін қолдану үшін, кінәлінің іс-әрекетінің субъективті жағын терең талдау қажет. Адамның белгілі бір жәбірленушіні өлтіру үшін өзі таңдаған әдісінің, яғни айналасындағы адамдар үшін нақты қауіпті екендігін түсінгенін дәлелдеу қажет.ҚК-нің 99-бабы 2-бөлігінің екі және одан да көп тармақтарында көзделген ауырлататын мән-жайлар кезінде жасалған кісі өлтіру осы тармақтардың барлығы бойынша саралануы керек. Мұндай жағдайларда жаза әр тармақ бойынша бөлек жаза болып жеке тағайындалмауы керек, бірақ жаза тағайындау кезінде бірнеше ауырлататын жағдайлардың болуын ескеруіміз қажет.
Адам өлтіруді жалпы қауіпті түрде жасалуын қарастырамыз.
Жалпы қауіпті әдіс деп қылмыскер үшін саналы түрде өзі өлтіруге көздеген жәбірленушіге ғана емес, кем дегенде тағы бір адамға қауіп төндіретін бір адамның өмірінен қасақана айыру түсініледі. Өлтірудің ең көп таралған жалпы қауіпті әдістері- жарылыс, үй-жайларды өртеу, бұл жерде қылмыскердің құрбандарынан басқа адамдар, адамдар көп жиналатын жерлерде оқ атулар, су мен тамақты улау, оны кем дегенде екі адам пайдалануы. Сот тәжірибесінде қаруды қолдану адам өлтірудің жалпы қауіпті әдісі болып табылады. Мысалы, Жоғарғы Сотының 2011 жылғы 10 ақпандағы қаулысында Довыденко жалпы қауіпті жолмен кісі өлтіруге оқталу үшін сотталғаны көрсетілген ... Довыденко қорғаныс гранатасын заңсыз сақтап, өзінің тұрғылықты жерінде өзінің әйелімен жеке өшпенділік салдарынан жанжалдасып, оны өлтірмекші болған. Қылмыскер Жұбайы Е. мен оның қызы К. көрсетілген гранатаны жәбірленушілер жатқан бірінші қабаттың алаңына әдейі лақтырған, бірақ олардың өлімі болған жоқ, өйткені олар кіре берістен жүгіріп шығып, есікті жауып тастап, өздері аман қалған.
Довыденко өзінін әрекетін толық ұғынған және айналасына қандай зардап шектіретінін алдын ала біліп, саналы түрде жасаған соң, сот оны осы тармақпен саралап отыр.
Егер кінәлі қолданған кісі өлтірудің жалпы қауіпті әдісінің нәтижесінде, ол таңдаған жәбірленушінің ғана емес, сонымен бірге басқа адамдардың да өлімі болса, бұл әрекетті Қылмыстық кодекстің 99-баптың 2-бөлігінің "6" тармағымен және 99-баптың 2-бөліктің "1" тармағымен де немесе 106, 107 баптарымен саралау керек.
Ерекше қатыгездікпен жасалған кісі өлтіруді қарастырамыз.
"Азаптау" және "қинау" терминдері мағынасы жағынан жақын, бірақ бірдей емес. ҚР ҚК 146-бабына сәйкес азаптау деп жәбірленушіге белгілі бір мақсаттар үшін, физикалық немесе жәбірленушіге белгілі бір мақсатпен моральдық азап шектіру, субъектіге қажетті ақпаратқа (айғақтарға) қол жеткізу үшін жәбірленушіні ерекше қатал жазалау және т. б. Қылмыстық кодекстің 110-бабы- қинау, жәбірленушінің физикалық және психикалық азап кетіру деп түсіндіріледі.
Осылайша, екі ұғым да, ең алдымен, адамның денесіне немесе психикасына немесе екеуіне де әсер етеді деп айтуға болады. Бұл жәбірленушіге келтірілген физикалық ауырсынуды ғана емес, сонымен бірге жәбірленушінің денесіне өмірінен айыру үшін, аяусыздық тәсілдерінен болатын ерекше физикалық азапты білдіреді. Мысалы, дене жарақаттарын көп мөлшерде салу деп санауға болады, олардың әрқайсысы өлімге әкелмейді, бірақ әр-қайссы жәбірленушіге ерекше физикалық азап шектіреді. Бірақ заң да, оның заңды түсіндірмесінде де, Жоғарғы Сотта да дене жарақаттарының көп болуы туралы нақты түсінік бермеген. Бұл нақты жағдайға байланысты анықталатын мәселе. Мысалы, облыста болған сот практикасы, атап айтқанда, жәбірленушінің өмірлік маңызды органдарында локализацияланған бес кесілген жараларды қолдануды ерекше қатыгездік деп сараланды. Сонымен бірге, Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотының сот практикасына шолуда көрсеткендей, көп мөлшерде дене жарақатын келтіру, кісі өлтіруді ерекше қатыгездікпен жасалған деп тануға негіз бола алмайды...
Көріп отырғанымыздай, осы мәселе бойынша нақты сот тәжірибесі әлі өндірілмеген, яғни ұрып-соғудың максималды шегі әр-түрлі болуы мүмкін. Соңғы жарақаттың немесе соңғыларының бірінің қайссысы, өлімге әкелгенін анықтау өте маңызды, өйткені ол жарақаттың барлығы адам тірі кезінде салынған жарақаттар. Сонымен бірге жәбірленушіге қолданылатын азаптау немесе қинау уақытын белгілеу, қылмыстың біліктілігіне әсер етуі мүмкін. Сонымен, егер бұл әрекеттерді кінәлі жәбірленушінің өмірін қию әдісі ретінде пайдаланса, 99-баптың 2-бөлігінің 5 тармағымен қылмысты саралаймыз.
Егер ол адам өлтіруге оқталу алдында жүйелі түрде жасалса және өмірден айыру мақсатын көздемесе, содан кейін кенеттен жасалған қасақана ерекше қатыгездікпен адам өлтірумен аяқталса, субъектінің іс-әрекеттері қылмыстардың жиынтығы бойынша саралануы керек: 110-бап және 99-баптың 2-бөлімінің "5" тармағымен сараланады.
Ерекше қатыгездік деп бір жарақат салу (немесе бірнеше) деп санауға болады, содан кейін кінәлі, жәбірленушінің қанының тоқтаусыз құйылып жатқанын көріп, оған қасақана көмек көрсетпейді және оны басқа адамдарға жасауға мүмкіндік бермейді, жәбірленуші үшін осындай ауыр жолмен оның өмірін қиюды қалайды. Өлтірудің ерекше қатал әдістерінің қатарына жәбірленушіні тамақ, су, суық бөлмеде ұзақ уақыт ұстау (цемент едені бар жертөле, тоңазытқыш, рефрижератор тоңазытқыш және т.б.) жатады. Жәбірленушіні қайтыс болмай жатып, тірі кезінде қадір-қасиетін қорлайтындай да жәбір көрсету , ерекше қатыгездіктің көрінісі болып саналады. Мазақ ету - моральдық ұғым, қорлау терминімен синоним, бірақ моральдық салаға көбірек қатысты. Жәбірленушіні мазақ ету дегеніміз-дөрекі әрекетпен қорлау, адамның қадір-қасиетін ауызша да, іс-әрекетпен де қорлау деп түсіну керек. Мұндағы мақсат- ерекше келемеж арқылы, адамды өмірден айыру. Мазақтау жәбірленушіге тән ғана емес, сонымен бірге моральдық азап тартуға, осы жағдайда өлтірушіге қарсы тұра алмайтын намысшыл, тәуелсіз адамды қорлауда жатады.
Мазақтау, атап айтқанда: жәбірленушіні соқыр ету, дене бөліктерін кесу, кастрация, ұзақ уақыт азап келтіру және т.б. Мұндай адамға ауызша әсер етуді, қасақана өмірден айырудың ерекше қатыгездік тәсілі деп тануға болады, кінәлі адам бұл адамның осы аурулардан зардап шегетінін түсінді және психикасы мен еркіне әсер ету арқылы кісі өлтіруді қалады.
Аса қатыгездік жәбірленушіге психикалық әсер еткенде де көрінуі мүмкін және мұндай әсер "мазақ ету"ұғымына ұқсас бірақ бірдей емес. Аса қатыгездікпен жасалған кісі өлтіруді, қылмыс құрамының объективті жағын сипатттайтын, қылмысты ауырлататын мән-жайлардың белгілері ретінде қарастыру керек (Қылмыстық кодекстің 2-бабының 99-бөлігінің "5" тармағы). Құқық қорғау органдарының қызметкерлері, осы қылмысты Қылмыстық-құқықтық бағалау кезінде, осы ерекше қатыгездік белгілерін дұрыс анықтауға байланысты көптеген қиындықтарға душар болады.Заңнамалық деңгейде қылмыстық қудалау институты ерекше қатыгездікпен жасалған кісі өлтіруді саралау кезінде, адамның жасаған қылмысына субъективті көзқарасын дәлелдеуге басты назар аударады. Бұл көзқарас Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сот Пленумының жекелеген шешімдерінде де бекітілген. Сонымен, Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотының Пленумы адам өмірі мен денсаулығына қарсы кейбір қылмыстық құқық бұзушылықтарды саралау туралы қаулысында кісі өлтіруді ерекше қатыгездікпен жасалған деп тану үшін, кінәлінің ниеті ерекше қатыгездікпен кісі өлтіруді қамтығанын анықтау қажет делінген. Құқық қорғаушы мәселені шешуге байланысты Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 99-бабының 2-бөлігінің 5 тармағына сәйкес әрекетті саралау қиындықтарға соқтырады, ерекше қатыгездікпен кісі өлтіру ниеті қылмыскердің ниеті шынымен де кісі өлтіруді ерекше қатыгездікпен жасауды қамтығанын анықтау қажет. Іс жүзінде кінәлінің кісі өлтірудің ерекше қатал әдісіне субъективті қатынасын анықтау, көбінесе қылмыстық заңнаманы қолдануда белгілі бір қиындықтар туғызады.[14; 33б]
Іс жүзінде, кісі өлтірудің "ерекше қатыгездікпен жасалған" деген біліктілік белгісін дұрыс қолдану үшін, оның ерекше қатыгездікпен жасалғанын растайтын фактілерді немесе адамның кісі өлтіру фактісін тануға мүмкіндік беретін объективті немесе субъективті сипаттың басқа белгілерінің болуын көрсететін жағдайларды анықтаумен қатар, бұл жағдайда қарастырылған қылмыстың құрамын да талдау қажет ҚР ҚК 99-бабының 2-бөлігінің "4" тармағымен, және ең алдымен оның субъективті жағының белгілерін . Әрбір нақты жағдайда кінәлінің психикалық көзқарасын оның іс-әрекетте көрсеткен жауапкершілікті ауырлататын ерекше қатыгездікке ғана емес, сонымен бірге оның қылмыстық әрекеттерінің салдарын да анықтау керек.
Ғылыми әдебиеттерде кісі өлтірудің ерекше қатыгез әдісіне субъективті көзқарастың екіұштылығына байланысты бұл мәселені шешуге бағытталған бірқатар пікірлер пайда болды. Бүгінгі таңда қылмыстық-құқықтық әдебиеттерді талдау теоретиктер арасында, тікелей немесе жанама ниет түрінде ерекше қатыгездікпен кісі өлтіру кезінде кінәлінің субъективті қатынасына қатысты бірлік жоқ екенін көрсетеді.
Кінәлінің кісі өлтіруге және ерекше қатыгездіктің көрінісіне, субъективті қатынасын талдау кезінде келесі негізгі ұстанымнан бастау керек: Айрықша қатыгездікпен кісі өлтіру кезінде кінәлі адам екі ниетпен әрекет етеді деп айта аламыз ба? яғни, бірі - өлімге қатысты, екіншісі - өз әрекетінің ерекше қатыгездігіне байланысты?. Бұл мүмкін емес сияқты, өйткені мұндай көзқарас қылмыстық құқықтағы кінә туралы ілімнің негіздеріне қайшы келеді. Бір қылмыс жасаған кезде ниеттің екі түрі болуы мүмкін емес. Мысалы: қылмыскер жәбірленушінің өмірлік маңызды мүшелеріне, мысалы, аяғы мен қолына бірнеше рет соққы жасау арқылы жәбірленушінің өліміне әкеп соғуы мүмкін. Бұл ретте қылмыскер жәбірленушіге өлім тілемеуы немесе ерекше азап пен азаптау фактісін түсіне отырып, жәбірленушіге немқұрайлы қарауы мүмкін.
Қылмыстың материалдық элементтеріне қатысты ниет, субъектінің қылмыстың жасалу тәсілі мен жағдайларына ғана емес, сонымен бірге салдарға (ерекше қатыгездікпен өлтіру жағдайында - жәбірленушінің өліміне) қатынасын да қамтиды, өйткені ниетті тікелей және жанама түрде бөлуге негіз болатын ерікті элемент. Орындаушының ниеті ерекше қатыгездікпен кісі өлтіруді қамтыды және ол жәбірленушінің өлімін қалаған немесе оның өліміне саналы түрде жол берді.
Р. М. Раджабов ерекше қатыгездікпен және жанама ниетпен кісі өлтіру мүмкіндігін жоққа шығармайды, өйткені заңда, ерекше қатыгездікпен кісі өлтіруді жанама ниетпен жасалған деп анықтауға тыйым салатын ешқандай шектеулер жоқ . Сонымен қатар, сот практикасын талдау Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 99-бабының 2-бөлігінің тармағы бойынша жасалған әрекеттерді, яғни орындаушының өлімге қатысты жанама ниетімен ерекше қатыгездікпен жасалған кісі өлтіру ретінде саралау мүмкіндігін көрсетеді. Соңғы жайт орын алуы мүмкін, егер қылмыскер жәбірленушінің өмірлік маңызды мүшелеріне, мысалы, аяғы немесе қолымен көптеген соққылар жасаған кезде. Сонымен бірге, қылмыскер жәбірленушінің өлімін қаламауы мүмкін, бірақ жәбірленушіге ерекше азап пен қайғы-қасірет келтіру фактісін түсініп, оған немқұрайды қарайды.
Жоғарыда айтылғандар Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 99-бабының 2-бөлімінің тармағында да, адамның іс-әрекетін саралаудың нақты критерийінің жоқтығын көрсетеді. Демек, құқық қорғау органының қызметкерлері, Адам өмірі мен денсаулығына қарсы кейбір қылмыстық құқық бұзушылықтарды саралау туралы қаулыны басшылыққа ала отырып, кісі өлтіруді тікелей және жанама ниетінен ерекше қатыгездікпен жасалған деп саралау кезінде , әділ жаза тағайындау тұрғысынан жасалған әрекетті бағалау кезінде үлкен қателіктер жіберіп жатады. Біздің ойымызша мұндай қателіктер жібермес үшін, адам өлтіруде ерекше қатыгездікпен жасалған мотивін анықтап және осыған байланысты оны жасау әдісі таңдалғанын анықтау керек. Жасалған қылмыстық әрекеттің мотиві, кінәмен қатар, кісі өлтірудің субъективті жағын ерекше қатыгездікпен сипаттайтын жағдайлар арасында маңызды рөл атқарады. Мұндай кісі өлтірудің себептері соншалықты әр түрлі, сондықтан қылмыстың себептерін терең сараламай, осы саладағы қылмыстық заңның әсерін бағалау мүмкін емес. Мотивтер әр түрлі болуы мүмкін, мысалы, жеке дұшпандық, өзімшілдік, бұзақылық мотивтер, қызғаныш, басқа қылмыскерлерден алдында беделді сақтау немесе оларды қолдау, адамды өлтірудің немесе оған толық үстемдік етудің бейсаналық мотиві. Инструменталды мотивация қылмыстың өзіне бағынатын мақсатқа жету үшін қорқыту, басу құралы ретінде көптеген зорлық-зомбылық қылмыстарына тән, соның ішінде кісі өлтіру мақсаты болмаған немесе өлім шамадан тыс зорлық зомбылық салдарынан болған жағдайда.
Егер кінәлі қылмысты объективті түрде өте қатал түрде жасаса және жәбірленушіге ерекше азап келтірсе, бірақ белгілі бір себептерге байланысты қылмыстың бұл әдісін таңдаса, мысалы, белгілі бір жағдайда басқаша әрекет ете алмайтын болса, онда Қылмыстық кодекстің 99-бабының 2-бөлігі "5" тармағын қолданылмайды екен. Осыған байланысты, кісі өлтірудің ерекше қатыгездікпен жасалған деп саралау үшін, біріншіден, қылмыс жасау әдісі объективті түрде өте қатал, ауыр және екіншіден, қылмыскер қылмыс жасаудың осы әдісін таңдап, кісі өлтіру процесінде бұл жәбірленушіге ерекше азап пен қайғы-қасірет әкелетінін түсінген жағдайларда ғана орын алады.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 100-бабы бойынша нәресте өлтірудің үш түрін қарастырады:
... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz