Е.И.Пугачев бастаған шаруалар көтерілісі



Жоспар:

I. Кіріспе.
Қазақтардың Е.И.Пугачев бастаған шаруалар соғысына қатысуы.

II. Негізгі бөлім.
1 Е.И.Пугачев бастаған шаруалар көтерілісінің басталу себептері.
2 Отарлық езгінің күшеюіне қарсылық.
3 Көтерілісшілердің бекіністерге шабуылы.

III. Қорытынды
Е.И.Пугачев бастаған шаруалар көтерілісінің жеңіліс табуы.

Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Қазақ даласының батысындағы, солтүстіктегі және солтүстік- шығысындағы кең-байтақ кеңістікте патша өкіметі бекініс шептерін құрды, олар әскери база ғана емес, сонымен қатар патшалық Ресейдің отаршылдық мақсаттарын жүзеге асыруындағы тірегі де болды. Қазақ даласы жағына қарай кеңейе отырып, орнығып алған қазақ әскерлері шептері қазақтардың көшіп жүретін аудандарын шектеді.Сондықтан өздерінің ежелгі жерлерінен ығыстырып шығарылып, қуылған қазақтар Жайық пен Ертістің оң жағасына өзбетімен өтуге мәжбүр болды. XVIII ғасырдың 30-40 жылдарында Верхнеяицкіден Звериноголов бекінісіне дейін созылып жатқан Үй бекініс шебі салынды. Оның жалпы ұзындығы 770 шақырым болатын. Нақ осы жылдары ұзындығы 930 шақырым болатын Ертіс шебі салынды. 1752-55 жылдарда жаңа Есіл шебі салынды, оның ұзындығы – 662 шақырымға жетті. Олар қазақтардың көшіп жүретін қоныстарын шектеп тастады.
1742, 1755, 1756, 1765 жылдардағы толып жатқан заң актілері бойынша қазақтардың Жайық пен Еділ арасындағы, Есілдің, Тобылдың жоғарғы ағыстарындағы жерлерге, Каспий теңізінің солтүстік жағалауы бойына көшіп баруына тыйым салынды.Бұл жерлер қазақтарға берілді немесе мемлекеттік қор етіп тіркелді.Бұл қазақ қоғамдарының өздеріне көш-қон өрісін таңдауына мүмкіндік бермеді. Жайықтан өтуге тыйым салуды патшалықөкімет орындары қалмақтармен қақтығыстарға жол бермеу тілегімен түсіндірді. Ал іс жүзінде бұл анықталмады. Жекелеген ықпалды сұлтандар мен билерге рұқсат етілгенімен, қазақтардың бұл жерлерді пайдалануға рұқсат ету туралы әр түрлі өтініштері табысқа жетпеді. Патша өкіметісауданың дамуын да өзінің саяси мақсаттарына пайдалануға тырысты. Дәулетті қазақтар мен ірі көпестер приказчиктерінің қызметі шептер маңындағы немесе бекіністердегі айырбаспен шектелмеді. Далаға тереңдей еніп барып, саудагерлер баламасыз сауда жасады. Қазақтардың Е.И.Пугачев көтерілісіне үн қосуына қазақ жүздеріндегі ішкі саяси жағдай да себеп болды. Нұралы
Пайдаланған әдебиеттер тізімі:

1)"Қазақстан тарихы" 3том. Алматы, 2002ж
2) "Қазақстан тарихы" Ч. Мусин.
3) " Қазақстан тарихы" Шың. Алматы, 2002ж

Пән: Жалпы тарих
Жұмыс түрі:  Реферат
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:   
Е.И.Пугачев бастаған шаруалар көтерілісі

Жоспар:

I. Кіріспе.
Қазақтардың Е.И.Пугачев бастаған шаруалар соғысына қатысуы.
II. Негізгі бөлім.
1 Е.И.Пугачев бастаған шаруалар көтерілісінің басталу
себептері.
2 Отарлық езгінің күшеюіне қарсылық.
3 Көтерілісшілердің бекіністерге шабуылы.
III. Қорытынды
Е.И.Пугачев бастаған шаруалар көтерілісінің жеңіліс табуы.
Пайдаланған әдебиеттер тізімі

Қазақ даласының батысындағы, солтүстіктегі және солтүстік-
шығысындағы кең-байтақ кеңістікте патша өкіметі бекініс шептерін
құрды, олар әскери база ғана емес, сонымен қатар патшалық Ресейдің
отаршылдық мақсаттарын жүзеге асыруындағы тірегі де болды. Қазақ
даласы жағына қарай кеңейе отырып, орнығып алған қазақ әскерлері
шептері қазақтардың көшіп жүретін аудандарын шектеді.Сондықтан
өздерінің ежелгі жерлерінен ығыстырып шығарылып, қуылған қазақтар
Жайық пен Ертістің оң жағасына өзбетімен өтуге мәжбүр болды. XVIII
ғасырдың 30-40 жылдарында Верхнеяицкіден Звериноголов бекінісіне
дейін созылып жатқан Үй бекініс шебі салынды. Оның жалпы ұзындығы
770 шақырым болатын. Нақ осы жылдары ұзындығы 930 шақырым болатын
Ертіс шебі салынды. 1752-55 жылдарда жаңа Есіл шебі салынды, оның
ұзындығы – 662 шақырымға жетті. Олар қазақтардың көшіп жүретін
қоныстарын шектеп тастады.
1742, 1755, 1756, 1765 жылдардағы толып жатқан заң актілері
бойынша қазақтардың Жайық пен Еділ арасындағы, Есілдің, Тобылдың
жоғарғы ағыстарындағы жерлерге, Каспий теңізінің солтүстік жағалауы
бойына көшіп баруына тыйым салынды.Бұл жерлер қазақтарға берілді
немесе мемлекеттік қор етіп тіркелді.Бұл қазақ қоғамдарының өздеріне
көш-қон өрісін таңдауына мүмкіндік бермеді. Жайықтан өтуге тыйым
салуды патшалықөкімет орындары қалмақтармен қақтығыстарға жол бермеу
тілегімен түсіндірді. Ал іс жүзінде бұл анықталмады. Жекелеген
ықпалды сұлтандар мен билерге рұқсат етілгенімен, қазақтардың бұл
жерлерді пайдалануға рұқсат ету туралы әр түрлі өтініштері табысқа
жетпеді. Патша өкіметісауданың дамуын да өзінің саяси мақсаттарына
пайдалануға тырысты. Дәулетті қазақтар мен ірі көпестер
приказчиктерінің қызметі шептер маңындағы немесе бекіністердегі
айырбаспен шектелмеді. Далаға тереңдей еніп барып, саудагерлер
баламасыз сауда жасады. Қазақтардың Е.И.Пугачев көтерілісіне үн
қосуына қазақ жүздеріндегі ішкі саяси жағдай да себеп болды. Нұралы
хан тұсында Кіші жүздегі қайшылықтар шиелене түсті. Қатардағы
шаруалар мен көптеген ақсақалдар ханның саясатына риза болмады. Орта
жүздегі жағдайдың күрделілігі де кем болмады. 1773-74 жылдардағы
шаруалар соғысына 1772 жылғы жайық қазақтарының көтерілісі жол ашып
берді. Бой көтеру себебі ортақ болғанымен, қозғалыстардың ұйымдық
негізі мен идеалогиясы әр түрлі болды. Көтеріліс басталғанға дейін
Нұралы хан мен Пугачев төңірегіндегі адамдармен кездесуі болды. Алдын
ала кездесу кезінде көтеріліс басталғаннан кейін қазақтардың
көтерісшілер жағында қимылдауы туралы сөз етілді. Сондықтан Пугачев
Кіші жүз қазақтарының қолдайтынына сенімді болды. Пугачевтің отряды
Жайық қалашығына аттанар авлдында Жоғарғы Богдан бекінісі жанындағы
Көшім сайында оған Нұралы ханнан сыйлықтар алып, Забир молда мен
қазақ Оразгелді Аманов барды. Осында 1773жылғы 6 қыркүйекте
Е.И.Пугачевтің Кіші жүз ханы Нұралыға арналған қазақтарға манифесі
жазылды. Онда былай делінген: "Мен сендердің бәріңді қалдырмай, адал,
алдамай жер, су мен шөп, азық-түлік, жылғалар мен өзендер, тұз бен
нан, қорғасын беремін, бастан аяққа киіндіремін". Ол 200 адамнан
тұратын жауынгерлік қосын жіберуді сұрады. Пугачев Жайық қалашығына
келіп, өзін III Петірмін деп жариялады. Қазақтар өз патшасына
адалдыққа ант берді. Пугачевтің төңірегіне оның сыбайластары мен
серіктері: И.Зарубин-Чика, А.Овчинников, А.Витасинов, М.Логинов, В.
Меркульев, Т.Мясников, Г.Бородин, Я.Пономарев, А. Гуьанов, М. Шигаев,
И.Почиталин, Б. Караваев және басқалар топтасты. Алайда қалада болу
қауіпті еді. Пугачев өз жасақтарымен Кожевниковтың хуторына, содан
соң Толкачевтің хуторына барды және сол жерден 1773 жылғы 17
қыркүйекте 500 адамнан тұратын отрядпен Жайық қалашығын қоршау үшін
жақындап келді. 20 қыркүйекке қарай Нұралы хан адам саны 1000-ға
жуық жасағымен Жайық қалашығына келді. Осы жасақпен бірге Пугачевке
Нұралы ханнан мынадай хат жетті: "Сіз жолдаған хабар маған жетті.
Мен сіздердің хабарларыңызды білу үшін Жайық қалашығына келдім. Егер
сіз бізге бұрын да патша болсаңыз, өз күшім қаншаға жетсе – сөзсіз
қызмет ететін боламын.". Ханның жасағы Жайық қаласына шабуыл
жасамақшы болған жоқ, оның үстіне қалашықты қоршау да созылып
кетті. Осындай жағдайда Нұралы хан Е.И.Пугачевке ашық көмек
көрсетуден тартынды. Қазақ ханы, сұлтандар мен оның төңірегіндегілер
көп кешікпей Жайық қалашығын тастап кетіп қалды. Көп кешікпей
сұлтандар мен билер соның ішінде Нұралы хан орал әскерінің атаманы
М.Бородинге, орал қалашығының коменданты Сименовқа және Орынбор
губернаторы И.А.Рейнсдорфқа өз қызметін ұсынды. 1773 жылғы 20
қыркүйекте Пугачев қазақтарға жаңа манифест арнады. Пугачев Жайық
қалашығын тікелей шабуыл жасап ала алмады. Оны қоршау үшін шағын
отряд қалдырып, негізгі күштері орынборға кетті. Жол жөнекей
Чернореченск және Татищево бекіністерін алды. Қазақтарға үндеуінде
Пугачев өзін "ұлы патша Петр Федорович" деп атады. Ол помещиктерді
жазалауға, дін ұстану бостандығы құқығын қайтаруға, ал қазақтарға,
басқаларының бәрін қоса, ақшалай айлық төлеуге уәде берді.
Е.И.Пугачевтің қазақтарға алғашқы үндеулері мен манифестері қауымдар
мен жүздерде қолдау тапты. Құжаттардың дәлелдеуінше, өз еркімен
құрылған қазақ жасақтары Жайық қалашығына, Озерная, Сахарная
бекіністеріне, Кожехаровский форпосына, Красногар дистанциясының
бекіністері мен форпостарына жақындады, Жайық өзенінен өтіп адамдарды
тұтқынға алды, даланың бір шетіне мал айдап әкетті. 1773 жылғы 5
қазанда Орынборды қоршау басталып, ол бес ай бойы – 1774 жылдың
наурызына дейін созылды. Орынборды қоршағанда Пугачев әскерінің
құрамында шамамен 500жайық, 300 елек, 600 орынбор қазақтары, 400 қарғалы
және сақмар татарлары, 700 башқұрт, көптеген қалмақтар болды. Барлығы
үш мыңдай адам қатысты.
XVIII ғасырдың 80 жылдарында ОРынборда 2866 адам тұратын үйлер
болды. Олардың арасында көпестер – 2061 адам. Соның ішінде саудагер
татарлар – 1986 адам. Орынбор қазақтары жылына 15 сомнан, жүзбасылар-
30 сомнан, жасаулдар – 50 сомнан айлық алып тұрды. Бекіністе дуалдарға
55 зеңбірек орналастырылған еді, ал қаланың өзінде дала зеңбіректері
көп болатын. Орынборды тікелей шабуылмен алуға әрекет жасалды,
алайда ол табысқа жеткізбеді. Орынборды қоршауда Пугачев екі
манифест жазуғаөкім берді. Олардың біреуі қазақтарға арналды. Мәтінді
жайық қазағы, татар Тангайши жазды. Манифест Жайық қалашығына жақын
жерде көшіп жүрген Досалы сұлтанға арналды.Пугачев сұлтаннан көмекке
екі жүз адам жіберуді және сол күштермен Жайық қалашығына соққы
жасауды сұрады. Пугачевке жазған хаттарының бірінде Досалы сұлтан
Пугачевтің өтініші бойынша екі жүзден астам жігіттерден тұратын
жасақ жіберуге дайын екенін хабарлады. Бұл жасақ Орынборды қоршауға
қатысты. 1773 жылы қазан айында Сейдалы сұлтан бастаған 200адамнан
тұратын жасақ қоршаудағы жайық бекінісіне келді. Сейдалы сұлтан
Досалы сұлтанның баласы еді. Досалы сұлтанның үш баласы да Пугачев
жағында болды. Досалы сұлтанның өзі мен оның жасағы пугачевшілер
мен бірге Жайық бекінісіне тікелей шабуыл жасауға және Қазақтар
Кулагин бекінісін алуға қатысты. Бекініске бірнеше пугачевшілерімен
бірге атаман Толкачев басшылық етті. Татищев бекінісін қоршауға да
қазақ көтерілісшілерінің жасағы қатысты, оларға қазақ ханының баласы
басшылық жасады. Ол қоршау кезіндегі и қақтығыстардың бірінде
өлтірілді. Орынборды қоршаудың түолі кезеңдерінде көтерілісшілерге
2000-дай қазақ қолдау жасады. Қазақтардың бір бөлігі Жайыққа қарай,
Верхнеяицк және Нижнеяицк шептеріне ұмтылды. Қазан, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Көтерілістің 1774 жылы қазақ жүздерінде дамуын теориялық зерделеу
ХҮІІІ – ХІХ ғасырлардағы ҚАЗАҚ ХАЛҚЫНЫҢ ҰЛТ-АЗАТТЫҚ ҚОЗҒАЛЫСТАРЫ
Қазақтардың Орынборды қоршауға қатысуы
Орыс жазушылары мен ақындары қазақ өлкесінде (А. С. Пушкин, В. Гоголь, В. Даль және т.б.)
Патша үкіметінің отаршылдық қоныс аудару саясаты
X ғасырлардағы Ежелгі Славяндар шаруашылығы
Пушкин әлемі
Қазақтардың Е.И.Пугачев басқарған шаруалар соғысына қатысуы
Қазақтардың Е.И.Пугачев көтерілісіне үн қосуы
Қазақ халқының Ұлт-азаттық көтерілістері туралы
Пәндер