Қазақстандағы аштық, 1921-1922 жж

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

“Халықаралық Туризм және Меймандостық университеті”

БОӨЖ-3

Тақырыбы: “Қазақстандағы аштық, 1921-1922 жж. ”

Орындаған: Әділбек А. С.

Курс: 1 курс

Мамандығы: Туризм

Тобы: ХІТ-21-07

Қабылдаған: Еришева Т. А.

Ашаршылық қазақтың басына 10 жылдың ішінде 2рет түскен. Ең бірінші ашаршылық 1921-1922 жыдары болғын. Ол Мұхтар Әуезовтың «Қазақ Республикасы Қазақсыз қалады» деген мақаласында көрсетілген. Тәуелсіздік жылдары жарияланған деректерде кеңестік биліктің алғашқы 1920-1930 жылдарында қазақтар 4-4, 5 млн. адамынан айырылған. 1921-1922 жылдардағы аштық кезінде 1 млн. 700 мың адам (ашыққандарға көмек көрсету комиссияның төрағасы Мұхтар Әуезовтің мәліметі бойынша), 1932-1933 жылдары 2 млн. 300 мың адам қүрбан болған. Соңғы мәліметтерде, “1920 жылдардағы ашаршылықтан өлгендердің саны 2, 3 млн. адамға жеткені”, қазақ демографы Мақаш Тәтімовтің деректерінде “ХХ ғасырда болған азамат соғысы, қолдан жасалған ашаршылық, қуғын-сүргін кездерінде, екінші дүниежүзілік соғыста бас-аяғы 3 млн. 850 мыңға жуық қазақ қырғынға ұшырағаны” айтылады. Қазақ тарихында «ұлы жұт» атауымен қалған 1920-1930 жж. ашаршылықтың экономикалық және демографиялық зардаптарының өте ауырлығы дәлелдеуді қажет етпейді. Сол кездегі қазақ зиялыларының мәліметтері бойынша, ашаршылық апаты Алтайдан Маңғыстауға дейінгі қазақ даласын түгел қамтыған. Бұл жылдары дәстүрлі мал шаруашылығы күйзеліске ұшырады, бірден-бір тіршілік көзінен айырылған қазаққа біржолата жойылу қаупі төнді. Одан кейінгі 1921-1922 жылдары елдегі болған аштыққа соғыстан кейінгі шаруашылықтың күйреуімен құрғақшылықтың салдарыннан малдың жаппай қырылуы және 1919 жылдың қаңтарында енгізілген азық-түлік салғырты яғни, ауыл шаруашылық өнімдерін мемлекетке мәжбүрлі түрде тапсыру саясаты тікелей әсер етті.

1921-1922 жылдары аштыққа ұшыраған адамдардың көрсеткіші:

Губерниялар

Желтоқсан

Қаңтар

Ақпан

Наурыз

Сәуір

Мамыр

Губерниялар: Орынбор

Желтоқсан: 444789

Қаңтар: 351166

Ақпан: 437776

Наурыз: 524170

Сәуір: 515118

Мамыр: 496064

Губерниялар: Орал

Желтоқсан: 400900

Қаңтар: 328816

Ақпан: 277836

Наурыз: 37

Сәуір: 378818

Мамыр: 292098

Губерниялар: Қостанай

Желтоқсан: 254900

Қаңтар: 283749

Ақпан: 87494

Наурыз: 337000

Сәуір: 354360

Мамыр: 294360

Губерниялар: Ақтөбе

Желтоқсан: 359325

Қаңтар: 361051

Ақпан: 359326

Наурыз: 252514

Сәуір: 351049

Мамыр: 234560

Губерниялар: Бөкей

Желтоқсан: 1

Қаңтар: 1

Ақпан: 1

Наурыз: 77059

Сәуір: 66265

Мамыр: 66256

Губерниялар: Ақмола

Желтоқсан:

Қаңтар: 100670

Ақпан: 92000

Наурыз: 100670

Сәуір: 472000

Мамыр: 472000

Губерниялар: Елік

Желтоқсан:

Қаңтар:

Ақпан:

Наурыз:

Сәуір: 86720

Мамыр: 91856

Аштыққа ұшыраған халықтың басым бөлігі қырылды. Бір бөлігі көрші елдерге қашып, босты. Мысалы, Шығыс Қазақстан мен Тарбағатай, Жетісу өңіріндегі қазақтар Қытайға, Моңғолияға асты. Қызылорда, Оңтүстік Қазақстан мен Ақтөбе тұрғындарының бір бөлігі Өзбекстанға, Ауғанстанға және Иранға ауды. Жамбыл облысының халқы қырғызға жетсе, Маңғыстау халқы Түркменстан мен Өзбек жерінде тентіреді.

Осылайша жоспарлы түрде ұйымдастырылған қазақты жою саясаты неміс армиясының Кеңес Одағына басып кіруімен тоқтатылды. Алайда, енді қолына қару көтере алатын еркек кіндіктілер, тіптен әйелдер де соғысқа тартылды. Бұл соғыс жарты миллионға жуық қазақстандықты жалмады.

Қазақ зиялылары шұғыл шара қолданылмаса, қазақ елі қазақсыз қалады деп жан ұшырған, осы 1921-1922 жылдары Өлкелік партия комитетінің БКП(б) Орталық комитетіне жолдаған ресми ақпараты бойынша аштыққа ұшырағандардың саны 2 миллион 286 мың 591 адам болып, соның 68, 2% аштан өлген». Осы 68% цифрға айналдырсақ, аштықтан 1, 5 млн қазақ өлген. Бұл әлі күнге дейін беті ашылмаған ақиқат. Терең зерттелмеген жауабынан сұрағы көп мәселе. Шынында, осы оқиғаға, 1921-1922 жылдардағы аштық зардабына ой жүгіртсек, ол 1930-1932 жылдардағы алапат аштықтың алғашқы сынағы, сәтті жүзеге асырылған бастапқы репетициясы еді.

Қолданылған әдебиеттер:

1. Қазақ ССР тарихы. Көне заманнан бүгінге дейін. Бес томдық. ІҮ том. «Ғылым» баспасы». - Алматы, 1981.

2. Алаш ақиықтары. Мақалалар, деректі құжаттар, аудармалар. - Алматы, «Алаш», 2006

3. Қазақстан (Қазақ елі) тарихы. -Алматы, 2016

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.