Бақылаудың мақсаты мен оның аудиторлық тексерістің жалпы мақсаттарымен өзара байланысты

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚ МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗДАР ПЕДАГОГИКА УНИВЕРСИТЕТІ

«АУДИТ» пәні бойынша

(СӨЖ)

«6В04104 - Есеп және аудит» мамандығы

Тақырып; Бақылаудың мақсаты мен оның аудиторлық тексерістің жалпы мақсаттарымен өзара байланысты

Орындаған; Чинибекова А. Ч

1. Ішкі бақылау жүйесін бағалау

Ішкі бақылау жүйесі бұл клиент басшылығы өз қызметін дұрыс жолға қою үшін қабылдаған саясат пен процедуралар. Бұл клиент басшылығының саясатын сақтауды, активтерінің сақталуын, қателіктерді болдырмауды бухгалтерлік жазбалардың дұрыстығын қамтамасыз ету қажет. Сонымен бірге қаржылық ақпаратын дер кезінде орындалып сенімді болуын қамтамасыз ету қажет.

Әкімшіліктің тиімді ішкі бақылау жүйесін құруда көбіне төменде аталған 5 негізгі мақсатқа негізделеді.

1. Сенімді ақпаратпен қамтамасыз ету. Компания қызметін жақсы деңгейде басқару үшін әкімшілік сенімді ақпаратпен қамтамасыз етілуі қажет. Көптеген жан-жақты ақпараттар басқарушылық шешім қабылдау кезінде қолданылады. Мысалы, тауардың сату бағасын дұрыс белгілеу кезінде оның өзіндік құны туралы ақпарат қолданылады.

2. Компания құжаттары мен активтерінің сақталуын қамтамасыз ету. Егер материалдық активтер бақылау жүйесімен қорғалмаса, онда олар өзге, дұрыс емес мақсатта қолданылуы немесе кездейсоқ жойылуы мүмкін. Активтер мен құжаттардың сақталуы компьютерлік жүйенің пайда болуымен маңызды болып отыр. Осы компьютерлік тасымалдаушыларда сақталған көптеген қажетті ақпараттар жойылып кетуі мүмкін, олардың сақталуын қамтамасыз ету үшін тиісті шаралар қолдану керек.

3. Шаруашылық қызметтің тиімділігін қамтамасыз ету. Яғни, ресурс көздерінің тиімді қолданылуын, сонымен қатар басқа да салаларда өндірістік емес шығыстарды болдырмауын қамтамасыз ету.

4. Белгіленген есеғп принциптеріне сәйкестігін қамтамасыз ету. Белгілі бір тапсырманы орындау үшін компания әкімшілігі белгіленген әдістер мен ережелерді қабылдайды. Ішкі бақылау жүйесі компания жұмысшыларының осы әдістер мен ережелерді сақтауына сенімділік деңгейін қамтамасыз ету керек.

5. Шетел коррупциясы жайлы заң актілерін орындауын қамтамасыз ету. Бұл актілерді орындамау штраф төлеуден бастап түрмеге отыруға дейін барады.

Ішкі бақылау жүйесінің алдындағы тіркеу кезіндегі қателіктерді болдырмаудың 7 негізгі мақсаттары бар. Клиенттің ішкі бақылау жүйесі келесілерге барынша сенімділікте болуы керек.

1. Шаруашылық операциялардың дәл болғаны жайлы (реальность) . Ішкі бақылау жүйесі бухгалтерлік тіркелімдерде болмаған немесе жалған шаруашылық операциялардың орын алуын болдырмайды.

2. Барлық операциялардың рұқсаты болуы керек (разрешение, одобрение) . Рұқсатсыз жасалған шаруашылық операциялар көптеген шығыстарға немесе компания активтерінің ұрлануына алып келеді.

3. Жасалған шаруашылық операциялардың есепте көрсетілуі (полната) . Клиент процедуралары жасалған шаруашылық операциялар жайлы есеп тіркелімдеріне рұқсат бермеу.

4. Шаруашылық операциялардың бағалануы (оценка) . Ішкі бақылау жүйесі есеп процесінің түрлі этаптарында шаруашылық операциялардың сомманы есептеу кезінде болатын қателіктерді болдырмау процедураларын іске асырады.

5. Шаруашылық операциялардың классификациялануы (классификация) . Сапалы отчет жасау үшін, ақпарат клиенттің шоттар жоспарына сәйкес классификацияланады.

6. Шаруашылық операциялардың өз уақытысында көрініс табуы (своевременность) . Шаруашылық операциялардың орын алуын ерте не кеш тіркелуі дұрыс емес сомма немесе дұрыс емес тіркемелердің болу ықтималдығын жоғарылатады. Период соңында кешіктіріліп жасалған тіркелімдер қаржылық есеп берудің нақты еместігін көрсетеді.

7. Шаруашылық операциялардың тіркелімдері өз деңгейігнде тіркеледі, қорытындысы дұрыс соммаланады (суммирование и обобщение) .

Аудиттің ішкі бақылау жүйесінің 7 негізгі мақсатын атап өттік және олар әрқайсысы шаруашылық операциялардың өз түрлері бойынша қолданылуы керек. Мұндай шаруашылық операциялар көбіне реализация, ақша қаражаттарының түсуі, тауар немесе қызмет көрсетулер мен қамтылу, еңбекақы төлеу және т. б.

Ішкі бақылау жүйесінің алдында келесідей 7 мақсат тұрады. Бұл мақсат қателіктерді болдырмауға қол жеткізуге көмек береді. Сенімділіктің қажетті дейгейін қамтамасыз ету үшін клиентің ішкі бақылау жүйесі келесідей болуы қажет:

1) есепке алынған шаруашылық операциялар тіркелуі қажет, олрадың нақтылығы

2) шаруашылық операциялары қажетінше рұқсат алынуы қажет

3) жүзеге асырылған шаруашылық операциялардың есепте көрсетілуі

4) шаруашылық операциялардың дұрыс бағалануы

5) шаруашылық операциялардың шотта көрсетілуі қажет. Бұл қаржылық берудің объективті түрде жасалғанын бағалауға мүмкіндік береді

6) шаруашылық операциялардың дер кезінде рәсімделуі қажет

7) шаруашылық операциялар бойынша жазбалар регисторда жазылып, оның нәтижесі дұрыс соммаланып, жалпылануы қажет.

Клиенттің ішкі бақылау жүйесі үш негізгі категориядағы әдістер мен процедураларды қамтиды. Оларды ішкі бақылау жүйесінің элементері деп айтамыз. Олар:

a. бақылау ортасы

b. есеп жүйесі

c. бақылау процедуралары

2. Ішкі бақылаудың элементтерінің құрылымы.

Бақылау процедуралары компанияның алдына қойған мақсатына жету үшін бақылау ортасы мен есеп жүйесі элементерін толықтыратын әкімшілік өңдеген әдістер мен ережелер. Олар:

1) міндеттерді дұрыс бөлу

2) санкциялаудың тиімді процедураларының бар болуы

3) құжаттау және жүйелі есеп жазбалары

4) активтермен жазбаларды нақты бақылау

5) тәуелсіз бақылау жүргізу

6) кәсіпорын мен бақылау

Бақылау ортасы - бұл әкімшіліктің жоғары дәрежесінің қарым-қатынасын, сонымен қатар директорлар мен ұйымның иелері де осы бақылауға және бақылаудың маңыздылығы жайындағы процедуралар және әрекеттер болып табылады.

Ішкі аудит кәсіпорында бақылау-болжау процедураларын тексеруде тиімділігін белгілейді. Ішкі аудиттің тиімділігін қамтамасыз ету үшін, өндірістік бөлімдегі аудиторлық жұмыскерлердің тәуелсіздігіне кепілдік беру керек. Тиімді әрекет ететін басқарушылық команда шаруашылық жүйенің бақылау ортасын тұрақтандырумен бірге, кәсіпорынның сыртқы аудитқа шығындарын төмендетеді. Егер сыртқы аудитор ішкі аудиторлар жайлы олардың біліктілігін, шынайылығын және объективтілігін куәландыратын ақпарат алатын болса, онда сыртқы аудиторлар толығымен олардың жұмысына сенін артады.

Ішкі бақылау жүйесінде бақылау тиімділігі жұмысшылардың біліктілігі мен сенімділігіне байланысты болғандықтан, жүйенің маңызды элементінің бірі - бағалау және марапаттау болып табылады.

● Есептеу жүйесінің мақсаты - жинақтау, тіркеу, классификация, талдау және шаруашылық операциялар жайлы отчет беру, активтермен байланысты есептеумен қамтамасыс етуді кәсіпорынның осы жүйесінде анықтайды. Тиімді есептеу жүйесі жоғарыда аталып өткен ішкі бақылаудың жеті негізгі мақсатына сәйкестендірілуі қажет. Мысалы, есептеу жүйесі барлық тауарлардың тіркелуіне кепілдік беріп, кәсіпорынның өз клиенттеріне тауарлардың жеткізілуін қамтамасыз етіп, ағымдағы периодта қаржылық отчетта реализация көлемін көрсетілетіндей құрылуы керек. Сонымен қатар, бұл жүйе реализация көлемінің, шоттардың қайталанбауында ұйымдастырылуы керек. Ал, жәй механизацияланбаған есептеу жүйесі бар, тек бір шыншыл әрі білікті бухгалтермен қамтылатын, иелерінің өздері белсенді жұмыс атқаратын кіші компанияларда алдына қойған тапсырмаларды шешуге әбден қажет болуы мүмкін.

● Бақылау процедуралары - бұл есептеу жүйесі мен бақылау ортасын элементтерімен толықтырып отыратын, әкімшіліктің компания алдындағы мақсаттарға жету үшін құрған әдістер мен ережелер болып табылады. Әрбір шаруашылық жүйеде осындай көптеген әдістер мен процедуралар болады. Алайда, олардың барлығы көбіне келесі бес категорияға еніп кетеді. Олар:

─ Міндеттемелердің дұрыс бөлінуі. Бұларға бухгалтерлік есеп пен материалдық жауапкершіліктің бөлінуі, активтер бойынша материалдық жауапкершілік пен операциялардың санкциялануы, шаруашылық операцияларды жүргізуге жауапкершілік және олардың есебін жүргізуге жауапкершілік жатады.

─ Санкцияланатын процедуралардың тиімділігі. Бақылау жүйесі тиімді қызмет ету үшін, әрбір шаруашылық операция өз деңгейінде шешілуі (санкциялануы) керек. Егер ұйымның әрбір тұлғасы активтерді өз қарауы бойынша алуы немесе тарататын болса, онда қорытындысында хаос болар еді.

─ Құжаттау және жүйелік есеп тіркемелері. Бұл, құжаттау және есеп тіркемелері - материалдық тасымалдаушылар, шаруашылық операциялар жайлы ақпараттарды тарқататын және белгілейтін болып табылады. Олардың арасында: шот - фактура, бухгалтерлік тіркелімдер, алуға тапсырыстар, реализация бойынша журналдар, жұмысшылардың жұмыс уақытысы есебінің карточкасы, сонымен қатар алғашқы құжаттар және есеп регистрлары да жатады. Құжаттар және тіркемелермен тығыз байланыста болатын бақылау құралы - шоттар жоспары болып табылады. Бұл арқылы табыстар мен шығындарды баланстық шоттар мен шоттар статьясымен анықтайды.

3. Мәліметтерді электронды өңдеудің аудиті.

Ұйымдардың қызметін жүзеге асыру процесінде дербес компьютерлер, олардың ішінде есеп ақпараттарын өңдеуге және ішкі аудитті жүргізуге арналған компьютерлер жиі қолданылады.

Сыртқы аудитор өзінің жұмысында компьютерді және компьютерлік ақпараттық жүйені екі тәсілмен пайдалана алады:

- клиент ретінде барлық қаржы-есептік ақпараттарды немесе оның белгілі бір бөлігін тіркеу үшін компьютерді пайдаланады;

- аудит өткізуді жеңілдету үшін, әсіресе клиент компьютерлік жүйені пайдаланатын болса.

Компьютерлік ақпараттық жүйе - дегеніміз бұл, басқарудың барлық деңгейінде тиімді шешімдер қабылдау, жоспарлау және өзінің жауап беретін салаларына бақылау жасау үшін қажетті ақпараттар дайындап берудің ресми ережелері мен процедураларының жинағынан тұратын көптеген кіші жүйелерді біріктіруші жүйе.

Басшыларға ақпараттар құрамында статистика, талдау, коэффициенттер, қорытынды есептер және т. б. бар есептер арқылы жетеді. Тиімді есеп берулер келесі факторларды есепке алады: басқару деңгейін; жиілік; жеделдік; нақтылық.

Тексеру жүргізу барысында аудитор клиенттердің компьютерлік ақпараттық жүйесіндегі есептік мәліметтерді өңдеуді ұйымдастырумен байланысты барлық маңызды жақтарды зерттеуге және құжаттауға тиісті.

Тексеру жүргізу барысында аудиторға клиенттің құжат айналымы жүйесіне, құжаттарды тіркеу, сақтау, өңдеу мен олардың мәліметтерін бухгалтерлік шоттарға жазу жүйесіне зерттеу жүргізу және оларды бағалау керек. Сондай-ақ бастапқы ақпараттардың пайда болу орындарын және оларды жинау мен тіркеудің автоматтандырылу дәрежесін анықтау керек.

1008 «Тәуекелді бағалау және ішкі бақылау - Ақпараттық жүйені басқарудың сипаттамасы мен талдауы» деп аталатын Халықаралық аудит стандарты келесі сипаттамаларды айқындайды:

- компьютерлік ақпараттық жүйе туралы білімдердің шоғырлануы;

- бағдарламалар мен мәліметтердің шоғырлануы;

- енгізілген құжаттардың жоқ болуы;

- шаруашылық операцияларының және нәтижелердің көзге көрінетін іздерінің жоқ болуы;

- мәліметтер мен компьютерлік бағдарламаларға кірудің жеңілдігі;

- бақылаудың бағдарланған жүйесі;

- жүйемен жасалынған операциялар;

- бағдарламалардың есінде сақталатын мәліметтер мен ақпараттардың осалдығы.

Аудитордың жұмысын жеңілдету мақсатында компьютерлер келесідей қажеттіліктер үшін пайдаланылады:

клиенттің есеп жүйесіне зерттеу жүргізу кезінде блок-схема құру үшін;
толық ақпараттарды сақтау үшін;
аудиторлық тәуекелдікті бағалау үшін;
аудит бағдарламасын дайындау үшін;
талдамалық процедураларды жасау үшін;
аудиторлардың жұмыс құжаттарын дайындау үшін.

Компьютерлерді пайдалану кезінде аудитор қолданылатын қорғау құралдарына келесілер кіреді:

- резервтік файлдар;

- файлдарды сақтау;

- құжаттардың бірегейлілігі;

- бағдарламаларды тестілеу.

1009 «Компьютерлерді қолдана отырып аудит өткізу әдістері» стандартында аудит өткізу әдістерінің келесі түрлері көрсетілген: аудиторлық бағдарламалық жабдықтау және тестілеу мәліметтері.

Аудиторлық бағдарламалық жабдықтау - аудит өткізу мақсатында субъектінің бухгалтерлік есеп жүйесінің мәліметтерін өңдеу үшін пайдаланылатын компьютерлік бағдарламалар.

Тестілік мәліметтер - субъектінің компьютерлік бағдарламаларының жұмыс істеуін тексеру мақсатында компьютерлік өңдеу үшін аудитор пайдаланатын мәліметтер.

Аудиторлық бағдарламалық жабдықтауға клиенттің компьютерлік файлдарын тексеру кезінде аудитор пайдаланатын компьютерлік бағдарламалар кіреді. Ол бағдарламалардың жалпы пакетінен, арнайы мақсаттағы бағдарламалардан немесе клиенттің қызмет көрсетуші бағдарламаларынан тұрады.

Аудиторлық бағдарламалық жабдықтауларды көптеген аудиторлық тестілеу процедуралары барысында пайдалануға болады. Олардың қолданылуы әсіресе операцияларды және шоттардағы сальдоларды маңыздылығына қатысты тестілеу кезінде орынды болады. Себебі, ол мәліметтердің үлкен көлемін мұқият тексере алады және білікті жұмыскерлерге өздерінің күш жігерлерін нәтижелерді зерттеуге жинақтап жұмылдыруға мүмкіндік беретін қажетті ақпараттарды таңдай алады.

Ондай бағдарламаларды пайдаланудың типтік жағдайлары:

- есептеулерді тексерулер - бағдарлама бақылаушы есептік мәліметтермен сәйкестігіне көз жеткізу үшін файлда ашылған баптардың құнын қосып шығады.

- сомалары тым үлкен баптарды табу - бірде-бір клиентке 50 пайыздан жоғары сауда жеңілдігі берілмейтіндігіне немесе сатып-өткізу журналындағы қалдық осы клиентке сатып-өткізудің жалпы көлемінен аспайтындығына қатысты тексеру.

- жаңа есептеулер мен талдауларды орындау - көп сатылмайтын тауарларды айқындату мақсатында тауарлық-материалдық қорлар қозғалысының статистикалық талдауын алу.

- тестілеу үшін баптарды іріктеу - дебиторлармен байланыстарды бекіту үшін негіз ретінде пайдалану мақсатында сатып-өткізу журналы қалдықтарының стратификацияланған іріктеулерін алу.

- толықтыққа қатысты тексерулер - сатып-өткізілген тауарлардың барлығының есепке алынғандығына көз жеткізу үшін олар бойынша шот-фактуралардың сабақтастығын тексеру.

4. Жүйенің құжаттық рәсімделуі.

230 «Құжаттау» деп аталатын Халықаралық аудит стандартында «аудитор аудиторлық қорытындыны растаушы дәлелдеулерді, сондай-ақ, аудиттің сәйкес жүргізілгендігін растайтын дәлелдеулерді беру кезінде зор маңызы бар мәліметтерді құжатпен рәсімдеуге тиісті екендігі көрсетлген.

Жұмыс құжаттарының жалпы мақсаты - аудитордың аудитті нормативтік-құқықтық актілерге және жалпы көпшілік қабылдаған стандарттарға сәйкес жүргізгендігіне сенімді болуы.

Жұмыс құжаттарының маңызы төмендегілерден тұрады:

олар аудитті жүргізу және жоспарлау кезеңінде көмектеседі;
олар аудиторлық жұмысқа шолу жасауға және аудитке бақылауды ұйымдастыруға жағдай туғызады;
оларда аудиторлыққорытындыны растаушы процедуралардың орындалуы нәтижесінде алынған аудиторлық дәлелдеулер бар.

Жұмыс құжаттарындағы ақпараттар аудитор атқарған жұмыстардың және маңыздымәселерге қатысты жасалған қорытынды пікірлердің жазбаша дәлелі болып табылады. Жақсы құрылған жұмыс құжаттары аудит өткізу бойынша жұмыстарды ұйымдастыруды қамтамасыз етеді.

Жұмыс құжаттарына келесілер жатады:

1. Кәсіпорынның ұйымдық-құқықтық нысаны және ұйымдық құрылымы туралы ақпараттар;

2. Заңдық құжаттардан, келісімдерден және жинақтардан үзінді немесе олардың көшірмесі;

3. Ревизияланатын кәсіпорынның аудитін жоспарлау процесінің негіздемесі;

4. Аудиторлық тексеруді өткізу бағдарламасы;

5. Орындалған аудиторлық процедуралардың өткізілу уақыты және көлемі, сонымен бірге олардың нәтижелері туралы жазулар;

6. Ассистенттер орындағын жұмыстарды аудитордың тексергендігінің және талдағандығының дәлелдеулері;

7. Аудиторлық процедураларды кімнің және қашан орындағаны туралы көрсетулер;

8. Аудиторлардың сарапшылармен, кеңесшілермен және үшінші жақтың басқа да өкілдерімен өткізген әңгімелерінің көшірмелері;

9. Аудитордың өз клиеніне жіберген хаттарының көшірмелері, оның ішінде өзінің міндеттемелері және ішкі бақылау жүйесінің кемшіліктері бойынша;

10. Клиенттен немесе оның өкілдерінен алынған хаттар;

11. Аудиторға тапсырылған аудиттің маңыздырақ аспектілеріне қатысты түсіндірулер;

12. Шоттардың, экономикалық субъект қызметінің көрсеткіштері мен тенденцияларының талдауы, тексеруші баланстар;

13. Өткен есепті кезеңдердің қаржылыққорытынды есебінің, сонымен бірге қорытынды есеп бойынша жасалған аудиторлық қорытындылардың, анықтамалардың, актілердің және т. б. көшірмелері;

14. Өткізілген аудиттің нәтижесі бойынша аудитор жасаған қорытынды пікірлер.

Аудиторлармен жұмыс алдында дайындалған барлық құжаттар оның жұмыс қағаздарын ажыратады және аудитті жоспарлауға көмектеседі. Сонымен қатар аудиторлық жұмыстың дәлелі болып табылады. Аудитті тексеру барысында аудитор әртүрлі мәліметтерді пайдаланады. Оларды өз кезегінде тікелей және қосалқы мәліметтер көзі деп бөледі.

Тікелей мәлімет көзі фактілерді тікелей кепілдік анықтама беретін құжаттар- бухгалтерлік есеп кестелері, түгендеу құжаттары және түгендеу қорытындысы, акті.

Қосалқы мәліметтер көзі олар материалдық емес, бірақ сол кәсіпорынның шаруашылық жұмысына қатысты мәлімет.

Бухгалтерлік есеп құжаттарын дәлел көзі мағынасы ретінде 4 топқа бөледі: алғашқы, топтаушы, ерікті, қосымша.

Алғашқы есеп құжаттары- бұл шаруашылық операциялардың нақты орындалғанын немесе оның орындалуына негіз болатын жазбаша анықтама. Топтаушы құжаттар-олар шаруашылық арасындағы өзара ішкі мағынасы бірдей өлшемдермен топтастырылғандарын жинақтап, бір жүйеге кетірілген құжаттар. Ерікті құжаттар- ол құжаттарға материалды-жауапты жұмысшының немесе басқадай қызметкерлердің өз еркімен жасайтын құжаттары. Қосымша құжаттар- кәсіпорын шаруашылығына бақылау жасаушы жеке қызметкерлердің пікір-ойын көрсететін негізде экономикалық фактілерді, құбылыстарды анықтайтын аудиторлық тексеруде көптеген мәліметтер көзі болатын құжаттар.

Аудитор өзінің жұмысында осы құжаттар арқылы фактілерді орындау мақсатымен жұмыс қозғауын жүргізіледі. Себебі, тексеру процесіндегі тфактілер тек құжаттар арқылы анықталады. Аудит барысындағы жиналған құжаттарда жүйелеу, мазмұн-мағынасына сәйкес топтау, ол аудитор мамандығының деңгейігне байланысты. Аудитордың жұмыс қағазында тіркеледі.

Сонымен, қорытындылай келе аудит жұмысы-ол бір жүйеге келтірілген белгілі құжаттар арқылы сатылап жүргізілетін тиянақты жұмыс. Аудит жұмысының сәтті жүргізілуі аудитор алдымен субьектілердің құқылық құжаттарын толық танысып және зерттеу жұмысын өте тианақты, жан-жақты жүргізгенде жүзеге асырылады. Сондықтан да аудитор әртүрлі құжаттар арқылы жан-жақты материалдар дайындап шаруашылық субьектісінің табыстылық, қаржылық есептерін тексеріп, таза пайда сомасының дұрыс анықталғандығынын дәлелдеп аудиторлық иқорытынды дайындайды. Онымен қоса жұмыс қағазындағы жиналған мәліметтерге сүйене отырып, яғни белгілі бір дәлелдер сүйене отырып кәсіпорын шаруашылығының тиімді даму жолына байланысты өзінің пікірін айтады.

Бақылау мен аудиторлық тексеріс мақсаттарының байланысы.

Бақылау ортасы - бұл субъект басшылары мен иелерінің бақылауға деген жалпы қатынасын білдіретін шаралар мен реттемелер және ішкі бақылау жүйесін қалыптастырады.

Бақылау ортасы келесі компоненттерден тұрады:

экономикалық субъектіні басқару стилі;
экономикалық субъектінінің ұйымдық құрылымы;
қызметтік міндеттер мен өкілеттіктерді бөлу;
бақылаушы қызмет және ішкі аудит;
кадрлық саясат.

Экономикалық субъектіні басқару стилі бухгалтерлік есеп пен бақылау реттемесі жүйесі тиімділігіне елеулі әсер ете алады, сондықтан аудиторға бұл қаржылық есеп берудің бұрмалану ықтималдылығына қаншалықты әсер ете алатынын анықтауға қажет.

Экономикалық субъектінінің ұйымдық құрылымы өкімет пен бағынудың қандай нысандары бар екенін анықтайды. Ұйымдық құрылым арқылы негізгі ақпараттық ағындар анықталады.

Қызметтік міндеттер мен өкілеттіктерді бөлу шаруашылық операциялар дұрыс және заңды өтіп жатыр деген сенімділігін береді. Персоналды хабардар ету мен оның жұмысынбақылауды іске асырудың негізгі тәсілі функционалды міндеттерді, лауазымдық нұсқауларды және құрылымдық бөлімшелер туралы ережелерді дайындау болып табылады. Қызметкерлер өздерінің функционалды міндеттерін терең түсіну және жан-жақты білу арқылы өзінің өкілеттіктері мен жауапкершілігін нақты түсіну керек. Міндетті сәйкес бөлу - бақылау реттемесі тиімділігінің міндетті шарты.

Бақылаушы қызмет және ішкі аудит. Субъект жұмысын тиімді басқаруды іске асыру үшін басқарушы буын жекелеген қызметкерлер біліктілігін анықтауды, ақпаратты өңдеу мен есептерді құру жүйесін қамтитынтүрлі әдістерді пайдаланады. Бақылаушы қызмет - бұл басшылық нұсқауларын орындауды қамтамасыз етуге бағытталған саясат пен ретемелер. Оған келесілер жатады:

-қызмет нәтижелеріне шолу жасау - нақты нәтижелерді алдыңғы кезеңдердегі бюджетпен, қызмет болжамдары және көрсеткіштермен салыстыру;

- физикалық бақылау- активтерге, құжаттарға қол жеткізуді, компьютерлік бағдарламалар мен файлдарды пайдалануға рұқсат беруді қамтитын активтерді физикалық қорғау. Тауарлы- материалдық қорларға, бағалы қағаздарға иелік етпейтін адамдардыжақындатуға болмайды.

- ішкі аудитті ұйымдастыру бақылау ортасын нығайтуға елеулі үлес қосып ғана қоймайды, сыртқы аудиторға тікелей көмек көрсете отырып, субъектінің сыртқы аудитке жұмсайтыншығындарды төмендетеді.

Кадрлық саясат. Субъектінің ішкі бақылау жүйесінің маңызды сипаттамаларының бірі бақылауды іске асырушы персоналдық біліктілігі болып табылады. Егер қызметкерлер білікті және сенімді болса, онда субъектінің бақылау жүйесінің белгілі бір әлсіздігі жағдайында да қаржылық есептеменің сенімділігі қамтамасыз етіледі. Жауапты және тиімді жұмыс істеуші персонал шағын тексеру кезінде де бақылаудың жоғары деңгейін қамтамасыз етеді.

Бақылау құралдарын тиімді және сенімді басқару үшін шаруашылық қызметі процесінде экономикалық субъект қызметкерлері қолданатын процедуралар (әдістер) болып табылады. Оларды бақылау әдістері деп те атайды. Олар әр түрлі және оның қызметіне тән ерекшеліктермен анықталады. Бақылау құралдарының ең көп тараған түрлеріне келесілер жатады:

- мүлікті түгендеу және бухгалтерлік есеп стандарттарына сәйкес шаруашылық субъектілерінің міндеттемелері;

- басшы мен бас бухгалтердің не басқа өкілетті адамдардың құжаттарындағы өкім шығарушы қолдары;

- бухгалтерлік жазбаларды қарама-қарсы тексеру;

- есеп айырысуларды ішкі және сыртқы сақтандырулар;

- құжат айналымын ұйымдастыру, оның ішінде құрылытынқұжаттарды тегіс номерлеу, арнаулы журналдарға құжаттарды тіркеу, құжаттарды кітапша ету, сақтау және архивке қою;

- сыртқы көздерден алынған ақпаратты бақылау мақсаттарына пайдалану;

- шаруашылық субектілері активтеріне рұқсатсыз қол жеткізуді шектеуге бағытталған шараларды қабылдау;

- субъектінің қаржы- шаруашылық қызметінің көрсеткіштерін талдау.

Ішкі бақылау жүйесі кез келген кәсіпорында орын алады, себебі басшылықты қабылданған шешімнің орындалуы қызықтырады. Басқаруды іске асыратын жағдайда басқарудың сәйкес құрылымы енеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.