Туристік қызметтерді сатуда басқаруды ұйымдастыру
Қонақжайлылық индустриядағы қызметтерді сату технологиясы
№1 тақырып. Қонақжайлылық индустриясындағы сату түсінігі,түрлері.
Жоспары:
1. Сату ұғымы және олардың түрлері
2. Қонақжайлылық индустриясындағы сату жіктемесі
3. Туроператор мен турагент түсініктемелері
Бүгінгі күні қолданыстағы туристік терминологияда "сату" деген термин заңнамалық түрде жоқ, ал оның орнына "іске асыру"деген термин пайдаланылады. Алайда туристік нарық мамандарының лексиконында "туристік сату" деген сөз тіркесі белсенді түрде қолданылады.
Туристік өнімді сату-бұл туроператордың немесе тур-агенттің туристік өнімді туристпен немесе туристік өнімді өзге де Тапсырыс берушімен сату туралы шарт жасасу жөніндегі қызметі, сондай-ақ осы Шартқа сәйкес туроператордың және (немесе) үшінші тұлғалардың туристке қызмет көрсету жөніндегі қызметі.
Туризмде келесі жіктеу белгілері бойынша сатудың бірнеше түрі бар:
Сату белсенділігі бойынша:
- белсенді туристік сату-бұл туризмдегі ең күрделі, бірақ бір мезгілде жоғары нәтижелік сату түрі. Белсенді сату менеджері клиенттерді өз бетінше іздейді, қоңырау шалып, кездесу туралы келіседі. Оның үстіне ол тек мүдделі адамдарды ғана емес, әлеуетті клиенттерді да, сондай-ақ туристік қызметке немқұрайлы қарайды. Ол өзі клиенттік базаны құрады, оны өңдейді, үнемі клиенттермен шақырылады. Сату жөніндегі менеджердің бастамашылдығы барынша болуы тиіс, ал клиент (сатып алушы) тарапынан әрекет саны -- ең аз болуы тиіс;
- пассивті туристік сату -- бұл түрі, сату, ол мүлдем талап етеді белсенді іс-қимыл менеджері, клиент өзі табады офис туристік сату және келеді баруға дайын шешімімен сатып алу боран соғып, аяз көтеріледі, айқын сезіне отырып, өзінің барлық туристік қажеттілігін. Кезінде енжар сатулар белсенді пайдаланылады әр түрлі техникаларды сату, мысалы, арттыру үшін орташа чек клиентке ұсынылады сатып алу ғана емес, өзі туристік өнімге және қосымша экскурсиялар, тамақтану және т. б. осылайша, клиентке қажет жүгінуге сатып алуға деректер бойынша қызметтер экскурсиялық бюро демалыс орнында іздеп, олардың орналасқан жері, ол барлық мүмкін бірден сатып алу бір жерде, ал турфирма менеджері арттырады орташа чек, сонымен бір мезгілде, компанияның табысы және жалақы (жұмыс кезінде кесімді еңбекақы төлеу жүйесі).
Қарым-қатынастың коммуникациялық арнасының түрі бойынша:
- жеке туристік сатулар-бұл турфирманың менеджері клиентпен немесе турфирманың кеңсесінде немесе сырт жерде (егер бұл қызмет турфирмамен ұсынылған болса) өзара іс-қимыл жасайтын сату. Бұл сату түрі бүгінгі күні Қазақстан Республикасының туризм саласында ең көп таралған;
- қашықтықтан туристік сату-бұл сату-сатып алу-сату мәмілесі қашықтықтан, интернет-технологиялар арқылы клиенттің турфирма менеджерімен жеке "жанды" байланыссыз жүзеге асырылатын сату. Туризмдегі сатулардың бұл түрі әлемдік кеңістікте біртіндеп үлкен танымалдыққа ие болып келеді,бұл көп жағдайда қазіргі заманғы өмір серпінділігінің өсуіне және компьютерлік технологиялардың социумның қазіргі өміріне белсенді енгізілуіне байланысты.
Сатуға бағытталған субъект бойынша:
- "тұтынушыға арналған бизнес" сату (ағылш. Business to consumer) немесе В2С. Бұл сату түрі турфирма фирманың клиенттері ретінде әрекет ететін жеке тұлғалармен өзара іс-қимыл жасауға негізделген;
-- "Бизнес үшін бизнес" (ағылш. Business to business) немесе В2В. Бұл сату түрі "Корпоративтік сату" деп аталады -- бұл мұнда турфирма жеке тұлғалармен емес, фирманың клиенттері ретінде әрекет ететін түрлі ұйымдық-құқықтық нысандағы заңды тұлғалармен (ПАО, ААҚ, ЖШҚ) өзара іс-қимыл жасайды. Осылайша, бұл сату түрі келесі тізбекті болжайды: турфирма -- клиент-турөнімді пайдаланушылар компаниясы (компания қызметкерлері).
Коммуникациялық арнаның ұзындығы бойынша:
-- тікелей туристік сату-бұл турфирма-туроператор менеджері мен клиент компанияның офисінде жеке кездесіп, мәмілені жүзеге асырғанда туроператордың тікелей тұтынушыға (туристке) делдалсыз турөнімді және жекелеген туристік қызметтерді жүзеге асыруы.
- тікелей емес (жанама немесе жанама) туристік сату -- бұл турөнімді және жеке туристік қызметтерді делдалдық қызметтер-турагенттік қызметтер арқылы сату.
Турагенттік -- турагент) - бұл туристік өнімді қалыптастырған туроператормен жасалған шарт негізінде туристік өнімді (туристік өнімді) және (немесе) жекелеген туристік қызметтерді ұсыну және өткізу жөніндегі қызметті жүзеге асыратын заңды тұлға немесе дара кәсіпкер.
Турагенттік осы турөнімді қалыптастырған туроператормен жазбаша түрде жасалған шарт негізінде туристік өнімді өткізу бойынша қызметтерді ұсынады. Шарттардың негізгі түрлері: агенттік шарт және коммерциялық концессия шарты (франчайзинг) болып табылады.
Туроператорлар әдетте турагенттіктер тарапынан ынтымақтастық сұрауларын қарау кезінде мынадай мәртебелерді пайдаланады:
"қарауда" - бұл мәртебе сұрау салу туроператормен және турагенттікпен қарау барысында сұрау салуды қарау процесінің аяқталуын күту керек екенін хабарлайды;
"қабылданбады" -- бұл мәртебе турагенттікке ақпаратты түзету немесе қажетті құжаттарды жүктеу қажет екенін хабарлайды-бұл туралы комментарийде айтылады. Сондықтан турагенттікке туроператор менеджерлерінің түсініктемесімен мұқият танысып, тиісті әрекеттерді орындау керек (мысалы, қажетті файлдарды жүктеу);
"қабылданды" - бұл мәртебе ынтымақтастыққа сұрау салу оң қаралғанын хабарлайды. Бұл туралы мәртебесі турагенттік хабарланады, әдетте, e-mail, және оған ұстануға қажет болғанда нұсқаулықтар, - деп атап көрсетілген хатта;
шарт жасасу. Туроператор турагенттікке шарттың екі данасын жібереді, оған қол қою қажет, содан кейін осы электрондық хатта көрсетілген туроператордың мекен-жайына жіберу қажет. Туроператор агенттік қол қойған екі дананы алғаннан кейін қағаз шарттарға қол қою әдетте он күн ішінде орындалады. Туроператор қол қойған шарттың данасын алу жіберілетін хатта көрсетілген мекенжай бойынша туроператордың кеңсесінде жүзеге асырылуы немесе агенттік басқа қалаларда орналасқан пошта арқылы жіберілуі мүмкін;
онлайн - брондау жүйесіне қол жеткізу (логин мен пароль) және бонустық шот ашу.
Туроператор мен турагент арасында жасалатын агенттік шартта:
- турагенттің туристік өнімді өткізу және жылжыту шарттары;
- туроператордың атынан туристермен және (немесе) өзге де тапсырыс берушілермен мәмілелер жасауға турагенттің өкілеттігі;
- турагенттің субагенттік шарттарды жасау мүмкіндігін (мүмкін еместігін) көздейтін шарт;
- туристік өнімді сату туралы шарт бойынша туристер немесе өзге тапсырыс берушілер талап еткен жағдайда, сондай-ақ туристке шұғыл көмек көрсету қажет болған жағдайда туроператор мен турагенттің өзара іс-қимыл тәртібі;
- туристерге және (немесе) өзге де тапсырыс берушілерге туроператордың жауапкершілігін сақтандыру шарты бойынша сақтандыру өтемін төлеуді жүзеге асыру не туристің және (немесе) өзге де тапсырыс беруші мен турагенттің арасында туристік өнімді өткізу туралы шарт жасалған жағдайда банктік кепілдік бойынша ақшалай соманы төлеу мүмкіндігін көздейтін шарт;
- туроператордың және турагенттің, сондай-ақ жауапкершілік тараптардың әрқайсысының алдында турист және (немесе) өзге де тапсырыс берушінің ұсынбау немесе жалған ақпарат беру туралы туристік өнімді орындамағаны немесе тиісінше орындамағаны үшін шарт бойынша міндеттемелерді іске асыру туралы екі жақтың жауапкершілігі.
Жалпы құрылымы агенттік шарт, әдетте, мынадай:
- ұғымдар мен анықтамалар;
- шарттың мәні;
- принципалдың сенімхаты;
- туристік өнімдерді ұсынудың жалпы шарттары;
- тараптардың құқықтары мен міндеттері;
- туристік өнімдердің құны және есеп айырысу тәртібі;
- Визаларды ресімдеу;
- агенттік сыйақы және шығындарды өтеу;
- есеп беру;
- рекламация;
- тараптардың жауапкершілігі;
- дауларды шешу;
- форс-мажор;
- шарттың қолданылу мерзімі және тоқтатылуы;
- қаржылық қамтамасыз ету және принципалдың жеке жауапкершілік қоры;
- қорытынды ережелер;
- тараптардың деректемелері мен қолдары.
Агенттік шартқа, әдетте, қосымшалардың мынадай түрлері қоса беріледі: Агент және салық салу жүйесі туралы ақпарат, агент есебінің үлгісі, туроператор және қаржылық қамтамасыз етуді ұсынған ұйым туралы мәліметтер және ақпараттандыру парағы.
Турагент туроператордың атынан және тапсырмасы бойынша, ал туроператормен жасалған шартта көзделген жағдайларда -- өз атынан туристік өнімді өткізуді жүзеге асырады. Турагент жасаған туристік өнімді сату туралы шарт бойынша туроператор туристке және (немесе) туристік өнімге кіретін қызметтерді көрсетпеу немесе тиісінше көрсетпеу үшін осы қызметтерді кім көрсетпеу немесе көрсетпеу қажеттігіне қарамастан жауапты болады.
Туристік индустрия объектілерімен, көлік құралдарының иелерімен, көлік кәсіпорындарымен және басқа да ұйымдармен жекелеген туристік қызметтерді (туристерді және экскурсанттарды орналастыру, тұру, тамақтандыру, көліктік және экскурсиялық қызмет көрсету және т.б.) іске асыруға шарттар, сондай-ақ егер бұл туроператормен жасалған шартта көзделсе, қосалқыагенттік шарттар жасай алады.
Бақылау сұрақтары:
1. Туризмдегі сату дегеніміз не?
2. Туризмдегі сату түрлері?
3. Туризмдегі сату жіктемесі?
4. Туроператор, турагент ұғымдарының түсініктемесі қандай?
№2 тақырып: Ұйым теориясы. Ұйымда басқарудың негізі. Туризмде басқару аппаратының кәсіпорынмен қарым қатынасы.
Жоспар
1) Туристік кәсіпорынның негізгі мақсаты мен міндеттері, ұйым теориясы.
2) Туристік кәсіпорынның құрылуы және оның құрылымы
3) Турфирма персоналдарын басқарудағы менеджмент ерекшелігі
4)Туристік кәсіпорындағы басқару мен бақылау негіздері
Қолданылған әдебиеттер
Памирян Г.А.Экономика туризма.М;Финансы и статистика,1998-208с
Биржаков М.Б. Введение в туризм.-М; Санкт-Петербург; Торговыи дом Герда, 1999-192с
Гезгалаян.Туризм в народном хозяйстве.М; Прогресс, 1974-212с
Сапрунова В.Б, Туризм: эволюция,структура, маркетинг. М.,1997г
Окладникова Е.А. Международный туризм.-М: изд. Омега-л,2002-384с.
6. Страны мира. Энциклопедический справочник.- Минск; Миринда Родиола плюс,1999-624с.
Қазіргі уақытта туризм миллиондаған адамдардың күнделікті табыс көзіне айналды. Туристік бизнес ұйымы нарықтық экономикамен тығыз байланысты. Сонымен қатар, қазіргі туристік индустрияда жоғары кіріс көзінің бірі. Дүниежүзілік туристік ұйымның мәліметтері бойынша соңғы 10 жылда туризмнен түскен кіріс жыл сайын 7,9% өсті, ал орта көлемдегі туристік түсім 4,5%-ке жетті. Басқа мемлекеттерде бұл көрсеткіш жүздеген пайыздық көрсеткішті көрсетуде.
Негізгі қызметтері мыналар: орналастыру, тамақтандыру, транспорт, экскурсия, ойын-сауық, білім, спортпен айналысу, сауықтыру, қызмет ісімен айналысу және т.б. Турдың тематикалық бағытына қарай кейбір қызметтер негізгі, ал қалғандары қосымша болады. Негізгі және қосымша қызметтерді комплексті түрде негізінен туристік-экскурсиялық кәсіпорындар - заңды ұйым, туризм және экскурсия саласында жергілікті халыққа және шетел азаматтарына ақылы қызмет көрсету т.б. субъектілердің осы түрдегі қызметтері жатады.
Туристік кәсіпорынның негізгі мәселесі болып саяхатты, жорықтары, экскурсияларды ұйымдастыру және өткізіліп жатқан шараларға өзге азаматтардың максималды мөлшерін қалыптастыру, туристерге жоғарғы сапалы қызмет көрсете отырып шаралардың танымдық, сауықтыру, емдік тәрбиелік құндылықтарын қамтамасыз ету. Сонымен қатар, шаруашылық - қаржылық қызметпен адамдар қауіпсіздігіне ұсынылатын талаптарды қадағалау болып табылады. Кәсіпорынның мақсаты туризмнің таңдалған түрінен және ұсынылатын қызметіне байланысты анықталады.
Туроператорлық қызмет саяхаттарды, экскурсияларды қалыптастыру, оларды дайындау және өткізу, турагенттік қызмет жолдамаларды дайындау және жол жүру құжаттарын дайындаумен айналысады; экскурсиялық қызмет экскурсияның дайындалуы мен өткізілуі қамтамасыз етеді.
Осы қызмет түрлерінің негізгі мақсаттары:
Қазақстан тұрғындарының рухани және интелектуалдық деңгейін көтеру;
Халықты дене шынықтыру және спортпен айналысуға тарту;
Шетелдермен мәдени достық қарым-қатынастарды дамыту;
Жергілікті халықтардың патриоттық сезімін ояту, шетел азаматтарының Қазақстан Республикасына құрметтілігін арттыру;
Туристер мен экскурсанттардың табиғатқа ұқыпты қарауын қамтамасыз ету;
Туризмге әлеуметтік аз қамтылған халықты тарту.
Әрбір кәсіпорынның шаруашылық-финанстық іс-әрекеті, белгілі бір орындайтын міндеттері және өзіне тән құқықтары бар. Ол заңды тұлға бола отырып, банк мекемесінде есеп қисабы, фонды, жеке балансы, ұйым аты жазылған басылым, туристік қызмет жүргізуге лицензиясы болу керек. Туристік кәсіпорын құрылғанда жұмысшылар транспорттық ведомствамен, қонақ үймен, тамақтану орындары, музейлер, театрлармен, көрмелер, ішкі және шетел партнерлер, сақтандыру және жарнама компаниялары, қоғамдық және басқа да ұйымдармен келісім шартқа отыру жұмыстарын ұйымдастыру керек. Туризм орналастыру, тамақтандыру, транспорт, жарнамалық және сувинерлік өнім шығарумен тығыз байланысты. Авиа-, авто- және теміржол билеттерін сатуда транспорттық агенствалардың құрылуы, соңғы жылдары турфирма кірісі үшін берік мақалалар пайда болды.
Туристік қызмет жыл бойына табысты бола бермейді. Сондықтан маусымдық екі кезеңге ойластыру керек.
Туристік кәсіпорынның құрылуы және оның құрылымы
Туристік фирма заңды тұлға ретінде яғни, субъект ретінде құрылады. Олар жолдастық, кооператив, акционерлік қоғам, компания формасында құрылады. Қазақстан Республикасы туризмінде көбірек шаруашылық формасындағы тарағаны жолдастық (толық, коммандитті, белгілі және қосымша жауапкершілікті). ЖШС-те 1-50ге дейін адам болуы мүмкін. Серіктестік қатысушысы кез-келген уақытта өз бөлігін анық алып щығуы мүмкін және соттың шешімі бойынша шығарылады.
Туристтік кәсіпорын құрудың формальді бөлігі барлық шаруашылық субъектілеріне бірдей: басшыны таңдау, келісім - шарт жасау, қаулы бекіту және оны әділет органдарына тіркеу, тіркеу картасын алу; Қазақстан Республикасының Президентінің қаулысымен бекітілген заңға сай статистика орындарына салық инспекциясында, зейнет ақы қорында және т.б. есепке тұру.
Келесі әрекет лицензиялауға және берілген бизнесті жүргізуге рұқсат алуға дайындық. Қазақстан республикасының Парламентінің Лицензиялау туралы заңы 17-сәуір 1995ж №2200 кейін туристік қызмет лицензиялар болады. Қазіргі кезде барлық турфирмалар лицензия алуға міндетті, Қазақстан Республикасының Үкімет Қаулысымен 2001 жылы 14 қыркүйекте бекітілген №1213 Туристік іс-әрекетті лицензиялау ережесі заңына сай жүргізіледі.
Лицензиялауға келесі құжаттар қажет: қажетті формада өтінген лицензиялық жинақтың төленгені туралы құжат, нотариалды бекітілген қаулы көшірмесі, офис үшін өзіндік және арендаға алынған мекеменің бар екенін көрсететін құжат немесе бір материалдық базасы бар ұйыммен келісім-шарты, білімі мен жұмысы, стажы туралы құжат көшірмесі бар жұмысшылар тізімі, туристік қызметте азаматтардың құқықтық жауапкершілікті сақтау туралы келісім-шарт көшірмесі, экскурсиялық қызметке лицензиясы бар ұйыммен келісім-шарт көшірмесі немесе оқу орнын бітірген және медициналық анықтамасы бар гидтер, экскурсоводтар тізімі, жарнамалық және ақпараттық материал, туристік маршруттар тізімі, туристерге қызмет көрсету бағдарламасы Қазақстан Республикасының заңына сай туристік қызметті жүргізу келісім-шартының үлгісі. Бұл туроператорлық қызмет үшін қажет. Турагенттік қызметте 3 пуктке кем, ал экскурсиялық қызметте 2 есе кем. Қызметкерлер және мамандар саны қызмет түріне байланысты. Үлкен кәсіпорындар туризмде аз. Көп елдерде орта есеппен 14 адамға дейін. Ал, Қазақстанда 2 есеге аз.
Іс-тәжірибе жұмыстары көрсеткеніндей турфирма құрылғанда алғашында кәсіпорындағы жұмысшылар саны 3-4 адам, басшы, қаржы жұмыскері, 1-2 туризм бойынша мамандар.
Мұндай кәсіпорын жұмысшыларының қызметі бір-бірімен тығыз байланысты. Кейде бухгалтер қызметіне толық емес күн және соған лдайық еңбек ақы алатын маман шақырылады. Директор жалпы басқарудан бөлек туристерді қабылдау және шетелге жіберуге құжаттар дайындау жұмыстарында атқарады.
Туризм бойынша маман офис-менеджер функциясын орындайды, ал курьер шағымдарды орындау бойынша, партнерлермен байланыс орнатады. Қызмет түрлерін кеңейткенде жұмысшылар саныда көбейеді.
Мамандар белгілі-бір жұмысты атқарады. Олардың біреуі туристерді қабылдаумен, ал екіншісі туристерді шетелге шығарумен айналысады. Менеджер паспорт визалық құжаттар мен, маркетинг пен мамандарды басқарумен айналысады. Ақырындап турфирма басшылығы лауазымдарды: президент, вице-президент, қаржы жұмыстары бойынша вице-президент т.б. құралады. Менеджмент персоналының білімді басшысы қызметкерлерінің болашақтағы өсу перспективасын І, ІІ, ІІІ категориялар бойынша немесе бас, бастаушы, жоғарғы, кіші дәрежелерін жоспарлайды. Ал, менеджер лауазымына маман ретінде тек қана өндіріс процесін басқару емес, адамдарды басқару да енгізілген.
Турфирма құрудың негізгі принциптері жинақтылық, тұрақтылық, қызметкерлердің минималды саны, жоғары квалификация қойылған міндеттерді шешуге экономикалық тұрғыдан қарау. Туристік кәсіпорын әр түрлі іс-әрекеттерді орындайды.
Егер туристік кәсіпорын филиалдарын ашса немесе іс-әрекет түрімен айналысса, мысалы: агентке сапалы билеттер сату, транспорттық жеткізулер, туристік сувенирлер мен естелік заттар шығарумен, инвентарлар прокаты, қоғамдық тамақтандыру, тұрмыстық қызметтер - ұйым құрылымы басқада қызметтер мен толықтырылады. Басқа да, мысалы экономист, жоспарлаушы, психолог және т.б.
Қорыта келе, келесідей міндеттерін қарастыруға болады:
туристік кәсіпорындардың құрылуы көп жақты ойластырылған шешімге негізделген;
турфирмалар турфирманы құрғанда берілген бизнес құрылатын құқықтық құжаттарды қарастыру керек;
туристік кәсіпорын құрылымын жасау - шығарушылық үнемі даму үстіндегі процесс;
кадрлық сұрақтарды шешу - фирма құрудың маңызды этапы;
негізгі және қосымша қызмет түрлерін - таңдау мамандардың жұмыспен шұғылдануына және кәсіпорынның жұмысына әкеп соғады.
Турфирма персоналын басқарудағы менеджмент ерекшелігі
Туристік-экскурсиялық мекеменің қызметінің сәтті болуы коллективіне, жұмысшыларының іскерлік сапасына, олардың дайындығына, компоненттілігіне, тапсырылған жұмыс үшін жауапкерлішігіне, ең алдымен басқарушыға байланысты. Басшы кәсіпорынның жұмысын ұйымдастыруды оның қызметіне толық жауап береді.
Ол ұжымды басқара отырып, кадрлардың дұрыс іріктелуін қадағалайды, жұмысшыларда жұмысқа қабылдауда және жұмыстан шығаруды, ынталандыру жұмыстарын жүргізеді, қажет жағдайда ескерту білдіреді. Туризм менеджерінің заңды және экономикалық білімі болуы керек.
Кәсіпорын басшысы еңбек заңын міндетті түрде үйренуі тиіс, өйткені қиын жағдайларға түсіп қалмауы үшін, ол алдын-ала мынадай сұрақтарға жауаптарды білуі керек: Жұмысшыны жұмысқа қабылдағанда қандай құжаттар сұрау керек екенін? , жұмысшыны қалай жұмыстан шығару керек?, тексеру уақыты және қанша екенін? және т.б. білу керек. Менеджерлер басқа кәсіпорындардың жұмысын зерттеу керек. Мысалы, кейбір кәсіпорындарда жалақы көтеріледі, оларға мыналар жатуы мүмкін: тәртібі үшін, ұқыпты сырт көрінісі үшін, темекі, алькоголді қолданбағаны, шығармашылық үшін, проффессор дейгейіне көтергені, спортпен айналысуы қоғамдық іс-шараға қатысқаны үшін және де т.б. болуы мүмкін.
Туристік кәсіпорындағы басқару мен бақылау негіздері
Туристік кәсіпорын қызметі басқарудың негізгі функцияларына сай құрылуы керек: болжалдау, жоспарлау, ұйымдастыру, шешім қабылдау, ақпарат беру, мотивация және бақылау.
Егер турөнім уақыты, мезгілі, күні бойынша дұрыс болжалданған болса, онда бұл туристік қызмет сәтті болады. Қысқа мерзімді жоспарлау жаңа фирмаларда және кредит және инвестиция алу үшін бизнес-план жасаушыларда қолданылады.
Турбизнесті ұйымдастыру шешім қабылдау процесімен тығыз байланысты. Фирманың қызметі сәтті жүргізілгенде шешім қабылдау процесі жақсы жүреді: турөнімге сұраныс көбейеді, көп туристерге қызмет көрсетуге тырысады. Стандарттық емес ситуацияларда бірқатар жұмыстар қиын жағдайда болады, олар: егер қашан да істің қорытындысы үшін жауапкершілікті өз бойыңа алу керек, ол финанстық шығыстармен кездеседі, персонал еңбегі т.б. мысалы, жаңа маршрутты жіберу мен өңдеу, кейде дайындық үшін көптеген аптаның немесе айдың кетуі. Жаңа турөнімді жасауда сенімді шешім қабылдау, асқан дәлді анализді, экспертизалар, клиенттерде адрестік бағыттың болуы талап етіледі. Қызметкерлер басшыға оны өзінің жеке және ынталы орындайтындай, логикалық қорытындыға жеткізетіндей ой жеткізулері керек. Туристік іс -әрекетте мотивация да қажет. Оған: материалдық (қосымша төлеулер, марапаттау, үстемелер); моральды (қызмет жылжуында мақтау, алғыс, категориясының жоғарылауы); стандарттық емес ( шетел командировкалары, жарнамалық турларға жіберу, туристерді сүйікті бағыттарда немес маршруттарда басқару, көрмелерге жолдамалар, презентациялар және т.б.).
Менеджменттің маңызды бөлігі бақылау. Туризмде көп үлесті қызмет құрайды, оларға сервис принциптері көрсетілуі керек: клиенттер талаптарына сай максималды қызмет, персонал жұмысы үшін жағдайдың жасалуы, турөнімнің жайлылығы, стандартпен сай келуі керек.
Бақылау ұйымда тек сырттай болмай, ол кәсіпорынның ішінде де жасалады. Ол мерекеге жөн-жоспардан кейін жоспарлау барысында пайда болады, оның өңделуі мен қорытындылау мерзімін, қорытындылау үшін бақылау кімге жүктелгені аныталатын болады. Соңғы бөлім ескерту. Онымен жазу істелінеді, тапсырманың қалай орындалғаны: кешіктіріліп немесе тез, уақытысында немесе мерзімін ұзартумен, шығынының болуы т.б.
Бақылау Қазақстан Республикасының заңына сәйкес жүргізілуі керек. Бұл функцияларды басшы, бас бухгалтер, менеджер орындауы тиіс. Тұрақты, жанжақты бақылау комплексті, эстетикалық және сапалы туристік қызметке алып келеді.
Туристік бизнесте табыстың бірден - бір және маңызды факторлардың бірі кадрларды дұрыс іріктеу. ЮНЕСКО-да саналған 40 000 кәсіптердің ішінде қаншама ондықтары туристік сферасына жатады. Қазақстан Республикасында туристік нарыққа қазіргі қызмет түрлеріне дайын емес мыңдаған мамандар келген. Қазіргі кезде туризм мамандарына талаптар өзгерген. Олар мыналар: шетел тілін білу (ағылшын тілінен басқа), компьютермен жұмыс істеу қабілеті, тез тере білу, туристік орталықтарды және географиялық региондарды білу, маркетинг және сату бойынша білімінің болуы. Басқа да мамандарға профессиональды білім мен жекелік талаптарда көрсетілген. Бұл қызметтерге тәуелді олар:
жақсы коммуникативті әдеттер;
турөнім мен адамдарға дұрыс қарым-қатынас;
келіссөздерді жүргізу қабілеті;
байқағыштығы мен қозғалушылық;
сыпайылық және елгезектік;
білімдарлық пен жаңа нәрсеге ұмтылуы;
артистизм мен жақсы дикция ( экскурсоводтар үшін);
тартымды келбеті;
асқан дәлділік пен жауапкершілігі;
толық жетілдіруге ұмтылуы, қызметтегі орны және басқалар.
Сондықтан да, болашақ қызметшілер үшін кадрлық саясат талаптарының ролі жоғарылайтыны белгілі. Көптеген турфирмалар персоналға қажеттілікті жоспарлауды үйренді: қызметтер көлемінің үлкеюнде жұмысқа адамдарды сақтықпен, белгілі мезгілге, уақытша немесе маусымға ғана қабылдайды. Турфирма администрациясы талантты және тұрақты талапкерлердің резюмесін үйрену барысында өкінбеуді көздейді. Сондықтан да, кәсіпорын басшысының өзі білімді маман болуы қажет және өзінің мамандарынан талап ететіндей сапаға ие болу керек.
Туризм өзінің масштабтарымен, көпшілігімен, халықаралық және әлеуметтік сипатымен қоғам өмірінің әлеуметтік және экономикалык, жағдайларына әсер етеді, ол ғылымньң зор көнілің аударып, маңызды қоғамдык-экономикалык, құбылыска айналып, терендеп бара жатыр. Туристік демалысты кайда жэне қалай ұйымдастыру, саяхаттарға көнілді калай аударту, туризмде пайдалы не бар, ол құбылыс кай экономикалық элеуметтік және табиғи себептерге байланысты, адам мінез құлқына қай мотивтері адамдарға бос уақытын өткізудің осы формасын таңдатады, ол құбылыстьң ел шаруашылығы мен оның бөлек аймақтарының шаруашылығына әсері қандай - осы мәселелерді бүгін туризм жайында ғылымдар зерттеп отыр.
Сонымен катар, келесі жағдайды ескеру қажет. Туризмнің шаруашылық
саласы ретінде дамуы мемлекеттердің тұрақты даму стратегиясымен тығыз
ұласады. Әлеуметтік-экономикалык, дамудың катализаторы болып
табылатын бұл курделі кұрылымды сала табиғатты экономикалық максатта тиімді пайдаланудың негізінде адамдар өмірінің, жоғары деңгейің қамтамасыз етеді. Қазіргі шақта туризмде ғаламдандыру процесі жүріп жатыр, оған Қазақстан да еніп отыр.
Туристік инфрақұрылымда соңғы жылдары туристік кәсіпорындар саны өсуде. Олардың жұмысын ұйымдастыруда басты рольді кәсіпорын басшысы ойнайды. Өйткені, ол өзінің кәсіби білімі арқылы тек қана ұжымды басқарып қоймай, ұжымда оң климат қалыптастыру керек. Кәсіпорын жұмысының табысты болуы ондағы ұжым бірлігіне, қызметкерлердің іскерлік сапасына, олардың дайындығына, компитенттілігіне, жұмысты орындаудағы жауапкершілігіне, ал бірінші кезекте туристік кәсіпорын басшысына тәуелді.
Бақылау сұрақтары:
1. Туристік қызметті ұйымдастырудың мақсаты мен міндеті.
2. Туристік бизнесті ұйымдастырудың құрылымы.
3. Турфирма қызметкерлеріне қойылатын талаптар.
4. Менеджмент негіздері.
№3 тақырып: Туристік қызметтегі сатудағы жарнаманың маңыздылығы
Жоспар:
1.Жарнаманың әсер ету процессі мен қабылдануы.
2.Туристік қызметті тұтыну мотивтерінің психологиясы
Адамның санасына жарнаманың әсер ету процесі 3 деңгейдегі психикалық процес жүреді: рационалды, эмоционалды, пайымсыз (подсознательный).
Сезінудегі рационалды және эмоционалды әдіс. Жағымды эмоция алуымен бірге прагматикалық мақсат (пайда) көзделетін адамның қажеттілігін қанағаттандыру процессі. Соңғысы - келісімді қаптамадағы (упаковка), жағымды жағдайда әдемі киім немесе басқа да зат сатып алудан ләззат алуымен байланысты. Назар аударудың рационалды әдісі адамның логикалық ойлау қабілетіне сүйенеді. Оның негізіне потенциалды тұтынушыға тауар туралы мәлімет, оның сапасы мен қолдану әдісі туралы айтылуы жатады. Осы жағдай да тауар сапасы затты сатып алуға сылтау болатын логикалық себеп ретінде көрінеді.
Эмоционалды баға негізінен рационалдыққа ұқсас, тек табысты шыққан бейнелеуіштерімен күшеймелі болып көріну мүмкін. Мыс: кішкентай балалардық тағамдық өнімін жарнамалаушы денасулығы мықты кішкентай баланың түрлі - түсті суретін пайдалану адамдарда жағымды ассоциация шақырып, суреттегі мықты баладай балалары болу жөніндегі қалаулары күшейеді. Сондықтан жарнама адам психикасының осы ерекшелігін табысты жолмен қолданады және сананың рационалдық сферасына ғана емес, адам сезімі - эмоционалдықты да ескереді. Рационалдық және эмоционалдық қабылдаулар бір-бірінен бөлінбес, адам психикасының ерекшелігі.
Жарнамада маңызсызды маңыздыға, құнсызды бағалылыққа, өтірікті шындыққа ауыстырып жасау, адам санасына кері әсерін тигізеді.
Жарнамалық тексті сауатты жолмен құру үшін адамның психологиясын ғана білу емес, сонымен бірге саяси және экономикалық жағдайды ескеру керек.
Телекөрсетілімнен шетел тауарларын жарнамалайтын сәтсіз шыққан мысалдардың бірін келтіруге болады. Хэд энд шолдерс шампунін жарнамалайтын әйел мен еркек, мұндағы еркектің басындағы көп көлемді қайызғақтың көрсетілуі көрермендерде тек жағымсыз реакция болуы мүмкін. Мұндай жарнаманың көркемдік бағалылық комментариі артықты.
Соңғы уақыттарда біздің телеэкранда сәтсіз және сапасыз шыққан шетелдік фирма жарнамалары көптеп кездеседі. Мыс: Тайд және Ариельден кейін ақ киімдер бұрынғысынан да ағара түсті. Бірақта, жаңа гигиеналық құралдың экологиялық қауіпсіздігі туралы жиі айтылмайды, тек қаптамасынан майда шрифтпен жазылған құрамында фосфат бар. Уытты деген сөзді оқуға болады. Сондықтан шығар, көптеген үй иелері эффектісі жарнамаланытын тауарлармен бірдей және ешқандай аллергия бермейтін кір сабынды қолданады.
Шетел өнімдерінің жарнамасы ережеге сәйкес тауардың тұтынушылық қасиеті туралы ақпарат жоқтың қасы. Мыс: Рама майы, егер жарнамаға сенетін болсақ, онда ... . Негізінен ол Раманың құрамы мен дайындалуы бойынша маргаринге жатады. Тағы басқа жарнамаланатын шетелдік тауарлар көптеп кездеседі және олар арзан емес. Негізінен қазіргі жарнамаланбайтын отандық тауарлар да тұтынушылардың сұраныс көлемінен ауытқыған жоқ және ол шетелдік өнімдермен салыстырғанда арзан әрі тиімді эффектісі бар.
Осымен байланысты өзіміздің тарихи менталитетіміз бен дәстүрімізге сәйкес жарнаманы қабылдауға дұрыс жолды табуға көмектесетін жарнама ортасында маркетингтік психологиялық зерттеулер жүргізу керек.
Жарнама берушінің шеберлігі белгілі бір аудиторияға жарнаманың
түрлі мотивтерінің әсер етуін алдын - ала болжап қабыл алу заңдарын әдісін тауып қолдануымен қорытындылады. Табысты шыққан жарнама - ол нақты ақпараттың және идеяның үйлесуі б.т. Тұтынушылар жаңа тауар жарнамасына назары алдымен сол заттың бұрын жасалған заттан ұқсастығы айрықшаланып тұруы мен оған қызығушылықты тудыратын сапалығына аударылуы тиіс
Жарнаманы қабыл алу өзіндік шектікке ие және адамның жүйке жүйесі механизімінің ерекшеліктеріне байланысты. Теле көрсетілімдік жарнаманы қабылдаудың әдеттегі жолына кедергілер болуы мүмкін. Мыс: кадрдың жылдам ауысуы, ал радиожарнамада - сөйлеу темпінің жоғары болуы. Адамның сезім органдарының қабілеті газет - журналдағы майда шрифтпен жазылған жарнамалық хабарламаны қабылдай алмайды. Жарнамалық хабарламаның қабыл алу эффектісінің жылдам төмендеуі уақыт шектігімен сипатталады. Өткір сюжетті жарнамалық телефильмнің өзі ұзақ уақытқа созылуы бойынша адамның қабыл алу деңгейін төмендетіп және қажытады.
Жарнаманы қабыл алуда жалпы оптималды уақыт фильмнің 1-2 минутқа созылуы. Телефильмнің табысты болуы эмоционалды бояуы, көрермендер үшін пайдалы ақпаратқа толы болуына байланысты.
Прессадағы жарнама қабыл алудың өзіндік еркешеліктеріне ие. Бір газетте тематика, жанр, стилі әр түрлі жарнамалық хабарламалар топтастырылуы мүмкін. Мұндай әртүрлілік оны қабылалуда қиындыққа әкеледі. Мазмұн формасының стильдік байланысы, жарнамалық мазмұнның ритмикалық және ұйқасына байланысты бөліну қажет. Жарнаманың жеке хабарламаларына назарды аудару тек графикалық құралдар мен ғана емес, сонымен бірге әртүрлі әлеуметтік топ оқырмандарына (жастар, зейнеткерлер, үй иесі, радио тыңдармандары, студент және т.б.) арналған болуы тиіс. Бұл жерде қабыл алудың спецификалық ерекшеліктері ескеріледі.
Іріктеп алу - бұл оқырмандардың газет бетінен тек қажеттісін ғана белгілеп алуы, ал қалғаны ол үшін тек фон ретінде қалады.
Көрермендердің қабыл алу ерекшелктері көру полясының сол жақ бөлім эффектісі, яғни газетті оқуға ашқан кезде бірінші, көздің сол жақтан бастап, кейін оң бетін оқитын үйреншікті әдетімен түсіндіріледі.
Сонымен адамның ақпараттық жарнаманы қабыл алуындағы психикасының жалпы механизмі мынадай көптеген факторларға байланысты. Жарнаманың берілу әдісі, оқырмандардың қажеттілігімен байланысты назар аударуын ұйымдастыру, жарнамаланатын тауарға жеке тұтынушының топтық қабылдау есебі кіреді.
Бақылау сұрақтары:
1. Жарнаманы психологияны қолданудағы міндеті неде?
2.Адам назары мен жарнамалық ақпараттық қызметтің байланысы неде?
3. Тұтынушы мотивациясы деген не ?
№4 тақырып:Жарнама адамдарды басқару әдісі ретінде.
Жоспар:
1.Жарнаманың адамға әсер етуі. Адамның қабылдаулары мен мінез- құлықтары.
2. Жарнамалық ортада адамның мінез құлқының процесіне ішкі факторлар әсері.
ПЫ - қазіргі уақытта адамның психологиялық ынтасы ішкі және сыртқы факторлар әсерімен
АСТ - адамның сыртқы тәртібі.
Адамдарға әрқашан әрқайсысында белгілі ақпараты бар көптеген таңқалулар әсер етеді. Бағдаршамның қызыл түсі адамның жолдан өту кезінде абай болуын ескертеді, батар күннің шұғыласы - күннің аяқталуы мен кештің түсуін, жарнамалық текстер мен радиолар пайдалы заттармен, тауардың сапалығы туралы хабарлайды ж.т.б. Тауардың тек қана қажеттілік бағасы болғаны ғана ол жеткіліксіз.Tауарды ұтымды өндіру үшін аталған тауар имиджін таңбалық құндылығын, ерекше тартымдылық болуы қажет.
Осылардың әсерінен адамдардың тауарды сатып алуына мүмкіндік жасау. Негізінен адамдардың көптеген пайызы соңғы уақытқа дейін жоспарында орын алмаған тауарды дүкеннен тұтынады. Бұл жерде ол затты тұтынуына не себепші болды деген сұрақ туындайды. Бұл сұраққа жауап сатып алушылардың психологиясын зерттеу береді. Мұндай зерттеулер тудыратын мотивті зерттеу деген атқа ие. Бұл зертеулер мақсаты сатып алушының іс - әрекетін басқаратын ашылмаған мотивтерін түсіну, көпшілік сатып алушының психологиясын ашумен негізделеді.
Мотивация тауарды сатып алуда мақсатты бағыттылыққа негізделуі ретінде көрінеді. Сатып алушылар тауарды қандай қажеттілігін қанағаттандыра алатынына байланысты бағалайды. Сатып алынған зат мотивін тек қазіргі адамдардың өміріндегі әлеуметтік - тұрмыстық аспектілерінен, олардың жанұя ортасы, араласатын ортасы, интелект және т.б. көруге болады. Осы алғышарттардың есебінсіз адамдардың нақты әлеуметтік ортасы туралы айту мүмкін емес.
Тұтынушылық мотив өзінің мазмұны бойынша тұрмыстық, еңбек жағдайы, рухани баюы, демалу, тамақтану сияқты фундаменталды қажеттіліктерге негізделеді. Мотив адам іс-әрекетінің ең күшті ішкі детерминанты б.т. Кейде ол оны қозғалмалы күш, импульс, қажеттілік, ішкі шиеленушілік және жігерлі ұмтылыс деп аталады.
Психология адамның өзіне тән мотивтерін біріншілік және екіншілікке бөлуге бейім. Біріншілікке туыла бітетін биогенді, ал екіншілікке - оқу және өмірлік тәжірибеден пайда болатын социогенді
Бірақ та, адамға іс - әрекетін зерттеушілер ортасын қандай мотив біріншілікке н\е екіншілікке жататыны жөнінде ортақ көзқарас жоқ. Американдық психологиялық Ч.Н. Аллен біріншілік тізіміне кіретін келесідей мотивтерді көрсетті:
аппеттиті тағам
шөліңді басатын сусын
ыңғайлы орта
қауіпсіздік пен қатерден аулақ болу
қанағаттанарлық сексуалдық байланыс
жақындардың саулығы
кедергені жеңе білу
ойын
екіншілік тізіміне
әдемілік және талғам
тазалық
ұқыптылық
әуестік
сенімділік және адамгершілік
білімділік және ақпарат
еңбекке қабілеттілік
денсаулық
әмбебаптылық.
Кейбір зерттеушілер көрсеткендей біріншілік мотив табиғатында биогенді және ағзаның тауар және қызметке қажеттілігіме тығыз байланысты болғандықтан тиімді болып табылды.
Уақыт өте келе мотивация құрылымы да өзгереді. Мотивтер жаңдайдың өзгеруінің артынан жеке бағалылық қойылымдар өзгеріп, мотив бүгін күшті болса , ертең әлсіз болуы мүмкін. Нақты тауар мен қызметті иемденуге әсер ететін мотив күшіне қатысты баға мен оның пайда болуы тұтынушыларды зерттеу процесін негізгі бөлігі болып табылады. Бірақ , ол үшін сатып алынған заттың мотивациялық процесін оңай зерттеуге көмектесетін әр-түрлі класифицикациялау қажет. Негізен мотивтерді жүйелерге біріктіру қиын, өйткені көбіне олар құрастырылыған (комбинированный) түрде көрінеді. Мыс: әсерді аңсау (жаждый впечетлени) мотиві , саяхат клубы телебағдарламасын көру , саяхат түрінде көрінуі мүмкін және ыңғайлылық мотиві- киімдерді жуудағы кіржуғыш машинаны қолдану.
Тұтынушылық мотивтер саналы және санасызда басқа мықты, әлсіз ; күнделікті және уақытша ; рационалды және эмоциалды ; позитивті және негативті болып бөлінеді. Оларды тағы да мынадай топтарға бөлуге болады :
материалды-сатып алушының төлеу қабілеті, баға деңгейі, қызмет және тауарға сұраныс көлемі және оларды иемденудегі жағдайы.
Денсаулықты сақтау-рационалды тамақтану нормасын сақтап, сапалы тағам өнім сатып алу.
тауардың тұтынушылық қасиеті - минималды шығымдарды қолданудан экономикалық тиімділік, өзара ауыстыру мүмкіншілігі тауардың техникалық деңгейі.
Тауардың жаңа түрі-оның бағасы рационалдық талғамға соқтыруы мүмкін пайдалы деңгейіне емес сыртқы қасиеті негізінде жасап шығарылады.
Талғам , әдет, дағды- адамның білім, тәжірибе, өмір сүретін жері, ұлттық ерекшелігі, әлеуметтік ортасы және жасына байланысты.
Қоршаған ортадан бөлініп шығып, сән әсеріне шалдыққыш- белгілі материалдық қызмет оларды қанағаттандырады деген қортындыға келетін тұтынушылар, олардың нақты норма жүйесі мен бағалы орентация.
Пристиж- нақты бір әлеуметтік топта биік болып тұратын қажеттілігін қанағаттандыру тенденциясынан шығатын затты иемденудегі қажеттілігі.
Еліктеу- әлеуметтік топтың абыройлы мүшесіне еліктеуге ынталануы, адамдардың пікіріне байланысты тауарды сатып алуы.
Бақылау сұрақтары:
1. Жарнама мен тұтынушылық мотив?
2.Биогенді факторлар?
3. Саналы және санасыз мотивациясы деген не ?
№5 тақырып: Жарнаманың туризмдегі ролі, ұйымдастыру
ерекшеліктері
Жоспар
1. Туристік қызметтердің қазіргі заманда дамып отырған
кезеңіндегі жарнама ролі
2. Туризмде жарнаманы қолданудың ерекшеліктері.
3. Туризмдегі жарнаманы қолданудың
жолдары мен құралдары
Қазақстандағы дамып келе жатқан қызмет көрсету саласы мен туризм үшін жарнамалық ақпараттық қызметті қолдану аса қажет болып отыр. Туристік қызметтерді жарнамалағанда туристік қызеттердің бірнеше ерекшеліктерін ескерген дұрыс. Бұл ерекшеліктер: қызметтердің сақталмайтындығы, өндіру мен тұтыну айырмашылықтарының жоқтығы, қызмет сапасының тұрақты бола алмауы, қызметтерді ұстап көруге болмайтындығы. Егер туристік фирма үлкен атаққа ие болса, онда щиттік жарнаманы қолдану ақталған. Бұл жарнаманың қосымша түрі болып саналады. Ол үлкен компанияларда жарнаманың өтуіне жақсы нәтиже береді. Мұндай жағдайда фирма атауының немесе логотипінің қызметтерді жарнамалағанда шығатынына құқылы.
Сату орындарындағы жарнама (көрсеткіштер, фирмалық нұсқаулар, офистердің интерьерін жасау, персоналдың арнайы киім формасы ) туристік кәсіпорынның іскер әріптестері мен тұтынушыларының алдында имиджін жасауға, фирмалық стилінің маңызды құраушы элементі болып табылады.
Әрқайсымызда жарнамаланушы фирманың мекен - жайы бар ма деген ситуация пайда болады...Тұтынушыларға деген құрметтің қарапайым тәсілі: бұрылыстарда сілтемелер немесе кіре берісте маңдайшалар орналастыру. Алтын әріптермен жазылған маңдайшалар қолдану міндетті емес. Кез келген ұйымдастыру элементтері, сонымен қатар маңдайшалар қоршаған ортаға сай келуі керек. Масштабты, графикалық және түрлі түсті маңдайшалар көшенің және алаңның, ғимараттың құрылысына сәйкес келісімді болуы керек.
Ерекше архитектуралық ғимараттарға маңдайша ілгенде өте мұқият болған жөн. Сыртқы жарнаманың заманауи құралдарын пайдалана отырып, ғимараттың тарихи қалпын сақтап қалған дұрыс.
Жаңадан салынатын құрылыстар үшін басқа ғимараттармен ара - қашықтығын сақтай отырып салған жөн және оған өзінің маңдайшасын сәйкесінше таңдуға мүмкіндік туады.
Транспорттағы жарнама дегеніміз бұл түрлі транспорт құралдарының (трамвайлар, автобустар, жүк көліктері) бортындағы және ішкі салонындағы жарнамалық хаттамалар мен жарнамалар. Сонымен қатар, сырқы жарнаманың түрлерін темір жолдарда және автостанцияларда, әуежайларда орналастырады.
Транспорттың сан түрімен кез - келген қалада халықтың 90 % қолданады. Ірі қалаларда олардың қатарын жаяу жүргінші халықтар құрайды.
Автобус, троллейбустар мен трамвайлардың бортында орналасқан жарнама анық көрінетіндей, қозғалыс кезінде жақсы танылатындай болуы керек. Әріптер қажетінше ірі, яғни алыстан оқылатындай болуы керек. Бір көргенде де тым жылдам оқылатындай болмауы мүмкін, себебі ондағы бейнелер адамдар арасында қызығушылық оятады.
Ескерген жөн, кейбір шрифттер қиын оқылады, егер оларды бояу арқылы немесе әріптер мен сөздердің арасын тым алшақ жазса. Мұндай ескертпелерді фирмалық стильді жасағанда да ескеген жөн. Дәл сол немесе басқа да фирмалық белгіні, фирмалық шрифтті қолданғанда, оның фирмалық бланкта анық көрінгенімен, оны үлкейткенде оны байқау қиынға түсетінін ескерген дұрыс.
Туристерді тартуға және олардың назарын ұстап қалуға тырысыңыз.
Жарнамалық текст туристерді өзіне тартатын өзіндік сыртқы келбеті, тауарды сатып алатындай тақырыбы, соңында тауартуралы қысқаша мәліметтің болғаны дұрыс. Сондай - ақ үлкен жарнамалық құндылығы бар, эмоционалды, бейнесі бар сөздердің болғаны жөн. Қосымша - 2.
Ойыңызды қарапайым жеткізуге тырысыңыз.
Туристерге тауарды ұсынғанда кез - келген адам түсіне алатындай етіп, турды ұсынушы барынша қарапайым түсіндіргені дұрыс. Мағынасы түсініксіз сөздер мен терминдерді барынша қолданбаған дұрыс. Жарнамалағанда былай жазуға болмайды, яғни: Біз сенімдіміз..., Біздің ойымызша..., Фантастикалық, өте тамаша... деген сияқты.
Турды жарнамалағанда ойыңызды қызығырақ етіп жеткізген жөн.
Текст қызықты және адамдардың қызығушылығын оятатындай болуы керек. Ұзақ іш пыстыратын түсіндірмелерден алшақтау болған жөн. Жарнаманы оқитын адамға тауардың нақ өзі емес , керісінше одан келетін өзіне қажетті пайдасы көбірек қызықтырады. Қызықты әрі әзіл шыны аралас тексттер адамға жақсы көңіл күй сыйлайды. Мұндай жарнама адамның есінде ұзаққа дейін сақталып қалады.
Тура ойыңызды жеткізіңіз.
Қыстырма сөздерді өте көп қолданудан, әсіресе керек емес сөздерді жазудың қажеті жоқ, сөздерді үнемдеген дұрыс. Жарнаманы ұйымдастырушы адам өз сөйлемдерін үнемді қолданғаны жөн.
Сенімдірек ойыңызды жеткізуге тырысу керек.
Қарсылық мінездегі ұсыныстардан алшақ болған жөн. Мысалыға: Мұндай Жеңілдіктерді жіберіп алмаңыз . Былай айтқан жөн: Жеңілдік маусымы! Тапсырыс жасаңыз! деген сияқты. Ешқандай күмән болмауы керек.
Ақылды оймен басшылық ету.
Орта білімді азамат, оған айтылған барлық ақпараттың түсінетіндігіне көзіңіз жетуі керек.
Қысқаша түсіндірген дұрыс.
Кішігірім тексттер өздері - ақ клиенттердің назарын аудартады. Текстке қойылатын негізгі талаптардың бірі - қысқаша айтылуы, яғни қысқаша сөздермен қысқаша ақпаратпен қамту. Текстте ең қажетті сөзді жазғаннан кейін, оның қысқаша мәлімет беретіндігін ойлаған дұрыс.
Ерекше және өзгелерге ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
№1 тақырып. Қонақжайлылық индустриясындағы сату түсінігі,түрлері.
Жоспары:
1. Сату ұғымы және олардың түрлері
2. Қонақжайлылық индустриясындағы сату жіктемесі
3. Туроператор мен турагент түсініктемелері
Бүгінгі күні қолданыстағы туристік терминологияда "сату" деген термин заңнамалық түрде жоқ, ал оның орнына "іске асыру"деген термин пайдаланылады. Алайда туристік нарық мамандарының лексиконында "туристік сату" деген сөз тіркесі белсенді түрде қолданылады.
Туристік өнімді сату-бұл туроператордың немесе тур-агенттің туристік өнімді туристпен немесе туристік өнімді өзге де Тапсырыс берушімен сату туралы шарт жасасу жөніндегі қызметі, сондай-ақ осы Шартқа сәйкес туроператордың және (немесе) үшінші тұлғалардың туристке қызмет көрсету жөніндегі қызметі.
Туризмде келесі жіктеу белгілері бойынша сатудың бірнеше түрі бар:
Сату белсенділігі бойынша:
- белсенді туристік сату-бұл туризмдегі ең күрделі, бірақ бір мезгілде жоғары нәтижелік сату түрі. Белсенді сату менеджері клиенттерді өз бетінше іздейді, қоңырау шалып, кездесу туралы келіседі. Оның үстіне ол тек мүдделі адамдарды ғана емес, әлеуетті клиенттерді да, сондай-ақ туристік қызметке немқұрайлы қарайды. Ол өзі клиенттік базаны құрады, оны өңдейді, үнемі клиенттермен шақырылады. Сату жөніндегі менеджердің бастамашылдығы барынша болуы тиіс, ал клиент (сатып алушы) тарапынан әрекет саны -- ең аз болуы тиіс;
- пассивті туристік сату -- бұл түрі, сату, ол мүлдем талап етеді белсенді іс-қимыл менеджері, клиент өзі табады офис туристік сату және келеді баруға дайын шешімімен сатып алу боран соғып, аяз көтеріледі, айқын сезіне отырып, өзінің барлық туристік қажеттілігін. Кезінде енжар сатулар белсенді пайдаланылады әр түрлі техникаларды сату, мысалы, арттыру үшін орташа чек клиентке ұсынылады сатып алу ғана емес, өзі туристік өнімге және қосымша экскурсиялар, тамақтану және т. б. осылайша, клиентке қажет жүгінуге сатып алуға деректер бойынша қызметтер экскурсиялық бюро демалыс орнында іздеп, олардың орналасқан жері, ол барлық мүмкін бірден сатып алу бір жерде, ал турфирма менеджері арттырады орташа чек, сонымен бір мезгілде, компанияның табысы және жалақы (жұмыс кезінде кесімді еңбекақы төлеу жүйесі).
Қарым-қатынастың коммуникациялық арнасының түрі бойынша:
- жеке туристік сатулар-бұл турфирманың менеджері клиентпен немесе турфирманың кеңсесінде немесе сырт жерде (егер бұл қызмет турфирмамен ұсынылған болса) өзара іс-қимыл жасайтын сату. Бұл сату түрі бүгінгі күні Қазақстан Республикасының туризм саласында ең көп таралған;
- қашықтықтан туристік сату-бұл сату-сатып алу-сату мәмілесі қашықтықтан, интернет-технологиялар арқылы клиенттің турфирма менеджерімен жеке "жанды" байланыссыз жүзеге асырылатын сату. Туризмдегі сатулардың бұл түрі әлемдік кеңістікте біртіндеп үлкен танымалдыққа ие болып келеді,бұл көп жағдайда қазіргі заманғы өмір серпінділігінің өсуіне және компьютерлік технологиялардың социумның қазіргі өміріне белсенді енгізілуіне байланысты.
Сатуға бағытталған субъект бойынша:
- "тұтынушыға арналған бизнес" сату (ағылш. Business to consumer) немесе В2С. Бұл сату түрі турфирма фирманың клиенттері ретінде әрекет ететін жеке тұлғалармен өзара іс-қимыл жасауға негізделген;
-- "Бизнес үшін бизнес" (ағылш. Business to business) немесе В2В. Бұл сату түрі "Корпоративтік сату" деп аталады -- бұл мұнда турфирма жеке тұлғалармен емес, фирманың клиенттері ретінде әрекет ететін түрлі ұйымдық-құқықтық нысандағы заңды тұлғалармен (ПАО, ААҚ, ЖШҚ) өзара іс-қимыл жасайды. Осылайша, бұл сату түрі келесі тізбекті болжайды: турфирма -- клиент-турөнімді пайдаланушылар компаниясы (компания қызметкерлері).
Коммуникациялық арнаның ұзындығы бойынша:
-- тікелей туристік сату-бұл турфирма-туроператор менеджері мен клиент компанияның офисінде жеке кездесіп, мәмілені жүзеге асырғанда туроператордың тікелей тұтынушыға (туристке) делдалсыз турөнімді және жекелеген туристік қызметтерді жүзеге асыруы.
- тікелей емес (жанама немесе жанама) туристік сату -- бұл турөнімді және жеке туристік қызметтерді делдалдық қызметтер-турагенттік қызметтер арқылы сату.
Турагенттік -- турагент) - бұл туристік өнімді қалыптастырған туроператормен жасалған шарт негізінде туристік өнімді (туристік өнімді) және (немесе) жекелеген туристік қызметтерді ұсыну және өткізу жөніндегі қызметті жүзеге асыратын заңды тұлға немесе дара кәсіпкер.
Турагенттік осы турөнімді қалыптастырған туроператормен жазбаша түрде жасалған шарт негізінде туристік өнімді өткізу бойынша қызметтерді ұсынады. Шарттардың негізгі түрлері: агенттік шарт және коммерциялық концессия шарты (франчайзинг) болып табылады.
Туроператорлар әдетте турагенттіктер тарапынан ынтымақтастық сұрауларын қарау кезінде мынадай мәртебелерді пайдаланады:
"қарауда" - бұл мәртебе сұрау салу туроператормен және турагенттікпен қарау барысында сұрау салуды қарау процесінің аяқталуын күту керек екенін хабарлайды;
"қабылданбады" -- бұл мәртебе турагенттікке ақпаратты түзету немесе қажетті құжаттарды жүктеу қажет екенін хабарлайды-бұл туралы комментарийде айтылады. Сондықтан турагенттікке туроператор менеджерлерінің түсініктемесімен мұқият танысып, тиісті әрекеттерді орындау керек (мысалы, қажетті файлдарды жүктеу);
"қабылданды" - бұл мәртебе ынтымақтастыққа сұрау салу оң қаралғанын хабарлайды. Бұл туралы мәртебесі турагенттік хабарланады, әдетте, e-mail, және оған ұстануға қажет болғанда нұсқаулықтар, - деп атап көрсетілген хатта;
шарт жасасу. Туроператор турагенттікке шарттың екі данасын жібереді, оған қол қою қажет, содан кейін осы электрондық хатта көрсетілген туроператордың мекен-жайына жіберу қажет. Туроператор агенттік қол қойған екі дананы алғаннан кейін қағаз шарттарға қол қою әдетте он күн ішінде орындалады. Туроператор қол қойған шарттың данасын алу жіберілетін хатта көрсетілген мекенжай бойынша туроператордың кеңсесінде жүзеге асырылуы немесе агенттік басқа қалаларда орналасқан пошта арқылы жіберілуі мүмкін;
онлайн - брондау жүйесіне қол жеткізу (логин мен пароль) және бонустық шот ашу.
Туроператор мен турагент арасында жасалатын агенттік шартта:
- турагенттің туристік өнімді өткізу және жылжыту шарттары;
- туроператордың атынан туристермен және (немесе) өзге де тапсырыс берушілермен мәмілелер жасауға турагенттің өкілеттігі;
- турагенттің субагенттік шарттарды жасау мүмкіндігін (мүмкін еместігін) көздейтін шарт;
- туристік өнімді сату туралы шарт бойынша туристер немесе өзге тапсырыс берушілер талап еткен жағдайда, сондай-ақ туристке шұғыл көмек көрсету қажет болған жағдайда туроператор мен турагенттің өзара іс-қимыл тәртібі;
- туристерге және (немесе) өзге де тапсырыс берушілерге туроператордың жауапкершілігін сақтандыру шарты бойынша сақтандыру өтемін төлеуді жүзеге асыру не туристің және (немесе) өзге де тапсырыс беруші мен турагенттің арасында туристік өнімді өткізу туралы шарт жасалған жағдайда банктік кепілдік бойынша ақшалай соманы төлеу мүмкіндігін көздейтін шарт;
- туроператордың және турагенттің, сондай-ақ жауапкершілік тараптардың әрқайсысының алдында турист және (немесе) өзге де тапсырыс берушінің ұсынбау немесе жалған ақпарат беру туралы туристік өнімді орындамағаны немесе тиісінше орындамағаны үшін шарт бойынша міндеттемелерді іске асыру туралы екі жақтың жауапкершілігі.
Жалпы құрылымы агенттік шарт, әдетте, мынадай:
- ұғымдар мен анықтамалар;
- шарттың мәні;
- принципалдың сенімхаты;
- туристік өнімдерді ұсынудың жалпы шарттары;
- тараптардың құқықтары мен міндеттері;
- туристік өнімдердің құны және есеп айырысу тәртібі;
- Визаларды ресімдеу;
- агенттік сыйақы және шығындарды өтеу;
- есеп беру;
- рекламация;
- тараптардың жауапкершілігі;
- дауларды шешу;
- форс-мажор;
- шарттың қолданылу мерзімі және тоқтатылуы;
- қаржылық қамтамасыз ету және принципалдың жеке жауапкершілік қоры;
- қорытынды ережелер;
- тараптардың деректемелері мен қолдары.
Агенттік шартқа, әдетте, қосымшалардың мынадай түрлері қоса беріледі: Агент және салық салу жүйесі туралы ақпарат, агент есебінің үлгісі, туроператор және қаржылық қамтамасыз етуді ұсынған ұйым туралы мәліметтер және ақпараттандыру парағы.
Турагент туроператордың атынан және тапсырмасы бойынша, ал туроператормен жасалған шартта көзделген жағдайларда -- өз атынан туристік өнімді өткізуді жүзеге асырады. Турагент жасаған туристік өнімді сату туралы шарт бойынша туроператор туристке және (немесе) туристік өнімге кіретін қызметтерді көрсетпеу немесе тиісінше көрсетпеу үшін осы қызметтерді кім көрсетпеу немесе көрсетпеу қажеттігіне қарамастан жауапты болады.
Туристік индустрия объектілерімен, көлік құралдарының иелерімен, көлік кәсіпорындарымен және басқа да ұйымдармен жекелеген туристік қызметтерді (туристерді және экскурсанттарды орналастыру, тұру, тамақтандыру, көліктік және экскурсиялық қызмет көрсету және т.б.) іске асыруға шарттар, сондай-ақ егер бұл туроператормен жасалған шартта көзделсе, қосалқыагенттік шарттар жасай алады.
Бақылау сұрақтары:
1. Туризмдегі сату дегеніміз не?
2. Туризмдегі сату түрлері?
3. Туризмдегі сату жіктемесі?
4. Туроператор, турагент ұғымдарының түсініктемесі қандай?
№2 тақырып: Ұйым теориясы. Ұйымда басқарудың негізі. Туризмде басқару аппаратының кәсіпорынмен қарым қатынасы.
Жоспар
1) Туристік кәсіпорынның негізгі мақсаты мен міндеттері, ұйым теориясы.
2) Туристік кәсіпорынның құрылуы және оның құрылымы
3) Турфирма персоналдарын басқарудағы менеджмент ерекшелігі
4)Туристік кәсіпорындағы басқару мен бақылау негіздері
Қолданылған әдебиеттер
Памирян Г.А.Экономика туризма.М;Финансы и статистика,1998-208с
Биржаков М.Б. Введение в туризм.-М; Санкт-Петербург; Торговыи дом Герда, 1999-192с
Гезгалаян.Туризм в народном хозяйстве.М; Прогресс, 1974-212с
Сапрунова В.Б, Туризм: эволюция,структура, маркетинг. М.,1997г
Окладникова Е.А. Международный туризм.-М: изд. Омега-л,2002-384с.
6. Страны мира. Энциклопедический справочник.- Минск; Миринда Родиола плюс,1999-624с.
Қазіргі уақытта туризм миллиондаған адамдардың күнделікті табыс көзіне айналды. Туристік бизнес ұйымы нарықтық экономикамен тығыз байланысты. Сонымен қатар, қазіргі туристік индустрияда жоғары кіріс көзінің бірі. Дүниежүзілік туристік ұйымның мәліметтері бойынша соңғы 10 жылда туризмнен түскен кіріс жыл сайын 7,9% өсті, ал орта көлемдегі туристік түсім 4,5%-ке жетті. Басқа мемлекеттерде бұл көрсеткіш жүздеген пайыздық көрсеткішті көрсетуде.
Негізгі қызметтері мыналар: орналастыру, тамақтандыру, транспорт, экскурсия, ойын-сауық, білім, спортпен айналысу, сауықтыру, қызмет ісімен айналысу және т.б. Турдың тематикалық бағытына қарай кейбір қызметтер негізгі, ал қалғандары қосымша болады. Негізгі және қосымша қызметтерді комплексті түрде негізінен туристік-экскурсиялық кәсіпорындар - заңды ұйым, туризм және экскурсия саласында жергілікті халыққа және шетел азаматтарына ақылы қызмет көрсету т.б. субъектілердің осы түрдегі қызметтері жатады.
Туристік кәсіпорынның негізгі мәселесі болып саяхатты, жорықтары, экскурсияларды ұйымдастыру және өткізіліп жатқан шараларға өзге азаматтардың максималды мөлшерін қалыптастыру, туристерге жоғарғы сапалы қызмет көрсете отырып шаралардың танымдық, сауықтыру, емдік тәрбиелік құндылықтарын қамтамасыз ету. Сонымен қатар, шаруашылық - қаржылық қызметпен адамдар қауіпсіздігіне ұсынылатын талаптарды қадағалау болып табылады. Кәсіпорынның мақсаты туризмнің таңдалған түрінен және ұсынылатын қызметіне байланысты анықталады.
Туроператорлық қызмет саяхаттарды, экскурсияларды қалыптастыру, оларды дайындау және өткізу, турагенттік қызмет жолдамаларды дайындау және жол жүру құжаттарын дайындаумен айналысады; экскурсиялық қызмет экскурсияның дайындалуы мен өткізілуі қамтамасыз етеді.
Осы қызмет түрлерінің негізгі мақсаттары:
Қазақстан тұрғындарының рухани және интелектуалдық деңгейін көтеру;
Халықты дене шынықтыру және спортпен айналысуға тарту;
Шетелдермен мәдени достық қарым-қатынастарды дамыту;
Жергілікті халықтардың патриоттық сезімін ояту, шетел азаматтарының Қазақстан Республикасына құрметтілігін арттыру;
Туристер мен экскурсанттардың табиғатқа ұқыпты қарауын қамтамасыз ету;
Туризмге әлеуметтік аз қамтылған халықты тарту.
Әрбір кәсіпорынның шаруашылық-финанстық іс-әрекеті, белгілі бір орындайтын міндеттері және өзіне тән құқықтары бар. Ол заңды тұлға бола отырып, банк мекемесінде есеп қисабы, фонды, жеке балансы, ұйым аты жазылған басылым, туристік қызмет жүргізуге лицензиясы болу керек. Туристік кәсіпорын құрылғанда жұмысшылар транспорттық ведомствамен, қонақ үймен, тамақтану орындары, музейлер, театрлармен, көрмелер, ішкі және шетел партнерлер, сақтандыру және жарнама компаниялары, қоғамдық және басқа да ұйымдармен келісім шартқа отыру жұмыстарын ұйымдастыру керек. Туризм орналастыру, тамақтандыру, транспорт, жарнамалық және сувинерлік өнім шығарумен тығыз байланысты. Авиа-, авто- және теміржол билеттерін сатуда транспорттық агенствалардың құрылуы, соңғы жылдары турфирма кірісі үшін берік мақалалар пайда болды.
Туристік қызмет жыл бойына табысты бола бермейді. Сондықтан маусымдық екі кезеңге ойластыру керек.
Туристік кәсіпорынның құрылуы және оның құрылымы
Туристік фирма заңды тұлға ретінде яғни, субъект ретінде құрылады. Олар жолдастық, кооператив, акционерлік қоғам, компания формасында құрылады. Қазақстан Республикасы туризмінде көбірек шаруашылық формасындағы тарағаны жолдастық (толық, коммандитті, белгілі және қосымша жауапкершілікті). ЖШС-те 1-50ге дейін адам болуы мүмкін. Серіктестік қатысушысы кез-келген уақытта өз бөлігін анық алып щығуы мүмкін және соттың шешімі бойынша шығарылады.
Туристтік кәсіпорын құрудың формальді бөлігі барлық шаруашылық субъектілеріне бірдей: басшыны таңдау, келісім - шарт жасау, қаулы бекіту және оны әділет органдарына тіркеу, тіркеу картасын алу; Қазақстан Республикасының Президентінің қаулысымен бекітілген заңға сай статистика орындарына салық инспекциясында, зейнет ақы қорында және т.б. есепке тұру.
Келесі әрекет лицензиялауға және берілген бизнесті жүргізуге рұқсат алуға дайындық. Қазақстан республикасының Парламентінің Лицензиялау туралы заңы 17-сәуір 1995ж №2200 кейін туристік қызмет лицензиялар болады. Қазіргі кезде барлық турфирмалар лицензия алуға міндетті, Қазақстан Республикасының Үкімет Қаулысымен 2001 жылы 14 қыркүйекте бекітілген №1213 Туристік іс-әрекетті лицензиялау ережесі заңына сай жүргізіледі.
Лицензиялауға келесі құжаттар қажет: қажетті формада өтінген лицензиялық жинақтың төленгені туралы құжат, нотариалды бекітілген қаулы көшірмесі, офис үшін өзіндік және арендаға алынған мекеменің бар екенін көрсететін құжат немесе бір материалдық базасы бар ұйыммен келісім-шарты, білімі мен жұмысы, стажы туралы құжат көшірмесі бар жұмысшылар тізімі, туристік қызметте азаматтардың құқықтық жауапкершілікті сақтау туралы келісім-шарт көшірмесі, экскурсиялық қызметке лицензиясы бар ұйыммен келісім-шарт көшірмесі немесе оқу орнын бітірген және медициналық анықтамасы бар гидтер, экскурсоводтар тізімі, жарнамалық және ақпараттық материал, туристік маршруттар тізімі, туристерге қызмет көрсету бағдарламасы Қазақстан Республикасының заңына сай туристік қызметті жүргізу келісім-шартының үлгісі. Бұл туроператорлық қызмет үшін қажет. Турагенттік қызметте 3 пуктке кем, ал экскурсиялық қызметте 2 есе кем. Қызметкерлер және мамандар саны қызмет түріне байланысты. Үлкен кәсіпорындар туризмде аз. Көп елдерде орта есеппен 14 адамға дейін. Ал, Қазақстанда 2 есеге аз.
Іс-тәжірибе жұмыстары көрсеткеніндей турфирма құрылғанда алғашында кәсіпорындағы жұмысшылар саны 3-4 адам, басшы, қаржы жұмыскері, 1-2 туризм бойынша мамандар.
Мұндай кәсіпорын жұмысшыларының қызметі бір-бірімен тығыз байланысты. Кейде бухгалтер қызметіне толық емес күн және соған лдайық еңбек ақы алатын маман шақырылады. Директор жалпы басқарудан бөлек туристерді қабылдау және шетелге жіберуге құжаттар дайындау жұмыстарында атқарады.
Туризм бойынша маман офис-менеджер функциясын орындайды, ал курьер шағымдарды орындау бойынша, партнерлермен байланыс орнатады. Қызмет түрлерін кеңейткенде жұмысшылар саныда көбейеді.
Мамандар белгілі-бір жұмысты атқарады. Олардың біреуі туристерді қабылдаумен, ал екіншісі туристерді шетелге шығарумен айналысады. Менеджер паспорт визалық құжаттар мен, маркетинг пен мамандарды басқарумен айналысады. Ақырындап турфирма басшылығы лауазымдарды: президент, вице-президент, қаржы жұмыстары бойынша вице-президент т.б. құралады. Менеджмент персоналының білімді басшысы қызметкерлерінің болашақтағы өсу перспективасын І, ІІ, ІІІ категориялар бойынша немесе бас, бастаушы, жоғарғы, кіші дәрежелерін жоспарлайды. Ал, менеджер лауазымына маман ретінде тек қана өндіріс процесін басқару емес, адамдарды басқару да енгізілген.
Турфирма құрудың негізгі принциптері жинақтылық, тұрақтылық, қызметкерлердің минималды саны, жоғары квалификация қойылған міндеттерді шешуге экономикалық тұрғыдан қарау. Туристік кәсіпорын әр түрлі іс-әрекеттерді орындайды.
Егер туристік кәсіпорын филиалдарын ашса немесе іс-әрекет түрімен айналысса, мысалы: агентке сапалы билеттер сату, транспорттық жеткізулер, туристік сувенирлер мен естелік заттар шығарумен, инвентарлар прокаты, қоғамдық тамақтандыру, тұрмыстық қызметтер - ұйым құрылымы басқада қызметтер мен толықтырылады. Басқа да, мысалы экономист, жоспарлаушы, психолог және т.б.
Қорыта келе, келесідей міндеттерін қарастыруға болады:
туристік кәсіпорындардың құрылуы көп жақты ойластырылған шешімге негізделген;
турфирмалар турфирманы құрғанда берілген бизнес құрылатын құқықтық құжаттарды қарастыру керек;
туристік кәсіпорын құрылымын жасау - шығарушылық үнемі даму үстіндегі процесс;
кадрлық сұрақтарды шешу - фирма құрудың маңызды этапы;
негізгі және қосымша қызмет түрлерін - таңдау мамандардың жұмыспен шұғылдануына және кәсіпорынның жұмысына әкеп соғады.
Турфирма персоналын басқарудағы менеджмент ерекшелігі
Туристік-экскурсиялық мекеменің қызметінің сәтті болуы коллективіне, жұмысшыларының іскерлік сапасына, олардың дайындығына, компоненттілігіне, тапсырылған жұмыс үшін жауапкерлішігіне, ең алдымен басқарушыға байланысты. Басшы кәсіпорынның жұмысын ұйымдастыруды оның қызметіне толық жауап береді.
Ол ұжымды басқара отырып, кадрлардың дұрыс іріктелуін қадағалайды, жұмысшыларда жұмысқа қабылдауда және жұмыстан шығаруды, ынталандыру жұмыстарын жүргізеді, қажет жағдайда ескерту білдіреді. Туризм менеджерінің заңды және экономикалық білімі болуы керек.
Кәсіпорын басшысы еңбек заңын міндетті түрде үйренуі тиіс, өйткені қиын жағдайларға түсіп қалмауы үшін, ол алдын-ала мынадай сұрақтарға жауаптарды білуі керек: Жұмысшыны жұмысқа қабылдағанда қандай құжаттар сұрау керек екенін? , жұмысшыны қалай жұмыстан шығару керек?, тексеру уақыты және қанша екенін? және т.б. білу керек. Менеджерлер басқа кәсіпорындардың жұмысын зерттеу керек. Мысалы, кейбір кәсіпорындарда жалақы көтеріледі, оларға мыналар жатуы мүмкін: тәртібі үшін, ұқыпты сырт көрінісі үшін, темекі, алькоголді қолданбағаны, шығармашылық үшін, проффессор дейгейіне көтергені, спортпен айналысуы қоғамдық іс-шараға қатысқаны үшін және де т.б. болуы мүмкін.
Туристік кәсіпорындағы басқару мен бақылау негіздері
Туристік кәсіпорын қызметі басқарудың негізгі функцияларына сай құрылуы керек: болжалдау, жоспарлау, ұйымдастыру, шешім қабылдау, ақпарат беру, мотивация және бақылау.
Егер турөнім уақыты, мезгілі, күні бойынша дұрыс болжалданған болса, онда бұл туристік қызмет сәтті болады. Қысқа мерзімді жоспарлау жаңа фирмаларда және кредит және инвестиция алу үшін бизнес-план жасаушыларда қолданылады.
Турбизнесті ұйымдастыру шешім қабылдау процесімен тығыз байланысты. Фирманың қызметі сәтті жүргізілгенде шешім қабылдау процесі жақсы жүреді: турөнімге сұраныс көбейеді, көп туристерге қызмет көрсетуге тырысады. Стандарттық емес ситуацияларда бірқатар жұмыстар қиын жағдайда болады, олар: егер қашан да істің қорытындысы үшін жауапкершілікті өз бойыңа алу керек, ол финанстық шығыстармен кездеседі, персонал еңбегі т.б. мысалы, жаңа маршрутты жіберу мен өңдеу, кейде дайындық үшін көптеген аптаның немесе айдың кетуі. Жаңа турөнімді жасауда сенімді шешім қабылдау, асқан дәлді анализді, экспертизалар, клиенттерде адрестік бағыттың болуы талап етіледі. Қызметкерлер басшыға оны өзінің жеке және ынталы орындайтындай, логикалық қорытындыға жеткізетіндей ой жеткізулері керек. Туристік іс -әрекетте мотивация да қажет. Оған: материалдық (қосымша төлеулер, марапаттау, үстемелер); моральды (қызмет жылжуында мақтау, алғыс, категориясының жоғарылауы); стандарттық емес ( шетел командировкалары, жарнамалық турларға жіберу, туристерді сүйікті бағыттарда немес маршруттарда басқару, көрмелерге жолдамалар, презентациялар және т.б.).
Менеджменттің маңызды бөлігі бақылау. Туризмде көп үлесті қызмет құрайды, оларға сервис принциптері көрсетілуі керек: клиенттер талаптарына сай максималды қызмет, персонал жұмысы үшін жағдайдың жасалуы, турөнімнің жайлылығы, стандартпен сай келуі керек.
Бақылау ұйымда тек сырттай болмай, ол кәсіпорынның ішінде де жасалады. Ол мерекеге жөн-жоспардан кейін жоспарлау барысында пайда болады, оның өңделуі мен қорытындылау мерзімін, қорытындылау үшін бақылау кімге жүктелгені аныталатын болады. Соңғы бөлім ескерту. Онымен жазу істелінеді, тапсырманың қалай орындалғаны: кешіктіріліп немесе тез, уақытысында немесе мерзімін ұзартумен, шығынының болуы т.б.
Бақылау Қазақстан Республикасының заңына сәйкес жүргізілуі керек. Бұл функцияларды басшы, бас бухгалтер, менеджер орындауы тиіс. Тұрақты, жанжақты бақылау комплексті, эстетикалық және сапалы туристік қызметке алып келеді.
Туристік бизнесте табыстың бірден - бір және маңызды факторлардың бірі кадрларды дұрыс іріктеу. ЮНЕСКО-да саналған 40 000 кәсіптердің ішінде қаншама ондықтары туристік сферасына жатады. Қазақстан Республикасында туристік нарыққа қазіргі қызмет түрлеріне дайын емес мыңдаған мамандар келген. Қазіргі кезде туризм мамандарына талаптар өзгерген. Олар мыналар: шетел тілін білу (ағылшын тілінен басқа), компьютермен жұмыс істеу қабілеті, тез тере білу, туристік орталықтарды және географиялық региондарды білу, маркетинг және сату бойынша білімінің болуы. Басқа да мамандарға профессиональды білім мен жекелік талаптарда көрсетілген. Бұл қызметтерге тәуелді олар:
жақсы коммуникативті әдеттер;
турөнім мен адамдарға дұрыс қарым-қатынас;
келіссөздерді жүргізу қабілеті;
байқағыштығы мен қозғалушылық;
сыпайылық және елгезектік;
білімдарлық пен жаңа нәрсеге ұмтылуы;
артистизм мен жақсы дикция ( экскурсоводтар үшін);
тартымды келбеті;
асқан дәлділік пен жауапкершілігі;
толық жетілдіруге ұмтылуы, қызметтегі орны және басқалар.
Сондықтан да, болашақ қызметшілер үшін кадрлық саясат талаптарының ролі жоғарылайтыны белгілі. Көптеген турфирмалар персоналға қажеттілікті жоспарлауды үйренді: қызметтер көлемінің үлкеюнде жұмысқа адамдарды сақтықпен, белгілі мезгілге, уақытша немесе маусымға ғана қабылдайды. Турфирма администрациясы талантты және тұрақты талапкерлердің резюмесін үйрену барысында өкінбеуді көздейді. Сондықтан да, кәсіпорын басшысының өзі білімді маман болуы қажет және өзінің мамандарынан талап ететіндей сапаға ие болу керек.
Туризм өзінің масштабтарымен, көпшілігімен, халықаралық және әлеуметтік сипатымен қоғам өмірінің әлеуметтік және экономикалык, жағдайларына әсер етеді, ол ғылымньң зор көнілің аударып, маңызды қоғамдык-экономикалык, құбылыска айналып, терендеп бара жатыр. Туристік демалысты кайда жэне қалай ұйымдастыру, саяхаттарға көнілді калай аударту, туризмде пайдалы не бар, ол құбылыс кай экономикалық элеуметтік және табиғи себептерге байланысты, адам мінез құлқына қай мотивтері адамдарға бос уақытын өткізудің осы формасын таңдатады, ол құбылыстьң ел шаруашылығы мен оның бөлек аймақтарының шаруашылығына әсері қандай - осы мәселелерді бүгін туризм жайында ғылымдар зерттеп отыр.
Сонымен катар, келесі жағдайды ескеру қажет. Туризмнің шаруашылық
саласы ретінде дамуы мемлекеттердің тұрақты даму стратегиясымен тығыз
ұласады. Әлеуметтік-экономикалык, дамудың катализаторы болып
табылатын бұл курделі кұрылымды сала табиғатты экономикалық максатта тиімді пайдаланудың негізінде адамдар өмірінің, жоғары деңгейің қамтамасыз етеді. Қазіргі шақта туризмде ғаламдандыру процесі жүріп жатыр, оған Қазақстан да еніп отыр.
Туристік инфрақұрылымда соңғы жылдары туристік кәсіпорындар саны өсуде. Олардың жұмысын ұйымдастыруда басты рольді кәсіпорын басшысы ойнайды. Өйткені, ол өзінің кәсіби білімі арқылы тек қана ұжымды басқарып қоймай, ұжымда оң климат қалыптастыру керек. Кәсіпорын жұмысының табысты болуы ондағы ұжым бірлігіне, қызметкерлердің іскерлік сапасына, олардың дайындығына, компитенттілігіне, жұмысты орындаудағы жауапкершілігіне, ал бірінші кезекте туристік кәсіпорын басшысына тәуелді.
Бақылау сұрақтары:
1. Туристік қызметті ұйымдастырудың мақсаты мен міндеті.
2. Туристік бизнесті ұйымдастырудың құрылымы.
3. Турфирма қызметкерлеріне қойылатын талаптар.
4. Менеджмент негіздері.
№3 тақырып: Туристік қызметтегі сатудағы жарнаманың маңыздылығы
Жоспар:
1.Жарнаманың әсер ету процессі мен қабылдануы.
2.Туристік қызметті тұтыну мотивтерінің психологиясы
Адамның санасына жарнаманың әсер ету процесі 3 деңгейдегі психикалық процес жүреді: рационалды, эмоционалды, пайымсыз (подсознательный).
Сезінудегі рационалды және эмоционалды әдіс. Жағымды эмоция алуымен бірге прагматикалық мақсат (пайда) көзделетін адамның қажеттілігін қанағаттандыру процессі. Соңғысы - келісімді қаптамадағы (упаковка), жағымды жағдайда әдемі киім немесе басқа да зат сатып алудан ләззат алуымен байланысты. Назар аударудың рационалды әдісі адамның логикалық ойлау қабілетіне сүйенеді. Оның негізіне потенциалды тұтынушыға тауар туралы мәлімет, оның сапасы мен қолдану әдісі туралы айтылуы жатады. Осы жағдай да тауар сапасы затты сатып алуға сылтау болатын логикалық себеп ретінде көрінеді.
Эмоционалды баға негізінен рационалдыққа ұқсас, тек табысты шыққан бейнелеуіштерімен күшеймелі болып көріну мүмкін. Мыс: кішкентай балалардық тағамдық өнімін жарнамалаушы денасулығы мықты кішкентай баланың түрлі - түсті суретін пайдалану адамдарда жағымды ассоциация шақырып, суреттегі мықты баладай балалары болу жөніндегі қалаулары күшейеді. Сондықтан жарнама адам психикасының осы ерекшелігін табысты жолмен қолданады және сананың рационалдық сферасына ғана емес, адам сезімі - эмоционалдықты да ескереді. Рационалдық және эмоционалдық қабылдаулар бір-бірінен бөлінбес, адам психикасының ерекшелігі.
Жарнамада маңызсызды маңыздыға, құнсызды бағалылыққа, өтірікті шындыққа ауыстырып жасау, адам санасына кері әсерін тигізеді.
Жарнамалық тексті сауатты жолмен құру үшін адамның психологиясын ғана білу емес, сонымен бірге саяси және экономикалық жағдайды ескеру керек.
Телекөрсетілімнен шетел тауарларын жарнамалайтын сәтсіз шыққан мысалдардың бірін келтіруге болады. Хэд энд шолдерс шампунін жарнамалайтын әйел мен еркек, мұндағы еркектің басындағы көп көлемді қайызғақтың көрсетілуі көрермендерде тек жағымсыз реакция болуы мүмкін. Мұндай жарнаманың көркемдік бағалылық комментариі артықты.
Соңғы уақыттарда біздің телеэкранда сәтсіз және сапасыз шыққан шетелдік фирма жарнамалары көптеп кездеседі. Мыс: Тайд және Ариельден кейін ақ киімдер бұрынғысынан да ағара түсті. Бірақта, жаңа гигиеналық құралдың экологиялық қауіпсіздігі туралы жиі айтылмайды, тек қаптамасынан майда шрифтпен жазылған құрамында фосфат бар. Уытты деген сөзді оқуға болады. Сондықтан шығар, көптеген үй иелері эффектісі жарнамаланытын тауарлармен бірдей және ешқандай аллергия бермейтін кір сабынды қолданады.
Шетел өнімдерінің жарнамасы ережеге сәйкес тауардың тұтынушылық қасиеті туралы ақпарат жоқтың қасы. Мыс: Рама майы, егер жарнамаға сенетін болсақ, онда ... . Негізінен ол Раманың құрамы мен дайындалуы бойынша маргаринге жатады. Тағы басқа жарнамаланатын шетелдік тауарлар көптеп кездеседі және олар арзан емес. Негізінен қазіргі жарнамаланбайтын отандық тауарлар да тұтынушылардың сұраныс көлемінен ауытқыған жоқ және ол шетелдік өнімдермен салыстырғанда арзан әрі тиімді эффектісі бар.
Осымен байланысты өзіміздің тарихи менталитетіміз бен дәстүрімізге сәйкес жарнаманы қабылдауға дұрыс жолды табуға көмектесетін жарнама ортасында маркетингтік психологиялық зерттеулер жүргізу керек.
Жарнама берушінің шеберлігі белгілі бір аудиторияға жарнаманың
түрлі мотивтерінің әсер етуін алдын - ала болжап қабыл алу заңдарын әдісін тауып қолдануымен қорытындылады. Табысты шыққан жарнама - ол нақты ақпараттың және идеяның үйлесуі б.т. Тұтынушылар жаңа тауар жарнамасына назары алдымен сол заттың бұрын жасалған заттан ұқсастығы айрықшаланып тұруы мен оған қызығушылықты тудыратын сапалығына аударылуы тиіс
Жарнаманы қабыл алу өзіндік шектікке ие және адамның жүйке жүйесі механизімінің ерекшеліктеріне байланысты. Теле көрсетілімдік жарнаманы қабылдаудың әдеттегі жолына кедергілер болуы мүмкін. Мыс: кадрдың жылдам ауысуы, ал радиожарнамада - сөйлеу темпінің жоғары болуы. Адамның сезім органдарының қабілеті газет - журналдағы майда шрифтпен жазылған жарнамалық хабарламаны қабылдай алмайды. Жарнамалық хабарламаның қабыл алу эффектісінің жылдам төмендеуі уақыт шектігімен сипатталады. Өткір сюжетті жарнамалық телефильмнің өзі ұзақ уақытқа созылуы бойынша адамның қабыл алу деңгейін төмендетіп және қажытады.
Жарнаманы қабыл алуда жалпы оптималды уақыт фильмнің 1-2 минутқа созылуы. Телефильмнің табысты болуы эмоционалды бояуы, көрермендер үшін пайдалы ақпаратқа толы болуына байланысты.
Прессадағы жарнама қабыл алудың өзіндік еркешеліктеріне ие. Бір газетте тематика, жанр, стилі әр түрлі жарнамалық хабарламалар топтастырылуы мүмкін. Мұндай әртүрлілік оны қабылалуда қиындыққа әкеледі. Мазмұн формасының стильдік байланысы, жарнамалық мазмұнның ритмикалық және ұйқасына байланысты бөліну қажет. Жарнаманың жеке хабарламаларына назарды аудару тек графикалық құралдар мен ғана емес, сонымен бірге әртүрлі әлеуметтік топ оқырмандарына (жастар, зейнеткерлер, үй иесі, радио тыңдармандары, студент және т.б.) арналған болуы тиіс. Бұл жерде қабыл алудың спецификалық ерекшеліктері ескеріледі.
Іріктеп алу - бұл оқырмандардың газет бетінен тек қажеттісін ғана белгілеп алуы, ал қалғаны ол үшін тек фон ретінде қалады.
Көрермендердің қабыл алу ерекшелктері көру полясының сол жақ бөлім эффектісі, яғни газетті оқуға ашқан кезде бірінші, көздің сол жақтан бастап, кейін оң бетін оқитын үйреншікті әдетімен түсіндіріледі.
Сонымен адамның ақпараттық жарнаманы қабыл алуындағы психикасының жалпы механизмі мынадай көптеген факторларға байланысты. Жарнаманың берілу әдісі, оқырмандардың қажеттілігімен байланысты назар аударуын ұйымдастыру, жарнамаланатын тауарға жеке тұтынушының топтық қабылдау есебі кіреді.
Бақылау сұрақтары:
1. Жарнаманы психологияны қолданудағы міндеті неде?
2.Адам назары мен жарнамалық ақпараттық қызметтің байланысы неде?
3. Тұтынушы мотивациясы деген не ?
№4 тақырып:Жарнама адамдарды басқару әдісі ретінде.
Жоспар:
1.Жарнаманың адамға әсер етуі. Адамның қабылдаулары мен мінез- құлықтары.
2. Жарнамалық ортада адамның мінез құлқының процесіне ішкі факторлар әсері.
ПЫ - қазіргі уақытта адамның психологиялық ынтасы ішкі және сыртқы факторлар әсерімен
АСТ - адамның сыртқы тәртібі.
Адамдарға әрқашан әрқайсысында белгілі ақпараты бар көптеген таңқалулар әсер етеді. Бағдаршамның қызыл түсі адамның жолдан өту кезінде абай болуын ескертеді, батар күннің шұғыласы - күннің аяқталуы мен кештің түсуін, жарнамалық текстер мен радиолар пайдалы заттармен, тауардың сапалығы туралы хабарлайды ж.т.б. Тауардың тек қана қажеттілік бағасы болғаны ғана ол жеткіліксіз.Tауарды ұтымды өндіру үшін аталған тауар имиджін таңбалық құндылығын, ерекше тартымдылық болуы қажет.
Осылардың әсерінен адамдардың тауарды сатып алуына мүмкіндік жасау. Негізінен адамдардың көптеген пайызы соңғы уақытқа дейін жоспарында орын алмаған тауарды дүкеннен тұтынады. Бұл жерде ол затты тұтынуына не себепші болды деген сұрақ туындайды. Бұл сұраққа жауап сатып алушылардың психологиясын зерттеу береді. Мұндай зерттеулер тудыратын мотивті зерттеу деген атқа ие. Бұл зертеулер мақсаты сатып алушының іс - әрекетін басқаратын ашылмаған мотивтерін түсіну, көпшілік сатып алушының психологиясын ашумен негізделеді.
Мотивация тауарды сатып алуда мақсатты бағыттылыққа негізделуі ретінде көрінеді. Сатып алушылар тауарды қандай қажеттілігін қанағаттандыра алатынына байланысты бағалайды. Сатып алынған зат мотивін тек қазіргі адамдардың өміріндегі әлеуметтік - тұрмыстық аспектілерінен, олардың жанұя ортасы, араласатын ортасы, интелект және т.б. көруге болады. Осы алғышарттардың есебінсіз адамдардың нақты әлеуметтік ортасы туралы айту мүмкін емес.
Тұтынушылық мотив өзінің мазмұны бойынша тұрмыстық, еңбек жағдайы, рухани баюы, демалу, тамақтану сияқты фундаменталды қажеттіліктерге негізделеді. Мотив адам іс-әрекетінің ең күшті ішкі детерминанты б.т. Кейде ол оны қозғалмалы күш, импульс, қажеттілік, ішкі шиеленушілік және жігерлі ұмтылыс деп аталады.
Психология адамның өзіне тән мотивтерін біріншілік және екіншілікке бөлуге бейім. Біріншілікке туыла бітетін биогенді, ал екіншілікке - оқу және өмірлік тәжірибеден пайда болатын социогенді
Бірақ та, адамға іс - әрекетін зерттеушілер ортасын қандай мотив біріншілікке н\е екіншілікке жататыны жөнінде ортақ көзқарас жоқ. Американдық психологиялық Ч.Н. Аллен біріншілік тізіміне кіретін келесідей мотивтерді көрсетті:
аппеттиті тағам
шөліңді басатын сусын
ыңғайлы орта
қауіпсіздік пен қатерден аулақ болу
қанағаттанарлық сексуалдық байланыс
жақындардың саулығы
кедергені жеңе білу
ойын
екіншілік тізіміне
әдемілік және талғам
тазалық
ұқыптылық
әуестік
сенімділік және адамгершілік
білімділік және ақпарат
еңбекке қабілеттілік
денсаулық
әмбебаптылық.
Кейбір зерттеушілер көрсеткендей біріншілік мотив табиғатында биогенді және ағзаның тауар және қызметке қажеттілігіме тығыз байланысты болғандықтан тиімді болып табылды.
Уақыт өте келе мотивация құрылымы да өзгереді. Мотивтер жаңдайдың өзгеруінің артынан жеке бағалылық қойылымдар өзгеріп, мотив бүгін күшті болса , ертең әлсіз болуы мүмкін. Нақты тауар мен қызметті иемденуге әсер ететін мотив күшіне қатысты баға мен оның пайда болуы тұтынушыларды зерттеу процесін негізгі бөлігі болып табылады. Бірақ , ол үшін сатып алынған заттың мотивациялық процесін оңай зерттеуге көмектесетін әр-түрлі класифицикациялау қажет. Негізен мотивтерді жүйелерге біріктіру қиын, өйткені көбіне олар құрастырылыған (комбинированный) түрде көрінеді. Мыс: әсерді аңсау (жаждый впечетлени) мотиві , саяхат клубы телебағдарламасын көру , саяхат түрінде көрінуі мүмкін және ыңғайлылық мотиві- киімдерді жуудағы кіржуғыш машинаны қолдану.
Тұтынушылық мотивтер саналы және санасызда басқа мықты, әлсіз ; күнделікті және уақытша ; рационалды және эмоциалды ; позитивті және негативті болып бөлінеді. Оларды тағы да мынадай топтарға бөлуге болады :
материалды-сатып алушының төлеу қабілеті, баға деңгейі, қызмет және тауарға сұраныс көлемі және оларды иемденудегі жағдайы.
Денсаулықты сақтау-рационалды тамақтану нормасын сақтап, сапалы тағам өнім сатып алу.
тауардың тұтынушылық қасиеті - минималды шығымдарды қолданудан экономикалық тиімділік, өзара ауыстыру мүмкіншілігі тауардың техникалық деңгейі.
Тауардың жаңа түрі-оның бағасы рационалдық талғамға соқтыруы мүмкін пайдалы деңгейіне емес сыртқы қасиеті негізінде жасап шығарылады.
Талғам , әдет, дағды- адамның білім, тәжірибе, өмір сүретін жері, ұлттық ерекшелігі, әлеуметтік ортасы және жасына байланысты.
Қоршаған ортадан бөлініп шығып, сән әсеріне шалдыққыш- белгілі материалдық қызмет оларды қанағаттандырады деген қортындыға келетін тұтынушылар, олардың нақты норма жүйесі мен бағалы орентация.
Пристиж- нақты бір әлеуметтік топта биік болып тұратын қажеттілігін қанағаттандыру тенденциясынан шығатын затты иемденудегі қажеттілігі.
Еліктеу- әлеуметтік топтың абыройлы мүшесіне еліктеуге ынталануы, адамдардың пікіріне байланысты тауарды сатып алуы.
Бақылау сұрақтары:
1. Жарнама мен тұтынушылық мотив?
2.Биогенді факторлар?
3. Саналы және санасыз мотивациясы деген не ?
№5 тақырып: Жарнаманың туризмдегі ролі, ұйымдастыру
ерекшеліктері
Жоспар
1. Туристік қызметтердің қазіргі заманда дамып отырған
кезеңіндегі жарнама ролі
2. Туризмде жарнаманы қолданудың ерекшеліктері.
3. Туризмдегі жарнаманы қолданудың
жолдары мен құралдары
Қазақстандағы дамып келе жатқан қызмет көрсету саласы мен туризм үшін жарнамалық ақпараттық қызметті қолдану аса қажет болып отыр. Туристік қызметтерді жарнамалағанда туристік қызеттердің бірнеше ерекшеліктерін ескерген дұрыс. Бұл ерекшеліктер: қызметтердің сақталмайтындығы, өндіру мен тұтыну айырмашылықтарының жоқтығы, қызмет сапасының тұрақты бола алмауы, қызметтерді ұстап көруге болмайтындығы. Егер туристік фирма үлкен атаққа ие болса, онда щиттік жарнаманы қолдану ақталған. Бұл жарнаманың қосымша түрі болып саналады. Ол үлкен компанияларда жарнаманың өтуіне жақсы нәтиже береді. Мұндай жағдайда фирма атауының немесе логотипінің қызметтерді жарнамалағанда шығатынына құқылы.
Сату орындарындағы жарнама (көрсеткіштер, фирмалық нұсқаулар, офистердің интерьерін жасау, персоналдың арнайы киім формасы ) туристік кәсіпорынның іскер әріптестері мен тұтынушыларының алдында имиджін жасауға, фирмалық стилінің маңызды құраушы элементі болып табылады.
Әрқайсымызда жарнамаланушы фирманың мекен - жайы бар ма деген ситуация пайда болады...Тұтынушыларға деген құрметтің қарапайым тәсілі: бұрылыстарда сілтемелер немесе кіре берісте маңдайшалар орналастыру. Алтын әріптермен жазылған маңдайшалар қолдану міндетті емес. Кез келген ұйымдастыру элементтері, сонымен қатар маңдайшалар қоршаған ортаға сай келуі керек. Масштабты, графикалық және түрлі түсті маңдайшалар көшенің және алаңның, ғимараттың құрылысына сәйкес келісімді болуы керек.
Ерекше архитектуралық ғимараттарға маңдайша ілгенде өте мұқият болған жөн. Сыртқы жарнаманың заманауи құралдарын пайдалана отырып, ғимараттың тарихи қалпын сақтап қалған дұрыс.
Жаңадан салынатын құрылыстар үшін басқа ғимараттармен ара - қашықтығын сақтай отырып салған жөн және оған өзінің маңдайшасын сәйкесінше таңдуға мүмкіндік туады.
Транспорттағы жарнама дегеніміз бұл түрлі транспорт құралдарының (трамвайлар, автобустар, жүк көліктері) бортындағы және ішкі салонындағы жарнамалық хаттамалар мен жарнамалар. Сонымен қатар, сырқы жарнаманың түрлерін темір жолдарда және автостанцияларда, әуежайларда орналастырады.
Транспорттың сан түрімен кез - келген қалада халықтың 90 % қолданады. Ірі қалаларда олардың қатарын жаяу жүргінші халықтар құрайды.
Автобус, троллейбустар мен трамвайлардың бортында орналасқан жарнама анық көрінетіндей, қозғалыс кезінде жақсы танылатындай болуы керек. Әріптер қажетінше ірі, яғни алыстан оқылатындай болуы керек. Бір көргенде де тым жылдам оқылатындай болмауы мүмкін, себебі ондағы бейнелер адамдар арасында қызығушылық оятады.
Ескерген жөн, кейбір шрифттер қиын оқылады, егер оларды бояу арқылы немесе әріптер мен сөздердің арасын тым алшақ жазса. Мұндай ескертпелерді фирмалық стильді жасағанда да ескеген жөн. Дәл сол немесе басқа да фирмалық белгіні, фирмалық шрифтті қолданғанда, оның фирмалық бланкта анық көрінгенімен, оны үлкейткенде оны байқау қиынға түсетінін ескерген дұрыс.
Туристерді тартуға және олардың назарын ұстап қалуға тырысыңыз.
Жарнамалық текст туристерді өзіне тартатын өзіндік сыртқы келбеті, тауарды сатып алатындай тақырыбы, соңында тауартуралы қысқаша мәліметтің болғаны дұрыс. Сондай - ақ үлкен жарнамалық құндылығы бар, эмоционалды, бейнесі бар сөздердің болғаны жөн. Қосымша - 2.
Ойыңызды қарапайым жеткізуге тырысыңыз.
Туристерге тауарды ұсынғанда кез - келген адам түсіне алатындай етіп, турды ұсынушы барынша қарапайым түсіндіргені дұрыс. Мағынасы түсініксіз сөздер мен терминдерді барынша қолданбаған дұрыс. Жарнамалағанда былай жазуға болмайды, яғни: Біз сенімдіміз..., Біздің ойымызша..., Фантастикалық, өте тамаша... деген сияқты.
Турды жарнамалағанда ойыңызды қызығырақ етіп жеткізген жөн.
Текст қызықты және адамдардың қызығушылығын оятатындай болуы керек. Ұзақ іш пыстыратын түсіндірмелерден алшақтау болған жөн. Жарнаманы оқитын адамға тауардың нақ өзі емес , керісінше одан келетін өзіне қажетті пайдасы көбірек қызықтырады. Қызықты әрі әзіл шыны аралас тексттер адамға жақсы көңіл күй сыйлайды. Мұндай жарнама адамның есінде ұзаққа дейін сақталып қалады.
Тура ойыңызды жеткізіңіз.
Қыстырма сөздерді өте көп қолданудан, әсіресе керек емес сөздерді жазудың қажеті жоқ, сөздерді үнемдеген дұрыс. Жарнаманы ұйымдастырушы адам өз сөйлемдерін үнемді қолданғаны жөн.
Сенімдірек ойыңызды жеткізуге тырысу керек.
Қарсылық мінездегі ұсыныстардан алшақ болған жөн. Мысалыға: Мұндай Жеңілдіктерді жіберіп алмаңыз . Былай айтқан жөн: Жеңілдік маусымы! Тапсырыс жасаңыз! деген сияқты. Ешқандай күмән болмауы керек.
Ақылды оймен басшылық ету.
Орта білімді азамат, оған айтылған барлық ақпараттың түсінетіндігіне көзіңіз жетуі керек.
Қысқаша түсіндірген дұрыс.
Кішігірім тексттер өздері - ақ клиенттердің назарын аудартады. Текстке қойылатын негізгі талаптардың бірі - қысқаша айтылуы, яғни қысқаша сөздермен қысқаша ақпаратпен қамту. Текстте ең қажетті сөзді жазғаннан кейін, оның қысқаша мәлімет беретіндігін ойлаған дұрыс.
Ерекше және өзгелерге ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz