Д Исабековтің Қырғын романындағы синонимдердің қолданысы
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Шохан Уалиханов атындағы Кокшетау мемлекеттік университеті
Курстық жұмыс
Тақырыбы: Д Исабековтің "Қырғын"романындағы синонимдердің қолданысы
Орындаған: Калмуратова.К
Қабылдаған: Таслима.Б
Көкшетау 2021 жыл
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
І-тарау. "Қырғын"романы ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.1."Қырғын" романына қатысты көзқарастар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.2. Романдағы тарихи оқиғалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
ІІ-тарау."Қырғын"романындағы синонимдердің қолданысы ... ... ... ... 15
2.1.Синонимдік сөздер және олардың зерттелуі ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... .15
2.2."Қырғын"романындағы синонимдік сөздердің мағыналары ... ... ... ... ...22
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..26
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27
Кіріспе
Дулат Исабеков 1942 жылы 20 желтоқсанда Оңтүстік Қазақстан облысы Сайрам ауданында дүниеге келген. Жазушы, драматург. Қазақ мемлекеттік университетін бітірген (1966). Қазақ КСР Телевизия және радио хабарларын тарату жөніндегі мемлекеттік комитетінің аға редакторы (1967-1968), Қазақ Совет энциклопедиясы Бас редакциясының аға ғылыми редакторы (1968-1970), "Жұлдыз" журналында бөлім меңгерушісі (1971-1976), "Жалын" баспасында редакция меңгерушісі (1976-1980), Қазақ КСР Мәдениет министрлігі репертуарлық сараптама алқасының бас редакторы (1980-1988), Қазақ телевизиясының бас директоры (1971-1976), 1988-1992), "Жазушы" баспасының директоры (1992-1995), Қазақстан Жазушылар одағының хатшысы, ҚР мәдениеттану ғылыми-зерттеу институтының директоры. Қазір "Мәдениет" журналының бас редакторы.
Курстық жұмыстың өзектілігі: Алғашқы әңгіме 1963 жылы" Жолда"," Замандастар"жинағында жарық көрді. Кейін" Бекет "(1966)," ащы бал "(1969)," Мазасыз күндер "(1970)," қара шаңырақ "(1973)," өмір "(1975)," Қарға " (1980) повестері мен әңгімелер жинақтары жарық көрді. Таңдалған әңгімелер" екі жиырмалық " (1983) деген атпен шықты. Бірқатар шығармалары орыс тіліне аударылып," жусан "(1978)," Отчий дом "(1979)," Смятение "(1986)," Новосельье в старом доме " (1986) деген атпен жарық көрді. Жеке шығармалар венгр, неміс, поляк, чех тілдерінде жарық көрді.
Қазақстан Жазушылар одағы сыйлығының лауреаты.М.Әуезов (1985, "Мұрагерлер" пьесасы үшін), ҚР Мемлекеттік сыйлығы (1992), халықаралық және клубтық, Платиналық "Тарлан" сыйлығы (2006).
Курстық жұмыстың мақсаты: "Қырғын"романындағы синонимдердің қолданысын анықтау
Осылайша, Дулат Исабеков романындағы "Қырғын"романындағы синонимдердің қолданысын қарастыру кезінде зерттеу материалы ретінде алынған көптеген тілдік бірліктер анықталды. Оларға ұлттық таным көрінісі, бес Жақсы, үш тоғыз, бес құрал, Алты Алаш, білім бірлігі болып табылатын сандық ұғымдардың қатысуымен құрылған өрнектер жатады. Егер тұжырымдама теориясынан шығатын болсақ, онда тілдегі кез-келген Бірлік білімнің көрінісі болып табылады. Біз мұның бәрін жұмыс формасында ала алмаймыз. Бізді тек осы бірліктердің рельефі, тілімізді басқа тілдерден ерекшелейтін гравюра қызықтырады. Сондықтан тұжырымдамалардан біз ұлттың дүниетанымын, ұлт практикасында жинақталған білімді, ұлттық мәдениетті көрсететін нысандарды ғана қарастырамыз.
Курстық жұмыстың құрылымы:жұмыс кіріспеден, негізгі бөлімнен, қорытындыдан және қосымшалардан тұрады.
Кіріспе зерттеудің өзектілігін негіздейді, оның мақсаты мен міндеттерін тұжырымдайды; зерттеу объектісі мен пәні анықталады.
І-тарау. "Қырғын"романы
1.1."Қырғын" романына қатысты көзқарастар
Романның негізгі оқиғасы Алматы қаласында өтеді. Негізгі идеясы - адам бойындағы шынайы махаббат, адал сезім, биік парасатты жан-жақты көрсету. Шығарманың басты кейіпкері - атышулы жас жазушы Жасын және жоғары оқу орнына енді ғана түскен стдудент қыз Бағила. Жасын Мәдиев - ойы алғыр, өмір шындығына жасқанбай тура қарайтын талантты жазушы. Оның Бағилаға деген шынайы сезімі де өз мінезі сияқты қайшылыққа толы, тіпті, ішкі жан-дүниесінің өзімен-өзі арпалысы кезінде байқаусыз жас қыздың арына тиетін де сөздер айтып қалады.
Олардың алғаш танысуы поезд үстінде өтеді. Мектепті жаңа бітірген Бағиланы әкесі Алматыға оқуға алып келе жатады. Оның әкесі Қаратай - ауданның бірінші басшысы. Әлдеқалай себеппен Жасын солар мінетін купеге жайғасқан екен. Әкесі мен қызы екеуі енді жайғаса бергенде газет-журналдарды құшақтап сырттан Жасын кіріп келеді. Аудан басшысы және оның төңірегіндегілер оған жақтырмай қарайды. Басқа купеге ауысуын сұрайды.
Жасын олардың дегеніне көнеді. Купеден шығып бара жатып, үлкен басшының жанындағы көптеген жандайшаптарға қарап: "Жарайды. Көндім. Сендерге жаным ашығандықтан келістім" дейді.
Купеде жігіттің бір бет қағазы қалып қойыпты. Онда жазушының ойлары, өмірге көзқарасы, құдайдай табынып келген әлемдік әдебиетінің классиктері жайлы сын пікірлері, олардың көркемдік әлеміндегі концепцияларына қарсы өз ойлары жазылыпты. Бағила осы бір сәттен бастап өз тәрбиесі мен пайымдауларына, өмірлік тұжырымдарына мүлдем жаңа бетбұрыс енгендей, бұрын өзі ойлап көрмеген мүлдем жаңа дүниенің есігін ашқандай болады.
Бағила университетке оқуға түседі. Бірақ ол бір жалт етіп жоқ болған қыран көз, сөзі мірдің оғындай өткір, өн бойынан батылдық пен қайсарлық, биік парасат шашып тұрған сол бір жігітті ұмыта алмайды.
Олар бір жыл өткен соң ғана таксидің ішінде қайта кездеседі. Жауын құйып тұрған соң Бағила кез келген машинаға қол көтеріп тұрған. Такси ішіндегі адамға көңіл бөлмей, ол баратын жерінің адресін айтады. Біраз ұзаған соң ол:
- Сәламатсыз ба? - деген қоңыр дауыстан селт ете қалады.
Бұл жігіт сонау кезде өздері купеден қуып шыққан жігіт екен. Жігіт купеде қалып қойған қағазын сұрайды. Жай сұрап қана қоймайды, "өзім ұнатпайтын адамдардың қолында ойларым жазылған қағаз ғана емес, ұлтарағымның қалғанын да қаламаймын" дейді.
Бағила ашу-ызадан жарыла жаздайды. Өзін де, әкесін де жазғыра сөйлеген мына бейтаныс адамның алдында ол қорланып, машинадан түскенше асығады.
Қанша ұнатпағанмен, олардың арасында байланыс жібі жалғасады.
Келесі бір күні Бағила оның купеде қалып қойған бір бет қағазын әкеп береді. Олардың таныстығы осылай басталады.
Бір кезде өзі ұнатпаған бұл жігіт атышулы екі кітаптың авторы, жастығына қарамай әйгілі боп үлгерген жазушы Жасын Мәдиев екен.
Бағила Алматыдағы немере ағасы, университет профессор Сәргелдең үйінде тұрып оқиды. Ол - қызғаншақ, күдікшіл, мансапқор адам. Әйелі қайтыс болып, өзінен он екі жас кіші Мәликеге үйленген. Мәлике болса көрікті, сөз қадірін білетін, бірақ, өмірде жолы болмаған әйел. Жолы болмағандықтан да амалсыз осы Сәргелге тұрмысқа шыққан. Бағила оны Лике деп еркелетіп атайды. Лике болса Бағиланы "Сур" деп еркелетеді. Оны Мәликенің өзі: "Сен сурет секілді сұлусың, әрі Куприннің "Ольга Сур" деген әңгімесіндегі Сурға ұқсайсың" деп түсіндіреді.
Ол екеуі ежелгі достардай сырлас боп кетеді. Мәлике - дүниеге көңіл көзімен қарай білетін, жан-дүниесі кең де таза адам. Ол Бағиланы туған сіңлісіндей жақсы көреді. Өмір жайлы, махаббат жайлы, қазіргі адамдардың қулығы мен айласы жайлы, адалдық пен аярлықтың қандай болары жайлы көп-көп әңгіме шертеді. Сәргел болса - қызғаншақ, күдікшіл, сәл нәрседен секем алғыш. Әйеліне, немесе немере қарындасына біреу-міреу көз тастай қалса да қызғанады. Оның бұрынғы әйелі де оның осы қызғаншақтығынан көп азап шеккен. Тіпті, өлер алдында ол: "Ал, мен кеттім. Қызғансаң о дүниеге кел" деп қағаз жазып қалдырған.
Бағиланың әкесі - аудан басшысы. Алматыдағы көптеген басшыларды таниды. Сәргел болса оның беделін пайдаланып, докторлық диссертациясын жеделдетіп қорғамақ. Бағиланы үйінде тұрғызуында да осындай ішкі есебі бар.
Бағила кейіннен білді. Жасынның әйелі, екі баласы бар екен. Бірақ, ерекше бір сезім оны Жасынмен кездесуге ылғи да жетелеп тұратын секілді. Олар талай кездесті де. Бұрын ешқашан жігіт қасында отырып көрмеген Бағила Жасынмен тым жақын боп кетті. Бірақ, Жасынмен бірге жүру, онымен қатар отыру кей кезде жас қыз үшін азап сияқты боп көрінеді. Оның сөздері тікенектей өткір, үнінде кісі зәбірлейтін леп есіп тұрады. "Бұл қандай адам?" Жақсы көргені ме, жек көргені ме?" Екінші онымен кездеспеспін деп талай шешім қабылдаса да, телефоннан Жасынның қоңыр да байсалды үні естілгенде кездесуге қалай келісім беріп қойғанын өзі де аңғара алмайды.
Өзінің бұл ыстық сезімін тоқтата алмаған Бағила талай түнді ұйқысыз, қорланып атқарды. Бар сырласы - Мәлике. Ішкі сырын соған ақтарады. Мәлике болса: "Сезім деген солай, Сур. Ол өзіңе де бағынбайды. Махаббат деген - мойынға ілінген қамыт. Алтын қамыт. Әйел байғұстың көретін күні осы - азаптану, қорлану, жылау ақыры айналып кеп көну" деп өз өмірін жыр қып айтып кетеді. Жасынды ол да жақсы көреді. Өйткені, Жасын - биік интеллект, жоғары талғам иесі, қазақ арасында сирек кездесетін эрудит. Ол жан-жақты білімді. Тарихшылармен пікірлессе - білгір тарихшы, сазгерлермен пікір алмасса - білікті музыка маманы, суретшілер мен суретшілер арасында - аса білікті өнертанушы. Ол махаббат деген ең асыл сезімге де биік талғаммен қарайды.
Жасын болса, жас қызды ұнатып қалғаны үшін іштей азап шегеді. Тым жақындасып кетуге жас қыздың болашағын ойлап тартынады. Және оған бой үйреніп кетер деп қорқады. Тым биік, тым таза санап келген сезімдері күндердің күні үйреншікті нәрсеге айналып, кетер ме екен деп қорқады. Бірін-бірі ерекше жақсы көретін адамдар үшін ерекше сезім мен әрекет ойлап таппағаны үшін Жаратушыны да жазғырады.
Үш жыл ішінде ол Бағиланың тек үстіңгі ернінен бір-ақ рет сүйді. Соның өзінде айтқаны:
- Ерніңнен неміс помадасының дәмі сезіледі, - деген сөз болды.
- Бар айтайын дегеніңіз осы ма?
- Иә, - деді Жасын кенет әлденеге ызаланып. - Бар айтпағым осы. Басқа ешқандай сөзім жоқ!
Бертін келе Бағила Жасынның өз ішкі дүниесімен арпалыс үстінде жүретінін, атышулы жазушы болғанмен, оның досы жоқ екенін, жалғыз екенін, өзгелерден оқ бойы озық болғандықтан сырласар тең таппай азап үстінде жүретінін аңғарды. Мұның жас қыз екенін ескермей, ауық-ауық арына тиіп сөйлейтіні де сол ішкі арпалыстың шарпуы екенін аңғара бастады. Жасынды түсінетін жалғыз өзі ғана екенін де ұғынды. Оның бойындағы қайшылықты сезім әдемілікке, сұлулыққа, тазалыққа деген ұмтылыстан туатынын, оның ұшы Адамды сүю деген үлкен арнаға тірелетінін ұқты. Жасынды сүю - бақыт емес, азап екенін де түсінді. Бірақ, оның ішкі ойы: "Несі бар, сол азап та мен үшін бақыт" деп, пенделік ойын парасатты ойы жеңіп келе жатқандай көрінді.
Талай кештер, талай оқиғалар артта қалды. Сәргел докторлығын қорғады. Той өтті. Бағила есейді. Оған ғашық болмаған адам жоқ. Суретшілер оның портретін де салып, сыйлай бастады. Әкесінің көмекшісі болса, күнде хат жазады. Сербота деген ақын жауып тұрған жаңбыр мен қарға қарамай Бағиланың жолын тосып жүреді. Бірақ, Бағиланың жан-дүниесі Жасынға ұмтылады. Жасынмен бірге болу, онымен тілдесу, тіпті үнсіз отырудың өзі жас қыздың жан-дүниесін байытып, өзгеше бір әлемге жетелей беретін секілді. Тіпті, онымен ренжісіп, екі-үш ай тілдеспей кеткен уақыттың өзі бос өткен өмірдей боп көрінді. Мына өмірде Жасынның орны бөлек, ол ерекше жаралған, бәлкім, жалқы біткен ерекше тұлға. Онымен қандай азапты жолға болса да бірге аттануға дайын.
Бірақ, Мәлике басқаша шешімге келді. Бұл сергелдеңнің аяғы болуы керек. Жанындай жақсы көретін Сур жүдеп барады.
Сәргел оларға Ялтаға жолдама алып береді. Ұмыту керек. Бәрі-бәрін де ұмытпаса болмайды. Бірақ, ол да шипа болмады. Ялтада жатып, Бағила бұрынғысынан да көп азапқа түсті.
Мәлике Жасынға телефон соқты. Тез келуін өтінді.
Жасын Ялтаға ұшып келеді. Сезім арпалысы мен сағыныш сазы бұл тұста мол суреттеледі. Сонау алыстан Бағиланың әкесі де, Бағиланың ықыласынан үміткер оның көмекшісі де кепті.
Әр түрлі мақсат, әр түрлі сезім, әр түрлі тағдырлар осы жерде тоқайласады.
Жасын мен Бағила оңаша.
- Алматыға барған соң мен саған балмұздақ алып беремін, - дейді Жасын.
Тәтті сөйлеуді жек көретін Жасынның аузынан шыққан мынадай сөзге Бағила мырс етіп күліп жібереді.
- Сіз?.. Балмұздақ? Сізге ол жараспайды...
Ол Бағиланың ернінен өмірінде екінші рет қана сүйді.
Өмірде мұндай тазалықты былайғы жұрт кеңкелес санайтын кезде, ондай адамның болатынын және сол адам өз өмірінен өле-өлгенше орын алатын болғанына Бағила өзін әрі бақытты, әрі әлжуаз, дәрменсіз сезінгендей.
Бірнеше сағаттан соң Жасын Алматыға ұшты. Ол биікте, жасыл қипаристердің үстімен ұшып келеді. Төменде күйініш пен сүйінішке толы жасыл орман. Енді не болмақ? Жерге түскен соң Жасын өмірі қайда бет бұрмақ?
Роман осындай күрделі сұрақтармен аяқталады.
1.2. Романдағы тарихи оқиғалар
Илеу мен билеуге көндіге ал - майтын азат ой, рух күші жа - ра - тылыстан жарылқанған түп - мақ - сат құқын қорғаудағы жа - сам - паздық күрес қуатының за - манына қарай ауытқып отыратын кернеу деңгейі әдеби шығармадағы Адам тұлғасын сан мың қалыпта, қисапсыз қи - сынымен мазмұндап келе жатыр. Осы бағытта қазақ роман - дары - ның жалпыадамзаттық ру - хани игіліктер өрісіндегі әлеует, қарымы арнайы зерт - теулерді әлі де күтеді.
Қарғын романында исабе - ков - тік оңтайлы, дөп түсіп жататын, кейде көңіл желпіп өтетін жеңіл, кейде бір түрлі аямай, қым - сындырып тастайтын шым - шы - ма сөз, орнымен ойнап жүре беретін деталь жұмсап отыру қа - пысыз көркемдік шырай да - ры - тады.
Жазушы Дулат Исабеков сөз - дің құнын, салмағын мың өл - шеп, жүз айналдырып баяғы - дан-ақ бағамдап қойған. Мүлт кететін тұсы жоқтың қасы. Тап - пас - ты айтып, тамсандырып оты - ратын болғасын шығар - -
- м - аларын оқу - бір рахат. Сөздің айтылу түрі, өзегінде өлімі бар жай ет пен сүйектен тұратын адам, қызығы жоқ қырық өті - рік, өмір сүрудің техникалық жа - ғы, көзін қарып алу (ғашық кө - зін - Қ.М.), жалған көздің ар - зан жасы, т.б. қазақ сөзінің мүм - кіндік алып, шалқар байлы - ғы - мен кенелтіп отыратын ора - лым - дар аяқ алғызып жүргіз - бес - тей мол.
- Байқайсыз ба?- деді қыз Жасынның иығына иығы тиіп кетуге сәл- ақ қалып.- Кеше таксиде біз көп нәрсе жайлы айтып үлгерген едік, бүгін жаяу жүріп ештеңе де айтып үлгермедік. Неге? - Мұндай сұрақтың қажеті жоқ,- деді Жасын қабақ шытып.- Лирикалық повестердің кейіпкерлеріне тән сұрақ. Жауабы баяғыдан белгілі. - Сіз лирикалық повестерді жек көресіз ғой? - Бұдан былай болғанын қаламас ем. - Ғажап екен!.. Ал мен сіздің... - Бағила,- деді Жасын оның сөзін бөліп.- Шынында да, атыңыз қандай нашар еді, айнымаған арзан қарамель. Сізді жеңгеңіз \"Сур\" деп атайды дедіңіз бе? - Иә,- деді қыз ренішін жасыра алмай қысқа жауап қатып. - Ол да жетісіп тұрған жоқ, бірақ, сіздің атыңызға қарағанда тәуір. Мен де солай атайын... Сур, сіз үндемей жүре аласыз ба? Бағила жігіт жүзіне жалт қарады да, екі беті от боп жанып ернін тістеді. Бойын буған намыс пен ұят енді оны жерге сиғызбай әлдеқайда алып ұшып кеткендей бір сәтке өзінің бар-жоғын да ұмытты. - Жүріңіз,- деді жігіт кілт баяулап қалған қызға жай ғана мойын бұрып.- Кейде қатар келе жатып сөйлегеннен үндемеген әсерлі. Бір- біріңді жақсы білуге жағдай туғызады. - Оны... оны оңаша қалып та елестетуге болады ғой,- деді қыз жыларман халде әзер сөйлеп. - Жоқ, екеуі екі басқа. Оңашада ой шашырағыш, сізбен қатар келе жатқанда ол ешқайда бұрылмайды. \"Сізбен қатар келе жатқанда\",- деген сөз Бағиланың намыс өртіне табан асты су сеуіп, көңілін жадыратып кетті. \"Демек, оның ойы басқа екен ғой, демек, ол мен жайлы!..\" Ол дірілдей демалады. \"Бірде киіз, бірде мүйіз, неткен адам\",- деді ол наразылық пен разылықтың тең ортасына түсіп. Олар Бағиланың үйінің жанына кеп тоқтады. - Ал, қоштасайық,- деді жігіт.- Бір сағат деп ем,- ол сағатына қарады,- екі жарым сағат уақытыңызды алыппын. Оған кешірім өтінем.- Ол қалтасынан аты-жөні, адресі, телефоны жазылған қарточкасын қызға ұсынды.- Қажет деп тапсаңыз хабарласыңыз. Қай уақытта болса да, ұялмаңыз. Сонан соң...сонан соң, өтінемін, маған... қалай айтсам екен... Иә, маған деген ықыласыңыз оянбай-ақ қойсын. - Сіз... сіз ұятсыз екенсіз... қалай аузыңыз барады! - Қателессем кешіріңіз, бірақ, сіздің көзқарасыңыз бен барлық қимылыңыздан маған ауған ықыласыңызды байқап қалдым. Керегі жоқ. Қыз жылап жіберді. - Сіз барып тұрған, эгоиссыз. Сіз адамды жәбірлеуге, намысына тиюге құмарсыз! Кете беріңіз! Сізді көргім де келмейді!... - Сіз сияқты ойлы қызға бұлайша жас төгу, ашу үстінде ащы сөзді ақтара салу жараспайды. Өмірдегі барлық шындыққа көзді ашып батыл қарау керек, Лириканың қазір керегі жоқ. Оның үстіне тарих пен археология ғылымы зерттеушісінің әсершіл болуын қаламайды. - Кетіңізші, өтінемін!... Сау болыңыз! - Сізбен бұлай қоштасам деген ойымда жоқ еді. Ренжімеңіз. Мен бар болғаны ойымдағыны жасырмай айттым. Ол сізді қорлаған боп көрінген шығар. ІІІындықты естігенде бәріміз ар-намысты аяқтың астынан іздеуге үйренгенбіз. Мұның да керегі жоқ.
Осы есіңізде болсын. Сау болыңыз!- Жігіт бұрылып жүре берді де сәл кідіріп: - Ертең шетелге ұшуым керек,- деді.- Он күннен соң келемін. - Қайда ұшсаңыз да, қанша күн болсаңыз да маған бәрібір!- деді қыз орамалын сумкасына салып жатып. Сонан соң Жасынның әлі кетпей тұрғанынан ыңғайсызданып, әлдене дегісі келгені сол екен:-\"Қай жаққа?\"- деген сұрақтың аузынан қалай шығып кеткенін аңғармай қалды. Жасын оған қарап тұрып жайлап жымиды. Бағила оның салқын жанарына тағы да жылылық ұялағанын байқады. - Кубаға,- деді ол қысқа ғана қайырып.- Жазушылардың делегациясымен. - Жолыңыз болсын!... - Рақмет! Қол алысып қоштасамыз ба? Қыз оған жайлап қолын ұсынды. Байқаусыз ұстасаң саусақтары үгітіліп кетердей жұп-жұмсақ, ұядағы балапандай жып-жылы екен. Сол жылылық электр тогындай Жасынның жүрегіне жетіп барып, шым еткізді. Ол қолын тез тартып алды. - Кездескенше,- деді еш өзгеріс болмағандай бұрынғы қалпын сақтап. Қыз басын изеді. Жасын тротуарға түсіп, тез-тез басып ұзай берді.
Жасынның жан сырына автор жас адамның тұлға болып қа - лыптасу парызындағы тия - нақты тұғырлардың мәнінде ын - тығады. Адам - жұмбақтан сыр ашар ерекшеліктеріне, адам бойындағы мүмкіндіктер оқ - шау - лана түскен болмыс-қал - пына қызығады. Адам бала - сы - ның өзін-өзі ақтарып, ашып алу - - ға еріксіз ынтықтығы еш уа - қыт - - та тыйылмаған, тыным тап - па - ған. Сонда да шектеулі шең - берді бұзып өтердей әлеует жан ие - сіне бұйырған емес. Қарғын - да осы ұлы жұмбаққа меңзеу бар.
Түрлі әдеби ағым, ағыстар ле - гі жосылып тоқтаусыз екпін - деді. Адам барлығын тауып, тау - сып айтуға асыққанымен, не - бір жазу бағыттары, психология, философияңды қалқан етіп өзеурей ұмтылғанымен - дәнеңе де тапқан жоқ. Есесіне, шектен шық - пай, адам әлеуетінің ақи - қа - тын мойындатып жазылған шығармалар Алланың асқақ, ас - қан дарқан пейіл кеңшілігі ар - қасында екі аяғымен жер басып жүрген Адам пенденің шын сырын - осалдығын қым - сын - бай ашық-шашық қалыпта алып ақтарып-төңкерді.
Қарғын романына адам тағ - дырына толғану, адам функциясы арқауында қилы мәнде көз жіберуге болар еді. Шы - ғар - ма - дағы Сәргел мен Мәлике ара - қатынасындағы иланымды күй - лер - ... жалғасы
Шохан Уалиханов атындағы Кокшетау мемлекеттік университеті
Курстық жұмыс
Тақырыбы: Д Исабековтің "Қырғын"романындағы синонимдердің қолданысы
Орындаған: Калмуратова.К
Қабылдаған: Таслима.Б
Көкшетау 2021 жыл
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
І-тарау. "Қырғын"романы ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.1."Қырғын" романына қатысты көзқарастар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.2. Романдағы тарихи оқиғалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
ІІ-тарау."Қырғын"романындағы синонимдердің қолданысы ... ... ... ... 15
2.1.Синонимдік сөздер және олардың зерттелуі ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... .15
2.2."Қырғын"романындағы синонимдік сөздердің мағыналары ... ... ... ... ...22
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..26
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27
Кіріспе
Дулат Исабеков 1942 жылы 20 желтоқсанда Оңтүстік Қазақстан облысы Сайрам ауданында дүниеге келген. Жазушы, драматург. Қазақ мемлекеттік университетін бітірген (1966). Қазақ КСР Телевизия және радио хабарларын тарату жөніндегі мемлекеттік комитетінің аға редакторы (1967-1968), Қазақ Совет энциклопедиясы Бас редакциясының аға ғылыми редакторы (1968-1970), "Жұлдыз" журналында бөлім меңгерушісі (1971-1976), "Жалын" баспасында редакция меңгерушісі (1976-1980), Қазақ КСР Мәдениет министрлігі репертуарлық сараптама алқасының бас редакторы (1980-1988), Қазақ телевизиясының бас директоры (1971-1976), 1988-1992), "Жазушы" баспасының директоры (1992-1995), Қазақстан Жазушылар одағының хатшысы, ҚР мәдениеттану ғылыми-зерттеу институтының директоры. Қазір "Мәдениет" журналының бас редакторы.
Курстық жұмыстың өзектілігі: Алғашқы әңгіме 1963 жылы" Жолда"," Замандастар"жинағында жарық көрді. Кейін" Бекет "(1966)," ащы бал "(1969)," Мазасыз күндер "(1970)," қара шаңырақ "(1973)," өмір "(1975)," Қарға " (1980) повестері мен әңгімелер жинақтары жарық көрді. Таңдалған әңгімелер" екі жиырмалық " (1983) деген атпен шықты. Бірқатар шығармалары орыс тіліне аударылып," жусан "(1978)," Отчий дом "(1979)," Смятение "(1986)," Новосельье в старом доме " (1986) деген атпен жарық көрді. Жеке шығармалар венгр, неміс, поляк, чех тілдерінде жарық көрді.
Қазақстан Жазушылар одағы сыйлығының лауреаты.М.Әуезов (1985, "Мұрагерлер" пьесасы үшін), ҚР Мемлекеттік сыйлығы (1992), халықаралық және клубтық, Платиналық "Тарлан" сыйлығы (2006).
Курстық жұмыстың мақсаты: "Қырғын"романындағы синонимдердің қолданысын анықтау
Осылайша, Дулат Исабеков романындағы "Қырғын"романындағы синонимдердің қолданысын қарастыру кезінде зерттеу материалы ретінде алынған көптеген тілдік бірліктер анықталды. Оларға ұлттық таным көрінісі, бес Жақсы, үш тоғыз, бес құрал, Алты Алаш, білім бірлігі болып табылатын сандық ұғымдардың қатысуымен құрылған өрнектер жатады. Егер тұжырымдама теориясынан шығатын болсақ, онда тілдегі кез-келген Бірлік білімнің көрінісі болып табылады. Біз мұның бәрін жұмыс формасында ала алмаймыз. Бізді тек осы бірліктердің рельефі, тілімізді басқа тілдерден ерекшелейтін гравюра қызықтырады. Сондықтан тұжырымдамалардан біз ұлттың дүниетанымын, ұлт практикасында жинақталған білімді, ұлттық мәдениетті көрсететін нысандарды ғана қарастырамыз.
Курстық жұмыстың құрылымы:жұмыс кіріспеден, негізгі бөлімнен, қорытындыдан және қосымшалардан тұрады.
Кіріспе зерттеудің өзектілігін негіздейді, оның мақсаты мен міндеттерін тұжырымдайды; зерттеу объектісі мен пәні анықталады.
І-тарау. "Қырғын"романы
1.1."Қырғын" романына қатысты көзқарастар
Романның негізгі оқиғасы Алматы қаласында өтеді. Негізгі идеясы - адам бойындағы шынайы махаббат, адал сезім, биік парасатты жан-жақты көрсету. Шығарманың басты кейіпкері - атышулы жас жазушы Жасын және жоғары оқу орнына енді ғана түскен стдудент қыз Бағила. Жасын Мәдиев - ойы алғыр, өмір шындығына жасқанбай тура қарайтын талантты жазушы. Оның Бағилаға деген шынайы сезімі де өз мінезі сияқты қайшылыққа толы, тіпті, ішкі жан-дүниесінің өзімен-өзі арпалысы кезінде байқаусыз жас қыздың арына тиетін де сөздер айтып қалады.
Олардың алғаш танысуы поезд үстінде өтеді. Мектепті жаңа бітірген Бағиланы әкесі Алматыға оқуға алып келе жатады. Оның әкесі Қаратай - ауданның бірінші басшысы. Әлдеқалай себеппен Жасын солар мінетін купеге жайғасқан екен. Әкесі мен қызы екеуі енді жайғаса бергенде газет-журналдарды құшақтап сырттан Жасын кіріп келеді. Аудан басшысы және оның төңірегіндегілер оған жақтырмай қарайды. Басқа купеге ауысуын сұрайды.
Жасын олардың дегеніне көнеді. Купеден шығып бара жатып, үлкен басшының жанындағы көптеген жандайшаптарға қарап: "Жарайды. Көндім. Сендерге жаным ашығандықтан келістім" дейді.
Купеде жігіттің бір бет қағазы қалып қойыпты. Онда жазушының ойлары, өмірге көзқарасы, құдайдай табынып келген әлемдік әдебиетінің классиктері жайлы сын пікірлері, олардың көркемдік әлеміндегі концепцияларына қарсы өз ойлары жазылыпты. Бағила осы бір сәттен бастап өз тәрбиесі мен пайымдауларына, өмірлік тұжырымдарына мүлдем жаңа бетбұрыс енгендей, бұрын өзі ойлап көрмеген мүлдем жаңа дүниенің есігін ашқандай болады.
Бағила университетке оқуға түседі. Бірақ ол бір жалт етіп жоқ болған қыран көз, сөзі мірдің оғындай өткір, өн бойынан батылдық пен қайсарлық, биік парасат шашып тұрған сол бір жігітті ұмыта алмайды.
Олар бір жыл өткен соң ғана таксидің ішінде қайта кездеседі. Жауын құйып тұрған соң Бағила кез келген машинаға қол көтеріп тұрған. Такси ішіндегі адамға көңіл бөлмей, ол баратын жерінің адресін айтады. Біраз ұзаған соң ол:
- Сәламатсыз ба? - деген қоңыр дауыстан селт ете қалады.
Бұл жігіт сонау кезде өздері купеден қуып шыққан жігіт екен. Жігіт купеде қалып қойған қағазын сұрайды. Жай сұрап қана қоймайды, "өзім ұнатпайтын адамдардың қолында ойларым жазылған қағаз ғана емес, ұлтарағымның қалғанын да қаламаймын" дейді.
Бағила ашу-ызадан жарыла жаздайды. Өзін де, әкесін де жазғыра сөйлеген мына бейтаныс адамның алдында ол қорланып, машинадан түскенше асығады.
Қанша ұнатпағанмен, олардың арасында байланыс жібі жалғасады.
Келесі бір күні Бағила оның купеде қалып қойған бір бет қағазын әкеп береді. Олардың таныстығы осылай басталады.
Бір кезде өзі ұнатпаған бұл жігіт атышулы екі кітаптың авторы, жастығына қарамай әйгілі боп үлгерген жазушы Жасын Мәдиев екен.
Бағила Алматыдағы немере ағасы, университет профессор Сәргелдең үйінде тұрып оқиды. Ол - қызғаншақ, күдікшіл, мансапқор адам. Әйелі қайтыс болып, өзінен он екі жас кіші Мәликеге үйленген. Мәлике болса көрікті, сөз қадірін білетін, бірақ, өмірде жолы болмаған әйел. Жолы болмағандықтан да амалсыз осы Сәргелге тұрмысқа шыққан. Бағила оны Лике деп еркелетіп атайды. Лике болса Бағиланы "Сур" деп еркелетеді. Оны Мәликенің өзі: "Сен сурет секілді сұлусың, әрі Куприннің "Ольга Сур" деген әңгімесіндегі Сурға ұқсайсың" деп түсіндіреді.
Ол екеуі ежелгі достардай сырлас боп кетеді. Мәлике - дүниеге көңіл көзімен қарай білетін, жан-дүниесі кең де таза адам. Ол Бағиланы туған сіңлісіндей жақсы көреді. Өмір жайлы, махаббат жайлы, қазіргі адамдардың қулығы мен айласы жайлы, адалдық пен аярлықтың қандай болары жайлы көп-көп әңгіме шертеді. Сәргел болса - қызғаншақ, күдікшіл, сәл нәрседен секем алғыш. Әйеліне, немесе немере қарындасына біреу-міреу көз тастай қалса да қызғанады. Оның бұрынғы әйелі де оның осы қызғаншақтығынан көп азап шеккен. Тіпті, өлер алдында ол: "Ал, мен кеттім. Қызғансаң о дүниеге кел" деп қағаз жазып қалдырған.
Бағиланың әкесі - аудан басшысы. Алматыдағы көптеген басшыларды таниды. Сәргел болса оның беделін пайдаланып, докторлық диссертациясын жеделдетіп қорғамақ. Бағиланы үйінде тұрғызуында да осындай ішкі есебі бар.
Бағила кейіннен білді. Жасынның әйелі, екі баласы бар екен. Бірақ, ерекше бір сезім оны Жасынмен кездесуге ылғи да жетелеп тұратын секілді. Олар талай кездесті де. Бұрын ешқашан жігіт қасында отырып көрмеген Бағила Жасынмен тым жақын боп кетті. Бірақ, Жасынмен бірге жүру, онымен қатар отыру кей кезде жас қыз үшін азап сияқты боп көрінеді. Оның сөздері тікенектей өткір, үнінде кісі зәбірлейтін леп есіп тұрады. "Бұл қандай адам?" Жақсы көргені ме, жек көргені ме?" Екінші онымен кездеспеспін деп талай шешім қабылдаса да, телефоннан Жасынның қоңыр да байсалды үні естілгенде кездесуге қалай келісім беріп қойғанын өзі де аңғара алмайды.
Өзінің бұл ыстық сезімін тоқтата алмаған Бағила талай түнді ұйқысыз, қорланып атқарды. Бар сырласы - Мәлике. Ішкі сырын соған ақтарады. Мәлике болса: "Сезім деген солай, Сур. Ол өзіңе де бағынбайды. Махаббат деген - мойынға ілінген қамыт. Алтын қамыт. Әйел байғұстың көретін күні осы - азаптану, қорлану, жылау ақыры айналып кеп көну" деп өз өмірін жыр қып айтып кетеді. Жасынды ол да жақсы көреді. Өйткені, Жасын - биік интеллект, жоғары талғам иесі, қазақ арасында сирек кездесетін эрудит. Ол жан-жақты білімді. Тарихшылармен пікірлессе - білгір тарихшы, сазгерлермен пікір алмасса - білікті музыка маманы, суретшілер мен суретшілер арасында - аса білікті өнертанушы. Ол махаббат деген ең асыл сезімге де биік талғаммен қарайды.
Жасын болса, жас қызды ұнатып қалғаны үшін іштей азап шегеді. Тым жақындасып кетуге жас қыздың болашағын ойлап тартынады. Және оған бой үйреніп кетер деп қорқады. Тым биік, тым таза санап келген сезімдері күндердің күні үйреншікті нәрсеге айналып, кетер ме екен деп қорқады. Бірін-бірі ерекше жақсы көретін адамдар үшін ерекше сезім мен әрекет ойлап таппағаны үшін Жаратушыны да жазғырады.
Үш жыл ішінде ол Бағиланың тек үстіңгі ернінен бір-ақ рет сүйді. Соның өзінде айтқаны:
- Ерніңнен неміс помадасының дәмі сезіледі, - деген сөз болды.
- Бар айтайын дегеніңіз осы ма?
- Иә, - деді Жасын кенет әлденеге ызаланып. - Бар айтпағым осы. Басқа ешқандай сөзім жоқ!
Бертін келе Бағила Жасынның өз ішкі дүниесімен арпалыс үстінде жүретінін, атышулы жазушы болғанмен, оның досы жоқ екенін, жалғыз екенін, өзгелерден оқ бойы озық болғандықтан сырласар тең таппай азап үстінде жүретінін аңғарды. Мұның жас қыз екенін ескермей, ауық-ауық арына тиіп сөйлейтіні де сол ішкі арпалыстың шарпуы екенін аңғара бастады. Жасынды түсінетін жалғыз өзі ғана екенін де ұғынды. Оның бойындағы қайшылықты сезім әдемілікке, сұлулыққа, тазалыққа деген ұмтылыстан туатынын, оның ұшы Адамды сүю деген үлкен арнаға тірелетінін ұқты. Жасынды сүю - бақыт емес, азап екенін де түсінді. Бірақ, оның ішкі ойы: "Несі бар, сол азап та мен үшін бақыт" деп, пенделік ойын парасатты ойы жеңіп келе жатқандай көрінді.
Талай кештер, талай оқиғалар артта қалды. Сәргел докторлығын қорғады. Той өтті. Бағила есейді. Оған ғашық болмаған адам жоқ. Суретшілер оның портретін де салып, сыйлай бастады. Әкесінің көмекшісі болса, күнде хат жазады. Сербота деген ақын жауып тұрған жаңбыр мен қарға қарамай Бағиланың жолын тосып жүреді. Бірақ, Бағиланың жан-дүниесі Жасынға ұмтылады. Жасынмен бірге болу, онымен тілдесу, тіпті үнсіз отырудың өзі жас қыздың жан-дүниесін байытып, өзгеше бір әлемге жетелей беретін секілді. Тіпті, онымен ренжісіп, екі-үш ай тілдеспей кеткен уақыттың өзі бос өткен өмірдей боп көрінді. Мына өмірде Жасынның орны бөлек, ол ерекше жаралған, бәлкім, жалқы біткен ерекше тұлға. Онымен қандай азапты жолға болса да бірге аттануға дайын.
Бірақ, Мәлике басқаша шешімге келді. Бұл сергелдеңнің аяғы болуы керек. Жанындай жақсы көретін Сур жүдеп барады.
Сәргел оларға Ялтаға жолдама алып береді. Ұмыту керек. Бәрі-бәрін де ұмытпаса болмайды. Бірақ, ол да шипа болмады. Ялтада жатып, Бағила бұрынғысынан да көп азапқа түсті.
Мәлике Жасынға телефон соқты. Тез келуін өтінді.
Жасын Ялтаға ұшып келеді. Сезім арпалысы мен сағыныш сазы бұл тұста мол суреттеледі. Сонау алыстан Бағиланың әкесі де, Бағиланың ықыласынан үміткер оның көмекшісі де кепті.
Әр түрлі мақсат, әр түрлі сезім, әр түрлі тағдырлар осы жерде тоқайласады.
Жасын мен Бағила оңаша.
- Алматыға барған соң мен саған балмұздақ алып беремін, - дейді Жасын.
Тәтті сөйлеуді жек көретін Жасынның аузынан шыққан мынадай сөзге Бағила мырс етіп күліп жібереді.
- Сіз?.. Балмұздақ? Сізге ол жараспайды...
Ол Бағиланың ернінен өмірінде екінші рет қана сүйді.
Өмірде мұндай тазалықты былайғы жұрт кеңкелес санайтын кезде, ондай адамның болатынын және сол адам өз өмірінен өле-өлгенше орын алатын болғанына Бағила өзін әрі бақытты, әрі әлжуаз, дәрменсіз сезінгендей.
Бірнеше сағаттан соң Жасын Алматыға ұшты. Ол биікте, жасыл қипаристердің үстімен ұшып келеді. Төменде күйініш пен сүйінішке толы жасыл орман. Енді не болмақ? Жерге түскен соң Жасын өмірі қайда бет бұрмақ?
Роман осындай күрделі сұрақтармен аяқталады.
1.2. Романдағы тарихи оқиғалар
Илеу мен билеуге көндіге ал - майтын азат ой, рух күші жа - ра - тылыстан жарылқанған түп - мақ - сат құқын қорғаудағы жа - сам - паздық күрес қуатының за - манына қарай ауытқып отыратын кернеу деңгейі әдеби шығармадағы Адам тұлғасын сан мың қалыпта, қисапсыз қи - сынымен мазмұндап келе жатыр. Осы бағытта қазақ роман - дары - ның жалпыадамзаттық ру - хани игіліктер өрісіндегі әлеует, қарымы арнайы зерт - теулерді әлі де күтеді.
Қарғын романында исабе - ков - тік оңтайлы, дөп түсіп жататын, кейде көңіл желпіп өтетін жеңіл, кейде бір түрлі аямай, қым - сындырып тастайтын шым - шы - ма сөз, орнымен ойнап жүре беретін деталь жұмсап отыру қа - пысыз көркемдік шырай да - ры - тады.
Жазушы Дулат Исабеков сөз - дің құнын, салмағын мың өл - шеп, жүз айналдырып баяғы - дан-ақ бағамдап қойған. Мүлт кететін тұсы жоқтың қасы. Тап - пас - ты айтып, тамсандырып оты - ратын болғасын шығар - -
- м - аларын оқу - бір рахат. Сөздің айтылу түрі, өзегінде өлімі бар жай ет пен сүйектен тұратын адам, қызығы жоқ қырық өті - рік, өмір сүрудің техникалық жа - ғы, көзін қарып алу (ғашық кө - зін - Қ.М.), жалған көздің ар - зан жасы, т.б. қазақ сөзінің мүм - кіндік алып, шалқар байлы - ғы - мен кенелтіп отыратын ора - лым - дар аяқ алғызып жүргіз - бес - тей мол.
- Байқайсыз ба?- деді қыз Жасынның иығына иығы тиіп кетуге сәл- ақ қалып.- Кеше таксиде біз көп нәрсе жайлы айтып үлгерген едік, бүгін жаяу жүріп ештеңе де айтып үлгермедік. Неге? - Мұндай сұрақтың қажеті жоқ,- деді Жасын қабақ шытып.- Лирикалық повестердің кейіпкерлеріне тән сұрақ. Жауабы баяғыдан белгілі. - Сіз лирикалық повестерді жек көресіз ғой? - Бұдан былай болғанын қаламас ем. - Ғажап екен!.. Ал мен сіздің... - Бағила,- деді Жасын оның сөзін бөліп.- Шынында да, атыңыз қандай нашар еді, айнымаған арзан қарамель. Сізді жеңгеңіз \"Сур\" деп атайды дедіңіз бе? - Иә,- деді қыз ренішін жасыра алмай қысқа жауап қатып. - Ол да жетісіп тұрған жоқ, бірақ, сіздің атыңызға қарағанда тәуір. Мен де солай атайын... Сур, сіз үндемей жүре аласыз ба? Бағила жігіт жүзіне жалт қарады да, екі беті от боп жанып ернін тістеді. Бойын буған намыс пен ұят енді оны жерге сиғызбай әлдеқайда алып ұшып кеткендей бір сәтке өзінің бар-жоғын да ұмытты. - Жүріңіз,- деді жігіт кілт баяулап қалған қызға жай ғана мойын бұрып.- Кейде қатар келе жатып сөйлегеннен үндемеген әсерлі. Бір- біріңді жақсы білуге жағдай туғызады. - Оны... оны оңаша қалып та елестетуге болады ғой,- деді қыз жыларман халде әзер сөйлеп. - Жоқ, екеуі екі басқа. Оңашада ой шашырағыш, сізбен қатар келе жатқанда ол ешқайда бұрылмайды. \"Сізбен қатар келе жатқанда\",- деген сөз Бағиланың намыс өртіне табан асты су сеуіп, көңілін жадыратып кетті. \"Демек, оның ойы басқа екен ғой, демек, ол мен жайлы!..\" Ол дірілдей демалады. \"Бірде киіз, бірде мүйіз, неткен адам\",- деді ол наразылық пен разылықтың тең ортасына түсіп. Олар Бағиланың үйінің жанына кеп тоқтады. - Ал, қоштасайық,- деді жігіт.- Бір сағат деп ем,- ол сағатына қарады,- екі жарым сағат уақытыңызды алыппын. Оған кешірім өтінем.- Ол қалтасынан аты-жөні, адресі, телефоны жазылған қарточкасын қызға ұсынды.- Қажет деп тапсаңыз хабарласыңыз. Қай уақытта болса да, ұялмаңыз. Сонан соң...сонан соң, өтінемін, маған... қалай айтсам екен... Иә, маған деген ықыласыңыз оянбай-ақ қойсын. - Сіз... сіз ұятсыз екенсіз... қалай аузыңыз барады! - Қателессем кешіріңіз, бірақ, сіздің көзқарасыңыз бен барлық қимылыңыздан маған ауған ықыласыңызды байқап қалдым. Керегі жоқ. Қыз жылап жіберді. - Сіз барып тұрған, эгоиссыз. Сіз адамды жәбірлеуге, намысына тиюге құмарсыз! Кете беріңіз! Сізді көргім де келмейді!... - Сіз сияқты ойлы қызға бұлайша жас төгу, ашу үстінде ащы сөзді ақтара салу жараспайды. Өмірдегі барлық шындыққа көзді ашып батыл қарау керек, Лириканың қазір керегі жоқ. Оның үстіне тарих пен археология ғылымы зерттеушісінің әсершіл болуын қаламайды. - Кетіңізші, өтінемін!... Сау болыңыз! - Сізбен бұлай қоштасам деген ойымда жоқ еді. Ренжімеңіз. Мен бар болғаны ойымдағыны жасырмай айттым. Ол сізді қорлаған боп көрінген шығар. ІІІындықты естігенде бәріміз ар-намысты аяқтың астынан іздеуге үйренгенбіз. Мұның да керегі жоқ.
Осы есіңізде болсын. Сау болыңыз!- Жігіт бұрылып жүре берді де сәл кідіріп: - Ертең шетелге ұшуым керек,- деді.- Он күннен соң келемін. - Қайда ұшсаңыз да, қанша күн болсаңыз да маған бәрібір!- деді қыз орамалын сумкасына салып жатып. Сонан соң Жасынның әлі кетпей тұрғанынан ыңғайсызданып, әлдене дегісі келгені сол екен:-\"Қай жаққа?\"- деген сұрақтың аузынан қалай шығып кеткенін аңғармай қалды. Жасын оған қарап тұрып жайлап жымиды. Бағила оның салқын жанарына тағы да жылылық ұялағанын байқады. - Кубаға,- деді ол қысқа ғана қайырып.- Жазушылардың делегациясымен. - Жолыңыз болсын!... - Рақмет! Қол алысып қоштасамыз ба? Қыз оған жайлап қолын ұсынды. Байқаусыз ұстасаң саусақтары үгітіліп кетердей жұп-жұмсақ, ұядағы балапандай жып-жылы екен. Сол жылылық электр тогындай Жасынның жүрегіне жетіп барып, шым еткізді. Ол қолын тез тартып алды. - Кездескенше,- деді еш өзгеріс болмағандай бұрынғы қалпын сақтап. Қыз басын изеді. Жасын тротуарға түсіп, тез-тез басып ұзай берді.
Жасынның жан сырына автор жас адамның тұлға болып қа - лыптасу парызындағы тия - нақты тұғырлардың мәнінде ын - тығады. Адам - жұмбақтан сыр ашар ерекшеліктеріне, адам бойындағы мүмкіндіктер оқ - шау - лана түскен болмыс-қал - пына қызығады. Адам бала - сы - ның өзін-өзі ақтарып, ашып алу - - ға еріксіз ынтықтығы еш уа - қыт - - та тыйылмаған, тыным тап - па - ған. Сонда да шектеулі шең - берді бұзып өтердей әлеует жан ие - сіне бұйырған емес. Қарғын - да осы ұлы жұмбаққа меңзеу бар.
Түрлі әдеби ағым, ағыстар ле - гі жосылып тоқтаусыз екпін - деді. Адам барлығын тауып, тау - сып айтуға асыққанымен, не - бір жазу бағыттары, психология, философияңды қалқан етіп өзеурей ұмтылғанымен - дәнеңе де тапқан жоқ. Есесіне, шектен шық - пай, адам әлеуетінің ақи - қа - тын мойындатып жазылған шығармалар Алланың асқақ, ас - қан дарқан пейіл кеңшілігі ар - қасында екі аяғымен жер басып жүрген Адам пенденің шын сырын - осалдығын қым - сын - бай ашық-шашық қалыпта алып ақтарып-төңкерді.
Қарғын романына адам тағ - дырына толғану, адам функциясы арқауында қилы мәнде көз жіберуге болар еді. Шы - ғар - ма - дағы Сәргел мен Мәлике ара - қатынасындағы иланымды күй - лер - ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz