Өндіріс шығындарының есебі

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
МКҚК Алматы мемлекеттік бизнес колледжі
Алматы қаласы Білім басқармасы

ОҚУ ТӘЖІРИБЕСІ ТУРАЛЫ
ЕСЕП БЕРУ

Пән: Қаржылық есеп
Мамандық: 0518000 Есеп және аудит
Біліктілік: 051803 3 Экономист-бухгалтер
Тобы : 3 Есеп А
Студент: Алпысбай А.А.

Тәжірибе жетекшісі: Сериккулова А.Т
қолы ____________
Бағасы___________

Алматы, 2021

Жоспары:

Өндіріс шығындарының есебі және өнімнің өзіндік құнының калькуляциясы
Дайын өнім және оны сату есебі.
Қаржылық нәтиже және меншікті капитал есебі.
Ұйымның есеп саясаты.
Ұйымның қаржылық есеп беруі.

Өндіріс шығындарының есебі және өнімнің өзіндік құнының калькуляциясы
Өндіріс шығындарының есебі.Өндірістік есеп міндетіне қаржылық есептер жасау үшін тікелей өндірістік шығыстарды (өнімнің өзіндік құны) анықтау кіреді. Бухгалтерлік есептің мәліметтері көптеген сұрақтарды шешу үшін талап етіледі және бұл ақпаратты тіркеу мен жетіктеудің ықпалды жүйесін құру қажет. Бухгалтерлік ақпаратты жіктеудің көптеген сызбалары бар, олардың біреуін эталон деп бөлу мүмкін емес, өйткені жіктеу сызбасы ақпарат тағайындауына байланысты. Оңтайлы басқару шешімдерін қабылдау үшін ұйымның өндірістік қызметінің барлық кезеңдеріндегі шығыстарды білу қажет. асқару есебінде бухгалтерлік ақпаратгың қалыптасу қағидаттары үш бағытта қолданылады.
Бірінші бағыты - өндірістік есеп, негізгі мақсаты өнімнің (қызметтің, жұмыстың) өзіндік құнын анықтау үшін өндірісті шығындар және оны сатудан күтілетін табыс туралы есеп мәліметтерін алу болып табылады. Шығындардың тікелей және жанама болып бөлінуі, материалдардың қозғалысы мен олардың өндірісте қолдануының есебін ұйымдастыру, өндірістік жұмысшылардың еңбек ақысын төлеу шығындарының есебі өндірістік үстеме шығындар есебі және олардың жеке өнім түрлерінің өзіндік құнына жатқызу тәртібі, сонымен қатар шығындар есебі мен өнімнің өзіндік құнын кальқуляциялаудың жеке әдістерін қолдану - тапсырыстық, үрдіспе-үрдіс, қайта бөлу т.с.с - сұрақтар қарастырылады. Сонымен қатар, кешенді өндірістің жеке өнім түрлерінің өзіндік құнын калькуляциялау және кысқартылған (тұрақты шығындарсыз), және шығындарды толық тарату калькуляциясын қарастырады.
Шығыстарды талдау олардың тиімділігін анықтауға, олардың шектен тыс болу-болмауын айқындауға, жұмыстың сапалық көрсеткіштерін тексеруге, бағаны дұрыс есептеуге, шығындарды реттеу мен бақылауға, өндірістің пайда мен тиімділігін жоспарлауға көмектеседі.
Сондықтан шығын басқару есебінің негізгі объектілерінің бірі болып табылады.
Шығындардың берілген пайда болу орнында барлық шығындар жинақталатын нұсқасы кезінде, шығындарга бақылау жүйесінде бюджетті-сметалық әдісті пайдалану шындыққа жакынырақ болады.
Экономикалық әдебиет пен тәжірибеде шығындардың пайда болу орны бойынша таңдалатын шығындардың құрамын топтастырудың екі тәсілі қарастырылады:
- кәсіпорынның қызметімен байланысты тікелей және жанама шығындар;
- өнімдердің барлық түрлері үшін жалпылама сипатқа ие болатын және жекелеген өнім түрлеріне тікелей жатқызбайтын кәсіпорында туындаған жанама шығындар. Тікелей шығындар өнімдердің жекелеген түрлері бойынша есептеледі.
Өндірістік есепті ұйымдастыру шығын есебінің объектісі болып не саналатынына байланысты кәсіпорынның белгілі бір топтасуын қарастырады. Мүндайда: шығындарды түрі, пайда болған жерлері, жауапкершілік орталықтары мен шығынды көтерушілер бойынша есептеу болуы мүмкін. Түрлер бойынша шығын есебі. Бұл шығынды қорытынды бақылау үшін қажетті шарт, ол кәсіпорынға өндірістік өнімнің өзіндік құн құрылымын - өзіндік құнның кейбір элементтерінің өндіріс шығындарының жалпы құнына проценттік ара қатынасын есептеуге, өзіндік құнды төмендету бойынша қолда бар резервтерді айқындауға мүмкіндік береді.
Өндіріске шығынды есептеу жүргізетін бағыт - өндіріске арналған шығындар есебін мақсатты түрде дербес есептеуді талап ететін қызмет аумағы. Тауардың өзіндік құнын калькуляциялау, яғни шын мәнісінде қайсыбір қызмет адамының пайдаланылған ресурстарды бағалау қажет деп ойлайтынның бәрі де өндіріске жұмсалған шығысты есептеу бағыттарының мысалы болып табылады.
Бұл есеп кәсіпорын басшылығына мыналарды қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Тұтастай кәсіпорынның да, оның құрылымдык бөлімшелерінің де жұмысы тиімділігін ықпалды және жанжақты бақылау өнімнің өзіндік құнын калькуляцияда қажетті; өнімнің жекелеген түрлері арасындағы қосымша шығындарды бөлу.
Өндірістік есеп міндетіне қаржылық есептер жасау үшін тікелей өндірістік шығыстарды (өнімнің өзіндік құны) анықтау кіреді. Бухгалтерлік есептің мәліметтері көптеген сұрақтарды шешу үшін талап етіледі және бұл ақпаратты тіркеу мен жетіктеудің ықпалды жүйесін құру қажет.
Шығындарды жіктеу әр түрлі белгілер бойынша жүргізіледі: өндіріс процесіндегі экономикалық рөл (негізгі және қосымша); өнімнің өзіндік құнына кіргізу әдісі (тікелей және жанама); өндіріс көлеміне қатысты (өзгермелі және тұрақты).
Өндіріс шығындарының басқару есебі кәсіпорынның негізгі мақсатын орындауға бейімделген басқарудың белгілі бір үлгісіне сәйкес өткен, осы және болашақ шығынды қолдануды талдаудан тұрады. Шығындар есебін дұрыс ұйымдастыру үшін оларды ғылыми негізделген жіктеудің мәні зор.

Өндіріс шыгындарын жіктеу

№
Жіктелуші топ
Шығындар (шығыстар)
1.
Өндіріс процесіндегі экономикалык рөл бойынша
- негізгі
- қосымша
2.
Өнімнің өзіңдік құнына жаткызу тәсілі бойынша
- тікелей
- жанама
3.
Құрамы (біртектілігі) бойынша
- бірэлементтік
- кешенді
4.
Өндіріс көлеміне байланысты
- өзгермелі
- тұрақты
5.
Пайда болу мерзімділігі бойынша
- ағымдағы
- бір жолғы
6.
Өндіріс процесіне қатысуы бойынша (басқару міндеттері бойынша)
- өндірістік
- әкімшілік
- коммерииялық
7.
Тиімділігі бойынша
- өндірістік
- өндірістік емес
8.
Бақыланатын мүмкіндігі бойынша
- реттелетін
- реттелмейтін
9.
Орташалау дәрежесі бойынша
- жалпы
- орта
10.
Пайданы генерациялау кезеніне шығындарды жатқызу тәртібі бойынша
- өнімге
- кезеңге

Негізгілер - өндірістің технологиялық процесімен тікелей байланыстылар: шикізат пен материалдар, қосалқы материалдар мен басқадай шығындар.
Қосымшалар - өндірісті ұйымдастыру мен оған қызмет етуге, оны басқаруға байланысты пайда болады.
Тікелейлер - өнімнің белгілі бір түрін өндіруге байланысты, оның өзіндік құнына тура және тікелей кіруі мүмкін (шикізат, негізгі материалдар, аударымдар (ақша аударулар). Жеке бөлімшеге жатқызылуы мүмкін шығындар бөлімшенің шығындары деп аталады (автомеханиктің еңбекақысы - автосервис бөлімшесінің тікелей шығындары, автомобильді бояу цехында қолданылатын бояудың құны - тікелей бояу цехының шығындары).
Жанамалар - өнімнің жеке түрлерінің өзіндік құнына тікелей енгізілмейтін және жанама (шарты) түрде бөлінеді. Жеке бөлімшелерге жатқызылмайтын шығындар жанамалар (жарнамаға шығындар - субъектінің әрбір бөлімшесінің жанама шығындары) деп аталады.
Бірэлементтілер - бір элементтен тұратындар (еңбекақы, материалдар, ақша аударулар).
Кешенділер - бірнеше элементтен тұратындар (құрамына тиісті риске құрамның еңбекақысы, аударымдар, материалдар, амортизация мен басқадай бірэлементті шығыстар кіретін цехтық шығыстар).
Өзгермелілер - мөлшері өндіріс көлемінің өзгеруіне тура сайма-сай (пропорциональды) өзгеретіндер (өндірістік жұмысшылардың еңбекақысы, технологиялық энергия, отын және т.б.) және осы кезеңдегі өнім өндіруге сайма-сай бөлінеді.
Мысалы, егер өндіріс көлемі 10%-ға көбейсе, жалпы өзгермелі шығындар да 10%-ға ұлғаяды.
Өнімнің өзіндік құның калькуляциясы міндеттері мен маңызы Өнімнің, тауардың және қызметтің өзіндік құны деп өнімді дайындау немесе жұмысты орындау барысында тікелей пайдаланылатын негізгі қорлардың бүкіл ресурстарының, табиғи және өнеркәсіптік шикізаттың, материалдардың, жанар-май мен энергияның еңбектің шығындарының ақшалай формадағы көріністерін айтады.
Өзіндік құнды калькуляциясын талдау міндеттері: 1. Шығын қозғалысын талдау және өзіндік құн мен өндіріс шығындары бойынша жоспардың негізделуін бағалау. 2. Өзіндік құн бойынша жоспардың орындалуының динамикасы мен дәрежесін анықтау. 3. Өзіндік құн динамикасының көрсеткіштеріне әсер еткен факторлардың анықтау, шынайы шығында жоспарланғаннан ауытқуының шамасы мен себептері. 4. Өнімнің жеке түрлерінің өзіндік құнын талдау. 5. Өнімнің өзіндік құнын әрі қарай төмендету резервтерін анықтау.
Өнімнің өзіндік құнының құрылымы мен құрамы Кәсіпорындардағы өзіндік құнды жоспарлау және есепке алу шығындар элементтері және шығындардың калькуляциялық баптары бойынша жүргізіледі
Шығындар элементтері:
-материалдық шығындар;
-еңбекке ақы төлеу шығындары;
-әлеуметтік қажеттіліктерге төлемдер;

-негізгі қорлардың амортизациясы және басқа да шығындар.
Тікелей шығындар өнімнің белгілі бір түрлерін өндірумен байланысты (шикізат, материалдар, өндірістік жұмысшылардың жалақысы және т.б.). Олар калькуляцияның қандай-да бір объектіне тікелей жатады.
Жанама шығындар өнімнің бірнеше түрлерін өндірумен байланысты және калькуляция объекттеріне сәйкес базаға (жұмысшылардың негізгі және қосымша жалақысына немесе бүкіл тікелей шығындарға, өндірістік алаңға және т.с.с.) пропорционалды түрде үлестірілу арқылы жатқызылады.
Жалпы шығындар - бұл өндіріске кеткен барлық шығындар және тұрақты, айнымалы шығындардан тұрады.
Тұрақты шығындар - өнім шығару көлемінің өзгеруіне байланысты өзгермейтін шығындар. Бұларға салықтар, жалға беру, төлемдер, сақтандыру, амортизация және т.б.
Айнымалы шығындар - бұлар өнім көлемі өзгерсе бірге өзгеретін шығындар. Олар шикізатқа, жалақыға, энегияға, транпортқа, материалдарға кеткен шығындар.

Дайын өнім және оны сату есебі.

Дайын өнім - барлық өндірістік процесттерден өткен пайдалануға дайын, стандарттарға және техникалаық талаптарға сай, тапсырыстармен қабылданған бастапқы құжаттармен рәсімделген өнім. Дайын өнім есебінің басты мақсаты - өнімді толық, дұрыс қабылдап алып, сақталынатын орынды қамтамасыз ету, келісім щарттар бойынша сатыпалушыларға жеткізіп беру. Өндірістен дайын өнім бастапқы құжат негізінде қоймаға тапсырылады.
Дайын өнім - негізгі және қосалқы цехтарының сатуға арналған өнімі.
Дайын өнімнің өндірісте жасалғаны, оның біртұтастығы, стандартпен немесе техникалық шарттарға сәйкестігі, техникалық бақылау (сынау) қызметінен өткендігі, паспорты, сертификаты (яғни сапасы) және басқадай құжаттармен куәландырғаны, қоймаға тапсырғаны, тапсырыс берушілердің қабылдап алғаны және басқа жайлары - міндетті түрде актімен рәсімделеді.
Дайын өнімді есептеу үшін 1320 Дайын өнім деп аталатын активті инвентарлық (мүліктік) шот пайдаланады. Дайын өнім кәсіпорынның айналым қаражатының құрамына кіреді және ол қаржылық есеп беруде нақты өзіндік құны бойынша көрініс табады.
Дайын өнімге сатылуға арналған өндірістік жұмыстар мен қызметтерді, сонымен қатар меншікті өндірістің жартылай фабрикаттардың құны апарылады.
Дайын өнім натуралды, шартпен (условно) - натуралды және құнды көрсеткіштермен бағаланады.
Натуралды - шығарылған өнімнің саны, көлемі, салғамы көрсетіледі.
Шартпен (условно) - натуралды біртүсті өнімдердің есебін қорытындылап көрсету (алу) үшін қолданылады. Өнімдердің санын коэффициент арқылы шартты салмаққа, сортқа, өлшемге қайта есептейді. Ал, құнды көрсеткіш өнімді сату (өткізу) кезде қолданылады. Дайын өнімнің өзіндік құннын барлық өндірістік процесс аяқталғаннан кейін шығарылған өнімнің көлемі анықталғаннан кейін анықталады.
Дайын өнімнің бухгалтерлік есебінің және оны сатудың негізгі міндеті болып табылады: өніммен болатын барлық операцияларды есепте көрсету және уақытында құжаттау, өнімді өндіру, сақтау, жылжу жоспарының орындалуын бақылау; босатылған тауарларды есептеу және босатылған тауарларды сатып алушылармен уақытында есептесуі; сату мақсатында дайын өнімдердің нормативтен жоғары қорын анықтау және басқалары.
Өнім есебі және оны сату өнімді өндіру және өткізуді басқару үшін қажет мәліметтерді уақытылы алуды қамтамасыз ететін мақсатты процесс.
Бұл есептің мақсаты сатып алушыларына қатысты кәсіпорын өзінің келісім-шарт міндеттемелерін және өнім өндірудің өндірістік бағдарламасын орындауды бақылау болып табылады. Сонымен қатар, есептің көмегімен кәсіпорынның қоймасындағы өнімдердің қолда бары, оның қабылданған қор нормасына сәйкестігі (құралдардың айналымын жеделдету үшін қажет), сату бөліміндегі тауарлардың көлемінің жеткіліктілігі, қомадағы және сатып алушыға жөнелтілген тауарлардың сақталуы бақыланады. Босатылу және сатылу операцияларының есебі сатып алушылар төлемдерінің уақытылы түсуін және сату барысында шығындар пайда болатын өткізу сферасындағы үнемдеу тәртібін қадағалау мақсатын көздейді.
Өндірісте өндірілген дайын өнім алдымен комиссиямен акт негізінде рассталады. Қоймадағы дайын өнім қозғалысының карточкасында, сандық-сомалық карточкада және жауапты тұлғаның есебінде жүргізіледі. Ол үшін алдымен кіріске алынған дайын өнімге номенклатуралық номер белгіленеді. Бастапқы құжаттар: шот фактура, накладной, төлем-талап тапсырма, тауар-көлік жүк құжаты, акт(қабылдау туралы), кіріс ордері, сенімхат, шығыс ордері, лимитік шектеулі картасы.
Өндірісте дайын өнім ассортиментінің көптігінен ұйымдарда олардың есебін рационалды ұйымдастыру мақсатымен біркелкі қасиеттері бойынша номенклатура құрастырылады. Әрбір дайын өнім атауына, сортына шартты сандық белгі беріледі - номенклатурлы нөмір, және ол кейіннен дайын өнімнің бар болуы мен қозғалысы жайлы құжаттардың барлығында қойылады.
Карточкадағы жазулар операция жасалған күні бірінші ретті кіріс-шығыс құжаттары арқылы жүргізіледі.
Дайын өнімді босату үшін бұйрық - жүкқұжаты жасалады, онда екі құжат біріктірілген: қоймаға берілетін бұйрықты және босату жүкқұжаты. Қоймада берілетін бұйрықты тиісті қызмет бөлімі сатып алушымен жасалған келісім шарттың негізінде, сатыпалушының атын, өнімнің көлемі мен түрлерін,жіберілу мерзімін көрсете отырып толтырады. Материалды жауапты тұлға әрбір бүйрық бойынша өнімдерді жинақтап, оларды босату үшін экспидиторға береді, Жіберілді деген графаға өнімнің саны көрсетіледі.
Құжатқа қызмет бөлімінің бастығы, қоймашы және экспидитор қол қояды. Бұйрық - жүкқұжатқа екі дана етіп жасалады: біріншісі экспидиторға беріледі, Ол тауарлы көліктік жүкқұжаты бойынша, сатып алушы қабылдап алатын стансаға дейін қанша сома тасмалдау құны төленгенін, қанша жүктің жіберілгенін, оның орнына санын көрсетеді; екінші жүктің жіберілгендігін растау үшіе қоймаға қалады, Осы құжат бойынша қойма есебінің карточкасында Шығыс графасында жөнелтілген жүктің мөлшері көрсетіліп, ол бухгалтерияға өткізіледі. Келесі күні экспидитор бұйрық-жүкқұжатын және көлік тасмалдау ұйымының түбіртегін, типтік формадағы және шот-фактураны сатып алушының атына жазып беру үшін ұйымның бухгалтериясына өткізеді.
Олар бұйрық - жүкқұжатынан басқа, теміржолдың, басқада тасымалдау мекемелернің стансадан жүкті жіберілгендігі туралы белгісі бар жүк тасмалдау құжаты немесе коносамент, жұмысы қабылдау актісі және басқа да тиісті құжаттар болуы мүмкін.
Жеткізушілерден түсетін немесе қайта өңдеуден келетін дайын өнімнің есебі үшін кіріс ордері қолданылады. Қоймаға түскен күнінде материалды жауапты тұлға бір данада кіріс ордерін жасайды.
Жеткізушінің берілген құжаттары бойынша сандық және сапалық сәйкессіздікте, сонымен қатар, дайын өнімді қабылдау кезінде, құжатсыз қабылданғанда қабылдау туралы акт қолданылады. Жеке кәсіпкермен немесе ұйым басқарушысының бұйрығымен тағайындалған комиссия, екі данада акт жасайды, міндетті түрде материалды жауапты тұлғаның және жіберушінің (жеткізуші) немесе басқа қатысты емес ұйымның адамының қатысуы қажет.
Дайын өнімді ұйым ішінде қозғалысына және оларды сыртқа шығару қозғалыс есебі үшін ішкі орын ауыстыру накладнойы қолданылады.
Дайын өнімді сыртқа шығару есебі үшін қорларды сыртқа шығару накладнойы қолданылады.
Дайын өнімді шығынға жазу актісі өнімнің бүлінген, сынған, құртылған, сонымен қатар дайындау немесе сақтау және өндіру процесінде жүрген өнімнің жетіспеген және жоғалтқан жағдайында, қорлардың есебін жүргізу үшін қолданылады. Рәсімделген акт жауапты тұлғаның есебінен шығарылғанда да негізгі құжат болып танылады. Комиссия мүшелерімен екі данада жасалады. Бірінші данасы бухгалтерияға жіберілсе, екінші данасы бөлімшеде қалады.
Негізгі өндіріс шығындарының талдау (аналитикалық) есебі №10 журнал-ордерге ашылатын №10 журнал-ордер мен №1,2 ведомостарда жүргізіледі.
№10 журнал-ордерге ашылатын №1 ведомос (цехтарды бөліп көрсете отырып) өндіріс шығындарын есепке алуға арналған. Әрбір цех бойынша оның қызметіне қатысты бүкіл төте және үстеме шығындар көрсетіледі. Аталмыш шығыстар талдау (аналитикалық) есеп баптарында бөлек көрсетіледі. Әрбір айдың шығындары туралы жазулар әртүрлі бастапқы және жиынтық құжаттар, өзге журнал-ордерлер, шифрын ашушы - парақшалар негізінде корреспонденциялық шоттарда бөлек көрсетіледі. Кәсіпорын бойынша тұтастай, корреспонденциялық шоттарға бөле отырып өндіріс шығындарының жалпы сомасын есептеу №1 ведомостағы Корреспонденциялық шоттар бойынша барлығы кестесінде жүргізіледі. Негізгі өндіріс цехтарындағы өндіріс шығындары туралы жиынтық мәліметтер Корреспонденциялық шоттар бойынша барлығы кестесінен №10 журнал-ордердің бірінші бөліміне ауыстырылады. №10 журнал-ордерге тіркелетін №2 ведомосты пайда болған жері бойынша өндіріс шығыстарын топтастыруға, сондай-ақ дайын өнімдердің (жұмыс, қызмет) нақты өзіндік құнын анықтауға арналған.
Дайын өнім қозғалысы бухгалтерлік есепте :
1)кірістері - № 6 журнал-ордерлерінде,
2)шығыстары - №11 журнал-ордерлерінде жүргізіледі.
Шаруашылық операция мазмұны
Дебет
Кредит
Дайын өнімді кіріске алу
1320
8110, 8210, 8310
Дайын өнімді ақысыз беру
7410
1320
Материалдар мен шикізаттар негізгі өндіріс цехына босатылды
8111
1310
Өндірістен шыққан дайын өнім қоймаға кірістелді
1320
8110
Жабдықтаушылардан материалдар мен шикізат алынды
1310
3310
Оның ішінде ҚҚС 12% көрсетілді
1420
3310
Сатып алынған өнімнің өзіндік құнын есептен шығару
7010
1320
Қоймалардағы артық шыққан дайын өнімдерді кіріске алу
1320
6280
Дайын өнімдерді зертханалық сараптау өткізу және әкімшілік шығындары үшін есептен шығару
7210
1320
Сатып алушылардан берешек сомасы келіп түсті
1010
1030
1210
Қорларды есептен шығару үшін жасалған резерв
7420
1360
Дайын өнім бағасының құлдырауына байланысты өзіндік құнын есептен шығару
1360
1320

Қаржылық нәтиже және меншікті капитал есебі
Ұйымның қызметінің қаржылық нәтижесі - бұл есепті жылдағы кәсіпорынның қаржылық-шаруашылық қызметінің нәтижесі, табыстар мен шығыстар арасындағы айырмашылықты білдіреді. Қаржылық нәтижесін өлшеу элементі: табыс пен шығыс болып табылады.
Табыс - бұл есепті кезеңдегі активтердің өсуі, не міндеттемелердің азаюы; шығыс - бұл есептік кезеңде активтердің азаюы, не міндеттемелердің көбеюі. Бұл жерде иеленушілердің жарғылық капиталына салған салымы субъекттің табысы болып табылмайды, ал субъект иелеріне меншік капиталын таратып беру - шығыс болып танылады.
Шығыстар - өнімді өндіумен, жұмысты атқарумен, қызметті көрсетумен байланысты шығындар, негізгі және негізгі емес қызметтен шеккен зияндар және төтенше жағдайдан туындаған шығындар. Шығыстар, әдетте, шығыс нысанын қабылдайды немесе активтердің пайдалануын көрсетеді (ақша қаражаттары, материалдық қорлар, негізгі құралдар, т.б.). Зиян экономикалық олжаның азайғанын көрсетеді. Зиян өз табиғаты бойынша, шығыстан айтарлықтай ерекшеленбейді және ол жеке элемент болып та саналмайды.
Қаржылық есеп беруде шаруашылық жүргізуші субъект қызмет түріне (өндірісіне) қарап табыс пен шығысты бөліп көрсетуіне болады. Мысалға, өнеркәсіп өндірісі, делдалдық қызмет, ауыл шаруашылық қызметі бойынша және т.б., сондай-ақ табыс пен шығысты әдеттегі қызметі мен төтенше жағдайдан алатын табыстары немесе шығыстары бойынша бөлуі мүмкін.
Табыстар - бұл субъекттің негізгі және негізгі емес қызметінің нәтижесі. Негізгі қызметтен алатын табыстардың қатарына: өнімді, жұмысты, қызметті сатқаннан алынған табысы; сондай-ақ тауарлы-материалдық құндылықтардан, жалға беруден, инвестициялық қызметтерден түсетін табыстары жатады. Ал негізгі емес қызметтен түсетін табыстардың қатарына: негізгі құралдарды, материалдық емес активтерді, бағалы қағаздарды (акция бойынша табыс және пайыз түріндегі табыс) сатқаннан және бағамдық айырмадан түскен табыстары жатады.
Бухгалтерлік есептің біртіндеп халықаралық стандарттарына көшуі одан әрі нақты түсініктемелердің анықталуын талап етеді. Мысалы, қазақстандық стандарттарда ең маңызды түсініктердің бірі болмай тұр: пайда. Бірақ табыстың бірнеше түрлері бар, оларға мыналар жатады:
- өнімдерді (жұмыс, қызмет) өткізуден түскен табыс;
- жалпы табыс;
- негізгі қызметтен түскен табыс;
- негізгі емес қызметтен түскен табыс;
- салық салынғанға дейінгі әдеттегі қызметінен алынған табысы;
- салық салынғаннан кейінгі әдеттегі қызметінен алынған табысы;
- төтенше жағдайдан алынған табысы;
- таза табыс;
- кәсіпорын қызметінің қорытынды қаржылық нәтижесі болатыны.
Халықаралық тәжірибеде мәні ашылған түсініктер қолданылады: өнімдерді (жұмыс, қызмет) өткізуден түскен түсім, жалпы табыс, пайда, рентабельділік, бөлінбеген кіріс. Қайсыбір түсініктеменің анықтамасына қандай мән салынғанынан оның қолданылуы тәуелді болады.
Сонымен бірге қаржылық есептілікті пайдаланушылардың шатасу себебі табыстың негізінен ақшалай түрде түсетіндіктен, бұдан олар келесідей шешім жасай алады, есеп айырысу шотындағы қалдық (шығындарды алып тастағанда) - бұл есепті кезеңдегі кәсіпорынның сол қаржылық нәтижесі. Ақша қаражаттары - құралдар (актив), табыстар - бұл активтердің өсуі, не міндеттемелердің азаюы, ал пайда - кәсіпорын капиталының бөлігі және ол кәсіпорындағы бар ақша құралдарының сомасына тең емес.
Белгілі бір уақыт кезеңінде түскен кіріс деп кәсіпорын өзінің қызметі нәтижесінде осы кезеңде капиталын қаншалықты өскен сомасын айтады.
Бөлінбеген кіріс - бұл дивидендтер түріндегі кіріс бөлігі акционерлерге төленгеннен кейінгі кәсіпорын қолдануына қалатын капитал. Кәсіпорын қызметі нәтижесінде алынған бөлінбеген кірістің өсуі - табыс, ал азаюы шығыс деп аталады.
Және табыс (зиян) - кәсіпорын қызметінің негізгі жалпылауыш көрсеткіші болып табылады. Кәсіпорынның баланстық пайдасы (залалы) - бұл өнімдерді (тауар, жұмыс, қызмет) өткізуден түскен табыс (зиян), материалдық емес активтерді, негізгі құралдарды, басқа да материалдық құндылықтарды, сондай-ақ оларға кеткен шығындар сомасына азайтылған өткізуден тыс операциялардан алынған табыстар сомасы.
Материалдық және өзге оларға теңескен шығындарды алып тастағанда өткізілген өнім, тауар, жұмыс және қызмет үшін түсімнен ұйым табысы құралады.
Өткізуден тыс табыстар мен зияндарға келесілер жатады:
валюттік шоттар мен шетел валютасындағы операциялар бойынша бағамдық айырмалар;
кәсіпорынға жататын акциялар, облигациялар және басқа бағалы қағаздар бойынша дивидендтер;
бірлескен ұйымдардағы үлестік қатысуда мүліктерін жалға беруден алынған табыстар;
экономикалық санкциялардың бірнеше түрлері - айыппұлдар, өсімақылар;
кіріс көлемін арттыратын немесе кемітетін өнім (жұмыс, қызмет) өндірісімен және оны өткізумен тікелей байланысты емес операциялардан болатын табыстар (шығындар).
Пайда сатылған өнімнің толық өзіндік құнын, еңбекақы шығындарын қоса есептегендегі, өткізуден түскен түсімнен жасалады.
Нарықтық қатынастар жағдайында кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың маңызы өте зор. Бұл кәсіпорындардың тәуелсіздікке ие болуымен, сондай-ақ олардың меншік иелері, жұмысшылар, коммерциялық серіктестер және де басқа контрагенттер алдында өзінің өндірістік-кәсіпкерлік қызметінің нәтижелері үшін толық жауапкершілікте болуымен байланысты.
Ұйымның қаржылық жағдайын талдау жөніндегі сұрақтар қарастырмас бұрын, қаржылық жағдай дегеніміз немесе қаржылық жай-күй дегеніміз не, соны анықтап алған жөн.

Меншікті капитал есебі
Капитал - бұл дара кәсіпкер тұлғаның немесе ұйымның активтеріндегі барлық міндеттемелер шегеріліп тасталғаннан кейінгі қалған үлес.
Меншікті капиталдың қаржылық есебінің негізгі мақсаты ресурстарды дұрыс қолдану мен сақтауда бақылаудың болуы. Бұл мақсатқа жету үшін қаржылық есеп мыналарды бақылауға қамтамасыз етуі тиіс:
-- жарғылық капиталға қатысушылардың үлестерін уақытында және толық қабылдап алу;
-- мерзімінде, толық және дәл көрсетілген жарғылық капиталдың немесе оның әр түрлерінің жалпы сомаларының өсуі немесе кемуі жайлы өзгерістерді айқындап отыру;
-- меншіктік акцияларды сатудан (эмиссиялық кіріс) түскен табыстарды алу;
-- инфляцияға байланысты негізгі құралдарды, инвестицияларды және басқа да активтерді қайта бағалаудан кейін капиталдың сомасын уақытында және дәл анықтау;
-- резервтік капиталдың уақытында және дұрыс құрылуы мен оны дұрыс қолдану;
-- алдыңғы есеп беру жылы мен есеп беру жылында пайда болған бөлінбеген кіріс (жабылмаған залал) сомаларын дұрыс анықтау және көрсету.
Меншікті капитал есебіне Халықаралық қаржылық есеп стандартының бухгалтерлік есеп шоттарының жұмыс жоспарына сәйкес V бөлім арналған.
Капитал және резервтер бөлімінің шоттары капитал мен резервтерді есепке алуға арналған. Капитал -- бұл ұйымның активтерінде оның барлық міндеттемелерін шегергеннен кейін қалған үлес.
Кәсіпорынның жарғылық капиталы қызметті бастауды қамтамасыз ету үшін жаңадан құрылған кәсіпорынның жасаған қаражаттарының сомасы болып саналады.
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексіне сәйкес, шаруашылық жүргізуші ұйымдардың алуан түрлері құрылады.
Ол акцияларды орналастырудың немесе сатудың, жеке капиталын салудың, мемлекеттiң қаражаттарының, материалдық емес активтердiң және басқа да мүлiктердiң немесе мүлiктiк құқықтарының есебiнен құрылады. Сонымен қоса, жарғылық капитал жаңадан құрылған заңды тұлғалар өз қызметiн бастау үшiн бастапқы материалдық базасы болып та табылады, ол құрылтайшылардың (акционерлердiң, қатысушылардың) қатысу үлесiн және кепiлдiк сипатын анықтайды.
Шаруашылық серiктестiктердiң жарғылық капиталына салынатын салымдары, ақша да, бағалы қағаздар да, мүлiк те, мүлiктiк құқық та және басқа да мүлiктер (интеллектуалдық қызметтiң нәтижесiнде берiлген құқын да қоса алғанда) болуы мүмкiн.
Құрылтайшылардың (қатысушылардың) жарғылық капиталына натуралды нысанда салынатын салымдары немесе барлық құрылтайшылардың келiсiмi бойынша немесе барлық құрылтайшылардың жалпы жиналысының шешiмi бойынша мүлiктiк құқығы ақшалай нысанда бағаланады.
Акционерлік қоғам мен жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің жарғылық капиталы үш негізгі функцияны атқарады:
-- ол бастапқы капитал болып саналады, яғни қоғам қызметі үшін мүліктік негіз;
-- ол барлық құрылтайшылардың (акционерлер, қатысушылар) салымдарының үлесін анықтауға мүмкіндік береді, себебі жиналыста қатысушының дауыс беру саны мен оның табысының мөлшері осыған сәйкес;
-- жарғылық капиталдың көлемі қоғамның үшінші тұлғалар алдындағы міндеттемелерін орындауға кепіл береді, сондықтан оның минималды көлемі заңмен бекітіледі.
Акционерлік қоғамның жарияланған жарғылық капиталының ең аз деңгейдегі көлемі - бір айлық есеп айырысу көрсеткішінің 50 000 есе мөлшерін құрайды және мемлекеттік тіркеуден өткен күннен кейін 30 күннің ішінде төленуі керек. Артықшылықты акцияны шығару барлық жарияланған акциялардың жалпы санының 25% көп болмауы керек.
Акционерлік қоғам -- жарғылық капитал барлық жарияланған акциялар шығарылымының жиынтық атаулы (номинальдық) құнына тең.
Акцияның номиналдық құны- акционерлік қоғамның құрылтай құжаттарында анықталған құрылтайшылармен төленген жарғылық капиталдың қалыптасуына қатысатын акция құнының ақшалай көрінісі.
Орналастыру бағасы -- алғашқы бағалы қағаздар нарығына акцияны орналастыруда анықталатын акция бағасы.
Акциялар қарапайым және артықшылығы бар болып бөлінеді.
Қарапайым акция акционерге акционерлердің жалпы жиналысына қатысуы кезінде барлық сұрақтарды шешуге, ұйым таза табыс алған кезде дивиденд алуға, сонымен қатар қоғам жабылған кезде заңмен бекітілген негізде қоғамның мүлігінің бір бөлігін алуға құқық береді.
Артықшылығы бар акция акционерлерге қарапайым акцияны иеленетін акционерлерден бұрын қоғамның жарғысында көрсетілген алдын-ала анықталған міндетті ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.