Өмірге қарсы қылмыстарды саралау

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 16 бет
Таңдаулыға:

Өмірге қарсы қылмыстарды саралау
Жеке адамға қарсы қылмыстар-бұл Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінде қарастырылған азаматтардың жеке құқықтарына қарсы бағытталған қауіпті әрекеттер тобы. Жеке адамға қарсы қылмыстар тобына өмір мен денсаулыққа қарсы қылмыстар кіреді. Осы бітіру жұмысында мен ҚР ҚК Ерекше бөліктегі адам өміріне қарсы қылымыстар жайлы айттатын боламын.
Дәрігерлер адам өмірін, баланың ана құрсағынан шығып, анасының денесінен бөлініп шығу сәтінен басталатындығы жайлы айттады. Демек, адамның өмірі, баланың денесіне тікелей физикалық әсер ету мүмкіндігі пайда болған кезде басталады. Табиғи босану басталғанға дейін, ана құрсағында жатқан баланы қасақана өлтіру, қылмыстық түсік деп саналуы керек .Өлімнің орын алуы ғылымда даулы мәселе, қазіргі заманғы медицина оның шекараларын одан әрі алыстатты, демек қылмыстық құқық ғылымындағы анықтамалар және одан кейінгі сот медицинасындағы анықтамалар да өзгереді.
Өлім- адам тыныс алуды тоқтатқаннан, жүрек ұстамасынан, мидың жұмысын тоқтатқаннан кейін пайда болады деген ұстаным бар, бұл энцефалограмадағы тегіс сызықпен және орталық жүйке жүйесінің жасушаларының ыдырауымен расталады. Бұл биологиялық өлім болып танылады. Бірақ, өмірде мынандай оқиғалар кездеседі, адам тыныс алуды тоқтатса да, жүректің тоқтап қалуына және орталық жүйке жүйесінің жұмысын тоқтатуға әкелмейтін жағдайлар бар, яғни ми жұмыс істемейді және жүрек қызметі жалғасады. Сондықтан өлім фактісін бір-бірден емес, белгілердің жиынтығымен анықтаған жөн. Бұл жағдайдың биологиялық өлімнен айырмашылығы, жүрек жұмысын тоқтатумен сипатталады және адам өмірін әлі де қалпына келтірілуі мүмкін. Бұл жағдайда да науқастың сауығып кету мүмкіншілігі болғандықтан, науқасқа қылмыстық әсер ету, кісі өлтіру деп саналуы керек.[6; 39б]
КСРО Денсаулық сақтау министрлігінің 1977 жылғы 23 наурыздағы № 225 "Бүкілодақтық органдарды консервациялау орталығының жұмысы туралы" бұйрығында айтылған: "биологиялық өлім (яғни тұтас организмнің қайтымсыз жойылуы) мынадай белгілердің жиынтығы негізінде тіркеледі:
- жүрек қызметінің тоқтауы (ірі артерияларда пульстің жоғалуы);
- тыныс алуды тоқтату;
- орталық жүйке жүйесінің функцияларын жоғалту. Көрсетілген биологиялық өлім критерилері, жүректің терең мұздау жағдайының салдарынан тоқтады деуге, қисынсыз болып табылады.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексі күшіне енген сәттен бастап қылмыстық заңнама да, кісі өлтіру басқа адамға қасақана өлім келтіру деп түсініле бастады. Бұрынғы Қылмыстық Кодексте-де "абайсызда кісі өлтіру "қылмысының құрамы қолданыстағы "абайсызда қазағаға ұшырату" қылмысымен сәйкес келеді (ҚР ҚК 104-бабы).
Қазақстан Республикасының қолданыстағы Қылмыстық кодексі кісі өлтіруді төртке бөлуді қарастырады, олар;
- қарапайым кісі өлтіру, яғни қылмысты ауырлататын немесе жеңілдететін мән-жайларсыз жасалған кісі өлтіру (ҚР ҚК 99-бабының 1-бөлігі);
- жауаптылықты жеңілдететін кісі өлтіру, яғни жауаптылықты ауырлататын жағдайларсыз кісі өлтіру (ҚР ҚК 100-103-Б.);
- абайсызда өлім келтіру, яғни қылмыстық жеңілтектікпен немесе қылмыстық немқұрайлылықпен жасалған өлім келтіру (ҚР ҚК 104-Б.);
- кісі өлтірудің жауаптылықты ауырлататын жағдайлы , яғни. қылмыстың біктілігіне әсер ететін, ауырлататын мән-жайларда жасалған кісі өлтіру (ҚР ҚК 99-бабының 2-бөлігі).
Адам өлтірудің обьектісі болып- адамның өмірі болып табылады. Қылмыстық заң-адам дүниеге келгеннен, қайттыс болғанға дейін адам өмірін қорғайды.
Кісі өлтірудің объективті жағы басқа адамға өлім келтірумен сипатталады және үш элементтен тұрады: А) әрекет (әрекет немесе әрекетсіздік); б) адамның биологиялық өлімі түріндегі, қылмыстық салдар; в) әрекет пен атаулы салдар арасындағы себепті байланыс.[6; 57б]
Өлтіру әрекеті- субъектінің белсенді әрекеті болуы мүмкін; әрекет (мысалы, ату, пышақ, тұншықтыру және т.б.), ал кейбір сирек жағдайларда пассивті мінез-құлық-әрекетсіздік (мысалы, анасы жаңа туған туылған баладан құтылу үшін, баланы әдейі тамақтандырмауы). Субьектінің әрекетімен басталады және қылмыстық зардаптық нәтижемен аяқталынады. Өмірден айыруға әкеп соғатын әрекет, көбінесе жәбірленушіге физикалық әсер ету болып табылады. Дегенмен, бұл қылмыс психикалық әсер ету арқылы жасалуы мүмкін, бірақ бұл іс жүзінде өте сирек кездеседі. Мысалы, ауыр жүрек ауруынан зардап шеккен адамға қасақана терең психикалық жарақат салу, кәмелетке толмағанның немесе өз-әрекетіне өзі жауап бере алмайтын адамды өзін-өзі өлтіруіне итермелеу.
Кісі өлтірудің салдары-жәбірленушіге биологиялық өлім келтіру болып танылады. Объективті жақтың бұл белгісі міндетті болып табылады, өйткені, қылмыстың құрамы өте маңызды. Көрсетілген зардапты белгілеу үшін оның жасалған әрекетпен себепті байланыста болғанын анықтау қажет.Субъектінің әрекеті немесе әрекетсіздігі, жәбірленушінің қайтыс болған уақытын емес, кінәлінің келтірген залалы салдарынан жәбірленушіге өлім әкелді ме, соны анықтауымыз қажет. Мысалы; М. жанжал кезінде П.-ның бетінен күшпен ұрды, сол күні кешке П қайтыс болды. Сот-медициналық сараптаманың қорытындысына сәйкес п. өлімінің негізгі себебі ми тамырларының туа біткен патологиясы болды, және көп мөлшерде масаюы және Азамат М келтірген жеңіл жарақаты. Бұл жағдайда М. - ның әрекеті өлімге себеп болмайды, сондықтан ол кісі өлтіргені үшін қылмыстық жауапкершілікке тартылмайды. Кісі өлтіру уақыты, орны, жағдайы, әдісі, әдетте, ҚК-нің 99-бабының 2-бөлігінде, 100-103-бабында заң көрсетілген ауырлататын немесе жеңілдететін мән-жайлар ретінде деп танылған жағдайларды қоспағанда, іс-әрекеттің біліктілігіне әсер етпейді.
Субъективті жағы-қылмыстың ішкі мәні. Яғни, бұл адамның кінәсімен, ниетімен, мақсатымен және эмоцияларымен сипатталатын әлеуметтік қауіпті әрекетке психикалық қатынасын білдіреді.[7; 63б] Субъективті жағынан кісі өлтіру қасақана кінәмен сипатталады. Ниет тікелей немесе жанама болуы мүмкін. Қылмыс жасау кезіндегі мақсаттар, мотивтер, эмоциялар әртүрлі болуы мүмкін, олардың кейбірін заң ҚК-нің 99-бабының 2-бөлігінде, 100-103-бабында кісі өлтірудің білікті және артықшылықты құрамын құру кезінде де ескереді.
Қылмыстық кодекстің 99-бабының 2 бөлігін қолдану үшін, кінәлінің іс-әрекетінің субъективті жағын терең талдау қажет. Адамның белгілі бір жәбірленушіні өлтіру үшін өзі таңдаған әдісінің, яғни айналасындағы адамдар үшін нақты қауіпті екендігін түсінгенін дәлелдеу қажет.ҚК-нің 99-бабы 2-бөлігінің екі және одан да көп тармақтарында көзделген ауырлататын мән-жайлар кезінде жасалған кісі өлтіру осы тармақтардың барлығы бойынша саралануы керек. Мұндай жағдайларда жаза әр тармақ бойынша бөлек жаза болып жеке тағайындалмауы керек, бірақ жаза тағайындау кезінде бірнеше ауырлататын жағдайлардың болуын ескеруіміз қажет.
Адам өлтіруді жалпы қауіпті түрде жасалуын қарастырамыз.
Жалпы қауіпті әдіс деп қылмыскер үшін саналы түрде өзі өлтіруге көздеген жәбірленушіге ғана емес, кем дегенде тағы бір адамға қауіп төндіретін бір адамның өмірінен қасақана айыру түсініледі. Өлтірудің ең көп таралған жалпы қауіпті әдістері- жарылыс, үй-жайларды өртеу, бұл жерде қылмыскердің құрбандарынан басқа адамдар, адамдар көп жиналатын жерлерде оқ атулар, су мен тамақты улау, оны кем дегенде екі адам пайдалануы.[9] Көп адамдардың өміріне қауіп төндіретін тәсілде яғни, адам көп жиналған жерде тұрып қылмыскердің жәбірленушіні мылтықпен атуы. Бұл жайында осы жақында ғана болған мән-жайды қарастырсақ болады.Мысалы; Алматы қаласында сотталушы А қаланың қақ ортасында келіп дәрігерді мылтықпен атып өлтірген, яғни қылмысты ерекше ауырлататын жағдай, ол көшенің қақ ортасында мылтық атып бір ғана емес бірнеше адамға зиян келтіруі мүмкін еді. Сондықтан кінәліге 99-баптың 2-бөліктің 6-тармақшасымен адам өлтіріп және оны жалпы қауіпті қылмыс жасады деп соттады[10;87б]
Сот тәжірибесінде қаруды қолдану адам өлтірудің жалпы қауіпті әдісі болып табылады. Мысалы, Жоғарғы Сотының 2011 жылғы 10 ақпандағы қаулысында Довыденко жалпы қауіпті жолмен кісі өлтіруге оқталу үшін сотталғаны көрсетілген ... Довыденко қорғаныс гранатасын заңсыз сақтап, өзінің тұрғылықты жерінде өзінің әйелімен жеке өшпенділік салдарынан жанжалдасып, оны өлтірмекші болған. Қылмыскер Жұбайы Е. мен оның қызы К. көрсетілген гранатаны жәбірленушілер жатқан бірінші қабаттың алаңына әдейі лақтырған, бірақ олардың өлімі болған жоқ, өйткені олар кіре берістен жүгіріп шығып, есікті жауып тастап, өздері аман қалған.Довыденко өзінін әрекетін толық ұғынған және айналасына қандай зардап шектіретінін алдын ала біліп, саналы түрде жасаған соң, сот оны осы тармақпен саралап отыр.
Қылмыстық кодекстің 99-бабының 2-бөлігінің 6 тармағымен саралау үшін, кінәлінің іс-әрекетінің субъективті жағын терең талдау қажет. Адамның белгілі бір жәбірленушіні өлтіру үшін өзі таңдаған әдісінің айналасындағы адамдар үшін, аса қауіпті екендігін түсінгенін дәлелдеу қажет. Егер кінәлі қолданған кісі өлтірудің жалпы қауіпті әдісінің нәтижесінде, ол таңдаған жәбірленушінің ғана емес, сонымен бірге басқа адамдардың да өлімі болса, бұл әрекетті Қылмыстық кодекстің 99-баптың 2-бөлігінің "6" тармағымен және 99-баптың 2-бөліктің "1" тармағымен де немесе 106, 107 баптарымен саралау керек. [11, 66б]
Ерекше қатыгездікпен жасалған кісі өлтіруді қарастырамыз.
Ерекше қатыгездіктің белгісі, атап айтқанда, өмірден айырылғанға дейін немесе кісі өлтіру процесінде жәбірленушіге қорлау қолданылған немесе жәбірленушіні жәбірлеп, мазақ еткен жағдайларда көрінеді.[12;93б]
"Азаптау" және "қинау" терминдері мағынасы жағынан жақын, бірақ бірдей емес. ҚР ҚК 146-бабына сәйкес азаптау деп жәбірленушіге белгілі бір мақсаттар үшін, физикалық немесе жәбірленушіге белгілі бір мақсатпен моральдық азап шектіру, субъектіге қажетті ақпаратқа (айғақтарға) қол жеткізу үшін жәбірленушіні ерекше қатал жазалау және т. б. Қылмыстық кодекстің 110-бабы- қинау, жәбірленушінің физикалық және психикалық азап кетіру деп түсіндіріледі. Бұл жерде адам өмірінен айыру, жәбірленушіні айрықша қинау мен азаптау әдісімен жасалады (жәбірленушіні ерекше қатал қинау, яғни тірідей өрттеу, көп жарақат салу, дене мүшесін біртіндеп кесу, уу беру, тамақ және су бермеу, тоңазытқышқа қамау, және т.б ).[12;123-124бб]
Осылайша, екі ұғым да, ең алдымен, адамның денесіне немесе психикасына немесе екеуіне де әсер етеді деп айтуға болады. Бұл жәбірленушіге келтірілген физикалық ауырсынуды ғана емес, сонымен бірге жәбірленушінің денесіне өмірінен айыру үшін, аяусыздық тәсілдерінен болатын ерекше физикалық азапты білдіреді. Мысалы, дене жарақаттарын көп мөлшерде салу деп санауға болады, олардың әрқайсысы өлімге әкелмейді, бірақ әр-қайссы жәбірленушіге ерекше физикалық азап шектіреді. Бірақ заң да, оның заңды түсіндірмесінде де, Жоғарғы Сотта да дене жарақаттарының көп болуы туралы нақты түсінік бермеген. Бұл нақты жағдайға байланысты анықталатын мәселе. Мысалы, облыста болған сот практикасы, атап айтқанда, жәбірленушінің өмірлік маңызды органдарында локализацияланған бес кесілген жараларды қолдануды ерекше қатыгездік деп сараланды. Сонымен бірге, Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотының сот практикасына шолуда көрсеткендей, көп мөлшерде дене жарақатын келтіру, кісі өлтіруді ерекше қатыгездікпен жасалған деп тануға негіз бола алмайды...Көріп отырғанымыздай, осы мәселе бойынша нақты сот тәжірибесі әлі өндірілмеген, яғни ұрып-соғудың максималды шегі әр-түрлі болуы мүмкін. Соңғы жарақаттың немесе соңғыларының бірінің қайссысы, өлімге әкелгенін анықтау өте маңызды, өйткені ол жарақаттың барлығы адам тірі кезінде салынған жарақаттар. Сонымен бірге жәбірленушіге қолданылатын азаптау немесе қинау уақытын белгілеу, қылмыстың біліктілігіне әсер етуі мүмкін. Сонымен, егер бұл әрекеттерді кінәлі жәбірленушінің өмірін қию әдісі ретінде пайдаланса, 99-баптың 2-бөлігінің 5 тармағымен қылмысты саралаймыз.
Егер ол адам өлтіруге оқталу алдында жүйелі түрде жасалса және өмірден айыру мақсатын көздемесе, содан кейін кенеттен жасалған қасақана ерекше қатыгездікпен адам өлтірумен аяқталса, субъектінің іс-әрекеттері қылмыстардың жиынтығы бойынша саралануы керек: 110-бап және 99-баптың 2-бөлімінің "5" тармағымен сараланады.
Ерекше қатыгездіктің объективті белгілерін Қазақстан Республикасының Жоғарғы соты кінәлінің ауыр уларды қолдануы, адамның тірідей жануы және жәбірленушінің денесіне физикалық әсер етудің басқа түрлері деп санайды. (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2007 жылғы 11 мамырдағы N 1 адам өмірі мен денсаулығына қарсы кейбір қылмыстық құқық бұзушылықтарды саралау туралы нормативтік қаулысы) [13]. Ерекше қатыгездік деп бір жарақат салу (немесе бірнеше) деп санауға болады, содан кейін кінәлі, жәбірленушінің қанының тоқтаусыз құйылып жатқанын көріп, оған қасақана көмек көрсетпейді және оны басқа адамдарға жасауға мүмкіндік бермейді, жәбірленуші үшін осындай ауыр жолмен оның өмірін қиюды қалайды. Өлтірудің ерекше қатал әдістерінің қатарына жәбірленушіні тамақ, су, суық бөлмеде ұзақ уақыт ұстау (цемент едені бар жертөле, тоңазытқыш, рефрижератор тоңазытқыш және т.б.) жатады. Егер нәтижесінде жәбірленуші дененің сарқылуынан, сусыздануынан немесе дененің гипотермиясынан қайтыс болса, яғни кісі өлтіруді жанама, мүмкін тікелей ниетпен айыптауға негіз бар.[14; 143б]
Жәбірленушіні қайтыс болмай жатып, тірі кезінде қадір-қасиетін қорлайтындай да жәбір көрсету , ерекше қатыгездіктің көрінісі болып саналады. Мазақ ету - моральдық ұғым, қорлау терминімен синоним, бірақ моральдық салаға көбірек қатысты. Жәбірленушіні мазақ ету дегеніміз-дөрекі әрекетпен қорлау, адамның қадір-қасиетін ауызша да, іс-әрекетпен де қорлау деп түсіну керек. Мұндағы мақсат- ерекше келемеж арқылы, адамды өмірден айыру. Мазақтау жәбірленушіге тән ғана емес, сонымен бірге моральдық азап тартуға, осы жағдайда өлтірушіге қарсы тұра алмайтын намысшыл, тәуелсіз адамды қорлауда жатады.[13;138б]Көбінесе бұл кісі өлтіру әдісі екі факторға негізделеді: қылмыс субъектісінің білімі мен мәдениетінің төмендігі және жәбірленушінің өшпенділігі (өмірде, жұмыста, жеке қарым-қатынаста және т.б. табыстырақ болса). Мазақтау, атап айтқанда: жәбірленушіні соқыр ету, дене бөліктерін кесу, кастрация, ұзақ уақыт азап келтіру және т.б. Мұндай адамға ауызша әсер етуді, қасақана өмірден айырудың ерекше қатыгездік тәсілі деп тануға болады, кінәлі адам бұл адамның осы аурулардан зардап шегетінін түсінді және психикасы мен еркіне әсер ету арқылы кісі өлтіруді қалады.
Аса қатыгездік жәбірленушіге психикалық әсер еткенде де көрінуі мүмкін және мұндай әсер "мазақ ету"ұғымына ұқсас бірақ бірдей емес. Аса қатыгездікпен жасалған кісі өлтіруді, қылмыс құрамының объективті жағын сипатттайтын, қылмысты ауырлататын мән-жайлардың белгілері ретінде қарастыру керек (Қылмыстық кодекстің 2-бабының 99-бөлігінің "5" тармағы). Құқық қорғау органдарының қызметкерлері, осы қылмысты Қылмыстық-құқықтық бағалау кезінде, осы ерекше қатыгездік белгілерін дұрыс анықтауға байланысты көптеген қиындықтарға душар болады.Заңнамалық деңгейде қылмыстық қудалау институты ерекше қатыгездікпен жасалған кісі өлтіруді саралау кезінде, адамның жасаған қылмысына субъективті көзқарасын дәлелдеуге басты назар аударады. Бұл көзқарас Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сот Пленумының жекелеген шешімдерінде де бекітілген. Сонымен, Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотының Пленумы адам өмірі мен денсаулығына қарсы кейбір қылмыстық құқық бұзушылықтарды саралау туралы қаулысында кісі өлтіруді ерекше қатыгездікпен жасалған деп тану үшін, кінәлінің ниеті ерекше қатыгездікпен кісі өлтіруді қамтығанын анықтау қажет делінген. Құқық қорғаушы мәселені шешуге байланысты Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 99-бабының 2-бөлігінің 5 тармағына сәйкес әрекетті саралау қиындықтарға соқтырады, ерекше қатыгездікпен кісі өлтіру ниеті қылмыскердің ниеті шынымен де кісі өлтіруді ерекше қатыгездікпен жасауды қамтығанын анықтау қажет. Іс жүзінде кінәлінің кісі өлтірудің ерекше қатал әдісіне субъективті қатынасын анықтау, көбінесе қылмыстық заңнаманы қолдануда белгілі бір қиындықтар туғызады.[14; 33б]
Іс жүзінде, кісі өлтірудің "ерекше қатыгездікпен жасалған" деген біліктілік белгісін дұрыс қолдану үшін, оның ерекше қатыгездікпен жасалғанын растайтын фактілерді немесе адамның кісі өлтіру фактісін тануға мүмкіндік беретін объективті немесе субъективті сипаттың басқа белгілерінің болуын көрсететін жағдайларды анықтаумен қатар, бұл жағдайда қарастырылған қылмыстың құрамын да талдау қажет ҚР ҚК 99-бабының 2-бөлігінің "4" тармағымен, және ең алдымен оның субъективті жағының белгілерін . Әрбір нақты жағдайда кінәлінің психикалық көзқарасын оның іс-әрекетте көрсеткен жауапкершілікті ауырлататын ерекше қатыгездікке ғана емес, сонымен бірге оның қылмыстық әрекеттерінің салдарын да анықтау керек.
Ғылыми әдебиеттерде кісі өлтірудің ерекше қатыгез әдісіне субъективті көзқарастың екіұштылығына байланысты бұл мәселені шешуге бағытталған бірқатар пікірлер пайда болды. Бүгінгі таңда қылмыстық-құқықтық әдебиеттерді талдау теоретиктер арасында, тікелей немесе жанама ниет түрінде ерекше қатыгездікпен кісі өлтіру кезінде кінәлінің субъективті қатынасына қатысты бірлік жоқ екенін көрсетеді. Р. М. Раджабовтың пікірінше, С.В. Бородиннің көзқарасы толық түсініксіз, оған сәйкес жанама ниетті куәландыратын, тікелей ниетпен және ерекше қатыгездікке немқұрайлы қарау арқылы кісі өлтіру оқиғалары болуы мүмкін. Оның көзқарасы бойынша, қылмыскер іс-әрекеттің сипатын білетін, ерекше қатыгездік болып табылатын нәтиженің басталуын қалаған немесе саналы түрде қабылдаған кезде ерекше қатыгездікпен әрекет етеді. Жанама ниетті көрсететін ерекше қатыгездікке- немқұрайдылықпен тікелей ниетпен кісі өлтіру оқиғалары орын алуы мүмкін.[15,93б]
Кінәлінің кісі өлтіруге және ерекше қатыгездіктің көрінісіне, субъективті қатынасын талдау кезінде келесі негізгі ұстанымнан бастау керек: Айрықша қатыгездікпен кісі өлтіру кезінде кінәлі адам екі ниетпен әрекет етеді деп айта аламыз ба? яғни, бірі - өлімге қатысты, екіншісі - өз әрекетінің ерекше қатыгездігіне байланысты?. Бұл мүмкін емес сияқты, өйткені мұндай көзқарас қылмыстық құқықтағы кінә туралы ілімнің негіздеріне қайшы келеді. Бір қылмыс жасаған кезде ниеттің екі түрі болуы мүмкін емес. Мысалы: қылмыскер жәбірленушінің өмірлік маңызды мүшелеріне, мысалы, аяғы мен қолына бірнеше рет соққы жасау арқылы жәбірленушінің өліміне әкеп соғуы мүмкін. Бұл ретте қылмыскер жәбірленушіге өлім тілемеуы немесе ерекше азап пен азаптау фактісін түсіне отырып, жәбірленушіге немқұрайлы қарауы мүмкін.
Қылмыстың материалдық элементтеріне қатысты ниет, субъектінің қылмыстың жасалу тәсілі мен жағдайларына ғана емес, сонымен бірге салдарға (ерекше қатыгездікпен өлтіру жағдайында - жәбірленушінің өліміне) қатынасын да қамтиды, өйткені ниетті тікелей және жанама түрде бөлуге негіз болатын ерікті элемент. Демек, Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 25-бабының 2-бөлігі мен 3-бөлігі талаптарына сәйкес, егер орындаушы өзінің әрекеттерінің (әрекетсіздігінің) қоғамдық қауіптілігін, оның ішінде денсаулыққа зиян келтіру фактісін түсінгені дәлелденсе, кісі өлтіру ерекше қатыгездікпен жасалған деп танылуы керек.[16;132-133 бб] Ерекше азапты, азаптың құрбанын, яғни Орындаушының ниеті ерекше қатыгездікпен кісі өлтіруді қамтыды және ол жәбірленушінің өлімін қалаған немесе оның өліміне саналы түрде жол берді.
Р. М. Раджабов ерекше қатыгездікпен және жанама ниетпен кісі өлтіру мүмкіндігін жоққа шығармайды, өйткені заңда, ерекше қатыгездікпен кісі өлтіруді жанама ниетпен жасалған деп анықтауға тыйым салатын ешқандай шектеулер жоқ . Сонымен қатар, сот практикасын талдау Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 99-бабының 2-бөлігінің тармағы бойынша жасалған әрекеттерді, яғни орындаушының өлімге қатысты жанама ниетімен ерекше қатыгездікпен жасалған кісі өлтіру ретінде саралау мүмкіндігін көрсетеді. Соңғы жайт орын алуы мүмкін, егер қылмыскер жәбірленушінің өмірлік маңызды мүшелеріне, мысалы, аяғы немесе қолымен көптеген соққылар жасаған кезде. Сонымен бірге, қылмыскер жәбірленушінің өлімін қаламауы мүмкін, бірақ жәбірленушіге ерекше азап пен қайғы-қасірет келтіру фактісін түсініп, оған немқұрайды қарайды. [17;138б]Осылайша, ниет өзінің екі формасында ерекше қатыгездікке қатысты жеке бағытталған ретінде қарастыруға болмайды, бірақ қоғамға қауіпті салдарлармен бірге қарастырылуы керек.
Жоғарыда айтылғандар Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 99-бабының 2-бөлімінің тармағында да, адамның іс-әрекетін саралаудың нақты критерийінің жоқтығын көрсетеді. Демек, құқық қорғау органының қызметкерлері, Адам өмірі мен денсаулығына қарсы кейбір қылмыстық құқық бұзушылықтарды саралау туралы қаулыны басшылыққа ала отырып, кісі өлтіруді тікелей және жанама ниетінен ерекше қатыгездікпен жасалған деп саралау кезінде , әділ жаза тағайындау тұрғысынан жасалған әрекетті бағалау кезінде үлкен қателіктер жіберіп жатады. Біздің ойымызша мұндай қателіктер жібермес үшін, адам өлтіруде ерекше қатыгездікпен жасалған мотивін анықтап және осыған байланысты оны жасау әдісі таңдалғанын анықтау керек. Жасалған қылмыстық әрекеттің мотиві, кінәмен қатар, кісі өлтірудің субъективті жағын ерекше қатыгездікпен сипаттайтын жағдайлар арасында маңызды рөл атқарады. Мұндай кісі өлтірудің себептері соншалықты әр түрлі, сондықтан қылмыстың себептерін терең сараламай, осы саладағы қылмыстық заңның әсерін бағалау мүмкін емес. Мотивтер әр түрлі болуы мүмкін, мысалы, жеке дұшпандық, өзімшілдік, бұзақылық мотивтер, қызғаныш, басқа қылмыскерлерден алдында беделді сақтау немесе оларды қолдау, адамды өлтірудің немесе оған толық үстемдік етудің бейсаналық мотиві. Инструменталды мотивация қылмыстың өзіне бағынатын мақсатқа жету үшін қорқыту, басу құралы ретінде көптеген зорлық-зомбылық қылмыстарына тән, соның ішінде кісі өлтіру мақсаты болмаған немесе өлім шамадан тыс зорлық зомбылық салдарынан болған жағдайда. [18;182 б] Осылайша, мұндай кісі өлтірудің субъективті жағын сипаттайтын біліктілік белгісі қылмыскер нақты, ерекше қатыгез іс-әрекетті таңдаған кезде және басқа адамға қандай-да бір мақсатқа жету үшін ерекше азап пен азап шегу фактісін түсінген немесе субъект мұндай салдардың пайда болуын болжаған әрекеттерді жасаған кезде ғана орын алады. Сондықтан, объективті түрде қылмыс жасаудың аса қатал әдісі емес, кінәлінің жеке басының субъективті сипаттамасымен және оның мотивациялық процесінің ерекшеліктерімен үйлесуі жауапкершілікті ауырлатады.
Егер кінәлі қылмысты объективті түрде өте қатал түрде жасаса және жәбірленушіге ерекше азап келтірсе, бірақ белгілі бір себептерге байланысты қылмыстың бұл әдісін таңдаса, мысалы, белгілі бір жағдайда басқаша әрекет ете алмайтын болса, онда Қылмыстық кодекстің 99-бабының 2-бөлігі "5" тармағын қолданылмайды екен.[19] Осыған байланысты, кісі өлтірудің ерекше қатыгездікпен жасалған деп саралау үшін, біріншіден, қылмыс жасау әдісі объективті түрде өте қатал, ауыр және екіншіден, қылмыскер қылмыс жасаудың осы әдісін таңдап, кісі өлтіру процесінде бұл жәбірленушіге ерекше азап пен қайғы-қасірет әкелетінін түсінген жағдайларда ғана орын алады.
Субъективтік жағынан ананың жаңа туған нәрестені өлтіруі, өлімге әкелетін тікелей немесе жанама ниеттің болуын білдіреді. Жанама ниетпен кінәлі адам өз еркін өлімге әкелуге бағыттамайды, бірақ оның әрекетімен оның басталуына саналы түрде жол береді. Өлтіру жанама ниеті, мысалы, жаңа туған нәресте орналасқан бөлмені өртеу кезінде орын алады; жаңа туған нәрестенің қалыпты және толық тыныс алуына ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.