ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ КОММЕРЦИЯЛЫҚ ЕМЕС АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМЫ
«Жеміс-көкөніс және жаңғақ шаруашылығы» кафедрасы
РЕФЕРАТ
Тақырыбы:
«
Вегетация фазалары, фенокесте құру
»
Орындаған:
Бердикул Жібек. ПВ-309қ.
Тексерген:
Ибрайымова М. М.
Алматы 2021 жыл
ЖОСПАР:
I. Кіріспе . . . 2
II. Негізгі бөлім
2. 1. Вегетация фазалары . . . 3-8
2. 2. Фенокесте құру . . . 9
III. Қорытынды . . . 10
IV. Пайдаланылған әдебиеттер . . . 11
КІРІСПЕ
Жүзім өсімдігі үлкен өмір айналымымен қатар жыл сайын кіші даму кіші даму циклін өтеді.
Жылы, қоңыржай климатты жерлерде жүзімнің жылдық даму циклы жыл мезгілдерінің ауысып отыруына байланысты және ол екі кезеңнен тұрады:вегетация және қысқы тыныштық кезеңі.
Вегетация кезеңі көктемде, ауаның орташа-тәуліктік температурасы 8-10С болғанда басталады. Вегетацияның басталуы тамырлардың қарқынды жұмыс атқара бастағандығынан, шырын қозғалысынан және бүршік жара бастағандығынан байқалады. Вегетация кезеңі күзде, осындай температура орнай бастағанда аяқталады. Бұл уақытқа дейін жүзім өркендерінің өсуі тоқтайды, олар пісіп жетіледі және жапырақтары түсе бастайды. Жүзім вегетация кезеңінен қысқы тынығу кезеңіне ауысады. Вегетация кезеңінің ұзақтығы сорттың биологиялық ерекшеліктеріне, өсімдіктің физтологиялық жағдайына, олардың жасына, топырақтық-климаттық жағдайларға және қолданылатын агротехникалық шараларға байланысты болады.
Жүзімнің вегетация кезеңі жыл сайын қайталанып отыратын 6 фенологиялық фазадан тұрады. (2-кесте)
2. 1. Вегетация фазалары.
Жүзім өсімдігінің даму фазаларының сипаттамасы және жүзімдікте орындалатын жұмыстар (2-кесте)
Фаза
Фазаның өту ұзақтығы, оған қажетті жағдайлар
Белгілері
Орындалатын жұмыстар
Фаза:
1
Фазаның өту ұзақтығы, оған қажетті жағдайлар:
2
Белгілері:
3
Орындалатын жұмыстар:
4
Фаза:
1. Шырын қозғалысы «жүзім жылауы»
Фазаның өту ұзақтығы, оған қажетті жағдайлар:
Көктемгі шырын қозғалысынан бастап бүршік жара бастағанға дейін. Фазаның өту ұзақтығы 10-15 күн. Шырын бөлінуі жүзімнің еуропалық сорттарында әдетте топырақтың 40-60см тереңдігіндегі температурасы 7-9С-қа, ал амур және кейбір американдық түрлерінде 5-7С-қа көтерілгенде басталады.
Белгілері:
Тамырлардың қарқынды жұмыс атқаруы. (сору) Жең бұтақтардың барлық зақымдалған жерлерінен, жеміс өркендерінің кесілген ұштарынан мөлдір сұйықтықтың(пасока) бөлінуі. Оның құрамында аз ғана (1-2%) органикалық және минералдық заттар болады.
Орындалатын жұмыстар:
Жүзім түбін топырақтан ашады, соңғы толық шырпуды жүргізеді. Жең бұтақтар мен жеміс өркендерін тіреуіштерге байлайды, топырақты өңдейді. Сабақтары қыста басталған шырпу жұмыстарын жалғастырады, тіреуіштерді орнатып, жөндейді, сабақтарын байлайды, жер жыртады.
Фаза:
2. Өркен өсуі
Фазаның өту ұзақтығы, оған қажетті жағдайлар:
Бүршік жара бастағаннан, гүлдей бастағанға дейін. Фазаның өту ұзақтығы 35-55 күндей.
Белгілері:
Бүршіктері ісінеді:бүршікті қаптап тұрған қабыршақтары ашылып, жас жапырақшалар көріне бастайды. Жылу мен ылғал жеткілікті болған жағдайда бұл фазада өркендердің ең қарқынды өсуі, жапырақ, өгей бұтақтар дамуы, қыстаушы бүршіктердің қалыптасуы, гүлшоғырының түрленуі және олардың қалыптасуы жүреді.
Орындалатын жұмыстар:
Артық өркендерді 2 рет сындыру:біріншісі-өркендер 8-10см ұзындыққа жеткенде, екіншісі-өркендерде гүлшоғырлары көрінгенде, өсіп жатқан өркендерді тіреуішке байлау, мильдю және оидиум ауруларына қарсы жүзімдікті профилақтикалық өңдеу жүргізеді. Қатараралықтарын және қатар ішіндегі топырақты қопсыту, суару, үстемелеп қоректендіру жұмыстары атқарылады.
Фаза:
3. Гүлдеу
Фазаның өту ұзақтығы, оған қажетті жағдайлар:
Гүлдеу басталғаннан аяқталғанға дейін. Фаза ұзақтығы 8-14кұн. Гүлдеу үшін ең төмен температура 14-18С, ең көп қолайлы 20-26С, ең жоғары 30С-қа дейін.
Белгілері:
Қалпаққа ұқсаған түсіп қалады. Аталықтары бойларын жазып, тозаңқаптан тозаңдар шашылады. Тозаңдану жүреді. Гүлдердің ашылғаннан кейін 4-6 күнге созылады. Мұнда қыстаушы бүршіктер қалыптасуы және барлық мүшелерінің өсуі жалғаса береді.
Орындалатын жұмыстар:
Функционалды аналық гүлдері бар сорттарда жасанды тозаңдандыру, ал гүлдері және түйіндері 60-70-ға дейін түсіп қалатын қосжынысты сорттарда қосымша тозаңдандыру жұмыстарын жүргізеді. Қажет болған жағдайда мильдю мен одиумға қарсы өңдеуді жалғастыра береді.
Фаза:
4. Жидек өсуі
Фазаның өту ұзақтығы, оған қажетті жағдайлар:
Гүлдеу аяқталып түйнек сала бастағаннан кейін. Фаза ұзақтығы орташа 30-60 күндей. Жидек әсіресе 25-30С температурада жақсы өседі.
Белгілері:
Жидек түйінінің көлемі ұлғаяды және фазаның соңында сортқа сай көлемінде жетеді, бірақ та көк түйінінде қалады. Жидектегі қышқыл құрамы жоғары шегіне жетеді, ал қант енді жинала бастайды. Фаза соңында өркен мен жапырақ өсуі тоқтайды. Жапырақ қолтығында гүлшоғырының бастамасы бар қыстаушы бүршіктер қалыптасады.
Орындалатын жұмыстар:
Өркенді байлауды, зиянкестер және аурулармен күресуді жалғастырады, суарады үстемелеп қоректендіреді. Өркендердің өсу күші әлсіреген жүзім ұштарын шырпу(чеканка) жүргізеді.
Фаза:
5. Жидек пісу
Фазаның өту ұзақтығы, оған қажетті жағдайлар:
Жидектер пісе бастағаннан, олар әбден піскенге дейін. Ерте пісетін сорттарда фаза ұзақтығы 20-30күн, ал кеш пісетін сорттарда 50-60күн. Ауаның орта тәуліктік температурасы 16С-тан төмендесе.
Белгілері:
Жидектер қатты күйінен біртіндеп жұмсара бастайды, жидектерінің түсі ақшыл сорттарда хлорофилл құрамының біртіндеп ыдырауына байланысты ептеп мөлдірленіп, түсі ашыла бастайды. Қант құрамы көбейіп, қышқыл азаяды. Пісу жидек шетінен басталып, ортасына қарай жүреді. Піскен жидек жұмсарып, қабығы оңай ажырайды, сортына сай түске енеді, дәні толығымен піседі.
Орындалатын жұмыстар:
МЕСТ талаптарына сай жүзімнің асханалық және техникалық сорттарын пайдалану мақсатына қарай жинау.
Фаза:
6. Жапырақ түсу
Фазаның өту ұзақтығы, оған қажетті жағдайлар:
Жидектері толық піскеннен өркендері піскенге дейін. Фаза ұзақтығы 30-45күн. Өркендері жақсы пісу үшін ауа температурасы 15-10С-қа дейін ғана төмендейтін, ұзақ жылы күз қолайлы.
Белгілері:
Өркен пісе бастайды, олар қоңыр түске еніп, қабықтары жасыл камбийден оңай ажырайды. Жапырақтарда фотосинтез тоқтап, олардың түсі өзгереді, ақшыл сорттарда- сарыға, қара сорттарда- әр түрлі реңдегі қызғышқа. Жапырақ сағағы түбінде тығыз бөліну ұлпасы қалыптасып, жапырақтары түседі.
Орындалатын жұмыстар:
Кеш пісетін жүзім сорттары өнімін жинауды жалғастырады. Органикалық және минералды тыңайтқыштарды енгізумен қатар топырақты терең жыртып өңдейді. Жабылатын аймақтарда түптерді алдын-ала шырпып, қалемшелерді қиып дайындайды, сабақтарын топырақпен жабады.
Вегетацияның бір фазасынан келесі бір фазасына көшуі, сол жылдардағы сыртқы жағдайлары әсерінен өсімдікте болып жатқан биологиялық процестерді көрсетеді. Әр фазада өсімдіктің барлық мүшелерінде биохимиялық, анатомиялық және морфологиялық өзгерістер болып жатады.
Өсімдіктің даму кезіндегі фазаларды зерттеу үшін жыл сайын фенолгоиялық бақылаулар жүргізіледі. Ол әр фазаның басталуы мен аяқталуын білдіретін өсімдіктердегі морфологиялық өзгерістердің күнтізбектік мерзімдерін анықтауға көмектеседі.
Жапырақтардың өздігінен табиғи түрде түсуі күзгі уақыт жылы болатынын аймақтарда ғана байқалады. Ауа-райы қатаң аудандарда табиғи жапырақ түсуі болмайды.
Фенологиялық бақылаулармен қатар ауаның орта тәуліктік температурасын және жауын-шашын мөлшерін де бақылайды немесе жақын жерде орналасқан метеостанция мәліметтерін пайдаланады. Жылдың метеорологиялық жағдайына байланысты вегетация фазасының күнтізбектік мерзімдері де ауысып отырады.
Жидегінің пісу мерзімі жағынан бір топқа жататын сорттар бұтақтарының жақсы жетілуі, жеміс түйіндерінің жақсы байлауы, соның нәтижесінде үзбей жеміс салуы үшін әр түрлі жылу мөлшерін керек етеді. Бұл ең алдымен сорттың шығу тегіне байланысты.
Ыстық жаз жағдайында қалыптасқан шығыс тобындағы сорттардың көпшілігі бір қалыпты тіршілік ету үшін жылуды көп қажет етеді. Мысалы, тым ерте пісетін Белый Халили, Чиляки сорттары температура болғанда ғана қанағаттанарлық өнім сорттардың, сондай-ақ Кульджинский, Хусайне, Чарас, Нимранг және басқа сорттардың өсуі ұзаққа созылып, бұтақтарының жетілуі күрт нашарлайды, жеміс салу коэффиценті азаяды, қысқа төзімділігі әлсірейді.
Әр мерзімде пісетін жүзім сорттары үшін активті температуралар жиынтығы және вегетация кезеңінің ұзақтығы
Сорттар
тобы
Бүршік жарғаннан жидегі піскенге дейінгі активті температуралар жиынтығы(C)
Бүршік жарғаннан жидегі піскенге дейінгі кезеңнің ұзақтығы(күн)
Сорттар
Сорттартобы:
Өте ерте
Бүршік жарғаннан жидегі піскенге дейінгі активті температуралар жиынтығы(C):
2200-2400
Бүршік жарғаннан жидегі піскенге дейінгі кезеңнің ұзақтығы(күн):
115күнге дейін
Сорттар:
Жемчуг Саба, Мадлен Анжевин, Белый Хаили, Алматинская ранняя, Қызыл және Ақ Чиляк және т. б.
Сорттартобы:
Ерте
Бүршік жарғаннан жидегі піскенге дейінгі активті температуралар жиынтығы(C):
2400-2600
Бүршік жарғаннан жидегі піскенге дейінгі кезеңнің ұзақтығы(күн):
115-125
Сорттар:
Шасла(ақ, қызғылт, мускаттық),
Пино черный, Кибрайская ранняя, Янгиер, Хосилот, және т. б.
Сорттартобы:
Орташа ерте
Бүршік жарғаннан жидегі піскенге дейінгі активті температуралар жиынтығы(C):
2600-2700
Бүршік жарғаннан жидегі піскенге дейінгі кезеңнің ұзақтығы(күн):
125-130
Сорттар:
Мускат венгерский, Алиготе, Королева виноградников және т. б.
Сорттартобы:
Орташа
Бүршік жарғаннан жидегі піскенге дейінгі активті температуралар жиынтығы(C):
2700-2800
Бүршік жарғаннан жидегі піскенге дейінгі кезеңнің ұзақтығы(күн):
130-135
Сорттар:
Ранний ВИР-а, Киш-миш черный, Матяш Янош, Траминер розовый, Киш-миш розовый, Аскери т. б.
Сорттартобы:
Кеш
Бүршік жарғаннан жидегі піскенге дейінгі активті температуралар жиынтығы(C):
2800-2900
Бүршік жарғаннан жидегі піскенге дейінгі кезеңнің ұзақтығы(күн):
135-140
