Ресей империясының құрамындағы Қазақстанның этникалық келбетінің қалыптасуы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

2.
Жоспар:
:: 1.Ресей империясының
құрамындағы Қазақстанның
этникалық келбетінің қалыптасуы.
:: 2.Кеңес кезеңіндегі репрессияланған
халықтардың депортациясы және
миграциялық процестер.
:: 3. Индустриаландыру, ҰОС және тың
игеру жылдарындағы Қазақстан
халқы.

3. 1. Ресей империясының құрамында болған кезеңде және Қазақстанда жүргізген саяси-әкімшілік реформалары барысында алғаш рет қазақ халқының
1. Ресей империясының құрамында болған
кезеңде және Қазақстанда жүргізген саяси-әкімшілік
реформалары барысында алғаш рет қазақ халқының
құрамында үлкен өзгерістер басталды. Қазақ халқының
ұлттық
құрамы
моноэтникалық
тұтастықтан
полиэтникалық сипатқа ие болды. Халық саны жайлы
мәліметтер салық мөлшерін, жер иелігі мен жерді
пайдалану жүйесін айқындау үшін қажет еді.
ХІХ ғ. 60-жылдарынан бастап Қазақ жеріне орыс
шаруаларын қоныс аудару ісі қолға алынды. Бұл
шаралар жүйелі түрде жүзеге асырылды. Орыс және
украин шаруаларын Қазақстанның барлық облыстарына
қоныстандыру XIX ғ. 70-жылдары қарқын алып, ғасыр
соңына қарай ол жаппай сипатқа ие болды.

4. Осы кезеңнен бастап Қазақстанда құрылған облыстардағы халықтың этникалық құрамы әртүрлі болып қалыптаса бастады. Мысалы, Қазақ жерінің б
Осы
кезеңнен
бастап
Қазақстанда
құрылған
облыстардағы халықтың этникалық құрамы әртүрлі болып
қалыптаса бастады. Мысалы, Қазақ жерінің батысындағы
Орынбор қазақтары облысында, Бөкей Ордасында, Орал казак
әскерінде қазақтардан басқа орыстар, татарлар, қалмақтар,
армяндар, башқұрттар, түркімендер, өзбектер, еврейлер өмір
сүрді. Ал Сібір қазақтары облысында (Қазақ жерінің солтүстік,
солтүстік-шығыс, орталық аумақтары) орыстар, поляктар,
татарлар, башқұрттар, өзбектер, қырғыздар және т.б.
қоныстанды. Сонымен бірге, Шығыс Қазақстан аумағына
орыстар арасындағы ескі әдет-ғұрыпты ұстанушылар
(старообрядцы) патша үкіметі мен шіркеу тарапынан жасалған
әкімшілік және діни тұрғыда жасалған қысымнан бас сауғалап,
сонау XVIII ғасырдың 60-жылдарында-ақ қоныстанған
болатын.

5. 1886 жылы Түркістан өлкесінде қоныс аударушыларды орналастыру тәртібі туралы ереже қабылданды. Қоныс аудару саясатына ұйымдасқан сипат бер
1886
жылы
Түркістан
өлкесінде
қоныс
аударушыларды орналастыру тәртібі туралы ереже
қабылданды. Қоныс аудару саясатына ұйымдасқан
сипат беру үшін және Қазақ жеріне шаруалардың ерікті
әрі бей-берекет қоныс аударуын шектеу мақсатында
1889 жылы 13-шілдеде патша үкіметі Қазына жеріне
село тұрғындары мен мещандардың ерікті қоныс
аударуы туралы және бұрын қоныс аударған аталған
топтарды есепке алу тәртібі туралы арнайы ереже
қабылдады. Бұл ереже бойынша қоныс аудару тиісті
органдардың рұқсатымен ғана жүзеге асырылатын
болды.
Сондай-ақ,
Ақмола,
Семей,
Жетісу
облыстарында қоныс аудару аудандары нақты
белгіленді. 1891 және 1892 жылдары аталмыш ереже
Торғай мен Орал облыстарына да енгізілді.

6. Ресейден шаруаларды қоныс аудару тиісінше қазақ жерін тартып алу арқылы жүзеге асырылды. 1885 - 1893 жылдары Ақмола және Семей облысындағы қаз
Ресейден шаруаларды қоныс аудару тиісінше қазақ жерін
тартып алу арқылы жүзеге асырылды. 1885 - 1893 жылдары
Ақмола және Семей облысындағы қазақтардың иелігінен 284,843
десятина құнарлы жер тартып алынды. Қоныс аудару тасқыны,
әсіресе, Жетісу облысына күшті болды. 1868 - 1880 жылдар
аралығында бұл облысқа 3,324 шаруа отбасы көшіп келген. Сол
себепті 1891 жылы Ішкі істер министрлігі Жетісуға қоныс
аударуға арнайы шешім қабылдағанға дейін тыйым салған
болатын.
Патша үкіметінің қоныс аудару саясатында Сібір темір
жолы Комитетінің рөлі маңызды болды. Қазақ жері арқылы
Транссібір темір жолының 178 шақырымды құрайтын бір бөлігі
өткен еді. Ол Темір жолдың осы бөлігі үшін патша үкіметі 2,5
млн десятина жер кесіп алуды және бұл жерге 160 мың адамды
қоныс аударуды жоспарлағанды.

7. Патша үкіметінің жоспарлы жүргізілген қоныс аудару саясаты нәтижесінде 1897 жылғы санақ есебі бойынша Далалық өлкеде қазақтар - 77%, орыстар
Патша үкіметінің жоспарлы жүргізілген қоныс аудару
саясаты нәтижесінде 1897 жылғы санақ есебі бойынша
Далалық өлкеде қазақтар - 77%, орыстардың үлес салмағы
20%, басқа ұлт өкілдерінің барлығын қоса есептегенде - 3%ды құрады. Ал Түркістан өлкесінде мұндай көрсеткіштер
төмендегідей болды: жергілікті бұратаналар - 94,4%,
орыстар
-
3,7%,
басқа
халықтар
-
1,9%.
Санақ материалдарының өзіндік ерекшеліктері де
болды. Санақ негізіне халықтың этникалық емес, адамның
тілдік қатынасы басты нысан ретінде алынды. Егер украиндар,
белорустар, еврейлар өздерінің ана тілі деп орыс тілін атаса,
онда олардың ұлты орыс деп жазылған. Сондай-ақ,
татарлардың, өзбектердің, қырғыздардың кейбіреуі ана тілі
ретінде қазақ тілін (сол кезде қырғыз немесе қырғыз-қайсақ)
атаса, олардың да ұлты қазақ деп тіркелген.

8. Өз кезегінде қазақтар санақ науқанына патша үкіметінің салық мөлшерін ұлғайтуға бағытталған шарасы деп, оған әрдайым күдікпен қараған. Со
Өз кезегінде қазақтар санақ науқанына патша үкіметінің
салық мөлшерін ұлғайтуға бағытталған шарасы деп, оған
әрдайым күдікпен қараған. Сол себепті көбінесе отбасы
мүшелерінің санын азайтып беруге тырысқан. Бұл шамамен
қазақтардың 10%-ы 1897 ж. санақ бойынша есепке алынбай
қалуы
мүмкін
деген
болжамға
жетелейді.
1897
жылғы
Ресей
империясындағы
санақ
қорытындысы бойынша Қазақстан аумағында барлығы 4 млн
147 мың адам өмір сүрген. Санақ нәтижелері анықтағандай,
Қазақ жеріндегі үлес салмағы басым үш этникалық топты
айқындауға болады: Халықтың саны бойынша: қазақтар 74 -
78%-ды, орыстар 10 - 13%-ды, украиндар 1 - 2%-ды құраған.
Ұлттық құрамы жағынан алғанда басқа халықтар - 300 мың
адам немесе 7,2% болды. Мысалы, 1897 жылы Қазақстанда 55
мың татар, 55 мың ұйғыр, 30 мың өзбек, 15 мың дүнген, 10,5
мың мордва өмір сүрген.

9. Көпұлтты Қазақстанның қалыптасу тарихы Цинь империясының Құлжа аймағынан Жетісуға ұйғырлар мен дұнғандардың қоныс аударуымен де тығыз б
Көпұлтты Қазақстанның қалыптасу тарихы Цинь
империясының Құлжа аймағынан Жетісуға ұйғырлар мен
дұнғандардың қоныс аударуымен де тығыз байланысты. Бұл
аймақтағы саяси жағдайға жергілікті халықтардың Қытай
үкіметіне қарсы жүргізген ұлт-азаттық күресі елеулі әсер етті.
1864 жылы 7-маусымда Кучар қаласында дүнгендер
көтеріліске шығып, ол бүкіл Синьцзян аумағын қамтыды және
оған ұйғырлар, қазақтар мен қырғыздар да қатысқан еді.
Алайда, 1877 жылы бұл көтерілістерді Қытай әскері Қашқарда
толығымен басып-жаншыған еді. Бұл аймақтағы саяси жағдай
біршама тұрақтағаннан кейін 1881 жылы 12 ақпанда
Петербургте орыс - қытай келісіміне қол қойылды. Бұл келісімшартқа сәйкес сол өлкеде тұрып жатқан халыққа Қытай немесе
Ресей бодандығын қабылдау жөнінде таңдау құқығы берілді.
Сол себепті ұйғырлар мен дүнгендердің бір бөлігі Ресей
империясы
аумағында
тұруға
ниет
білдірді.

10. Ұйғырлар мен дүнгендердің Жетісу мен Солтүстік Қырғызстанға қоныс аударуы 1881 - 1883 жылдары жүзеге асырылды. Бұл аудандарға барлығы 45 мың ұй
Ұйғырлар мен дүнгендердің Жетісу мен Солтүстік
Қырғызстанға қоныс аударуы 1881 - 1883 жылдары жүзеге
асырылды. Бұл аудандарға барлығы 45 мың ұйғыр (тараншы)
және 5 мың дүнген қоныстанды. Олар негізінен Үсек, Шарын,
Шелек, Талғар өзендері бойына орналасты. Сондай-ақ, олар
тығыз қоныстанған аудандарда Жаркент, Ақкент, Ақсу - Шарын,
Малыбай, Құрама және Қарасу болыстары ұйымдастырылды.
1897 жылғы санақ мәліметтері бойынша: дүнгендердің саны -
14,130, ұйғырлардың саны - 55,999 адамға жеткен.
Қазақстанның этникалық құрылымының өзгеруіне патша
үкіметінің революцияшыл пиғылдағы азаматтарды жер аудару
саясаты да өз әсерін тигізген еді. Дегенмен, ол демографиялық
ахуалды қалыптастырудағы шешуші фактор болмаса да, Қазақ
жерінде мұндай фактілер орын алғандығы белгілі. Мәселен, ХІХ
ғ. 30-жылдарында Қазақ жері Ресей езгісіне қарсы Польшадағы
көтеріліске қатысушылардың саяси қоныс аудару аймағына
айналды.

11. І дүниежүзілік соғыс қарсаңында Қазақстанда 60-қа жуық ұлттың өкілдері өмір сүрді. Олардың қатарында орыстар мен украиндардан басқа: татар
І дүниежүзілік соғыс қарсаңында Қазақстанда 60-қа жуық
ұлттың өкілдері өмір сүрді. Олардың қатарында орыстар мен
украиндардан басқа: татарлар, ұйғырлар, өзбектер, башқұрттар,
немістер, поляктар, дүнгендер, еврейлер, тәжіктер, молдовандар
және
т.б.
бар-тын.
Сонымен, Қазақстанның Ресей империясының құрамына
енгеннен кейін қалыптасқан демографиялық ахуалына тән сипат
- бұл кезеңнің алғашқы жылдарында моноэтникалық ерекшелік
сақталып келген болса, ХІХ ғ. 50 - 60-жылдары Қазақстан
халқының ұлттық құрамы өзгеріске ұшырады. ХІХ ғ. ІІ
жартысынан бастап орыс және украин шаруаларын қоныс аудару
саясаты жаппай сипат ала бастағаны белгілі. Өмір тауқыметі мен
патша үкіметінің саясаты оларды өз атамекенін тастап, белгісіз
аймаққа қоныс аударуға мәжбүр етті. Бұл жерде тағы бір ерекше
тоқтала кететін жайт, ол Қазақстанға қоныс аударған
шаруалардың көп бөлігі 1891 - 1892 жылдары Ресейдің еуропалық
бөлігінде орын алған қуаңшылық пен егіннің шықпай қалуына
байланысты аштықтан бас сауғалап, жан сақтап қалған болатын.

12. 1917 жылы жазда ауыл шаруашылық және қалалар бойынша санақ жүргізілді. Бұл санақ бойынша тұрақты тұрғылықты жерінде сол мезетте бар адамдар
1917 жылы жазда ауыл шаруашылық және қалалар
бойынша санақ жүргізілді. Бұл санақ бойынша тұрақты
тұрғылықты жерінде сол мезетте бар адамдар (наличное
население) мен уақытша тұрмайтын халықтың есебі алынды.
Өткен жылғы санақпен салыстырғанда 1917 жылы қазақ
халқының саны 446 мың адамға азайып, 3 млн. 548 мың адам
ғана қалған. 1917 жылы Қазақстанның алты облысындағы
орыс халқының үлес салмағы 18,9%-ды, украиндар - 10,3%-ды
құрады.
Қазақ жеріне шаруаларды қоныс аударумен бірге
шетелдік иммиграция құбылысы да орын алды. 1897 жылғы
санақ материалдарында басқа да келімсек (прочее
пришлое) халықтар (олардың ішіне иммигранттар да кірген)
Далалық өлкеде - 3%-ды, ал Түркістан өлкесінде - 1,9%-ды
құраған. 1917 жылғы 1-қаңтардағы Ресей империясының санақ
материалдарында бұл көрсеткіштер тиісінше 4,3 және 3,3%-ға
жеткен.

13. 1910 жылы Далалық өлкеге 1700 шетелдік азамат келген. Соның ішінде Қытайдан - 274, Германиядан - 188, Персиядан - 144, Даниядан - 103, Австриядан - 133, Түр
1910 жылы Далалық өлкеге 1700 шетелдік азамат
келген. Соның ішінде Қытайдан - 274, Германиядан - 188,
Персиядан - 144, Даниядан - 103, Австриядан - 133, Түркиядан
- 82, Ұлыбританиядан - 81, АҚШ-тан - 56, Грециядан - 38,
Швециядан - 36,
Швейцариядан - 31,
Италиядан - 68,
Жапониядан - 39, Кореядан - 22, Монғолиядан - 270 адам келген.
Ресей империясының І дүниежүзілік соғысқа қатысуына
байланысты Қазақстанда ұлттық-отарлық езгі де күшейе берді.
Ол өз кезегінде елдегі ұлттық және әлеуметтік
қайшылықтарды туғызды. Қоныс аударушыларды жерге
орналастыру қазақ халқының сорына айналды. Қоныс
аударушыларды жерге орналастыру жұмыстары барысында
қазақтардың мал айдайтын жолдарына дейін алынып, су
көздеріне
бара
алмайтындай
жағдайлар
жасалды.
Қазақстанның этникалық құрамының өзгеруіне І
дүниежүзілік соғыс жылдарындағы Қазақ жерінің әскери
тұтқындарды орналастыру аймағына айналуы да елеулі әсер

14. 1914 жылдың соңына қарай Далалық өлкенің солтүстік-шығыс аудандары мен Түркістан өлкесінің арнайы орындарында әртүрлі ұлт өкілдерінен құра
1914 жылдың соңына қарай Далалық өлкенің
солтүстік-шығыс аудандары мен Түркістан өлкесінің
арнайы орындарында әртүрлі ұлт өкілдерінен құралған
20 мыңға жуық әскери тұтқындар орналастырылды.
Қазақ жеріне әскери тұтқындарды жіберу 1812 жылғы
Ресейдегі Отан соғысынан бері орын алған.
Қазақстанның экономикалық тұрғыда Ресейдің
ықпалына түсуі бірқатар өндіріс ошақтарының пайда
болуына алып келді. Ең алдымен Ресей капиталы Қазақ
жерінде тау-кен өндірісін игеруге салынды.

15. Қазақ жерін экономикалық тұрғыда отарлау жол қатынасын, әсіресе су және темір жол көлігін дамытуды талап етті. Темір жол қатынасының пайда
болуы
өлкенің этникалық құрамының өзгеруіне де әсері
болды. Қазақ жерін әскери-казактық, шаруаларды қоныс
аудару және экономикалық тұрғыда отарлау барысында
400-ден астам станицалар мен деревнялар, 30-дан астам
қалалар пайда болды. Қала халқы Ресейдің орталық
аудандарынан келген қоныс аударушылар есебінен өсе
бастады. Қалалардағы халықтың басым бөлігін орыстар
- 54%-дан 82,8%-ға дейін құраса, татарлар - 14,3%,
қазақтар - 16%, басқа ұлттар - 3% болған.

16. 1917 жылы Қазақстанда тұрып жатқан халықтың ішіндегі қазақтардың үлес салмағы 59,8%-ды құрады. Қазақстанның алты облысындағы 1897 - 1917 жылдар ара
1917 жылы Қазақстанда тұрып жатқан халықтың
ішіндегі қазақтардың үлес салмағы 59,8%-ды құрады.
Қазақстанның алты облысындағы 1897 - 1917 жылдар
аралығындағы халықтың механикалық өсімі 1 млн. 301
мың адам болды. Сондай-ақ, осы кезеңде Ресейден
басқа аймақтарға қоныс аударғандардың төрттен бірі
Қазақ жеріне келді. Ал 1906 - 1912 жылдары жүргізілген
Столыпиннің аграрлық реформасы кезінде 360,7 мың
қоныс аударушылардың 80,6%-ы Украинадан және
19,4%-ы Ресейдің оңтүстігінен келді. Нәтижесінде 1917
жылы орыстар мен украиндар барлық халықтың 29,4%ын, яғни 1 млн 745 мың адамды құрады.

17. 2. Қазақстан халқы құрамының көпұлтты болып қалыптасу үдерісі кеңестік дәуірде одан әрі күшейді. Оған алғышарт болған тарихи оқиғаларға мы
Қазақстан халқы құрамының көпұлтты болып
қалыптасу үдерісі кеңестік дәуірде одан әрі күшейді. Оған
алғышарт болған тарихи оқиғаларға мыналар жатты:
индустрияландыру кезінде жаппай сипат алған миграциялық
үдерістер, күштеп ұжымдастыру мен саяси қуғын-сүргін
науқандары, тұтас халықтарды күштеп қоныс аудару, Ұлы
Отан соғысы кезіндегі бейбіт халықты эвакуациялау, тың және
тыңайған жерлерді игеру және соғыстан кейін шикізаттық
бағытта
өндіріс
орындарының
дамуы.
Кеңестік алғашқы халық санағы 1920 жылы тамызда
өткізілді. Бұл санақты ерекшелейтін басым бағыты - санақ
формулярында ана тілі туралы сұрақпен бірге, адамның ұлты
да айқындалып көрсетілген-ді. Санақ формулярын толтыру
сұрақ беру әдісі арқылы жүргізілді. 1920 жылғы санақтың
қорытындысы бойынша Қазақстан халқының саны 5 млн 400
мың адамды құраған.
2.

18. 1921 жылы жазда Қазақстанда қатты қуаңшылық болып, Орал, Орынбор, Ақтөбе, Қостанай облыстары аумағындағы егіннің барлығы дерлік күйіп кетті.
1921 жылы жазда Қазақстанда қатты қуаңшылық болып,
Орал, Орынбор, Ақтөбе, Қостанай облыстары аумағындағы егіннің
барлығы дерлік күйіп кетті. Республикада 2,3 млн. астам адам
аштыққа ұшырады. 1922 жылы халық саны 1914 жылмен
салыстырғанда 1 млн. астам адамға азайғанын көрсетті. Кеңестік
дәуірде Қазақстан халқының этникалық құрылымының өзгеруіне
жаңа аумақтық-әкімшілік бөліністің де елеулі әсері болғандығын
атап көрсетуге тиіспіз. 1920 жылы 26 тамызда РКФСР құрамындағы
Қазақ автономиялық кеңестік социалистік республикасы (ҚазАКСР)
құрылды. Қазақ АКСР-нің құрамына Семей, Ақмола, Торғай, Орал
облыстары мен Маңғышлақ уезі енді. Ал Жетісу мен Сырдария
облыстары Түркістан Республикасының құрамында қалды. 1921
жылы Қазақстанның солтүстігі мен батыс бөлігінде және Батыс
Сібірде межелеу саясаты жүргізілді. Жаңа әкімшілік шекаралардың
белгіленуі нәтижесінде Қазақ жерінің бірқатар аумақтары Ресей
Федерациясының Астрахан, Орынбор, Қорған, Омбы облыстары
мен Алтай өлкесіне беріліп, қазақтардың бір бөлігі сол аумақтарда
қалып қойды.

19. 1924 жылы 27 қазанда КСРО ОАК Қазақстан мен Орта Азияда ұлттық-аумақтық межелеу саясатын жүзеге асыру туралы шешім қабылдады. Бұл саясат бойы
1924 жылы 27 қазанда КСРО ОАК Қазақстан мен Орта Азияда
ұлттық-аумақтық межелеу саясатын жүзеге асыру туралы шешім
қабылдады. Бұл саясат бойынша құрамына Тәжік АКСР - енген
Өзбек КСР-і, Түркімен КСР-і, РКФСР құрамында болатын Қарақырғыз автономиялық облысы және құрамына Қарақалпақ
автономиялық облысы кірген Қазақ АКСР-і құрылды. Оған дейін
Түркістан Республикасының құрамында болып келген Сырдария мен
Жетісу облыстарының қазақ аудандары Қазақстанға қосылды.
Қарақалпақ автономиялық облысы 1930 жылы Қазақ АКСР-інің
құрамынан
шығарылып,
РКФСР
құрамына
енгізілді.
1926 жылы 17 желтоқсанда екінші бүкілресейлік халық санағы
жүргізілді. 1926 жылғы санақ қорытындысы бойынша Қазақстанның
этникалық құрамы төмендегідей болып қалыптасқандығын көрсетті:
қазақтар - 58,5%, орыстар - 20,6%, украиндар - 13,9%, өзбектер -
2,1%, татарлар - 1,3%, ұйғырлар - 1%, немістер - 0,8%. Ал сандық
тұрғыдан алғанда: қазақтар - 3627612 адам, орыстар - 1275056,
украиндар - 860201, немістер - 51094, татарлар - 79758, өзбектер -
129399, белорустар - 25584, ұйғырлар - 63432, өзге ұлт өкілдері -
88.453 адам болған.

20. 1920 жылдардың ортасынан бастап большевиктік партияның жоспары бойынша Кеңестер Одағында социалистік құрылыстың маңызды бағыттары жүзеге
1920 жылдардың ортасынан бастап большевиктік
партияның жоспары бойынша Кеңестер Одағында социалистік
құрылыстың маңызды бағыттары жүзеге асырыла бастады.
Олар: индустрияландыру - аграрлық елден дамыған
индустриялы елге айналау; ұжымдастыру - социалистік
ұжымдық ауыл шаруашылығын құру. Мұның бәрі 1928 - 1932
жылдардағы І бесжылдық жоспары негізінде қауырт түрде
жүзеге асырылуы тиіс еді. Алайда, бұл міндеттерді орындау
барысында күштеу әдістері кеңінен қолданылып, оның
этнодемографиялық
зардаптары
да
айқын
көрінді.
Индустрияландыру науқаны барысында Қазақстанға Ресейден,
Украинадан, Белоруссиядан және Кеңес Одағының басқа да
өндірістік аудандарынан миграциялық ағын күшейді. Мысалы,
1928 - 1939 жылдары Қазақстандағы қала халқының
механикалық өсімі миграциялық үдеріс барысында 1,8 млн
адамды құрады.

21. 1930 жылдардағы индустрияландыру, ұжымдастыру және күштеп депортациялау саясаты жүзеге асырылған уақытта Қазақстан халқының ұлттық құрамы
үлкен өзгеріске ұшырады.
Алайда, голощекиндік кіші қазан науқаны барысында
қалыптасқан аштық қасіретінің нәтижесінде өз жеріндегі қазақ
халқының саны күрт азайып кетті. Оған мына статистикалық
деректер
айқын
дәлел
бола
алады.
Қазақ
АКСР-нің
халықшаруашылық есеп басқармасының 1930 - 1936 жылдардағы
мәліметтері бойынша Қазақстандағы халық санының кемуі
төмендегідей көрініс берген: 1930ж. - 5873,0 мың адам; 1931 ж. -
5114,0 мың адам; 1932 ж. - 3227,0 мың адам; 1933 ж. - 2493,5 мың
адам; 1934ж. - 2.681,8 мың адам; 1935 ж. - 2926,0 мың адам; 1936ж.
-
3287
мың
адам.
1930 - 1932 жж. Қазақстаннан КСРО-дан тыс жерлерге қоныс
аударуға мәжбүр болғандардың саны - 1,3 млн. адам болды.
Бұл кезеңде республика аумағына басқа ұлт өкілдерінің келуі
жалғаса берді. Қоныс аударып келгендер республикадағы орыс
халқының санын 12%-ға (1174 мың), татарларды 30%-ға (27 мың),
белорустарды 22%-ға (6 мың) адамға арттырды.

22. 1920 жылдары Қазақстанға қоныс аудару ұйымдасқан сипат алып, ол күштеу-мәжбүрлеу арқылы жүзеге асырылды. Басқа ұлт өкілдерінің біздің елімі
1920 жылдары Қазақстанға қоныс аудару ұйымдасқан
сипат алып, ол күштеу-мәжбүрлеу арқылы жүзеге асырылды.
Басқа ұлт өкілдерінің біздің елімізге келуіне Ресейдің
орталығындағы өндірістік аудандарда етек алған жұмыссыздық
себеп болған еді. Сол кезеңде ондағы жұмыссыздардың саны 1,3
млн. жуық адамға жетті. Ондаған мың адам күн көріс қамы
үшін Қазақстанға Түркісіб, Қарағанды көмір бассейнінің және
т.б. өндіріс нысандарының құрылысына ағылып келе бастады.
КСРО-ның басқа аймақтарынан жұмысшы күшін ұйымдасқан
түрде жіберу (вербовка) науқаны барысында 1931 - 1940
жылдары
Қазақстанға
509
мың
адам
келген.
Ал олардың барлығы дерлік өндірістік нысандар, темір жол,
қалалар мен жұмысшы кенттерінің құрылыстары аяқталғаннан
кейін Қазақстанда қалып қойды. Мысалы, Түркісіб темір жолын
салу құрылысына 30 ұлт өкілдері қатысса, Балқаштағы
құрылыстарға - 45, Ақмола - Қарталы темір жол құрылысына -
50 ұлттың өкілдері атсалысқан.

23. 1920 ж. соңы мен 1930 ж. басында КСРО аумағында аграрлық қоныс аудару саясаты жүзеге асырылды. Бұл саясат барысында Қазақстанға Ресейден, Украи
1920 ж. соңы мен 1930 ж. басында КСРО аумағында
аграрлық қоныс аудару саясаты жүзеге асырылды. Бұл саясат
барысында Қазақстанға Ресейден, Украинадан және Кеңес
Одағының басқа да аудандарынан шаруашылығы тәркіленген
дәулетті шаруалар (кулактар), яғни арнайы қоныс аударушылар
(спецпереселенцы) қоныстандырыла бастады. Сонымен бірге,
КСРО-ның еуропалық аудандары мен Сібірден ерікті түрде қоныс
аударушы
шаруалар
да
келе
бастады.
Қазақстан үшін аса ауыр нәубет әкелген ұжымдастыру мен
көшпелі халықты күштеп отырықшыландыру науқаны еді.
Өйткені, кеңес үкіметінің есепсіз саясаты Қазақстанда 1930 - 1933
жылдарды қамтыған үлкен аштыққа алып келді. Қазақ даласында
бұрын-соңды болып көрмеген бұл ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.