Адам денсаулығына қарсы қылмыстар

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

Адам денсаулығына қарсы қылмыстар
Осы арада денсаулық деген ұғымға түсiнiк бере кетейiк. Денсаулық дегенiмiз адам ағзасының дұрыс əрi қалыпты жұмыс iстеуi. Яғни, адам ағзасының əрбiр органы, əрбiр мүшесi сол жаратылған қалпында сақталып, оның дұрыс əрi қалыпты түрде белгiлi бiр қызметтi атқаруы.
Денсаулыққа қарсы қылмыстардың 26
қоғамға қауiптiлiгi - бұл қылмыстарды жасаған кезде, бiр адам екiншi бiр адамның денсаулығына қасақана немесе абайсызда зиян келтiредi, яғни кiнəлi қоғамға қауiптi iс-əрекеттердi жасай отырып, адам өмiрi үшiн ең қымбатты болып табылатын адам денсаулығына заңсыз түрде қол сұғады. Адам денсаулығына зиян келтiру көбiнесе оның мемлекет пен қоғам алдындағы азаматтық мiндеттерiн атқару, яғни сол мiндеттерiн нақты орындау мүмкiндiктерiнен айырады.
Мысалы: адам денсаулығына зиян келуi - оның мiндеттi əскери қызметке шақырылуына кедергi келтiруi мүмкiн, сондай-ақ əскери немесе басқа да арнайы қызметтердi атқаруына зиянды əсерiн тигiзуi мүмкiн.
Сондықтан да адам денсаулығына қарсы қылмыстарды жасау - тек жəбiрленушiнiң өзiне ғана емес, сондай-ақ оның жақын туысқандары үшiн де үлкен залал болып табылады. Яғни, жəбiрленушiнiң денсаулығына зиян келу салдарынан, оның жақын туысқандарына да белгiлi бiр көлемде материалдық немесе моральдық залал келуi мүмкiн.
Адамды денсаулығынан айыру салдарынан оның өмiрдегi, қоғамдағы еңбек жəне басқа да қоғам қызметтерiндегi байланысы үзiледi, оның еңбекке, қоғам қызметтерiне белсендi түрде қатысуына көбiнесе мүмкiндiк бере бермейдi. Сондықтан да адам денсаулығы - адам өмiрiнiң негiзгi қуанышы, негiзгi байлығы болып табылады.
Ұрып-соғу себептері әртүрлі болуы мүмкін - дұшпандық қарым-қатынас, қызғаныш, реніш, кек алу-бұзақылық мотивтерден басқа. Ұру қасақана болуы керек. Егер іс-әрекеттер абайсызда жасалса, онда мұндай қылмыстық іс-әрекет абайсызда денсаулыққа зиян келтіру ретінде қайта саралануы мүмкін. Егер денсаулыққа зиян келтірілмесе, белгіленген ниет болмаған кезде қылмыстық жауапкершілік туындамайды [3, 79 б.].
Ұрып-соғу жасалуы мүмкін жан күйзелісі жағдайында болған. Әсер ету жағдайы жәбірленушінің азғындық немесе заңсыз мінез-құлқынан туындауы мүмкін. Бұл фактор айыпталушының ісін қарау кезінде жеңілдететін жағдай болады
Ендi адам денсаулығына қарсы қылмыстарды топтастырайық. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексiнде адам денсаулығына қарсы қылмысқа қандай қылмыстар жататыны нақты көрсетiлген. Сонымен адам денсаулығына қарсы қылмыстарға мыналар жатады:
1) денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтiру (106-бап); 2) денсаулыққа қасақана орташа ауырлықта зиян келтiру (107-бап); 3) қинау (110-бап); 4) денсаулыққа аффект жағдайында зиян келтiру (111-бап); 5) қажеттi қорғаныс шегiнен шығу кезiнде денсаулыққа ауыр зиян келтiру (112-бап); 6) қылмыс жасаған адамды ұстау кезiнде денсаулыққа ауыр зиян келтiру (113-бап); 7) денсаулыққа абайсызда зиян келтiру (114-бап); 8) қорқыту (115-бап); 9) адамның органдары мен тiнiн алуға мəжбүр ету немесе заңсыз алу (116-бап); 10) соз ауруын жұқтыру (117-бап); 11) адамның иммун тапшылығы вирусын жұқтыруы (118-бап); 12) қауiптi жағдайда қалдыру (119-бап) [4].
Ұрып-соғу (109-бап) және Денсаулыққа қасақана жеңіл зиян келтiру (108-бап) ҚР 03.07.2017 алып тасталды .
Денсаулыққа келтірілген зиянның ауырлығына байланысты ауыр зиян, денсаулыққа орташа зиян және жеңіл зиян бөлінеді.
Денсаулыққа ауыр зиян - адамның денсаулығына, оның өміріне қауіпті зиян не денсаулыққа: көру, сөйлеу, есту қабілетінен немесе қандай да бір ағзадан айырылуға; ағзаның өз функцияларын жоғалтуына; бет-әлпетінің қалпына келмейтіндей бұзылуына; жалпы еңбек қабілетінің кемінде үштен бірін айтарлықтай тұрақты түрде жоғалтумен ұласқан денсаулықтың бұзылуына; кәсіби еңбек қабілетін толық жоғалтуға; жүктілікті үзуге; психикалық, мінез-құлықтық, оның ішінде психикаға белсенді әсер ететін заттарды тұтынуға байланысты бұзылушылыққа (ауруға) әкеп соққан өзге де зиян.
Денсаулыққа ауырлығы орташа зиян - адамның денсаулығына, оның өміріне қауіпті емес, денсаулықтың ұзақ уақыт (жиырма бір күннен астам мерзімге) бұзылуына немесе жалпы еңбек қабілетін (үштен бір бөлігінен кем) тұрақты түрде айтарлықтай жоғалтуға әкеп соққан зиян.
Медициналық критерийлер соттың ұйғарымы, судьяның, анықтауды жүргізуші адамның, тергеушінің қаулысы негізінде азаматтық, әкімшілік және қылмыстық сот ісін жүргізуде сот-медициналық сараптама жүргізу кезінде адам денсаулығына келтірілген зиянның ауырлық дәрежесін айқындау үшін пайдаланылатын саралау белгілерінің медициналық сипаттамасы болып табылады.
Дене жарақатының объектiсi - бөгде адамның қалыпты денсаулығы болып табылады.
Адам денсаулығына қарсы қылмыстардың объективтiк жағы - басқа адамның денсаулығына, құқыққа қайшы əрекеттер мен əрекетсiздiктер арқылы зиян келтiрумен көрiнiс табады. Көбiнесе дене жарақаты əрекет арқылы жасалынады. Кiнəлi адам жəбiрленушiнiң денсаулығына əр түрлi жолдармен, атап айтсақ, механикалық əсер ету арқылы (мүшелерге зақым келтiру), химиялық жол арқылы (улау, қышқылмен күйдiру), электрлiк жолмен, (тоқпен ұру), термикалық əсер ету (ағзаға инфекциялы ауруларды жұқтыру) арқылы, сонымен қатар психикалық əсер ету арқылы (гипноз) жəне басқа да тəсiлдер арқылы дене жарақатын келтiредi. Əрекетсiздiк арқылы да дене жарақаты келтiрiлуi мүмкiн, егер де белгiлi бiр адам өзiне жүктелген мiндеттердi орындамаса.
27
Кейбiр кездерi дене жарақатын келтiру қылмыстық жауаптылықтан босатылуға негiз болып табылады, егер бұл жарақат мəжбүрлiк қажеттiлiк жағдайында, яғни емдеу мақсатында болса. Мысалы, егер жəбiрленушi өзiнiң ағзасына хирургиялық операциялар жүргiзуге келiсiмiн берсе, онда хирургтер осы хирургиялық операциялардан туындайтын белгiлi бiр зардаптарға жауап бермейдi, себебi жəбiрленушi хирургиялық операциялардан туатын салдарға қарсы болмады. Дене жарақатын келтiру спорт жарыстары кезiнде де орын алуы мүмкiн. Спорттың нақты түрiне қатысты жалпы ереженi сақтамау салдарынан туған дене жарақаты денсаулыққа қарсы қылмыс ретiнде сараланады. Мысалы, футбол кезiнде футбол ережесiн өрескел бұзған кiнəлi бөгде адамға дене жарақатын келтiрсе, онда оның əрекетi денсаулыққа қарсы қылмыс ретiнде танылады.Дене жарақатын келтiрудiң субъективтiк жағы 2 нысаннан тұрады:
1) қасақана (тiкелей жəне жанама),
2) абайсызда (менмендiк жəне немқұрайдылық).
Тiкелей қасақана дене жарақатын келтiру бiр адамның екiншi бiр адамға дене жарақа- тын келтiрудi тiлеп, алдын ала ойластырып, жоспарлы түрде мақсаттар жасауы, ал жанама қасақаналықта кiнəлi сондай зардаптың болуын тiлемейдi, бiрақ оған саналы түрде жол бередi.
Абайсыздық нысанының өзiнде сенiмдiлiк түрiнде кiнəлi өзiнiң əрекетiнен немесе əрекетсiздiгiнен туатын салдардың, яғни дене жарақатының болуын көре алады, бiрақ ол салдар бола қоймасау деген өзiне сенiмдiлiк ниетте болады, немқұрайдылық түрiнде адам дене жарақатының болатынын көре алмайды, бiрақ көруге тиiстi болатын.
ҚР ҚК 107-бабында көзделген денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтірудің кінə нысаны қасақаналық болып табылады.
Осы денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіру тікелей немесе жанама ниетпен жасалады. Денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтірудегі тұлғаның тікелей ниеті адам өз іс-əрекетінің (əрекетсіздігінің) қоғамға қауіпті екенін ұғынып, оның қоғамдық қауіпті зардаптары болуының мүмкін екенін немесе болмай қоймайтынын алдын-ала білуімен жəне осы зардаптардың болуын тілеуімен сипатталады.
Сот практикасы: Жанама ниетпен денсаулыққа ауыр зиян келтірудің мысалы К. ісі болуы мүмкін, ол кінәлі деп танылды, ол досының үйінде кешке қатысып, үстелден ас үй пышағын ұстап алып, кеудешені тесу мүмкін бе, жоқ па, соны білгісі келдіде оның жанында отырған Б. - да пышақпен ұра бастады. үйден кетуге ниет білдірген К. оны кеудесіне пышақпен ұрып, денені жарып, Б. - ға ауыр зиян келтіре отырып, кеудеге енетін жарақат алды. Істің сюжетінен К. - ның ниеті денені пышақпен тесуге болатындығын білу екенін көруге болады. Алайда, кеудеге пышақпен соққы бере отырып, ол Б. - ның денсаулығына ауыр зиян келтіру мүмкіндігін болжай алмады және оны қаламаса да, оған немқұрайды қарады. Сот К. - ның іс-әрекетінің субъективті жағы жанама ниетпен сипатталатынын мойындады
Денсаулыққа қасақана ауыр зиянды тікелей ниетпен келтірудің кейбір жағдайларында кінəлінің ниеті көбінесе анықталған болып келеді. Бұл жағдайларда субъект денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіре отырып, үшінші тұлғалардың денсаулығына ауыр зиян келтіріп отырғанын ұғынып қана қоймай, сонымен бірге келтірілген зиянның мөлшерінде ұғынады, яғни өз іс-əрекеттерінің нəтижесінде денсаулыққа ауыр зиян келтірілетінін ұғынады жəне соның келтірілуін тілейді. Денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтірудің көптеген жағдайларында кінəлі ниетінің мазмұны жəбірленушінің денсаулығына келтірілген зиянға қатысты анықталмаған болып келеді. Тұлға өз іс-əрекеттерімен жəбірленушінің денсаулығына жалпы зиян келтіретінін уғынады, бірақ денсаулыққа зиян келтірудің табиғатында жатқан объективті мəн-жайларға байланысты жəбірленушінің денсаулығына өз іс-əрекеттерімен келтірілетін зиянның мөлшерін ойша анықтай алмайды жəне жəбірленушінің денсаулығына кез-келген ауырлықтағы зиянның келтірілуін тілейді.
Анықталмаған ниет бұл ниеттің жеке түрі емес, тікелей ниеттің мазмұны бойынша түрі. Мысалы, егер субъект жəбірленушінің бетіне қышқылды саналы түрде шашса, онда оның ниетінің мазмұны болып денсаулыққа ауыр зиянның келетінін алдын-ала білуі мен тілеуі болып табылады, өйткені ол жəбірленушінің бет-əлпетін қалыпқа келгісіз бұзылатынын не көру қабілетінен айырылатынын алдын ала білді Іжəне соны тіледі. Субъекті ниетінің мазмұны басына жұдырықпен урған, қолын ағашпен немесе пышақпен ұрған жайдайларда өзгеше болады. Бұндай іс-əрекеттерде тұлға оның іс-əрекеттерінен денсаулыққа жеңіл немесе ауыр зиян келтіруі мүмкін екендігін уғынады жəне солардың кез-келгенін тілейді. Сондықтан, тікелей ниет шегінде анықталған ниет пен анықталмаған ниетті ажырата білген жөн, өйткені бұл денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіруді саралау кезінде тəжіребелік жағынан өте маңызды.
Ниет денсаулыққа ауыр зиян келтіруге бағытталғанда, яғни тікелей анықталған ниетте, қылмыстық жауаптылық, егер бұндай денсаулыққа ауыр зиян іс жүзінде келтірілген болса, онда келтіруге бағытталған денсаулыққа ауыр зиян үшін ғана басталады немесе егер, іс жүзінде денсаулыққа жеңіл дəрежедегі зиян келтірілсе немесе ешқандай денсаулыққа зиян келтірілмесе, онда осындай денсаулыққа ауыр зиян келтіруге оқталғаны үшін ғана басталады. Ал, ниет анықталмаған нақты емес, жалпы денсаулыққа зиян келтіруге бағытталған жағдайларда қылмыстық жауаптылық іс жүзінде келтірілген денсаулыққа зиян үшін басталады. Егер денсаулыққа ешқандай зиян келтірілмесе, онда кінəлі денсаулыққа зиян келтірудің ең жеңіл түріне оқталғаны үшін қылмыстық жауаптылыққа тартылады.
Өзіміз көріп отырғандай ниетті мазмұны бойынша анықталған жəне анықталмағанға бөлу денсаулыққа қол сұғушылықты саралау кезінде маңызды. Егер анықталмаған ниетпен денсаулыққа қол сұғушылықта қылмыстық жауаптылық іс жүзінде келтірілген зардаптармен анықталса, ал анықталмаған ниетпен денсаулыққа қол сұғушылықта ниеттің бағытталуымен анықталады екен.
Ендi адам денсаулығына қарсы қылмыстардың субъектiлерi туралы мəселеге тоқталайық.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексiнiң 15-бабының 2-тарма- ғында көрсетiлген дене жарақатын салумен байланысты мына қылмыстарды жасаған есi дұрыс субъектiлер үшiн 14 жас белгiленедi: 1) денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтiру (106-бап); 2) ауырлататын мəн-жайлар кезiнде денсаулыққа қасақана орташа ауырлықтағы зардап келтiру (107-баптың 2-тармағы).
Ал мына дене жарақаттарын салғаны үшiн заң бойынша есi дұрыс субъектiлер үшiн 16 жас белгiленедi: 1) Денсаулыққа қасақана жеңіл зиян келтiру (108-бап) 03.07.2017 және Ұрып-соғу (109-бап) қылмыстық кодекстен алып тасталды; 2) қинау (110-бап); 3) денсаулыққа аффект жағдайында зиян келтiру (111-бап); 4) қажеттi қорғаныс шегiнен шығу кезiнде денсаулыққа ауыр зиян келтiру (112-бап); 5) қылмыс жасаған адамды ұстау кезiнде денсаулыққа ауыр зиян келтiру (113-бап); 6) денсаулыққа абайсызда зиян келтiру (114-бап); 7) қорқыту (115-бап); 8) соз ауруларын жұқтыру (115-бап); 9) адамның иммунтапшылығы вирусын жұқтыру (118-бап); 10) қауiптi жағдайда қалдыру (119-бап) [4].
Денсаулыққа зиян келтіретін қылмыстарды жекелеген белгілері сәйкес келетін қылмыстардың аралас құрамдарынан ажырату іс жүзінде жиі қиындық тудырады. Бұл талданған қылмыс құрамының объективті және субъективті белгілерін, олардың қоғамдық қауіптілік деңгейін сипаттайтын, оларды басқа құқық бұзушылықтардан ажыратуға мүмкіндік беретін терең талдауды қажет етеді.
Саралау процесс ретінде құқық қолдану кезеңдерімен байланысты бірнеше кезеңдерді қамтиды:
1) іс жүзіндегі негізден заңдық мәні бар белгілерді алу;
2) нормативтік-құқықтық базаны айқындау (оның ішінде фактілердің құқықтық сипатына қатысты біліктілік нұсқаларын ұсыну және олардың негізінде құқық қолдануға қабілетті нормалардың қатаң шектеулі жиынтығын қалыптастыру; құқық қолдану кезеңдеріне байланысты бір немесе бірнеше 3) іс бойынша шешім шығару, құқық қолдану актісінде саралауды бекіту [5, 136 б.].
Адам денесі талшықтарының анатомиялық тұтастығын құқыққа қарсы бұзу не органдардың зақымдануына немесе олардың қалыпты жұмыс істеуін бұзуға әкеп соққан өзге де әрекеттерді адам денсаулығына келтірілген зиян деп ұғыну керек.
Денсаулыққа қарсы қылмыстар-бұл қасақана немесе абайсызда жасалған, басқа адамның денсаулығына қол сұғатын және денеге зиян келтіретін немесе ауру немесе патологиялық жағдай туғызатын әлеуметтік қауіпті әрекеттер, сондай-ақ жәбірленушіні өмірі мен денсаулығына қауіпті жағдайға душар ететін әрекеттер.
Денсаулыққа келтірілген зиянның ауырлығы Сот сараптамаларын және зерттеулерін ұйымдастыру және жүргізу қағидаларына сәйкес сот-медициналық сараптама жүргізу жолымен айқындалады [6]. ҚПК-нің 271-бабына сәйкес, мұндай сараптаманы жүргізу міндетті болып табылады, ал оның қорытындысы мұқият зерттелуге және басқа дәлелдемелер жиынтығымен бірге бағалануға жатады [7].
ҚК-нің 106-бабының екінші бөлігінде көрсетілген саралау белгілері бойынша денсаулыққа келтірілген ауыр зиянды саралаған кезде олар мағынасы бойынша ҚК-нің 99-бабының екінші бөлігінде көрсетілген осыған ұқсас белгілерге сәйкес екенін назарға алу керек.
Қаралып отырған қылмыстардың ортақтығы қол сұғушылықтың объектілерінің ортақтығымен анықталады -- жеке адамның қауіпсіздігін, сондай-ақ өмір мен денсаулықты қамтамасыз ететін қатынастар. Айырмашылық тікелей объектіде [8, 112-113 бб].
Денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіруді кісі өлтіруден субъективті жағынан, сондай-ақ кінәлінің іс-әрекетке және оның салдарына психикалық қатынасының сипаты бойынша ажыратуға болады. Қаралып отырған қылмыстар үшін кінәнің қасақана нысаны тән [9, 79 б.]
Жанама ниетпен жасалған кісі өлтіруді және оны жасау кезінде өмірге қауіпті және өлімге әкелетін денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіруді ажырату кезінде белгілі бір қиындық туындайды. Мұндай жағдайда кінәнің қасақана формасының интеллектуалдық және ерікті сәтін талдау қажет. Мәселені шешу кезінде: қылмыскер жәбірленушінің өлімін алдын-ала болжады және оған жол берді ме, денсаулығына ауыр зиян келтірді ме, жоқ па, ол өлімнің басталуын алдын-ала болжады, бірақ оны алдын-ала болжады ма немесе мұндай мүмкіндікті алдын-ала болжаған жоқ, дегенмен, ол мұны алдын-ала білуі керек және болжай алса да, оны сипаттайтын барлық жағдайларды талдау керек. мінсіз әрекет.
Егер қасақана, мысалы, өмірлік маңыздылардың қатарына жатпайтын жәбірленушінің денесінің бір бөлігіне енетін жарақат салса, қылмыскер, әдетте, денсаулыққа кез-келген зиян келтіру мүмкіндігін алдын-ала болжайды және мойындайды, бірақ өлім мүмкіндігін алдын-ала болжай алмайды, дегенмен ол оны алдын-ала білуі керек және болжауы мүмкін деп санауға негіз бар болса да, онда бұл әрекет денсаулыққа зиян келтіруге бағытталған.
Егер дене жарақаттары жәбірленушінің өмірлік маңызды органдарына, сонымен қатар қылмыс жасау құралын қолдана отырып немесе кінәлінің жәбірленушіге өлім келтіру мүмкіндігінің немесе мүмкін еместігін алдын-ала болжайтындығын көрсететін тәсілмен жасалса, онда бұл әрекетті кісі өлтіру деп қарастырған жөн.
Құқық қолдану қызметінде жәбірленушінің өліміне әкеп соққан денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіруді қасақана кісі өлтіруге оқталудан ажырату кезінде қиындықтар жиі туындайды. Бұл қылмыстардың объективті жағы бірдей болуымен күрделене түседі. Іс-әрекетті практикалық іс-әрекетте саралау кезінде, ең алдымен, денсаулыққа зиян келтіру мен өлімнің басталуы арасындағы уақыт алшақтығы ескеріледі. Мұндай ұстаным даулы болып көрінеді, өйткені өлімнің басталу уақыты біліктілік үшін маңызды емес. Бұл туралы заң әдебиеттерінде дене жарақатын алу мен өлімнің басталуы арасындағы уақыт алшақтығының мөлшері жәбірленушінің денесінің өміршеңдігіне, медициналық көмектің уақтылығына және қылмыскердің әрекетіне тәуелді емес және оның кінәсінің сипатын өзгертпейтін басқа жағдайларға байланысты болуы мүмкін делінген [10, 48 б.].
Жәбірленушінің өліміне әкеп соққан денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіруді қасақана кісі өлтіруге оқталудан пиғылды ұстау бойынша ажырату керек. Мұның қажеттілігі сот практикасында қателіктерге жол берілетіндігімен анықталады: кінәлі адам кісі өлтіру мақсатын көздемеген кезде жанама ниетпен жасалған әрекеттер кісі өлтіруге әрекет деп танылады.
Демек, кісі өлтіру әрекеті мен денсаулыққа ауыр зиян келтіруді ажырату кезінде ниеттің түрін белгілеу өте маңызды. Кінәлінің ниетінің мазмұны қылмыс жасау тәсілі мен құралдарын, дене жарақаттарының сипаты мен орналасуын, кінәлінің қылмыстық әрекеттерді тоқтату себептерін, оның кейінгі мінез-құлқын және т. б. талдаумен айқындалады.
Қылмыстық құқық бұзушылықтың себебі мен мақсаты және адамның қылмыс жасағандағы көңілкүйінің жағдайы кінәға қарағанда қылмыс құрамының қажетті нышандары болып табылмайды. Заң шығарушы оларды барлық емес, тек кейбір қылмыстар құрамының қатарына жатқызады және бұл жағдайларда олар да қылмыстық жауаптылықтың негізіне айналады. Сонымен қатар, олар тіпті қылмыс құрамының нышандары болмайтындығына қарамастан, кінәні жеңілдететін немесе ауырлататын жағдай ретінде жазаның тағайындалуына айтарлықтай әсер ете алады. Бұл нышандардың қылмыстық жауаптылық және жазалау үшін өзіндік мағыналары болмағанмен, олардың көбінесе кінәні анықтаудағы қасақаналық кінә мен абайсыздық кінәнің арасына шекара қойғандағы мағынасы айтарлықтай [11, 79 б.].
Осыдан қорытынды жасауға болады, егер ниет нақтыланса, атап айтқанда жәбірленушінің өліміне әкелетін денсаулыққа тікелей ауыр зиян келтірілсе, субъектінің кінәсі қасақана қарастырылады. Алайда, жанама ниетпен кісі өлтіру кезінде қылмыскер тек ықтималдылықты ғана емес, сонымен бірге жәбірленушінің тікелей осы жағдайда қайтыс болу мүмкіндігін де болжайды. Болжамдағы жәбірленушінің қайтыс болуына деген көзқарас, бұл тақырып кейінірек оны болдырмайтын белгілі бір шарттарға сенеді, бірақ есептеу ақылға сыймайды. Осыған сүйене отырып, егер қылмыскер жәбірленушінің өлімінің басталуын болжап, бақытты оқиғаға немесе олар айтқандай, "кенеттен" немесе басқа да осындай жағдайларға сенсе, онда ол жанама ниетпен әрекет етеді деп қорытынды жасауға болады [12].
Денсаулығына ауыр зиян келтірген кезде жәбірленушіге өлім келтіру жөніндегі тікелей пиғылдың болуы туралы деректердің болмауы және кінәлінің ықтимал зардаптарға немқұрайлы қарауы оның іс-әрекеттерін адам өлтіруге оқталу ретінде қарауға мүмкіндік бермейді.
Адамның өмірі мен денсаулығына қарсы бағытталған қылмыстық құқық бұзушылықтар үшін жаза тағайындаған кезде соттар оларды жасаған кездегі барлық мән-жайлардың жиынтығын: қасақаналық түрін, ниеті мен мақсатын, тәсілін, қылмыстық құқық бұзушылық жасау жағдайын және сатысын, туындаған зардаптың ауырлығын, кінәлінің жеке басын, жауапкершілік пен жазаны жеңілдететін және ауырлататын мән-жайлардың болуын ескеруі тиіс.
Бұл ретте, әрекетті ҚК-нің тиісті баптарының диспозициясының тармақтарында көрсетілген бірнеше саралау белгілері бойынша саралаған кезде жаза жеке әрбір тармақ бойынша емес, ҚК-нің баптарының тиісті бөліктері бойынша бір рет тағайындалатынын назарға алу керек.
Егерде, кінәлі қасақана қылмыстық құқық бұзушылық жасаған кезде өз әрекетінің құқыққа қайшы екендігін және жәбірленуші қазасының туындауы мүмкіндігін алдын-ала білсе, алайда оның осындай зардапқа қатынасы абайсыздықпен сипатталса, онда кінәлінің әрекеті абайсызда жәбірленушінің өліміне әкеп соққан денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіргені үшін жауапкершілікті көздейтін ҚК-нің 106-бабының үшінші бөлігі бойынша саралануға жатады.
Жәбірленушінің қылмыс жасалғаннан кейін бірден емес, оның өміріне қол суғадан кейін біраз өткен соң қайтыс болуы, егер кінәлінің қазаға ұшыратуға пиғылы (тікелей немесе жанама) және іс-әрекет пен орын алған салдары арасындағы себептік байланыстың болуы анықталса, кінәлінің іс-әрекеттерін адам өлтіру ретінде саралауға әсер етпейді.
Қылмысты бірнеше адам жасаған кезде олардың арасында қылмыс жасауға алдын ала сөз байласу болған-болмағанын, рөлдері бөлінген-бөлінбегенін, қылмыс жасалған кезде олардың әрқайсысының қандай әрекеттер жасағанын, сондай-ақ барлық өзге де мән-жайларды анықтап, солардың негізінде адамдардың топ болып, алдын ала сөз байласу бойынша топ болып немесе ұйымдасқан топ болып әрекеттер жасағандары туралы қорытынды жасау және жауаптылыққа тартылған адамдардың әрқайсысының қатысу нысанын айқындау, олардың әрекеттерін жеке-жеке саралап әділ жаза тағайындау қажет.
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 28-бабының екінші бөлігіне сәйкес, бір ниетпен әрекет еткен, осыған орай қылмыс жасау процесіне тікелей өздері қатысқан (қылмыстың объективтік жағын орындаған) не жасына, ақыл-есі дұрыс еместігіне немесе ҚК көзделген басқа да жағдайларға байланысты қылмыстық жауаптылыққа тартылуға жатпайтын басқа да адамдарды пайдалану арқылы қылмыс жасаған, сондай-ақ тетіктер мен жануарлардың көмегімен қылмыс жасаған адамдарды қылмыстың орындаушылары деп тану керек. Олардың әрекеттері ҚК-нің 28-бабына сілтеме жасалмай, қылмыс жасағаны үшін жауаптылық көздейтін тиісті баптың бөлігі (тармақтары) бойынша саралануға жатады [13].
Заңға сәйкес ұйымдастырушы, көмектесуші, қылмысқа айдап салушы деп танылған басқа қатысушылардың әрекеттері, егер олар бір мезгілде осы қылмыстың қоса орындаушысы болып табылмаса, ҚК 28-бабына сілтеме жасала отырып, орындаушы жасаған қылмыс үшін жауаптылық көздейтін бап бойынша саралануы қажет.
Қоғамдық қауіпсіздікті бұзу, халықты үрейлендіру не Қазақстан Республикасы мемлекеттік органдарының, шет мемлекеттің немесе халықаралық ұйымның шешім қабылдауына ықпал ету мақсатында адам өміріне қастандық жасалса не дәл сол мақсаттарда мемлекеттік немесе қоғамдық қайраткер қасақана өлтірілсе немесе оның мемлекеттік немесе өзге де саяси қызметін тоқтату мақсатында, сондай-ақ көрсетілген адамдар осындай қызметі үшін кек алу мақсатында өлтірсе іс-әрекет ҚК 233-бабының төртінші тармағы бойынша саралануы тиіс және жасалған әрекет ҚК 96-бабы бойынша қосымша саралауды талап етпейді.
Айта кету керек, жасалған қылмысты дұрыс емес саралау заңдылық пен әділеттілік принциптерін бұзады. Жазаның мақсатына, оны жекелендіруге және әділеттілікке қылмыс дұрыс білікті болған кезде ғана қол жеткізуге болады.
Кінәлі жасаған қылмысты дұрыс саралаған кезде сот оның шынайы мәнін анықтайды. Осыны негізге ала отырып, басқа да қажетті мән-жайлар сақталған кезде құқық бұзушыға жаза тағайындау кезінде жасалған іс-әрекет үшін заң шығарушы көздеген санкциялар шегінде жаза тағайындалады.
Дұрыс емес саралау, керісінше, қылмыскер жасаған қылмыстың сипаты мен қоғамдық қауіптілік дәрежесі туралы бұрмаланған түсінік қалыптастырады және сол сияқты, сөзсіз, негізсіз жұмсақ немесе тым қатал жаза тағайындауға әкеледі.
Денсаулыққа келтірілген зиянның ауырлығына байланысты ауыр зиян, денсаулыққа орташа зиян және жеңіл зиян бөлінеді.
Ендi ауыр дене жарақатын салу түсiнiгi мен түрлерiне тоқталайық. Жалпы денеге жарақат түсiру деп бөгде адамның ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.