Сейіт Қасқабаев - фольклортанушы ғалым

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Сейіт Қасқабасов (24 маусым 1940)

XX ғасырдың екінші жартысы. Бұл -өте күрделі кезең. 1947 жылғы Қазақстан Республикасы Орталық Комитетінің атышулы қаулысы фольклортану ғылымын таза идеологиялық қыспаққа салып, 1953 жылғы дискуссиядан кейін фольклорды тек таптық тұрғыдан бағалаудың салдарынан
Қамбар батыр жырынан басқа жырлар халыққа жат деп танылды. Тек 1957 жылы ғана бұл идеология қате деп танылып, фольклорды зерттеу ісі жаңа қарқын ала бастады. Осы кезеңнен бастап эпос жанры бойынша М.Ғабдуллинің,Р.Бердібаевтың, С.Садырбаевтың, ертегі бойынша С.Қасқабаевтың,E.Тұрсыновтың, аңыздар мен шешендік сөздер бойынша Б.Адамбаевтың,
C.Қасқабасовтың, дастандар бойынша
Б.Әзібаевалардың еңбектері жарық көрді. Осы аталған ғалымдардың ішінде академик Сейіт Қасқабасовтың
фольклортану ғылымының дамуына қосқан үлесі өте зор. Фольклортану саласында Қазақ халық прозасы А.1984 ж; Қазахскаяволшебная сказка 1792 ж, Родники искусства 1986, Казахская несказочная проза 1990, Колыбель искусства 1992, Абай және фольклор 1995,Золотая жила 2000,
Жаназық 2002, Люби безмерный памятник 2002, XV-XVIII ғасырлардағы қазақ әдебиеті2005 атты монографиялар жариялады. Аталмыш ғылым саласының
дамуы жайында академик былай дейді: Жалпы, қазақ фольклортану ғылымының деңгейі төмен емес. Мен айтар едім, фольклортану ғылымы филология ғылымдарының ішіндегі классикалық ғылым.
Әсіресе, алпысыншы жылдардың
екінші жартысынана бастап фольклортану ғылымы жақсы қарқын ала бастады.Қазір саясат пен идеологиядан арылды.
Бүгінгі таңда біздің фольклорды
этнографиямен, тарихпен, археологиямен,тілмен байланыстырып зерттеуге
мүмкіндіктер мол. Сейіт Қасқабаев - фольклортанушы ғалым.
C.Қасқабасовтың ғылыми- зерттеу еңбектері қазақ фольклорының теориясы мен тарихына, әдебиет пен өнер проблемаларына, этнография мен ауыз әдебиеті мұраларының тестологиясы мәселелеріне арналады. Ғалымның ғылыми - зерттеу еңбектерінің негізгі бағыты: фольклор мен әдебиет және өнер. Әсіресе мифология мен фольклорлық проза саласын зерттеуде айрықша ғылыми табыстарға қол жеткізген. Ол фольклордың прозалық саласын ғылыми тұрғыдан саралап,жанрлық жағынан жіктеген және қазақ мифологиясын типологиялық тұрғыдан тұңғыш тұжырымдаған ғалым. Оның мифология мен прозалық фольклордың шығу тегі мен даму жолдары, фольклордағы әр заман болмысының сипатталу ерекшеліктері, фольклордың көркемдік әдісі туралы теориялық ой- пікірлері мен тұжырымдары өзбек, татар,түрікмен, қарақалпақ, башқұрт ғалымдарының зерттеулерінде қолдау тауып, негізге алынды. C.Қасқабасов қаламынан туған 300-ге тарта еңбектің мазмұны сан салалы. Онда әдебиет пен өнер тарихының, фольклор теориясы мен мәтінтанудың түрлі мәселелері қамтылған. Фольклордың үш сипаты бар: а)фольлор -ежелгі дүниетаным, көне мәдениет әрі мұра;
ә) фольклор - тұрмыстың бір бөлшегі;
б) фольклор - сөз өнері. C.Қасқабасов фольклордың синкреттілігі мен көпфункциялылығына тоқталады. Эстетикалық пен сейілдік-фольклордың ең маңызды функциясы деп атап көрсетеді.
Фольклордың -ежелгі дүниетаным және көне әрі мұра екендігіне ерекше
тоқтала отырып, ғалым фольклорға көп заманның, бірнеше дәуірдің, әр түрлі қоғамның жемісі, сондықтан ол көпқатпарлы,көпсатылы, көпмағыналы,көпқырлы деген анықтама береді.
Фольклордың бір ерекшелігі көне дәуір адамдарының дүниетанымын,
тарихын білдіретініне ғалым басты назар аударған. Атақты зерттеуші Ш.Уәлиханов Оңтүстік Сібір руларының тарихы туралы ескертпелер атты еңбегінде ол халық аңыздары мен ертегілерін өмірмен, шындықпен байланыстырады. Егер Гомердің поэзиялық аңыздарынан, Геродоттың ел аузынан жинаған ертегілерінен аздап болса тарихтық қасиет тапсақ, егер өмірді қаншама бұрмалап баяндағанымен, әрбір ертегінің негізінде шындық жатады десек, қазақтардың бір- бірімен жалғасып жататын аңыздарында, өмір бейнесінде қазіргі әдет- ғұрпында бұрынғы ата - бабаларының тарихи мәні бар оқиғалары жататынына күмәнданбауымыз керек, -деген пікірі бүгінгі күнге дейін мәнін жоймаған пікірі мен C.Қасқабасовтың фольклор жайлы айтқан салиқалы ойлары үндесіп жатыр.
Қазақ ертегілерін академик М.Әуезов
қиял- ғажайып, хайуанаттар жайлы ертегілер және шыншыл ертегілер үш жанрға бөледі. Ал академик Сейіт Қасқабасов ертегілерді бес топқа жіктейді:
хайуанаттар туралы ертегілер, қиял -ғажайып ертегілер, батырлық ертегілер,
хикаялық ертегілер, сатиралық ертегілер.
Ғалым еңбектерінде ертегілердің әр
түріне сипаттама береді. Батырлық
ертегілердің өзі екі сипатта болатынын
атап өтеді. Бірі- батыр неше түрлі зиянкес құбыжықтармен кездесіп,
арпалысып, оларды жеңіп, елін құтқарады.
Екіншісі- батырдың қарсыластары -
белгілі бір тайпа немесе басқа ел. Сол
себептен де батырлық ертегілер қиял
- ғажайып негізінде де, басқаша сипатта да дамиды.
Хикаялық ертегілерді фольклордың жаңа
сатыға көтерілген түрі дейді. Бұл
ертегілерде ешқандай тылсым күш жоқ,құпиялық қауіп, қорқынышты кейіпкер кездеспейді. Бұл ертегілерді новеллалық ертегілер деп те атайды.
Новеллалық ертегілерде тәрбиелік ғибрат басым. Новеллалық ертегілер жайлы ғалым: ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.