Балқашмаңы Іле - Алакөл физикалық географиялық ауданы жер бедерінің морфологиялық және морфометриялық көрсеткіштерін анықтау

Тектоникалық ойыста орналасқандықтан, көп бөлігін жазық алып жатыр. Атап айтар болсақ, Балқаш маңы жазығы.

Балқаш маңы жазығы - Балқаш көлінің оңтүстік жағында, оңтүстік-шығысында Жоңғар (Жетісу) Алатауы, оңтүстігінде Іле Алатауы мен батысында Шу-Іле тауларының аралығында жатқан аймақ.

Жазықтың құрылысына тән өзіндік ерекшелігі - жекелеген таулы қыраттармен көмкерілген. Балқаш маңы жазығында көптеген құрғақ арналар (Бақанас) кесіп өтетін құмды шөл Тауқұм, Сарыесік-атырау құмы және Бақанас тақырлы, сазды-құмды жазығы созылып жатыр. Балқаш маңы жазығында қырқалар мен бекіген құмды жалдар басым, төбелі құмдар мен сазды-құмды жерлер кәдімгі шағылдармен алмасып отырады.

Ойыстың оңтүстік-батысы, оңтүстігі, оңтүстік-шығысы, шығысы таулармен шектелгендіктен, бұл физ-географиялық ауданның шеткі бөліктері көтеріңкі болып келеді.

Қапшағай бөгенінің солтүстігінде Жоңғар Алатауының жалғасы болып келетін Малайсары, Шолақ тауларының оңтүстік бөліктері кіреді.

Малайсары жотасы батыстан (718 м) шығысқа (1406 м) қарай биіктейді, жалпы ұзындығы 80-85 км, енді жері 20 км-ге жетеді. Солтүстігі мен оңтүстігінің адырлы беткейлері қатты тілімделген. Олардан жаз айларында құрғап қалатын шағын өзендер бастау алады.

Сонымен қатар аймақ құрамына Жетісу Алатауының солтүстігіндегі де жоталарының бір бөлігі кіреді.

Мысалға, Қаратал мен Ақсу өзендерінің аралығында Үшқара (631м) тауы орналасқан.

Одан оңтүстік-шығысқа қарай Сарытау тауының кішкене бөлігі кіреді. Ол Алматы облысы Ақсу ауданы жерінде орналасқан. Абсолюттiк биіктігі 2073 м. Ұзындығы 25 км, енді жері 10 - 12 км. Шығысында - Ақсу, батысында Бүйен өзендерімен шектеседі. Жер бедері солтүстік-батыс жағында көлбеу, солтүстік-шығысында өте тік. Батысы мен солтүстігіндегі беткейлері түйетайлы. Тау палеозой эрасының герцин таужасалу кезеңінде қалыптасқан. Кейінгі тектоникалық қозғалыстар кезінде негізгі жоталардан бөлінген. Геологиялық жыныстары кристалдық тақтатастардан, кварцит пен құмдауыттан тұрады.

Лепсі өзені шығысында Арқалы тауы (758м) орналасқан. Бұл тау Балқаш көлі мен Алакөлді екіге бөліп тұрған тау десек те болады, яғни суайрық тәрізді.

Оңтүстігінен: Іле өзені - Тянь-Шаньнан басталатын Текес және Күнгес өзендерінің бірігуінен пайда болады. Сол жақ салалары:

Үлкен және Кіші Алматы өзендері (Іле Алатауынан басталып Қапшағай бөгеніне құяды)

Күрті - Іле Алатауынан басталады.

Шілік те Іле Алатауынан басталады.

Шарын - Ұзынқара жотасынан басталады, Іле өзеніне құяды.

Хоргос - оң жақ саласы, Жоңғар Алатауының оңтүстігіндегі Алтынемел тауынан басталып, Ілеге оң жағынан құяды.

Қаратал өзені - Жетісу Алатауынан басталады, Балқашқа құяды. Саласы - Көксу (Жетісу Алатауынан басталады)

Ақсу мен Лепсі өзендері - Жетісу Алатауының солтүстігінен басталады.

Тентек өзені - Жетісу Алатауынан басталып , Сасықкөл көліне құяды .

Ырғайты өзені - Жетісу Алатауынан басталып, Алакөл көліне құяды .

Алакөлге тағы 2 өзен құяды:

Тасты (Қытай жерінде Барлық тауынан басталады), Еміл (Тарбағатай жотасынан басталады) .