Адам өлтіруді тергеу

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

кісі өлтіруді тергеу

Адамға карсы жасалатын кылмыстардың ішінде ең кауіптісі кісі өлтіру кылмысы болып табылады. Бұл кылмыстарды ашу ерекше киын және жұмыс көлемі үлкен болғандықтан, кісі елтіру бойынша істерді күрделілігіне карап, жоғары категорияға жаткызуға болады. Кісі өлтіру Казакстан Республикасынын Кылмыстық кодек-сінін 99-бабында карастырылып, айтылғандай бұл басқа адамға, кұкыққа карсы касақана келтірілген өлім болып табылады.
Кісі өлтіру туралы кылмыстык, іс қозғау негіздері мыналар: а) кісі өлтіру белгілері бар мәйіттің (немесе оның белік-терінің) табылуы; ә) өлтірілуі мүмкін екендігі нұскдлған жағдайда адамның жоғалуы. Егер оқиға болған жерде мәйітті карағанда касақана кісі өлтірілгенін, езін-өзі өлтіргенін немесе жазатайым жағдайда өлгенін анықтау қиын болса, осы мәселені тергеу барысында шешу үшін қылмыстық іс козғау қажетгілігі өзінен-өзі туатындығыбелгілі. Дене зақымын келтіру аркылы жәбірленушіні өмірінен айы-ру немесе мұндай мақсатсыз кісі елтірушілікке кастандык жағдайларында да мәселе оңай шешіледі [3].
Адам жоғалған жағдайда іс күрделі бола түседі. Өйткені, із-түссіз жоғалушының кай жерде екендігі жайлы мәліметтердің жоқтығы, оның езінің жакындарына кайда және неліктен жоғалғандығын хабарлау мүмкіндігінің болмауы. Сондыктан адам жоғалуына байланысты іс козғар алдынан тексеру жүрізіледі, оның мақсаты: жоғалған адам тірі ме, болмаса оның жоғалуы зорлап елтіруге байланысты ма екенін аныктау. Егер тексеруде жоғалған адамды белгілі бір мерзімге дейін ешкім көрмесе немесе одан хабар болмаса, ол туыс-туғандары-на бармаса және туыстарына өзінін бір жакка кеткендігін ха-барламаса, ол өзі тұратын үй басқармасын, жұмыс орнын неме-се оқитын жерін және баскд да ұйымдарды хабарландырмаса, ал оның жеке құжаттары және нәрселері үйінде калса, оның бір жакка кетуі туралы ойлары белгілі болмаса, онда жоғалған адамның зорлыкпен елтірілуі мүмкіндігі негізді деп есептеліп, оның өлтірілуі туралы кылмыстык іс козғалады.
Ашық жерде жасалған кісі өлтірудің криминалистік сипаттамасы.
Ашық жерде жасалған кісі өлтірудін криминалистік сипаттамасын мына элементтер кұрайды: кылмысты жасыру; кылмыскердің жеке тұлғасы мен жәбірленуші туралы мәліметтер. Қылмысты жасалу тәсіліне қарай кісі өлтіруді екі негізгі түрге бөліп карауға болады:
- ашыктүрде кісі өлтіру, яғни кісі өлтірушінің жанында оны білетін адамдардын болуы. Егер көрген адам болмаған жағдай-дың әзінде де, кісі өлтіруші езінің істеген ісін және кінәсін жасырмаган жағдайда;
- жасырын түрде кісі өлтіру, яғни кылмыстың ешкім көрмеген жағдайда жасалуы, кылмыскердің өз кінәсін белсенді түрде жасыруға тырысуы, куәгерлер катынаскан жағдайдың өзінде бейтаныс адамның қылмыс жасап, жауапкершіліктен күтылып мақсатын іске асыруы.
Қылмыстың бұл түрі тергеу үшін күрделі болады. Тергеу әдістемесін жасағанда кісі елтірудің әдістерін зерттеу мен катар, олардың қылмыстарын жасыру тәсілдерін де зерттеу керек. Кісі өлтірушілер кебінесе бір нәрсені теріс көрсетуге тырысып, түрлі айла жасайды. Әр түрлі жағдайларға сәйкес олар: табиғи болған өлім, өзін-өзі өлтіру, жазатайым жағдайда, абайсызда болған елім және т. б. көріністер.
Қылмыстының айлаларын анықтау барысында мына негізгі факторларға кеңіл бөлінуі кажет: жәбіренушілерге өлтіру уақытында жасалған закымдардың сипаттамасы және өзін актайтын дәлелдердің шынайылығы [4].
Кісі өлтірушілер мәйітті немесе оның беліктерін жәбір-ленушінің кім екендігін танытпау үшін жасыруға тырысады. Мәйіт басының кесіліп алынуы, бүлдірілуі (қүлақ, мүрын, ерін, көз шығарулары мүмкін), бас терісін сыпыруы, өртеуі суға ба-тырылуы, дененің бөлшектелініп тасталуы мүмкін.
Қылмыскер өлім болған жердегі өз ізін және киіміне түскен таңбаларды жоюға тырысады. Іздер мен баска да заттай айғак-тар сәйкес материалдары болуға, қылмыскердің іс-әрекетгері туралы айтуға мүмкіндік береді. Өлтіру күралдарындағы қол іздер кейде кісі өлтірушінің со-лакай екендігін анықтауға мүмкіндік туғызады. Қылмыс жасау тәсілдері туралы мәліметтерді пайдаланып, негізгі тұлағалардың арасынан қылмысты кім жасағанын анык-тап, болжауға болады.
Қылмыстар деректі жағдайда жасалынады. Жағдайды зерттеп, кылмыскер мен жәбірленушінін әрекеттеріне әсер еткен объективтік факторларды, окиға тетігін, өлтіру тәсілдерін анык-тауға болады.
Мысалы: каладан алыс емес (ағаш отырғызылған) жерден жас ер адамның мәйіті табылған. Мәйіттің жанында жаткдн қанды еске түсіретін, қызыл кышқыл түсті шаш жабысқан үлкен тас, тергеушінің пікірінше кісі өлтіру құралы деп танылды. Оқиға болған жерде алыс-жұлыс іздері болмаған. Өлтірілген адамның жаңа костюмі мен аяқ киімі, калтасында ақша болған. Осылардың бәрі өлтіру қасақана емес, таластан, кек алудан, жәбірленушінің таныстары тарапынан болған деген ойға әкелді.
Қылмыскер мен жәбірленуші туралы мәліметтер криминалистік сипаттаманың маңызды бөлігін кұрайды. Оларды зерттеу, әсіресе тергеудің бастапкы кезеңінде жасалған кылмыстың себебі мен оларға әсер еткен жағдайларды ашуға кемектеседі. Көптеген адамдар кылмыс жасағандарына дейін жүйелі түрде қоғамдықтәртіпті бұзып, күш көрсетумен айналысатындығын байқатқан [5].
Қылмыскерлер жүйелі түрде спирт ішімдіктерін шамадан тыс ішіп, кұқык бұзу әрекеттерін мас күйлерінде жасайды. Өлтіру алдында жағдайлар болады, болашак жәбірленушілер кей жағдайларда өздерін дұрыс үстамайды. Көбінесе, әйелдер ерлерінің өмірі мен денсаулығына қастандық жасайды: мастыктан, қол жүмсаудан, корлык көрсетуден.
Егер өлтіру себептеріне кеңіл бөлінбесе, олар: бүзакылык, пиғылдар, кызғанушылық, пайдақорлық, баска қылмысты жасыруға тырысуы және т.б. онда кылмыскердің жеке тұлғасы толық зерттелмейді.
Кісі өлтірушілік кылмыстык-кұкық классификациясы нормалар негізінің әр түрлі классификациясына жатады, олардын негізі болып субъективтік тараптың (кінә түрі, ниет пен мақсаттары) моментгері болып табылады, өлтіру алдындағы жағдай, жәбірленушінің тәртібі (жан куйзелісі жағдайынла, кажетті корғаныстан аскан жағдайла өлтіру), мұнда кримналистік классификация тәсіллері кең колданылады.
Ашық жерде кісі өлтіру қылмыстарын жасауда қолданылатын тәсілдердің кеңінен тараған түрлеріне келесілерді жатқызуға болады:
-әр түрлі кұралдарды, заттарды қолдану арқылы жәбірленушіге дене жарақатын салу;
-жәбірленушіні дәрменсіз күйде қалдыру, болмаса осы жағдайды пайдалана отырып оған дене жарақатын салу, оны қылғындыру, т.б.
- жәбірленушіні өте биік жерден лақтырып жіберу;
- жәбірленушінің ағзасына улы заттарды жіберу және т.б.
Қылмыскер жекеленген жағдайларда езінің кінәсіздігін нақтылайтындай жалған дәлелдемелер кұру үшін, жасалған әрекет пен жәбірленушінің өлуінің арасындағы белгілі бір уақыт өтуін есепке ала отырып қылмысты жасау тәсілін тандап алады. Қылмыстарды жасаудың мұндай тәсілін - баяу әсер ететін жарылғыш, болмаса улы заттарды пайдалану аркылы колдануды тергеу барысынан кездестіруге болады.
Алдын ала ойластырылып және жоспарланып жасалған адам өлтіру қылмыстары белгілі бір дайындықтар жасаудан тұрады: адам өлтіру үшін кылмыс құралын, қаруын алдын ала іздейді, көздеген мақсатын жүзеге асыруға байланысты кездесетін кедергілердің алдын алу жағдайлары жасалады, сонымен қатар қылмыстың ізін немесе оған езінің катысқандығын жасыруды қамтамасыз ету әрекеттері жасалады [6].
Егер қылмыскердің кылмыс жасауға таңдап алған тәсілдері қандай да бір ерекше құрылғыларды, жарылғыш, улы заттарды дайындап жасаумен немесе басқа да арнайы таным білімдерімен байланысты жағдайларда, қылмыскерлер - техникалық, медициналық, химиялық, физикалық және басқа да арнайы әдебиеттерді зерттеп оқиды.
Ашық жерде кісі өлтіру қылмыстарын жасау кезінде, тергеліп отырған оқиға жөнінде күш қолдану әрекеттерін және басқа да жекеленген мән-жайларды куәландыратын, атап айтқанда: қылмыстың механизмін, құралын, оған қолданған тәсілдерді және қылмыскердің жеке басының ерекшеліктері мен әрекет-мақсаттарын, қылмыстың ізін жасыру әдістерін сипаттайтын әр түрлі іздер пайда болады.
Мүндай іздерге қылмыскердің: кол саусақ іздері, тісінің, тырнағының, аяқкиімінің іздері; көлік және бұзу құралдарының іздері; қылмыс болған жердегі, айналадағы заттарда кдлған іздер, арпалыс іздері, мәйіттегі дене жарақат іздері, табиғи биологиялык іздер. Сезіктіні ұстау кезінде оның денесінен, киімдерінен, одан алынған кылмыс құралдарынан қылмыстың іздері табылуы мүмкін.
Қылмыскерлер адам өлтіру кылмысын жасыру тәсілдерін тандап алуына қылмыс жасалатын жер (орын) және қылмыскер мен жәбірленушінін өзара арақатынас сипаты әсер етеді. Бұл жасалған әрекеттің сипаты мен кезектілігі қылмыскердің жеке басы туралы мәліметтер мен қылмыс жасау жағдайларына байланысты анықталады [7].
Қылмыс жасауға себеп болатын жағдайларға - айыпкер мен оның құрбанының арасындағы жеке бас араздығы, бұзақылық, кек алу, көре алмаушылық, қызғаншақтық, пайдақорлық ниет, сонымен қатар басқа қылмыстың ізін жасыру немесе оны жасау жолдарын жеңілдету жатады. Нақты қылмысты, адам өлтіру қылмысын жасау ізін жасыру үшін қылмыскер алдын ала, күні бұрын арнайы дайындалып, өзінің және жәбірленушінің әрекетінің кезектілігін анықтап жоспарлап алады.
Жәбірленуші. Ашық жерде кісі өлтіру қылмысын криминалистикалық сипаттауда жәбірленушінің өзінің жүріс-тұрысын виктимологиялық аспекті тұрғысынан карастыруға болады. Қылмыстың жасалуына, қылмыс құрбанының өзі себеп болуы да мүмкін.
Олар алкоголь ішімдіктерін кездейсоқ адамдармен бірге ішіп, мас болып кездейсоқ адамдарды немесе айналасындағы адамдарды балағаттап өздері тиісіп, соның негізінде ұрыс, жанжал, төбелес шығып, қылмыстың жасалуына бірден-бір себеп болады. Көбінде мұндай жағдайларда адам өлтіру бойынша жасалған қылмыстың жәбірленушісі ер адамдар болады. Ал әйел адамдары кылмыстың кұрбаны болуына - жыныстық қатынас жасау, пайдакүнемдік ниет, сондай-ақ қызғаныштың пайда болуы себеп болады.
Қылмыскер мен жәбірленушінің жүріс-тұрысында белгілі бір байланыс болады. Жәбірленушінің жеке басы мен оның өлер алдындағы мінез-құлқын жақсылап тексеру қажет. Көп жағдайларда мұндай қылмыс құрбандарының мінезі - шайпау, ашуланшақ, жеңілтек-алаңғасар, сондай-ақ арандатып-азғырушылық қасиеттеріне бейім болып келеді - делінген [8].
Қылмыскер. Ашық жерде кісі өлтіруге байланысты қылмыстарды әдетте 18-бен 50 жас аралығындағы алкогольдік ішімдікке немесе нашақорлыққа кұмар ер адамдар жасайды. Олар, қоғамдағы басқатұлғалардан өздерінің: дөрекеліктерімен, қатыгездіктерімен, жыныстық құштарлығы жоғарлығымен, әйелдерді сыйламай-тындығымен, бұрын қылмыстық жазаға тартылғандығымен ерекшеленеді.
Криминалистикалық әдістемені қалыптастыру мүмкіндігі-әрбір криминалдық іс-әрекет жеке өзіне ғана тән ерекше белгілерді, сонымен қатар барлық қылмыстарға тән жалпы белгілерді иемденетіндігіне негізделеді. Мәселен, ұрлық жасауда, оны жасау уақыты, әдістемесі мен жағдайларына қарамастан жалпы белгілері бір болып келеді және басқа да қылмыс түрлерінен: адам өлтіру, зорлау, тонау, т.б. осы белгілері арқылы ажыратылады.Қылмыстың жекеленген топтарына ортақ жалпы белгілердің болуы - нақты бір қылмыс жөнінде іс қозғау ерекшеліктерін, осы қылмыстарды тергеу кезінде туындаған типтік болжауларды, сондай-ақ алғашқы және кейінгі жүргізілетін тергеу әрекеттерінің сипаты мен міндеттерін, оларды неғұрлым тиімді жүргізу әдіс-тәсілдерін, нақты криминалдық құбылыстарды ескерту, алдын-алу шараларын анықтауға мүмкіндіктер береді. Нақты айтқанда, жекеленген қылмыс түрлері мен топтарының жалпы белгілері тергеу әдістемесі негізделетін фундаментті құрайды [9].
Қылмыстардың жекеленген түрлері мен топтарын тергеу әдістемесінің пәні мен қағидалары. Барлық қылмыстарға тән жалпы ( ортақ) белгілердің болуы, оларды тергеу әдістемесінде жалпы заңдылықтырдың болуынан көрініс табады. Сондықтан да қылмыстардың әрбір түрлері мен топтарын тергеу кезінде олар нақты әдістеменің ерекшеліктеріне қарамастан жалпы қағида талаптарына сәйкес келуі тиіс. Қағида деп - белгілі бір ғылыми теорияда басшылыққа алатын негізгі идеяларды айтамыз.
Криминалистикалық әдістеменің қағидасы - қылмыстық жауаптылыққа тартылатын әрекеттерді тергеуді жүзеге асыратын және де ұйымдастыратын ережелердің жиынтығы. Криминалистикалық әдістеменің қағидалары: жалпы, арнайы, жеке - деп үш топқа бөліп қарастырылады.
Жалпыға - қылмыстардың жекеленген түрлері мен топтарын тергеу әдістемесінің заңдылықтарын сақтау; теория иен тәжірибенің біртұтастығы; қылмыстық әрекеттердің жекеленген түрлері мен топтарын тергеу әдістемесінің мақсаттылығы; олардың тергеудегі тәуелсіздігі; мамандандырылуы жатады.
Арнайы қағидалар - көп дәрежелі, олар мазмұны бойынша әртүрлі және қылмыстардың жекеленген түрлері мен топтарын тергеу әдістемелерінің негізгі бастауларынан тұрады.
Жеке қағидаларға - қылмыстардың жекеленген түрлері мен топтарын тергеу әдістемелерінің: ғылымилығы, тиімділігі және құрылымдық бір тұтастығы: олардың жоспарлық негізі мен кезеңділігі, ситуациясы, көп қырлылығы және нақтылығы жатады [10].
Криминалистикалық әдістеме - дегеніміз ғылыми ережелердің жүйесі және солардың негізінде жасалатын қылмыстық жекеленген түрлерінің алдын алу, тергеу, ашу және ұйымдастыруы бойынша ұсыныстар. Криминалистиканың жалпы теориясы негізінде криминалистік техника және тактиканың нақтыланған және анықталған категориялары қылмыс түрлерін тергеуде қолданылады, яығни криминалистік техника және тактиканың ережелері тергеу және сот органдарының тәжірибесінде дәл осы криминалистік әдістеме арқылы іске асырылады.Криминалистік әдістеме қылмыстың әрбір жекеленген түрінің ерекшелігіне сүйеніп, криминалистік техника мен тактика ұсыныстарды қолданудың нәтижелі тәсілдерін тағайындайды.
Криминалистік әдістеменің негізінде әрбір қылмыс өзіне тән жеке ерекшеліктерімен белгіленетіні туралы ереже жатыр, бірақ бұл жекелік қылмыстың ортақ белгілерін жоққа шығармайды, керісінше бір түрдегі қылмыстардың жалпы белгілерін белгілейді [11]. Криминалистік әдістеме тергеу үшін қылмыстың бір түрлілігін анықтайды.
Криминалситік әдістеменің мақсаттары:
а) жалпы мақсаты - құқық қорғау органдарымен қылмыстарды ашу, тергеу және болдырмау үшін әрекеттесу; ә) арнайы мақсаттары:
- қылмыстың ерекшелігін оныфң бөлік түрін криминалситикалық аспектіде үйрену;
- әр қылмыстарды жедел тергеу, және алдын алуды жалпылау және үйрену;
Қылмыстың бөлек түрлерін ашу, тергеу және алдын алуды дәлелдеген ғылыми ұсыныстарды дайындау.
Криминалистік әдістеменің бастаулары:
- жедел тергеу, ашу және алдын алу тәжірибесі. Криминалистік әдістеме кағидалары немесе криминалистиканың осы бөліміне жүктелетін, негізгі жалпы талаптар мынадай:
- қылмыстарды тергеудің зандылығын қамтамасыз ету; әдістемелік ұсыныстардың нақтылығы, жалпылығы және жекелік сипаты;
- жеке криминалистік әдістеме ұрылымында сатылардың болуы (тергеу сатыларына сәйкес);
тергеуді жүргізудің түрлі мән-жайлары туралы арнайы ескертулер әдістемелік нұсқаулар;
- жеке криминалистік әдістемелердің құрылымдык бірлігі (анықталған түрлерге, категорияларға қатысты);
- кылмысты тергеуге қатысты тұлғалардың және басқа түлғалардың қауіпсіздігін камтамасыз ету;
- ұқсас кылмыстардың криминалистік сипаттамасы негізінде жеке бір қылмыс түріне криминалистік әдістемелер кұру.
Криминалистік әдістеме жүйесі. Криминалистік әдістеме жүйесінде екі негізгі бөлікті белгілеуге болады:
а) криминалистік әдістеменің жалпы ережелері;
ә) қылмыстардың жекелеген түрлерін тергеу әдістемелері (жеке криминалистік әдістеме).
Криминалистік әдістеменің жалпы ережелері -- ол осы белімнің теориялық негізі, оның негізін қалаушы бастаулары, яғни криминалистік әдістемелердің теориялық негізі болып табылады.
Олар мынадай элементтерден тұрады: криминалистік ғылымының бөлімі ретінде криминалистика әдістемесінің үғымы, мазмұны және жүйесі; криминалистік әдістеменің пайда болу тарихы және дамуы, оның бастаулары, мақсаттары мен қағидалары; жеке криминалистік әдістеменің түсінігі, классификациясы және құрылымы.
Ашық жерде жасалған кісі өлтіруді тергеудің әдістемелік жүйесін құрастыруда мынадай типтік ситациялар қажетті болады:
Типтік ситуациялар - тергеу әдістемесінің ерекшеліктерін (типтік тергеу болжауларының, типтік мәселелерді, сондай-ақ оларды шешу құралы мен тәсілдерін) алдын ала анықтауға мүмкіндіктер беретін, тәжірибеде барынша жиі кездесетін тергеу ситуациялары.
Нақты ситуацияны тексере отырып, тергеуші типтік мәселелерді шешу жөніндегі білімді қолданады, шындықты ескере отырып, оларды жаңа жағдайға сәйкес өзгертеді (модернизациялайды). Тергеу ситуациясын, бағалау кезінде заңмен қарастырылатын екі жағдай туындайды - шешім қабылдауға дайындалу кезінде тергеудің бағыты бойынша және тергеу әрекетін жүргізу бойынша. Жекеленген тергеу ситуациясы тергеу жағдайы (ретінде) сияқты қолда бар немесе жоқ ақпараттарға, адам өлтіру қылмысы жөніндегі көмекші мәліметтер мен дәлелдеулерге, мәліметтердің күшіне, тергеушінің өзінің мүмкіндігі мен құралдарына, қоршаған ортадағы жағдайларға және т.б. қатысты анықталады.
1-ситуация - қылмыс анықталған (ашылған), қылмыскер ұсталған және оның жеке басы анықталған. Кейде тергеудің бастапқы кезінде шынайы мақсаты мен ниеті, ал кейде оның кінә формасы да анық емес болады. Қылмысқа қатысушылар да анықталмауы мүмкін. Жәбірленушіні өлтірген кездегі әрекет құқыққа қайшы болып табылатындығы немесе табылмайтындығы алғашқыда айқын болмайды (мысалы, қажетті қорғану кезінде).
2-ситуация - қылмыс анықталмаған (ашылмаған), бірақ мәйіт бар (жасырылмаған), ешқандай инсценировка жасалмаған және ол бірден табылған немесе қылмыс біте салып көпке ұзамай табылған. Қылмыскер белгісіз. Қылмыскердің ізіне түсу мен оны ұстау бойынша жедел-іздестіру әрекеттерін ұйымдастыруға мүмкіндіктер бар. Сондықтан да типтік болжаулар да осындай ұқсас ситуацияларда болып келеді. Бұл қылмыскердің жеке басы (немесе сезіктінің араласатын ортасы) жөніндегі болжаулар, мүмкін болатын дәлелдемелер туралы болжаулар және қылмыскердің жасырынған жері женіндегі іздестіру болжаулары [12].
Болжауларды тексеру үшін қылмыстық істі талдау нәтижесінде келесідей көрсеткіштердің қолдануы мүмкін:
:: 21-жасқа дейінгі ер адамдарды касақана өлтіру қылмыстары тұрғын-үйлерден тыс жерлерде олардың таныстары мас күйінде жеке бас араздыктарына байланысты өшін (есебін) алу, жанжалдасу немесе төбелесу кезінде жасалған;
:: 5 жастан 16 жасқа дейінгі ұл балаларды қасақана өлтіру қылмыстары түрғын-үйлерде немесе оның жанында, олардын өз әкелерімен, өгей әкелерімен, болмаса шешесімен бірге тұратын адамдармен жасалған;
:: 23 жасқа дейінгі ер жынысты адамдарды өлтіру қылмыстарының 75 % жаппай демалу кезінде 17 -- 22 жас аралығындағы оқиға болған жерден 1,5 км-ге дейінгі қашықтықта тұратын ер (адамдармен (көбінде жәбірленушінің таныстарымен) жасалған;
:: 28-ден 57-ге дейінгі жастағы әйелдерді өлтіру қылмыстарының 50 % тұрғын жайлардан тыс жерлерде жасалған, бұл қылмыстарды олардың күйеулері немесе ашыналары мас күйінде жыныстық қатынасқа түсуге байланысты жасаған.
3-ситуация - қылмыс ашылған, жақын арада жасалған, бірак оның механизмі белгісіз. Мәйіт табылып, оныңжеке басы анықталған. Өзін-өзі өлтіргендігі, немесе бақытсыздық жағдайдан өлгендігін, немесе өзінің табиғи өлігі жөнінде көрсететін мәліметтер бар, бірақ қьшмыстың ізін жасыру үшін исценировка жасау мүмкіндігі туралы күмән бар. Мұндай ситуацияларда болжаулар тергелетін оқиғаның механизмі жөнінде құрылады, содан кейін қылмыстың ниеті мен кылмыскердің жеке басы бойынша болжаулар жасалады.
4-ситуация - қылмыс ашылмаған, танылмаған мәйітті тауып алу фактісі бойынша қылмыстық іс қозғалған. Мәйіттегі жарақаттар кылмыстың жасалғандығын керсетеді, бірак мәйіт адам танымастай жағдайда болғандықтан, оны сыртқы бейне белгілері бойынша тану соншалықты қиын. Мұндай ситуацияларда болжаулар алдымен қылмыс құрбанының жеке басы бойынша құрылады және тексеріледі.
5-ситуация - қылмыс ашылмаған және бұрын жасалған (жасалғанына көп уақыт болған), қылмыс жасалған деп жорамалдауға болады. Себебі адам басының және басқа да мүшелерінін сүйектері киімдерінің қалдықтарымен табылған, бірақ өлімнін себебі белгісіз (тергеудің бастапқы кезінде), қылмыс жасалған деп болжауға болады, сондай-ақ қылмыс жасалмаған, өлімнін себептері басқа да жағдайларға байланысты болған деп те болжауға болады.
6-ситуация - қылмыс ашылмаған, мәйіт бөлшектелген және бұл бөлшектер жасырылған. Қылмыстың барлық элементтерінің ішінен тек қылмыстың ізін жасыру тәсілі мен мәйіттің бөлшегі табылған жер ғана белгілі. Ең алдымен болжаулар кылмыстың механизмі мен оның құрбанының жеке басы бойынша құрылады және тексеріледі. Қылмыс кұрбанының жеке басын анықтау кезінде кылмыс жасалады деп болжанылған кылмыскер жөніндегі қажетті болжаулар ғана емес, сонымен катар оның ізін жасырғандағы туралы болжаулар құрылып тексерілуі тиіс.
7-ситуация - адам жоғалған. Қылмыс ашылмаған, оның жоғалғанына көп уақыт болған, мәйіттің табылмауына байланысты, ол өлді деп жорамалданады. Өлді деп жорамалданған құрбанның жеке басы белгілі, бірақ оған қатысты барлық басқа мәліметтер, деректер (жағдайлар) анықталмаған. Жоғалу себептері жөнінде келесідей алғашқы типтік болжаулар жасалады: біреу өлтіріп кеткен, өзін-өзі өлтірген, қылмыс жасап туыстарынан және соттан бой тасалап тығылып жүр, өліп қалды немесе ауруханада басқа біреудің атымен емделіп жатыр және т.б. Қылмыс жөніндегі болжау дәлелін тапқан кезде басқа болжаулар өздері-ақ шығып қалады. Құрбанның жеке басын, оның өмір сүру жағдайы мен басқа адамдармен карым-қатынасын анықтау - қылмыстың жасалған жері мен уақыты, мақсаты мен ниеті, сондай-ақ қылмыскердің жеке басы туралы болжаулар кұруға мүмкіндіктер береді.
8-ситуация - жаңа туған нәрестенің мәйіті табылған. Қылмыс нөрестенің шешесімен немесе оған жақын басқа да адамдармен жасалуы мүмкін. Алғашқыда анықталатын мәселелер, өлімнің болу механизмін анықтау, яғни нәресте дүниеге тірі болып келді ме және оның өлімінің себебі неде (қандай). Бұл мәселелерді анықтаудан кейін міндетті түрде нәрестенін, шешесін іздестіру шараларын ұйымдастыру кажет.
Адам өлтіру қылмыстарын тергеуді жоспарлаудың ерекшіліктері -тергеушілердің алдын ала тергеу барысында әр түрлі формалардағы арнайы танымдарды пайдаланулары мен жедел-іздестіру органдарымен өзара тығыз байланысынан түрады. Жоспардың нақты мазмүны көптеген тергеу ситуациясына байланысты анықталады [13].
Мәселен, күш қолдану белгілері бар мәйіт табылған кездердегі уакыттың тығыз кезінде тергеушінің міндеті - қылмыстың іздерін бекіту мен қылмыскерді ұстауға бағытталған тергеу әрекеттері мен жедел-іздестіру шараларын жүзеге асыру. Мұндай жағдайларда ең алдымен оқиға болған жерді және мәйітті қарау, қылмысты көзімен көрушілерді аныктау мсп олардан жауап алу, сот-медициналық сараптама тағайындау, кылмыскерді ізі суымаған қылмыстар бойынша іздестіру, бөгет, тосқауыл кою шараларын жүргізу, сезіктіні ұстау кезінде одан жауап алу, куәландыру, киімдерін алу және қамау, оны тануға көрсету әрекеттері жоспарланады.
Бөлшектелген мәйіттін бөлшектері табылған жағдайларда тергеудің бастапкы кезеңіндегі тергеушінің жоспарлау шаралары қылмыс құрбанының жеке басын және қылмыстың жасалған жерін анықтау мәселелеріне тәуелді болып табылады [14]. Жоспарда келесі мәселелер қарастырылады: мәйіттің бөлшектері мен оның табылған жері; мәйіттің мүшесі бойынша жетпеген (жоқ) бөлшектерін іздестіру; сот-медициналык,, криминалистикалық және басқа да зерттеу түрлерін жүргізу; мәйітті тануға көрсету; қылмыс қүрбанының, сезіктінің жеке басын анықтауға бағытталған жедел-іздестіру шараларын жүргізу.
Адамның жоғалуына байланысты қозғалған қылмыстық іс бойынша тергеуді жоспарлау қылмыстың жасалу уақыты мен ол бойынша қылмыстық іс қозғалған уақыт арасындағы кеткен уакыттарды, сондай-ақ кылмыстың жасалған жеріне байланысты мәліметтерді қылмысты жасау және оның ізін жасыру тәсілдерін, айыпкердің жеке басы туралы мәліметтердің жоқтығын ескере ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.